Eski Ahd
IBTIDO
1–BOB
Dunyoning yaratilishi
1Azalda Xudo osmon bilan yerni yaratdi. 2Yer hali shaklsiz va bo‘m-bo‘sh bo‘lib, tubsizlik uzra qorong‘ilik hukm surar edi. Xudoning Ruhi esa suv yuzida parvoz etar edi.
3Xudo: «Yorug‘lik bo‘lsin», – dedi va yorug‘lik paydo bo‘ldi. 4Xudo yorug‘likning yaxshi ekanini ko‘rib, uni qorong‘ilikdan ajratdi. 5Shunday qilib, Xudo yorug‘likni kunduz, qorong‘ilikni esa tun deb atadi. Kech bo‘ldi, erta bo‘ldi – bu birinchi kun edi.
6Yana Xudo: «Suvliklar o‘rtasida ularni bir-biridan ajratib turadigan gumbaz paydo bo‘lsin», – dedi. 7Shunday ham bo‘ldi. Xudo bir gumbazni vujudga keltirib, gumbaz ostidagi suvni gumbaz ustidagi suvdan ajratdi. 8Ushbu gumbazni esa Xudo osmon deb atadi. Kech bo‘ldi, erta bo‘ldi – bu ikkinchi kun edi.
9Yana Xudo: «Osmon ostidagi suv bir joyga to‘plansin, quruqlik ko‘rinsin», – dedi va shunday ham bo‘ldi. 10Xudo quruqlikni yer deb atadi, suvlarning jamini esa dengizlar deb atadi. Bularning ham Xudo yaxshi ekanini ko‘rdi.
11Yana Xudo: «Yer o‘simlik ko‘kartirsin: urug‘ beradigan o‘t-o‘lanlar, mevasida urug‘i bor turli-tuman mevali daraxtlar yer yuzida unib-o‘ssin», – dedi va shunday ham bo‘ldi. 12Yer turiga ko‘ra o‘simliklarni: urug‘ beradigan o‘t-o‘lanlar hamda mevasida urug‘i bor mevali daraxtlarni undirdi. Xudo bularning ham yaxshi ekanini ko‘rdi. 13Kech bo‘ldi, erta bo‘ldi – bu uchinchi kun edi.
14Yana Xudo: «Kunni tundan ajratish hamda fasllar, kunlar, yillarni belgilash uchun osmon gumbazida yoritqichlar paydo bo‘lsin. 15Bular yer yuzini yoritmoq uchun osmon gumbazida nur sochib tursin», – dedi va shunday ham bo‘ldi. 16Shunday qilib, Xudo ikkita katta yoritqichni: kunni boshqarish uchun kattaroq yoritqichni va tunni boshqarish uchun kichikroq yoritqichni, shuningdek, yulduzlarni ham vujudga keltirdi. 17-18Yer yuzini yoritib tursin va tun bilan kunni boshqarib, yorug‘likni qorong‘ilikdan ajratib tursin, deb Xudo bularni osmon gumbazida joylashtirdi. Bularning ham Xudo yaxshi ekanini ko‘rdi. 19Kech bo‘ldi, erta bo‘ldi – bu to‘rtinchi kun edi.
20Yana Xudo: «Suv to‘da-to‘da jonivorlar bilan qaynasin, yer ustidagi osmon gumbazi bo‘ylab qushlar uchsin», – dedi. 21Xudo haybatli dengiz ajdarlarini, suvda qaynaydigan turli-tuman mayda jonivorlarni hamda qush-parrandalarni yaratdi. Bularning ham Xudo yaxshi ekanini ko‘rdi. 22Xudo ularni muborak qilib: «Barakali bo‘linglar, ko‘payinglar, dengiz suvlarini to‘lg‘azinglar. Yer yuzida esa parranda ko‘paysin», – dedi. 23Kech bo‘ldi, erta bo‘ldi – bu beshinchi kun edi.
24Yana Xudo: «Yer turli-tuman tirik jonni: chorva, sudraluvchi hamda yovvoyi hayvon turlarini hosil qilsin», – dedi va shunday ham bo‘ldi. 25Xudo yerga xos turli-tuman yovvoyi hayvonlarni, chorvani, quruqlikda sudraluvchilarni vujudga keltirdi. Bularning ham Xudo yaxshi ekanini ko‘rdi.
26Yana Xudo: «O‘z suratimizga ko‘ra, O‘zimizga o‘xshash odamni yarataylik. U dengizdagi baliqlar, ko‘k yuzidagi parrandalar, chorvalar, ha, butun yer yuzi va yerda harakat qiluvchi barcha maxluqot ustidan hokimlik qilsin», – dedi. 27Shunday qilib, Xudo odamni O‘z suratida, ilohiy suratda yaratdi. Ularni erkak va xotin qilib yaratdi. 28Xudo odamlarni muborak qilib, ularga: «Barakali bo‘linglar, ko‘payinglar. Yer yuzini to‘lg‘azib tobe qilinglar. Dengizdagi baliqlar, ko‘k yuzidagi parrandalar hamda yer yuzida harakatlanuvchi barcha hayvonlar ustidan hokim bo‘linglar», – dedi.
29Xudo davom etib: «Mana, Men sizlarga butun yer yuzidagi urug‘ beradigan o‘t-o‘lanning va urug‘li meva beradigan daraxtning hammasini berdim; sizlarga ovqat uchun yaraydi. 30Shuningdek, tirik joni bo‘lgan butun yovvoyi hayvonlarga: ko‘k yuzida uchib yuruvchi barcha parrandalarga va yer yuzida harakat qiluvchi barcha maxluqlarga ham yemish uchun ko‘k o‘tning har turli navini berdim», – dedi va shunday ham bo‘ldi.
31Xudo butun yaratganlariga qarab, hammasining juda yaxshi ekanini ko‘rdi. Kech bo‘ldi, erta bo‘ldi – bu oltinchi kun edi.
2–BOB
Yaratilishning yettinchi kuni
1Shu zaylda osmon bilan yer hamda ulardagi borliq mavjudot yaratilib bo‘ldi. 2Xudo O‘z faoliyatini yettinchi kunda tamomlab, u kunda barcha qilgan ishlaridan tindi. 3Xudo yettinchi kunni muborak va muqaddas qilib ayirdi, chunki ushbu kunda U O‘zining butun yaratish faoliyatidan tingan edi. 4Osmon bilan yerning yaratilish tarixi mana shudir.
Odam va jannat
Xudovandi Karim yeru osmonni bunyod etgan ediyu, 5lekin hali yerga yomg‘ir yog‘dirmagan va yerni ishlash uchun odam ham yaratmagan edi. Yer yuzida hech qanday dasht butasi va hech qanday dala giyohi ham o‘smagan edi. 6Faqat yerdan bug‘ ko‘tarilib, butun yer yuzini sug‘orib turar edi. 7O‘sha paytda Xudovandi Karim yerning tuprog‘idan odamni yasab, uning dimog‘iga hayot nafasini pufladi. Shu yo‘sinda odam tirik jon bo‘ldi.
8Xudovandi Karim sharq tomonda, Adan o‘lkasida bog‘ o‘tqazib, O‘zi yasagan odamni u yerga qo‘ydi. 9So‘ngra Xudovandi Karim ko‘zga yoqqan, yemoqqa yaxshi bo‘lgan har xil daraxtni yerdan o‘stirdi. Bog‘ning o‘rtasida esa hayot daraxtini, shu bilan birga yaxshi va yomonni bilish daraxtini ham o‘stirdi.
10Bog‘ni sug‘orish uchun bir daryo Adandan oqib chiqib, to‘rt irmoqqa bo‘linar edi. 11Bir irmoqning oti Pisho‘ndir. U oltin yeri bo‘lgan butun Havila diyorini aylanib oqadi. 12U diyorning oltini qimmatlidir. U yerda billur va aqiq toshi ham bor. 13Ikkinchi irmoqning oti Giho‘ndir. U butun Kush diyorini aylanib oqadi. 14Uchinchi irmoqning oti Dajladir. U Assiriyaning sharqiy yonidan oqib o‘tadi. To‘rtinchi irmoq esa Frotdir.
15Shunday qilib, Xudovandi Karim odamni Adan bog‘ini ishlab parvarish qilishi uchun u yerga joylashtirdi. 16Xudovandi Karim odamga buyurib dedi: «Sen bu bog‘ning har bir daraxtidan yeyavergin. 17Faqat yaxshi va yomonni bilish daraxtidan yema. Chunki undan yegan kuniyoq o‘lasan».
Momo Havoning yaratilishi
18Yana Xudovandi Karim: «Odamning yolg‘iz bo‘lishi yaxshi emas, endi unga munosib madadkor yarataman», – dedi. 19U tuproqdan har xil dasht hayvonini, ko‘kda uchuvchi har xil parrandani yasadi va ularga ot qo‘yish maqsadida odamning oldiga keltirdi. Odam esa har bir jonli maxluqqa ot qo‘ydi va o‘sha maxluqning oti shunday bo‘ldi. 20Odam hamma chorva tuyoqlariga, hamma osmon parrandalari va dasht hayvonlariga ot qo‘yib bo‘ldi, ammo odamga muvofiq madadkor topilmadi.
21Shunda Xudovandi Karim odamni qattiq uyquga mubtalo qildi. Odam uxlab qolgach, uning qovurg‘alaridan bittasini oldi va o‘rnini et bilan qopladi. 22Odamning qovurg‘asidan Xudovandi Karim bir xotin barpo qilib, uni odamning oldiga olib keldi. 23Shunda odam: «Mana, endi bu suyak mening suyaklarimdan, bu et mening etimdandir. U xotin kishi deb aytiladi, zeroki u er kishidan olingan», – dedi.
24Shuning uchun kishi ota-onasini qoldirib, o‘z xotiniga yopishib qoladi va ikkovi bir tan bo‘ladilar.
25Odam bilan xotini esa qip-yalang‘och bo‘lib, bir-biridan uyalmas edilar.
3–BOB
Odam Ato va Momo Havoning gunoh qilishi
1Xudovandi Karim yaratgan barcha dasht hayvonlari orasida eng ayyori ilon edi. Ilon xotinga:
– Chindan ham Xudo, bog‘dagi hech bir daraxtning mevasidan yemanglar, deb aytdimikin? – dedi. 2Xotin ilonga dedi:
– Bog‘ daraxtlarining mevasidan yeya olamiz-u, 3Xudo faqat bog‘ning o‘rtasidagi daraxtning mevasini yemanglar, unga tegmanglar, bo‘lmasa o‘lasizlar, dedi.
4Ilon xotinga:
– Yo‘q, mutlaqo o‘lmaysizlar! 5Chunki Xudo biladiki, undan yegan kuniyoq ko‘zlaringiz ochilib qoladi va Xudo kabi yaxshi va yomonni biladigan bo‘lasizlar, – dedi.
6Xotin ko‘rsaki, daraxtning mevasi yemoqqa yaxshi, ko‘zga yoqimli hamda did-farosat topishga foydali ekan. U daraxtning mevasidan olib, yedi. So‘ng eriga ham berdi, eri ham yedi. 7Shu onda ikkovining ko‘zlari ochilib, yalang‘och ekanlarini payqadilar. Anjir barglarini bir-biriga tikib, o‘zlari uchun yopinchiqlar yasadilar.
8Kunning salqin shabadasi esgan vaqtda Odam va uning xotini bog‘da yurgan Xudovandi Karimning ovozini eshitib qolishdi. Ular Uning nazaridan qochib, bog‘dagi daraxtlar orasida yashirinishdi. 9Lekin Xudovandi Karim Odamga xitob qilib, so‘radi:
– Qayerdasan?
10– Men ovozingni bog‘da eshitdim-u, qip-yalang‘ochman deb qo‘rqib, yashirindim, – dedi Odam. 11Xudovand:
– Yalang‘och ekaningni senga kim aytdi? Yo Men yema deb buyurgan daraxt mevasidan yedingmi? – deya so‘radi. 12Odam:
– Sen bergan bu xotin daraxtning mevasidan menga berdi va men ham yedim, – dedi.
13Xudovandi Karim xotinga:
– Bu nima qilganing? – dedi.
– Ilon meni aldadi va men yedim, – dedi xotin.
Jannatdan quvilish
14Shunda Xudovandi Karim ilonga aytdi: «Bu qilgan ishing uchun sen hamma chorva tuyoqlari va hamma dasht hayvonlaridan ko‘ra la’natisan. Umring bo‘yi qorning bilan yurib, tuproq yeysan. 15Sen bilan xotin orasiga, sening zoting bilan uning zoti orasiga adovat solaman. O‘sha zot sening boshingni ezib tashlaydi, sen esa uning tovonini chaqasan».
16Keyin xotinga dedi: «Sening homiladorlik paytidagi mashaqqatingni bag‘oyat orttiraman. Sen dard bilan farzandlar tug‘asan. Ishtiyoqing eringga bo‘ladi, u esa senga hokim bo‘ladi».
17Keyin Odamga dedi: «Sen xotiningning gapiga quloq solding, Men yema deb buyurgan daraxt mevasidan yeding. Endi sen sababli yer la’natidir. Umring bo‘yi mashaqqat chekib, yer undirgan hosildan yeysan. 18Yer senga tikanu yantoq o‘stiradi, sen esa dasht o‘tini yeb yurasan. 19Sen yerdan olingansan va yerga qaytguningga qadar peshana teri bilan non yeb yurasan. Zero tuproqdirsan va tuproqqa qaytarsan».
20Shundan so‘ng Odam xotinining ismini Havo
21Xudovandi Karim Odam va uning xotini uchun teridan kiyim yasab, ularni kiyintirdi. 22«Mana, odamzod yaxshi va yomonni farqlashda xuddi Bizday bo‘lib qoldi! – dedi Xudovandi Karim. – Endi, tag‘in qo‘lini cho‘zib, hayot daraxti mevasidan ham olmasin, uni yeb abadiy yashamasin!»
23Shu bilan Xudovandi Karim, o‘zi chiqqan yerni ishlasin, deb odamzodni Adan bog‘idan chiqarib yubordi. 24U odamzodni haydab yubordi-da, hayot daraxtiga boradigan yo‘lni qo‘riqlash uchun Adan bog‘ining sharqiy tomoniga karublarni va aylanadigan alangali qilichni qo‘ydi.
4–BOB
Hobil bilan Qobil
1Odam xotini Havoga yaqinlashgach, u homilador bo‘lib Qobilni tug‘di. Havo: «Xudovand bergan qobillik bilan bir kishini qo‘lga kiritdim», – dedi. 2Keyinroq uning ukasi Hobilni tug‘di. Hobil qo‘ychivon, Qobil esa dehqon bo‘ldi.
3Bir muddatdan keyin Qobil yerning mahsulidan Xudovandga hadya taqdim etdi. 4Hobil ham qo‘ylarining kattasidan qurbonlik so‘yib, uning dumbasini taqdim etdi. Xudovand Hobilni va uning hadyasini manzur ko‘rdi. 5Ammo Qobilni va uning hadyasini manzur ko‘rmadi. Shunda Qobil qattiq ranjib, qovog‘ini soldi.
6Xudovand Qobilga:
– Nima uchun sen ranjiding? Nega qovoq solib o‘tiribsan? 7Agar yaxshilikni niyat qilganingda, unda bosh ko‘tarib yurmasmiding? Agar niyating yaxshi bo‘lmasa, ostonada gunoh poylab turib, seni o‘ziga jalb qiladi. Sen esa, aksincha, unga hokim bo‘l! – dedi.
8Qobil ukasi Hobil bilan so‘zlashib oldi. Ular dashtda bo‘lgan vaqtda Qobil ukasi Hobilga qarshi qo‘l ko‘tarib uni o‘ldirdi.
9Xudovand Qobildan so‘radi:
– Ukang Hobil qayerda?
– Bilmayman, men ukamning soqchisimi? – dedi Qobil.
10Xudovand:
– Sen nima ish qilib qo‘yding? Ukangning qoni tuproqdan Menga qarab faryod etmoqda. 11Endi o‘zingning dastingdan og‘zini ochib ukangning qonini yutib qo‘ygan tuproqdan quvilib, la’nati bo‘lgaysan. 12Yerga ishlov berganingda ham, u o‘z quvvatini boshqa senga bermas. Yer yuzida sarson-sargardon bo‘lgaysan, – dedi. 13Qobil Xudovandga:
– Mening jazoyim ko‘tara oladiganimdan ham kattadir. 14Agar Sen meni bugun bu tuproqdan haydasang, endi Sening huzuringdan yashirinib yuraman, jahonda sarson-sargardon bo‘laman. Har bir yo‘liqqan jonzod meni o‘ldirib yuborar, – dedi. 15Xudovand Qobilga:
– Agar kimki Qobilni o‘ldirsa, undan yetti karra o‘ch olinar, – dedi-yu, Qobilni har bir yo‘liqqan urmasligi uchun unga bir nishona qo‘ydi. 16Shunday qilib, Qobil Xudovand huzuridan chiqib ketdi-da, Adanning sharqiy tomonidagi No‘d yerida o‘rnashdi.
Qobilning nasl-nasabi
17Qobil xotiniga yaqinlashgach, u homilador bo‘lib Hano‘xni tug‘di. Qobil shahar binokori bo‘ldi. Qurgan shahrini esa o‘g‘lining nomi bilan Hano‘x deb atadi. 18Hano‘xdan Erod tug‘ildi. Eroddan Mahuyo’il tug‘ildi. Mahuyo’ildan Matushoil tug‘ildi. Matushoildan esa Lamak tug‘ildi.
19Lamak ikki xotin oldi: birining ismi Ada, ikkinchisining ismi Silla edi. 20Ada Yovolni tug‘di. Yovol chodirda yashovchi chorvadorlarning otasi bo‘ldi. 21Ukasining ismi Yuvol edi. U hamma g‘ijjak va nay chaluvchilarning otasi bo‘ldi. 22Silla Tuvol-Qayinni tug‘di. Bu har xil mis va temir qurollarni yasovchilarning otasi bo‘ldi. Tuvol-Qayinning singlisi esa Naoma edi.
23Lamak o‘z xotinlariga dedi:
«Ey Ada va Silla,
Mening gapimni tinglangiz!
So‘zlarimga quloq solingiz,
Ey Lamak xotinlari!
Meni yarador qilishsa, bir kishini,
Shikastlantirishsa, bir bolani o‘ldirurman.
24Agar Qobil uchun yetti karra o‘ch olinsa,
Lamak uchun yetmish yetti karra o‘ch olinur!»
Shit alayhissalomning tug‘ilishi
25Odam yana o‘z xotiniga yaqinlashdi. U esa bir o‘g‘il tug‘ib: «Qobil o‘ldirgan Hobil evaziga Xudo menga boshqa zurriyot berdi», – dedi va uning ismini Shit
O‘sha paytda insonlar Xudovandning ismini chaqira boshladilar.
5–BOB
Yaratilishdan to‘fongacha o‘tgan o‘n avlod
1Bu Odam avlodlarining kitobidir:
Xudo Odamni yaratgan kunida unga ilohiy surat berdi. 2U odamlarni erkak va xotin qilib yaratdi. Ularni yaratgan kunining o‘zidayoq muborak qilib, ularga Odamzod nomini berdi.
3Odam bir yuz o‘ttiz yosh umr ko‘rgandan so‘ng, o‘ziga o‘xshagan, o‘zining suratidek bir o‘g‘il ko‘rdi. Uning ismini Shit qo‘ydi. 4Shit tug‘ilganidan keyin Odam yana sakkiz yuz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 5Odam jami to‘qqiz yuz o‘ttiz yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
6Shit bir yuz besh yoshida Eno‘shni dunyoga keltirdi. 7Eno‘sh tug‘ilganidan keyin Shit yana sakkiz yuz yetti yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 8Shit jami to‘qqiz yuz o‘n ikki yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
9Eno‘sh to‘qson yoshida Qenanni dunyoga keltirdi. 10Qenan tug‘ilganidan keyin Eno‘sh yana sakkiz yuz o‘n besh yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 11Eno‘sh jami to‘qqiz yuz besh yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
12Qenan yetmish yoshida Maholalil degan o‘G‘il ko‘rdi. 13Maholalil tug‘ilganidan keyin Qenan yana sakkiz yuz qirq yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 14Qenan jami to‘qqiz yuz o‘n yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
15Maholalil oltmish besh yoshida Yoredni dunyoga keltirdi. 16Yored tug‘ilganidan keyin Maholalil yana sakkiz yuz o‘ttiz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 17Maholalil jami sakkiz yuz to‘qson besh yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
18Yored bir yuz oltmish ikki yoshida Hano‘xni dunyoga keltirdi. 19Hano‘x tug‘ilganidan keyin Yored yana sakkiz yuz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 20Yored jami to‘qqiz yuz oltmish ikki yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
21Hano‘x oltmish besh yoshida Matushalohni dunyoga keltirdi. 22Matushaloh tug‘ilganidan keyin Hano‘x yana uch yuz yil yashadi. U Xudo bilan yurib, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 23Hano‘x jami uch yuz oltmish besh yosh umr ko‘rib, 24birdaniga yo‘q bo‘lib ketdi. U Xudo bilan yurar edi, Xudo esa uni olib ketdi.
25Matushaloh bir yuz sakson yetti yoshida Lamakni dunyoga keltirdi. 26Lamak tug‘ilganidan keyin Matushaloh yana yetti yuz sakson ikki yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi. 27Matushaloh jami to‘qqiz yuz oltmish to‘qqiz yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
28Lamak bir yuz sakson ikki yoshida bir o‘g‘il ko‘rdi.
29Lamak: «Xudovand la’nat etgan yerni ishlaganda qo‘llarimiz chekadigan mashaqqatlarga shu yupanchiq bo‘lsin», – deb, o‘g‘lining ismini Nuh
32Nuh besh yuz yoshga kirib, Som, Hom va Yofit degan o‘g‘illarni ko‘rdi.
6–BOB
Odamzodning buzilishi
1Yer yuzida odamlar ko‘paya boshlab, ular uchun qizlar ham tug‘ildi. 2Ilohiy zotlar esa odamzod qizlarining juda yaxshiligini ko‘rib, istaganlarini xotinlikka oladigan bo‘ldilar. 3Shunda Xudovand: «Mening Ruhim odamzodda abadiy qolmas, zeroki u o‘tkinchi maxluqdir. Uning umri yuz yigirma yil bo‘ladi», – dedi.
4Ilohiy zotlar odamzod qizlari bilan aralashgandan so‘ng, ular uchun bola tug‘dilar. O‘sha zamonda va keyinroq ham yerda bahodirlar nasli bor edi. Bular qadim zamonning qahramonlari deb shuhrat topganlar.
5-6Yerda odamzodning yomonligi oshib borayotganini, ko‘nglidagi butun fikr-xayoli esa hamisha yomonlik ekanini Xudovand ko‘rib, uni yaratganidan o‘kindi, yuragi achishib ketdi. 7«O‘zim yaratgan odamzodni yer yuzidan qirib tashlayman, – dedi Xudovand. – Odamzoddan tortib hayvongacha, yerda qimirlovchidan tortib ko‘kdagi parrandagacha jamiki jonni qirib tashlayman. Endi ularni yaratganimdan o‘kinyapman».
Nuh payg‘ambar va kema
8Biroq Nuh Xudovandning iltifotiga sazovor bo‘lgan edi. 9Nuhning nasl-nasab tarixi shudir: Nuh solih kishi bo‘lib, o‘z qavmida benuqson turmush kechirar, Xudo bilan yurar edi. 10U Som, Hom va Yofit degan uch o‘g‘il ko‘rdi.
11O‘shanda yer zo‘ravonlikka to‘lib-toshgan, Xudoning ko‘zi oldida buzila borayotgan edi. 12Yerdagi har bir bashar o‘z yo‘lini buzib, yer razillashib borayotganini Xudo ko‘rdi-da, 13Nuhga xitob qilib dedi:
«Butun bashariyatning oxiri Mening ko‘z o‘ngimda turibdi, chunki ular dastidan yer zo‘ravonlikka to‘lib-toshmoqda. Endi Men ularni yer bilan birga yo‘q qilaman. 14Sen esa o‘zingga shamshod yog‘ochidan kema yasagin. Kemani xona-xona qilib, ichkaridan va tashqaridan qatronlagin. 15Kemaning uzunligi uch yuz gaz, kengligi ellik gaz, balandligi esa o‘ttiz gaz bo‘lsin. 16Kemada tuynuk ochib, ustini bir gaz yuqoriroqda tom bilan yopib qo‘ygin. Kemaning eshigini uning yon tomonida joylashtirgin. Kemani pastki, o‘rta va yuqori qavatli qilib qurgin. 17Men yer yuzini to‘fon bilan bostirib, falak ostida hayot ruhiga ega bo‘lgan hamma maxluqlarni mahv etaman. Yerda yashovchi borliq mavjudot halok bo‘ladi. 18Men faqat sen bilan ahd tuzib, shunday shart qo‘yaman: sen bilan o‘g‘illaring, xotining va kelinlaring kemaga kirib qutulasizlar. 19Shuningdek, sen bilan tirik qolishlari uchun hamma jonzodlardan kemaga kirgizgin: har bir maxluqning erkak va urg‘ochi jinsidan ikkitadan olib kirgizgin. 20Parranda, chorva, yerda qimirlovchi jonivorlarning hammasidan ikkitadan sen bilan borsin va tirik qolsinlar. 21Bundan tashqari, yeyiladigan har xil oziq-ovqatdan ham yetarli g‘amlab olgin. U sen va jonivorlar uchun yemish bo‘lsin», – dedi.
22Xudo nimaiki buyurgan bo‘lsa, Nuh hammasini xuddi shunday bajo keltirdi.
7–BOB
To‘fon
1Xudovand Nuhga: «Sen butun xonadoning bilan kemaga kiringlar. Chunki bu nasl orasidan Mening nazarimda solih bo‘lgan yolg‘iz seni topdim, – dedi. 2– Halol bo‘lgan har bir chorva tuyog‘ining erkak va urg‘ochi jinsidan yettitadan, harom bo‘lgan chorvaning erkak va urg‘ochi jinsidan esa ikkitadan olib, o‘zing bilan kemaga kirgizgin. 3Osmondagi parrandalarning ham erkak va urg‘ochi jinsidan yettitadan olib kirgizgin, toki butun yer yuzida yashovchi har xil jonivorlardan tirik qolganlar bo‘lsin. 4Chunki yetti kundan keyin Men yerga qirq kechayu qirq kunduz davom etadigan yomg‘ir yog‘diraman. O‘zim bunyod etgan barcha mavjudotni yer yuzidan qirib tashlayman».
5Nuh esa Xudovand buyurgan hamma narsani bajo keltirdi.
6Nuh olti yuz yoshda bo‘lganda, yer yuzini to‘fon suvlari bosdi. 7Nuh va uning o‘g‘illari, xotini, kelinlari u bilan birga to‘fondan qochib, kemaga kirdilar. 8-9Xudo Nuhga buyurganidek, halol hamda harom chorva tuyoqlarining, parrandalar va barcha yerda qimirlovchi hayvonlarning erkak va urg‘ochi jinsidan juft-juft bo‘lib Nuhning oldiga kemaga kirdilar. 10O‘sha yetti kun o‘tgandan so‘ng yer yuzini to‘fon suvlari bosdi.
11Nuh umrining olti yuzinchi yili, ikkinchi oyining naq o‘n yettinchi kunida ulkan tubsizlik buloqlari bari qaynay boshlab, osmon qopqalari ochilib ketdi. 12Ketidan yer yuziga qirq kechayu qirq kunduz yomg‘ir yog‘di.
13Ana shu kunning o‘zida Nuh va uning o‘g‘illari Som, Hom va Yofit, Nuhning xotini bilan uchta kelini hammasi birga kemaga kirdilar. 14Ular bilan birga barcha yovvoyi hayvon, chorva va yerda qimirlovchi mayda jonivorlar turlari, shuningdek, barcha parranda turlaridan xilma-xil patli qushlar kemaga kirdilar. 15Hayot ruhiga ega bo‘lgan har bir maxluqdan juft-juft bo‘lib Nuhning oldiga, kemaga kirdilar. 16Xudo Nuhga buyurganidek, kemaga kirgan har bir maxluqning erkak va urg‘ochi jinsidan bor edi. Oxirida Xudovand Nuhning ketidan eshikni yopib qo‘ydi.
17Qirq kun davomida yer yuzini to‘fon bosdi, suvlar toshib, kemani yerdan yuqoriga ko‘tardi. 18Yer yuzini bosayotgan suv toshqini tobora kuchayib borar ekan, kema suv yuzida suzib yurar edi. 19Yer yuzidagi suv toshqini behad kuchayib, osmonu falak ostidagi baland tog‘larning hammasini qoplab oldi. 20Suv toshqini tog‘u tepalikdan o‘n besh gaz yuqoriroq ko‘tarilib, hamma yoqni ko‘mib tashladi. 21Yer yuzida harakat qiluvchi har bir maxluq – parranda ham, chorva ham, yovvoyi hayvonlar ham, yerda qimirlovchi mayda jonivorlar ham, odamlar ham birdan halok bo‘ldilar. 22Quruqlikda yashovchi dimog‘ida hayot nafasi bor bo‘lgan har bir jonzod o‘lib ketdi. 23Yerda bor bo‘lgan butun mavjudot qirildi. Odamdan tortib chorvagacha, yerda qimirlovchi maxluqdan tortib ko‘kda uchuvchi qushgacha bari yer yuzidan qirildi. Faqat Nuh va u bilan birga kemada bo‘lganlar tirik qoldilar. 24Yer yuzidagi suv toshqini esa bir yuz ellik kun davom etdi.
8–BOB
To‘fondan qutulish
1Nuh va u bilan birga kema ichida bo‘lgan yovvoyi hayvonlar va chorvaning hammasi Xudoning xotirida bo‘lib, U yer yuzi ustidan shamol estirdi. Shundan so‘ng suvlar pasaya boshladi. 2Tubsizlik buloqlari tugab, osmon qopqalari yopilib, yog‘ayotgan yomg‘ir tinib qoldi. 3Suv bora-bora yer yuzidan qaytib, bir yuz ellik kun o‘tgandan so‘ng kamayib ketdi. 4Yettinchi oyning o‘n yettinchi kunida kema Ararat tog‘ligi ustiga kelib to‘xtab qoldi. 5Suv o‘ninchi oygacha kamayib bordi. Nihoyat o‘ninchi oyning birinchi kunida tog‘ cho‘qqilari ko‘rindi.
6Tag‘in qirq kun o‘tgandan keyin, Nuh qurgan kemasining darchasini ochib, 7quzg‘unni chiqarib yubordi. Quzg‘un esa yer ustidagi suv qurimaguncha, tashqariga uchib ketib va qaytib kelib turar edi.
8Yana Nuh endi yer yuzidan suv tushgan-tushmaganini ko‘rmoqchi bo‘lib, oldidan kaptarni chiqarib yubordi. 9Ammo kaptar oyoq qo‘yadigan qo‘nolg‘a topolmay, yana Nuhning yoniga, kemaga qaytib keldi. Chunki hali butun yer yuzi suv bilan qoplangan edi. Nuh qo‘lini cho‘zib, kaptarni oldi va o‘z yoniga, kemaga kirgizdi.
10Yetti kun sabr qilib, Nuh tag‘in kaptarni kemadan chiqarib yubordi. 11Oqshom vaqti kaptar uning yoniga qaytib kelganida, tumshug‘ida yangi yulingan zaytun bargi bor edi. Endi Nuh yer yuzidan suv pasayib qolganini bildi.
12Nuh yana yetti kun sabr qilib, kaptarni boshqatdan chiqarib yubordi. Bu gal esa kaptar uning oldiga qaytib kelmadi. 13Nuh umrining olti yuz birinchi yili, birinchi oyining birinchi kunida yerni qoplagan suv qurib ketgan edi. Nuh kemaning qopqog‘ini ko‘tarib qarab, yer yuzining endi quruq bo‘lganini ko‘rdi. 14Ikkinchi oyning yigirma yettinchi kunida yer qoq quruq bo‘ldi.
Nuhning qurboni, Xudoning va’dasi
15Xudo Nuhga xitob qilib: 16«Sen xotining, o‘g‘illaring va kelinlaring bilan kemadan chiqib ketinglar! 17Sen bilan birga bo‘lgan hayvonlarning hammasini, parranda, chorva tuyoqlari, yerda harakat qiluvchi maxluqlar qancha bo‘lmasin, o‘zing bilan tashqariga chiqargin. Ular yer yuzida barakali bo‘lib ko‘paysin, yer bo‘ylab qaynab borishsin», – dedi.
18Shunda Nuh bilan o‘g‘illari, xotini va kelinlari tashqariga chiqdilar. 19Ular bilan barcha yovvoyi hayvonlar, mayda jonivorlar, parrandalar – yer yuzida harakat qiluvchi maxluqlar qancha bo‘lmasa-da, hammasi oila-oila bo‘lib kemadan chiqib ketdilar.
20So‘ngra Nuh Xudovand sha’niga qurbongoh qurdi. Har bir halol chorvadan, har bir halol parrandadan olib, qurbongoh ustida so‘yib kuydirdi.
21Xudovand qurbonlik tutunining xush hidini iskab, O‘z ko‘nglida dedi: «Men yerni odamzod tufayli boshqa la’natlamayman. Zeroki odamzod ko‘nglidagi fikr-xayol yoshligidanoq buzuqdir. Men avval qilganimdek, endi boshqa hamma jonivorlarni urib nobud qilmayman. 22Bundan keyin yer bor ekan, ekin-tikin, o‘rim-yig‘im, sovuq bilan issiq, yoz bilan qish, kun bilan tun tugamaydi».
9–BOB
Xudoning Nuh bilan qilgan ahdi
1Xudo Nuh bilan o‘g‘illarini muborak qilib, dedi: «Barakali bo‘lib ko‘payinglar, yer yuzini to‘lg‘azinglar. 2Yerdagi hamma hayvonlar, osmondagi barcha parrandalar, butun yer yuzida harakat qiluvchi maxluqlar va butun dengizdagi baliqlar sizlardan qo‘rqib, dahshatga tushadilar. Ana, ular qo‘lingizga topshirilgan. 3Yashayotgan har bir jonivor sizlar uchun yemish bo‘ladi; ko‘k o‘t kabi bularning hammasini ham sizlarga berdim. 4Faqat etni o‘z joni, ya’ni qoni bilan yemanglar. 5Ayniqsa sizning joningizni olgandan Men xun talab qilaman. Odam jonini olgan har bir hayvondan, shuningdek, o‘z qon-qardoshining jonini olgan har bir odamdan Men xun talab qilaman. 6Kim odam qonini to‘ksa, uning qoni odam qo‘li bilan to‘kilur. Zero odam Xudo suratida yaratilgandir. 7Sizlar barakali bo‘lib ko‘payinglar, yer yuzida tarqalib, ko‘payib boringlar».
8Yana Xudo Nuh bilan o‘g‘illariga dedi: 9«Men sizlar bilan va sizlardan keyingi nasllar bilan ahd-paymon qilaman. 10Shuningdek, sizlar bilan bo‘lgan parranda, chorva, har bir tirik jon bilan, ya’ni kemadan chiqib, orangizda yashayotgan yerning hamma hayvonlari bilan ahd-paymon qilaman. 11Sizlar bilan qilayotgan ahdim ana shu mazmunda: endi hech qachon to‘fon suvlari bilan butun maxluqot qirilmaydi, endi hech qachon yerni xarob qiluvchi to‘fon yuz bermaydi».
12Xudo tag‘in dedi: «Mening sizlar bilan hamda sizlardagi har bir tirik jon bilan qilayotgan, nasldan-naslga abadiy o‘tadigan ahdimning alomati shu: 13O‘zim bilan yer orasidagi ahdimning alomati sifatida Men bulutlarda yoyimni paydo qilaman. 14Bundan buyon yer yuziga bulut tortganimda, bulutlarda Mening yoyim namoyon bo‘ladi. 15Sizlar bilan va barcha maxluqlar bilan, har bir tirik jon bilan qilgan ahdimni Men eslab turib, butun maxluqotni yo‘q qiladigan to‘fon toshqiniga ortiq yo‘l bermayman. 16Men bulutlarda yoy paydo bo‘lganini ko‘rganim sayin, O‘zim ila yerdagi butun maxluqot – har bir tirik jon orasidagi abadiy ahdni xotirda tutaman».
17Xudo yana bir bor Nuhga: «Mening yerdagi har bir maxluq bilan qilgan ahdimning alomati ana shu bo‘ladi», – dedi.
Nuhning o‘g‘illariga qilgan vasiyati
18Nuhning kemadan chiqqan o‘g‘illari – Som, Hom va Yofit edilar. Hom Kan’onning otasi bo‘ldi. 19Nuhning bu uchala o‘g‘lidan odamzod tarqab, butun yer yuzi bo‘ylab o‘rnashdi.
20Nuh yer haydab, dastlabki tokzorni o‘tqazdi. 21U o‘zi qilgan sharobdan ichib mast bo‘lib, chodirida yalang‘och yotgan edi. 22Kan’onning otasi Hom o‘z otasining yalang‘och yotganini ko‘rdi-da, tashqariga chiqib, aka-ukasiga so‘zlab berdi. 23Shunda Som va Yofit ikkovlon choponni yelkasiga tashlab olishdi-da, orqasi bilan yurib borib, yalang‘och otalarini yopib qo‘yishdi. Yuzlarini boshqa tomonga burib, uning yalang‘ochligini ko‘rishmadi.
24Nuh mastlikdan keyin o‘ziga kelgach, kenja o‘g‘li unga nima qilganini anglab:
25«Kan’on la’nati bo‘lsin!
Og‘a-inilariga qullarning quli bo‘lsin!»
– dedi. 26Va so‘ngra yana dedi:
«Somning Tangrisi Xudovandga sanolar!
Kan’on Somga qul bo‘lsin!
27Xudo Yofitni fotih qilsin,
Som chodirlarini unga bersin,
Kan’on unga qul bo‘lsin!»
28Nuh to‘fondan so‘ng yana uch yuz ellik yil yashadi. 29Nuh jami bo‘lib to‘qqiz yuz ellik yosh umr ko‘rib, o‘ldi.
10–BOB
Nuhdan tarqalgan dunyo xalqlari
1Nuh o‘g‘illari – Som, Hom va Yofitning nasl-nasab tarixi quyidadir. To‘fondan keyin ulardan shu avlodlar kelib chiqdi:
Yofitlar avlodi
2Yofitning o‘g‘illari: Go‘mer, Ma’juj, Moday, Yovon, Tuvol, Mashak va Tiros.
3Go‘merning o‘g‘illari: Ashkanoz, Rifat va To‘garma.
4Yovonning o‘g‘illari: Elisha va Tarshish, Kittim va Do‘donim. 5Bulardan dengiz sohilida yashovchi xalqlar tarqalib, har biri o‘z elati, o‘z xalqi va tili bo‘yicha joylashgan.
Homlar avlodi
6Homning o‘g‘illari: Kush, Misr, Put va Kan’on.
7Kushning o‘g‘illari: Sabo, Havila, Savta, Ra’ma va Savtaxa.
Ra’maning o‘g‘illari: Shabo va Dedon.
8Kush yana Nimro‘d degan o‘g‘il ko‘rdi. Nimro‘d jahon qahramonlarining birinchisi edi. 9U Xudovand oldida ov botiri deb shon qozondi. Shu sababli el orasida: «Xudovand oldida Nimro‘d kabi botir ovchi», degan so‘z aytiladigan bo‘ldi. 10Nimro‘d dastavval Vaviloniya mamlakatidagi Bobil, Erex, Akkad va Kalne shaharlari ustidan o‘z hokimiyatini o‘rnatdi. 11O‘sha mamlakatdan Assiriyaga ko‘chib, Nineviya, Rahovot-Ir va Kelah shaharlarini bino qildi. 12Nineviya bilan Kelah orasida Rasan shahrini ham qurdi; u Buyuk Shahar deb ham aytiladi.
13Misrdan ludiy, anamiy, lahobiy, naftuhiy, 14patro‘siy, shuningdek, filistiy xalqiga asos bo‘lgan kasluhiy va kafto‘riy xalqlari kelib chiqqan.
15Kan’ondan to‘ng‘ichi Sido‘n hamda Het bino bo‘lgan. 16Yana Kan’ondan yabusiy, amo‘riy, girgoshiy, 17hivviy, arqiy, siniy, 18arvodiy, samoriy va hamotiy xalqlari kelib chiqqan. Keyinroq Kan’on qabilalari tarqalib, 19ular yashaydigan makon chegarasi Sido‘ndan Garor va G‘azagacha, yana bu yerdan Sado‘m, G‘amo‘ra, Adma, Sabo‘yim va Lesha shaharlarigacha borar edi.
20Bularning har biri o‘z elati, o‘z xalqi va tili bo‘yicha o‘lkasiga ega bo‘lgan Hom farzandlaridir.
Somiylar avlodi
21Yofitning akasi Som ham farzandlar ko‘rdi; u barcha Ibr farzandlarining otasi bo‘ldi.
22Somning o‘g‘illari: Elam, Assur, Arpaxshod, Lud va Aram.
23Aramning o‘g‘illari: Us, Hul, Gatar va Mash.
24Arpaxshod esa Shaloh, Shaloh esa Ibr degan o‘g‘illar ko‘rdilar.
25Ibr ikki o‘g‘ilni ko‘rdi: to‘ng‘ichi ayyomida dunyo bo‘lingani uchun, uning otini Falaj
26Yo‘qtonning o‘g‘illari: Almo‘dod, Shalaf va Hosarmavt, Yorah, 27Hado‘rom, Uzol, Diqlo, 28O‘vol, Abumoil, Shabo, 29O‘fir, Havila va Yo‘bob edilar. Bularning bari Yo‘qton farzandlari edi. 30Ular Mesho bilan Sefor oralig‘idagi Sharq tog‘ligida o‘rnashganlar.
31Mana shularning har biri o‘z elati, o‘z xalqi va tili bo‘yicha o‘lkasiga ega bo‘lgan Som farzandlaridir.
32Bularning hammasi Nuh nasl-nasabi sifatida o‘z elati, o‘z qabilasini tashkil etgan. To‘fondan so‘ng bulardan bir necha xalqlar bo‘linib, butun yer yuziga tarqalib ketgan.
11–BOB
Bobil minorasi va tillarning chatishuvi
1Butun jahonning tili bir, nutqi bir bo‘lgan vaqtlar edi. 2Odamlar Sharq tomon ko‘chib ketayotgan edilar. Bobil mamlakatida bir tekislik topib, u yerda o‘rnashdilar.
3Odamlar bir-biroviga: «Keling, g‘isht quyib xumdonda yaxshilab pishiramiz», – deb aytishdi. Shundan so‘ng tosh o‘rniga g‘isht, gil o‘rniga qatron ishlatadigan bo‘lishdi. 4Ular: «Keling, o‘zimizga shahar va boshi osmonga yetadigan minora bino qilaylik, butun yer yuziga tarqalib ketmaslik uchun o‘zimiz uchun nom chiqaraylik», – deyishdi.
5Odam farzandlari qurayotgan shahar va minorani ko‘rish uchun Xudovand osmondan tushdi. 6Xudovand: «Mana, hammasining millati bir, tili ham bir. Ular bu ishni boshlabdi-yu, endi xayolidagi allaqanday ishlarni ham qilishdan voz kechmaydilar. 7Qani endi pastga tushib, o‘sha yerdayoq ularning tilini aralashtirib yuboraylik, toki biri boshqasining so‘zini tushunmaydigan bo‘lib qolsin!» – dedi.
8Shunday qilib, Xudovand odamlarni u joydan butun yer yuziga tarqatib yubordi. Shundan so‘ng shaharni qurishni ham bas qilishdi.
9Shahar Bobil
Somdan Ibrohimgacha bo‘lgan nasllar
10Som avlodlari quyidagilardir:
To‘fondan ikki yil o‘tgandan so‘ng Som yuz yoshga kirdi va Arpaxshod ismli o‘g‘il ko‘rdi. 11Arpaxshod tug‘ilganidan keyin Som yana besh yuz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
12Arpaxshod o‘ttiz besh yoshida Shaloh ismli o‘g‘il ko‘rdi. 13Shaloh tug‘ilganidan so‘ng Arpaxshod yana to‘rt yuz uch yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
14Shaloh o‘ttiz yoshida Ibr ismli o‘g‘il ko‘rdi. 15Ibr tug‘ilganidan keyin Shaloh yana to‘rt yuz uch yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
16Ibr o‘ttiz to‘rt yoshida Falaj ismli o‘g‘il ko‘rdi. 17Falaj tug‘ilganidan so‘ng Ibr yana to‘rt yuz o‘ttiz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
18Falaj o‘ttiz yoshida Rag‘u ismli o‘g‘il ko‘rdi. 19Rag‘u tug‘ilganidan keyin Falaj yana ikki yuz to‘qqiz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
20Rag‘u o‘ttiz ikki yoshida Sarug‘ ismli o‘g‘il ko‘rdi. 21Sarug‘ tug‘ilganidan so‘ng Rag‘u yana ikki yuz yetti yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
22Sarug‘ o‘ttiz yoshida Naho‘r ismli o‘g‘il ko‘rdi. 23Naho‘r tug‘ilganidan keyin Sarug‘ yana ikki yuz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
24Naho‘r yigirma to‘qqiz yoshida Terah ismli o‘g‘il ko‘rdi. 25Terah tug‘ilganidan so‘ng Naho‘r yana yuz o‘n to‘qqiz yil yashab, ko‘p o‘g‘illar va qizlar ko‘rdi.
26Terah yetmish yil yashab, Ibrom, Naho‘r va Haron ismli o‘g‘illar ko‘rdi.
27Terah avlodlari quyidagilardir:
Terahdan Ibrom, Naho‘r va Haron tug‘ildi. Haron esa Lut ismli o‘g‘il ko‘rdi. 28Haron otasi Terah tirikligidayoq tug‘ilgan yeri – xaldeylarning Ur shahrida o‘ldi. 29Ibrom va Naho‘r uylandilar: Ibrom xotinining oti Soray edi, Naho‘r esa Haronning qizi va Iskoning singlisi Milkani oldi. 30Soray naslsiz bo‘lib, bola tug‘mas edi.
31Terah o‘g‘li Ibromni, o‘g‘li Harondan bo‘lgan nabirasi Lutni, Ibromning xotini bo‘lgan kelini Sorayni oldi va ular bilan birga xaldeylarning Ur shahridan chiqib, Kan’on mamlakatiga qarab jo‘nadi. Horon shahriga yetib kelib, o‘sha yerda o‘rnashdilar.
32Terah ikki yuz besh yil umr ko‘rib, Horon shahrida qazo qildi.
12–BOB
Xudovandning Ibrohimni chaqirishi
1Xudovand Ibromga xitob qilib dedi: «O‘z yeringdan, ona yurtingdan, otang uyidan chiqib, Men senga ko‘rsatadigan yerga ket. 2Sendan buyuk xalq vujudga keltiraman. Seni tabarruk qilib, nomingni ulug‘layman. Sen barakali bo‘lgaysan. 3Seni duo qilganlarni Men duo qilaman, seni la’natlaganlarni Men la’natlayman. Yer yuzidagi barcha qabilalar sendan baraka topadilar».
4Ibrom, Xudovand buyurganidek, Horondan chiqib ketdi. Lut esa unga yo‘ldosh bo‘ldi. Ibrom Horondan chiqqanida yetmish besh yoshda edi. 5U xotini Sorayni, jiyani Lutni, orttirgan hamma mol-mulkini hamda Horonda xizmatga olgan odamlarni o‘zi bilan olib, Kan’on mamlakatiga qarab yo‘lga tushdi. Oxiri u yerga yetib borishdi. 6Ibrom mamlakat bo‘ylab kezib, Shakam shahriga, Mo‘re degan tabarruk daraxt turgan makonga keldi. O‘sha vaqtda bu yerda kan’oniylar yashar edi.
7Xudovand Ibromga zohir bo‘lib: «Men bu yerni sening zurriyotingga beraman», – dedi. Ibrom esa o‘sha yerda o‘ziga zohir bo‘lgan Xudovand sha’niga qurbongoh qurdi.
8U yerdan jo‘nab, Ibrom Baytil shahrining sharq tomonidagi tog‘lik joyga ko‘chib ketdi. G‘arb tomonga qaraganda Baytil, sharq tomonga qaraganda esa G‘ay ko‘rinib turadigan bir joyda chodir tikdi. O‘sha yerda yana Xudovand sha’niga qurbongoh qurib, Xudovand ismini chaqirdi.
9Keyin Ibrom o‘z yo‘lida davom etib, Janubistonga ketdi.
Ibrohim Misrda
10Shu orada mamlakatda qahatchilik yuz berdi. Ibrom musofir bo‘lib yashash uchun Misrga qarab ravona bo‘ldi, chunki mamlakatdagi qahatchilik haddan ziyod edi. 11Misrga yaqinlashayotgan vaqtda, Ibrom xotini Sorayga shunday dedi:
– Mana, men bilamanki, sen juda go‘zal xotinsan. 12Misrliklar seni ko‘rgach: «Bu uning xotinidir», deb meni o‘ldirib, seni tirik qoldiradilar. 13Endi o‘zingni uning singlisiman deb aytgin, toki sen orqali men yaxshilik topib, barhayot qolayin.
14Nihoyat Ibrom Misrga yetib kelganida, misrliklar uning xotini juda ham go‘zalligini ko‘rishdi. 15Fir’avnning amirlari ham ko‘rib, u haqda Fir’avnga madh etishdi. Fir’avn esa ayolni saroyiga olib keltirdi. 16U sababli Ibromga ham muruvvat qildi: unga qo‘yu sigirlar, eshaklar, qullar, cho‘rilar, xachirlar va tuyalar sovg‘a qildi. 17Ammo Xudovand Ibromning xotini Soray tufayli Fir’avn va uning saroy ahlini og‘ir kulfatlarga yo‘liqtirdi.
18Shunda Fir’avn Ibromni chaqirtib:
– Menga bu nima qilganing? Bu sening xotining ekanligini nega menga bildirmading? 19Nima uchun «Bu mening singlim» deding? Bo‘lmasa uni o‘zimga xotinlikka olmasdim-ku! Mana xotining, ol-da, ko‘zimdan yo‘qol! – dedi.
20So‘ng Fir’avn odamlariga farmon berdi. Ular Ibrom bilan xotinini o‘zlarining bor-yo‘q narsalari bilan birga uzatib qo‘yishdi.
13–BOB
Ibrohim va Lutning ajralishi
1Shunday qilib, Ibrom o‘zi bilan xotini va Lutni hamda butun mol-mulklarini olib, Misrdan chiqdi va Janubistonga qaytib ketdi. 2Ibrom chorvaga, kumushu oltinga juda boy edi. 3U yana Janubistondan safarga chiqib, Baytilga yetguncha qo‘noqlab yo‘l yurdi. Baytil bilan G‘ay orasida joylashgan va ilgari o‘z chodirini tikkan makonga bordi. 4Ibrom dastlab qurbongoh qurgan o‘sha joyda Xudovand ismini chaqirdi.
5Ibromning yo‘ldoshi Lutda ham qo‘ylar, sigirlar va chodirlar bor edi. 6Nihoyat mamlakatga ikkovi birga sig‘may qoldi. Ularning mol-mulki juda ko‘payib, endi birga yashay olmas edilar. 7Bundan tashqari o‘sha vaqtda mamlakatda kan’oniylar va perizziylar yashar edi.
Ibrom bilan Lutning cho‘ponlari orasida janjal yuz berib qolgan bir paytda, 8Ibrom Lutga: «Zinhor bir-birimiz va molboqarlarimiz orasida janjal bo‘lmasin. Biz qarindoshmiz! – dedi. 9– Mana, butun mamlakat ko‘z o‘ngingda turibdi. Mendan ajralib, istagan tomoningga keta qol. Agar sen chap tomonga ketsang, unda men o‘ng tomonga boraman, agar o‘ng tomonga ketsang, unda men chap tomonga boraman».
10Lut atrofga bir qaragan edi, ko‘ziga keng O‘rdun uvasi ko‘rindi. Xudovand Sado‘m va G‘amo‘rani xarob qilishidan oldin bu uva to So‘arga borguncha juda sersuv edi, bamisoli Xudovandning jannatiday, Misr diyoriday edi. 11Shunday qilib, Lut o‘ziga butun O‘rdun uvasini tanladi. Ular bir-biridan ayrildilar. Lut sharq tomon harakat qildi, 12Ibrom esa Kan’on yurtida turaverdi. Lut uvadagi shaharlarda o‘rnashib, chodirlar qurib, Sado‘m yaqinlarigacha yetdi. 13Sado‘m odamlari esa o‘ta yovuz, Xudovand oldida juda gunohkor edilar.
14Lut Ibromdan ayrilganidan keyin, Xudovand Ibromga dedi: «Endi sen hozir turgan joyingdan shimolga, janubga, sharqqa va g‘arbga ko‘zingni tikkin. 15Ana, shu sen ko‘rib turgan mamlakatning hammasini Men senga va zurriyotingga abadiy beraman. 16Sening zurriyotingni yerning qumidek ko‘paytiraman. Agar biron kishi yerning qumini sanay olsa, sening zurriyotingni ham sanab bo‘ladi. 17Qani o‘rningdan tur, mamlakatni bu boshidan u boshigacha kezib chiq! Senga Men uni beraman».
18Shundan so‘ng Ibrom Hebro‘ndagi Mamre bolutzorida manzil qilib, chodirlarini ko‘chirib bordi. O‘sha joyda Xudovand sharafiga qurbongoh tikladi.
14–BOB
Ibrohim Lutni asirlikdan qutqargani
1O‘sha zamonda Bobil podshohligida Amrafel, Ellasar podshohligida Ario‘x, Elam podshohligida Kado‘r-Loo‘mer va Go‘yim podshohligida Tid’ol hukmronlik qilardilar. 2Ular Sado‘m shohi Bera, G‘amo‘ra shohi Birsha, Adma shohi Shin’ob, Sabo‘yim shohi Shemavar va Bela (ya’ni So‘ar) shohi bilan urushga bordilar. 3Bu shohlar hammasi birlashib, Siddim vodiysi (ya’ni bugungi Tuz dengizi) tomon harakat qildilar. 4Ular o‘n ikki yil Kado‘r-Loo‘merga qaram bo‘lgan va o‘n uchinchi yilda esa isyon qilgan edilar.
5O‘n to‘rtinchi yilda Kado‘r-Loo‘mer va u bilan birlashgan podshohlar hujumga o‘tib, Ashtaro‘t-Qarnaym shahridagi rafoiylarni, Hom shahridagi zuziylarni va Qiryotaym tekisligida yashovchi emiylarni mag‘lubiyatga uchratdilar. 6Se’ir tog‘ligida yashovchi ho‘riylarni ham yengib, cho‘l chekkasidagi El-Poron shahrigacha quvib bordilar. 7U yerdan qaytib, Ayn-Mishpot (ya’ni Qadesh) shahriga bordilar, butun omoleqiylar yurtini olib, Hasaso‘n-Tomor shahrida yashovchi amo‘riylarni ham mag‘lubiyatga uchratdilar.
8Shu orada Sado‘m, G‘amo‘ra, Adma, Sabo‘yim va Bela (ya’ni So‘ar) shaharlarining shohlari Siddim vodiysida dushmanga qarshi saf tortib kutib turgan edilar. 9Ana shu beshta shoh to‘rtta podshoh – Elam podshohi Kado‘r-Loo‘mer, Go‘yim podshohi Tid’ol, Bobil podshohi Amrafel va Ellasar podshohi Ario‘xga qarshi jang qildilar.
10Siddim vodiysi o‘shanda qatron chuqurlari bilan to‘la edi. Sado‘m va G‘amo‘ra shohlari yengilib qochib ketishayotganda, bu chuqurlarga yiqilib ketdilar. Qutulib qolganlari esa tog‘larga qochib ketdilar. 11To‘rtala podshoh esa Sado‘m va G‘amo‘ra shaharlarining butun boylik va ozuqalarini talab ketdilar. 12O‘sha vaqtda Sado‘mda yashab turgan Ibromning jiyani Lutni ham asir olib, uning o‘zini va butun mol-mulkini olib ketdilar.
13Qochoqlardan biri ibroniy Ibromga borib, bo‘lgan voqealarni xabar qildi. Ibrom o‘sha vaqtda Eshko‘l va Onerning qarindoshi – amo‘riy Mamrening bolutzorida yashar, Mamrening qavmi esa uning ittifoqchilari edi. 14Ibrom jiyani asir olinganini eshitib, o‘zining uyida tug‘ilib tarbiyalangan uch yuz o‘n sakkiz erni qurollantirdi-da, podshohlarning ketidan quvib, Dan shahriga yetib bordi. 15Kechasi Ibrom va uning qullari bo‘linib, dushmanga hujum qilishdi va ularni tor-mor qilishdi. Ularning ketidan yana quvib, Damashq shahrining shimoliy tarafidagi Ho‘va yerigacha yetib kelishdi. 16U yerdan Ibrom o‘ljaga olingan butun mol-mulklarni qaytarib keldi. Jiyani Lutni va uning mol-mulki, xotinlari bilan qavm-qarindoshlarini ham qaytarib keldi.
Malkisidq Ibrohimni duo qilgani
17Ibrom Kado‘r-Loo‘mer va unga ittifoqdosh bo‘lgan podshohlarni tor-mor etib qaytib kelayotganida, Sado‘m shohi uni Shove tekisligida (ya’ni Shoh vodiysida) qarshilagani chiqdi.
18Xudoyi Taoloningruhoniysi bo‘lgan Salim shohi Malkisidq ham Ibromga non va sharob olib chiqdi. 19U Ibromni duo qilib, shunday dedi:
«Yeru ko‘kni yaratgan Xudoyi Taolo
Ibromni muborak qilgay!
20Yovlaringni qo‘lingga bergan Xudoyi Taolo
O‘zi muborak bo‘lgay!»
Ibrom esa Malkisidqqa har bir narsadan ushr berdi.
21Sado‘m shohi Ibromga:
– Odamlarni menga beru, mol-mulkni o‘zingga olgin, – dedi. 22Lekin Ibrom Sado‘m shohiga dedi:
– Men yeru ko‘kni yaratgan Xudovand, Tangri Taolo haqi ont ichib qo‘l ko‘taraman: 23Sening butun narsalaringdan, ipdan tortib choriq bog‘igacha biron narsa ham olmayman. Yana: «Men Ibromni davlatmand qildim», demagin. 24Yolg‘iz yigitlarning yeb-ichganlari va men bilan jangga borgan odamlar – Oner, Eshko‘l va Mamrening ulushi bunga kirmaydi, ular o‘z hissalarini olsinlar.
15–BOB
Xudoning Ibrohim bilan qilgan ahdi
1Bu hodisalardan keyin Xudovand Ibromga vahiy orqali kalomini yuborib:
– Ey Ibrom, qo‘rqma, Men senga qalqonman. Sen uchun mukofot g‘oyat katta bo‘ladi, – dedi. 2Ibrom bunga javoban:
– Yo Xudoyo Xudovando! Sen menga nima berasan? Mana, men farzandsiz ketayotirman. Ro‘zg‘orimni esa menga o‘g‘illik qiladigan damashqlik Il’azar boshqaradi. 3Sen menga avlod bermaganingdan so‘ng, endi xonadonimda o‘g‘illik qiladigan mana shu qulboshim mening vorisim bo‘ladi, – dedi.
4Shunda Xudovand Ibromga kalomini yuborib:
– Yo‘q, bu sening vorising bo‘lmaydi, balki o‘z urug‘ingdan hosil bo‘lajak o‘g‘ling sening vorising bo‘ladi, – dedi.
5So‘ng Ibromni tashqariga chiqarib:
– Osmonga qarab yulduzlarni sanay olsang, sana, – dedi. Va qo‘shib: – Mana sening avloding ham shunchalik ko‘p bo‘ladi, – dedi.
6Ibrom esa Xudovandga ishondi va shu tariqa oqlandi.
7So‘ngra Xudovand Ibromga yana xitob qilib:
– Bu yerga ega bo‘lishing uchun Men, Xudovand, seni xaldeylarning Ur shahridan chiqarganman, – dedi. 8Ibrom so‘radi:
– Yo Xudoyo Xudovando! Bu yerga ega bo‘lishimni men qanday bilaman?
9Xudovand:
– Menga uch yoshli g‘unajin, uch yoshli echki, uch yoshli qo‘chqor va bitta musicha bilan kaptar jo‘jasini topib kel, – dedi.
10Ibrom esa bularning hammasini topib keldi. Qurbonliklarni ikki pora qilib, har qaysi bo‘lagini boshqa bo‘lagining qarshisiga qo‘ydi. Faqat qushlarni pora qilmadi. 11O‘laksalar ustiga kalxatlar qo‘na boshladi, Ibrom ularni hurkitib yubordi.
12Quyosh botish chog‘ida Ibromni qattiq uyqu bosdi. Shu paytda katta dahshatu zulmat uni chulg‘ab oldi. 13Xudovand Ibromga xitob qilib dedi:
– Shuni yaxshi bilib qo‘yginki, sening nasl-nasabing begona yurtda g‘ariblarcha yashab, qul bo‘ladilar, to‘rt yuz yil jabr-zulm ko‘radilar. 14Ammo ularni qul qilgan xalqni esa Men hukm etaman. Shundan so‘ng ular katta mol-mulk bilan u yerdan chiqib ketadilar. 15Sen nuroniy mo‘ysafid bo‘lib o‘lib, dafn etilajaksan va ota-bobolaring oldiga borajaksan. 16Amo‘riylarning gunohi haddidan oshmaguncha, sening nasl-nasabing bu yerga qaytib kelmas, faqat to‘rt avlod o‘tgandan keyin qaytib kelajaklar.
17Quyosh botib, qorong‘ilik cho‘kkan edi. Qo‘qqisdan tutab turgan bir tandir va alangalanayotgan bir mash’al ko‘rindi, bular qurbonlik parchalari orasidan o‘tdi. 18O‘sha kunning o‘zida Xudovand Ibrom bilan ahd qilib, dedi:
– Misr vodiysidan boshlab ulkan Frot daryosiga qadar bu yerning hammasini Men sening avlodingga beraman: 19qeniylar, qenizziylar, qadmo‘niylar, 20hetiylar, perizziylar, rafoiylar, 21amo‘riylar, kan’oniylar, girgoshiylar va yabusiylar yurtlarining hammasini sening avlodingga beraman.
16–BOB
Hojar bilan Ismoil
1Ibromning xotini Soray bola tug‘mayotgan edi. Sorayning Hojar degan misrlik cho‘risi bor edi. 2Bir kuni Soray Ibromga:
– Mana, Xudovand meni tug‘ishdan ojiz qildi. Siz endi cho‘rimning yoniga kiravering, balki undan bolali bo‘larman, – dedi.
Ibrom Sorayning so‘ziga quloq soldi. 3Shunday qilib, ular Kan’on yurtida o‘rnashganlarining o‘ninchi yilida Ibromning xotini Soray o‘zining misrlik cho‘risi Hojarni eri Ibromga xotinlikka olib berdi. 4Ibrom Hojarning yoniga kirganidan keyin, u homilador bo‘ldi. Hojar homiladorligini payqagach, xonimini nazarga ilmay qo‘ydi.
5Soray Ibromga:
– Mening jafo chekishimga siz aybdor! Men cho‘rimni sizning qo‘yningizga solib qo‘ydim, u homilador ekanini bilgach, meni nazariga ilmay qo‘ydi. Bizning oramizda Xudovand Hokim! – dedi. 6Ibrom Sorayga:
– O‘z cho‘ring o‘z ixtiyoringda emasmi? Sen u bilan bilganingni qilaver, – dedi.
Soray esa cho‘risi Hojarga shunday ozor berdiki, Hojar Sorayning oldidan qochib ketdi. 7Nihoyat Xudovandning farishtasi cho‘ldagi bir chashma boshida, Shur yo‘lidagi buloq boshida Hojarni topib:
8– Ey Sorayning cho‘risi Hojar! Qaydan kelib, qayga borayotirsan? – dedi.
– Men xonimim Sorayning oldidan qochib kelayotirman, – dedi Hojar. 9Xudovandning farishtasi unga:
– Xoniming yoniga qayt va uning ozoriga chida, – dedi. 10So‘ng Xudovand farishtasi qo‘shib Hojarga:
– Sening avlodingni shu qadar ko‘paytiramanki, ko‘pligidan uni sanab bo‘lmaydi, – dedi.
11Xudovandning farishtasi uchinchi gal Hojarga gapirdi:
– Mana, sen homilador bo‘lding, endi bir o‘g‘il tug‘asan. Xudovand sening jafolaringga quloq solgani uchun, o‘g‘lingning ismini Ismoil
13Hojar:
– Meni ko‘rib turgan Tangrini men o‘z ko‘zim bilan ko‘rib,
15Hojar Ibromga o‘g‘il tug‘ib berdi. Ibrom Hojar tuqqan o‘g‘ilning otini Ismoil qo‘ydi. 16Hojar Ibromga Ismoilni tug‘ib berganida, Ibrom sakson olti yoshda edi.
17–BOB
Xudo bilan ahdlashish belgisi – xatna
1Ibrom to‘qson to‘qqiz yoshga kirgan edi. Xudovand unga zohir bo‘lib dedi: «Men Qodir Tangriman. Mening oldimda pokdil bo‘lib yurgin. 2Men sen bilan ahd-paymon qilaman, seni juda ham ko‘paytiraman».
3Ibrom yuz tuban yerga yiqildi. Xudo u bilan gaplashib dedi: 4«Men sen bilan ahd qilib, seni ko‘pdan-ko‘p xalqlarning otasi qilaman. 5Sening isming endi Ibrom emas, balki Ibrohim bo‘ladi; zero seni ko‘pdan-ko‘p xalqlarning otasi qilib tayinladim. 6Seni juda ham barakali qilib, sendan el-xalqlar vujudga keltiraman. Sening urug‘ingdan podshohlar kelib chiqadilar. 7Men sen bilan va sendan keyingi avlodlaring bilan nasldan-naslga o‘tib barqaror bo‘ladigan abadiy ahdimni tuzaman. Sening va sendan keyingi avlodlaringning Xudosi Men bo‘laman. 8Sen hozir musofirlarcha yashayotgan mamlakatni – butun Kan’on yerini senga va sendan keyingi avlodlaringga abadiy mulk qilib beraman. Ularning Xudosi Men bo‘laman».
9Xudo Ibrohimga yana dedi: «Endi sen va sendan keyin tug‘iladigan barcha avlodlaring ham Mening ahdimga rioya qilib yuringlar. 10Senga va sendan keyingi avlodlaringga quyidagi ahdga rioya qilishingizni buyuraman: orangizdagi har bir erkak xatna qilinsin. 11Sizlar a’zongiz uchidagi terini kestirib, sunnat bo‘linglar. Ana shu Men bilan sizlarning orangizdagi ahdning belgisi bo‘ladi. 12Bundan buyon naslingizdan tug‘iladigan har bir o‘g‘il bolangiz, shu jumladan uyda tug‘ilgan va begona urug‘dan bo‘lib, sotib olingan barcha o‘g‘il bolalar ham sakkiz kunligida xatna qilinsinlar. 13Xoh uyingizda tug‘ilsin, xoh sotib olinsin, so‘zsiz xatna qilinsinlar. Mening ahdim o‘z tanangizda muhrlangan abadiy ahd bo‘ladi. 14A’zosini kestirmay, sunnatsiz turavergan erkak esa o‘z qavmi orasidan yo‘q qilinsin. Bunday kishi Mening ahdimni buzgan hisoblanadi».
Xudoning Soroga bergan va’dasi
15Xudo Ibrohimga yana:
– Xotining Sorayni endi Soray deb chaqirma; uning ismi Soro
17Ibrohim buni eshitib, yuz tuban yerga yiqildi. «Nahotki yuz yoshga kirgan erkakdan bola bo‘lsa? Nahotki to‘qson yashar Soro bola tug‘sa?» – deb ko‘nglidan o‘tkazdi va kulib yubordi. 18So‘ng Ibrohim Xudoga:
– Koshki Ismoil Sening lutfu karaming ostida yashasa edi! – dedi. 19Xudo dedi:
– Xotining Soro senga o‘g‘il tug‘ib berishi muqarrar. Unga Is’hoq deb ism qo‘yasan. Undan keyingi avlod uchun ham abadiy ahd bo‘lsin, deb Men u bilan ahdlashmoqchiman. 20Biroq, Ismoil haqida aytgan so‘zingga ham quloq berdim. Men uni barakali qilaman va juda ham ko‘paytiraman. Undan o‘n ikki qabila yo‘lboshchisi kelib chiqadi. Men undan buyuk xalq vujudga keltiraman. 21Ammo O‘z ahdimni esa kelasi yil shu vaqtning o‘zida Soro senga tug‘ib beradigan Is’hoq orqali amalga oshiraman.
22Xudo Ibrohim bilan gapini tamomlab, uning oldidan yuqoriga ko‘tarildi. 23Ibrohim esa, Xudo unga buyurganidek, o‘sha kunning o‘zida o‘g‘li Ismoilni va uning xonadonida tug‘ilgan hamda sotib olingan butun erkaklarni xatna qildi. 24Ibrohim o‘zi xatna qilinganida to‘qson to‘qqiz yoshda edi. 25Uning o‘g‘li Ismoil xatna qilinganida o‘n uch yoshda edi. 26Ular ikkalasi o‘sha kunning o‘zida sunnat qilindilar. 27Shuningdek, Ibrohim bilan birga uning xonadonidagi barcha erkaklar – uyda tug‘ilganlar bilan begona urug‘dan sotib olinganlar ham barchasi xatna qilindilar.
18–BOB
Ibrohimga o‘g‘il xabarlagan farishtalar
1Kunning jazirama issiq vaqtida Ibrohim chodirining eshigi oldida o‘tirgan edi. Birdaniga Xudovand Mamre bolutzori ichidan unga zohir bo‘ldi. 2Ibrohim bir qarab, ro‘parada uch kishi turganini ko‘rdi. Ibrohim ularni ko‘rishi bilanoq chodir eshigidan turib, ularni kutib olgani chopdi-da, yergacha egilgancha ta’zim qildi.
3– Hazratim, – dedi, – Agar mendan rozi bo‘lsang, bandangdan yuz o‘girib ketma. 4Bir oz suv keltirsin, oyoqlaringizni yuvinglar, shu daraxt tagida yonboshlab dam olinglar. 5Men bir luqma non olib kelay. Dilingizga quvvat kiritib, yana safarni davom ettirasizlar. Bandangiz tomon yo‘lingiz tushibdi, axir.
– Xo‘p, xuddi aytganingdek qilaver! – dedi ular.
6Ibrohim chodirga, Soroning yoniga shoshilib kirdi-da:
– Tez bo‘l, uch tog‘ora mayda un olib, xamir qil va patir yop, – dedi. 7So‘ng Ibrohim poda tomon chopdi-yu, bitta yaxshi, yosh buzoqni olib, xizmatchi yigitga berdi. Yigit esa darhol buzoqni so‘yib pishirishga qo‘l urdi. 8Shu orada Ibrohim sariyog‘ bilan sut keltirdi. Buzoq pishgach, uni ham mehmonlar oldiga qo‘ydi. Ular ovqatlanar ekanlar, Ibrohim daraxtning tagida hozir bo‘lib turardi. 9Ular Ibrohimdan so‘rashdi:
– Xotining Soro qayerda?
– Shu yerda, chodirda, – dedi Ibrohim. 10Ulardan Biri:
– Kelgusi yil shu vaqtda Men sening oldingga qaytib kelganimda, xotining Soroning bir o‘g‘li bo‘ladi, – dedi.
Soro esa Uning orqa tomonida, chodirning eshigi oldida gapni tinglab turardi. 11-12U bu gapni eshitib, ich-ichidan kulib yubordi. Chunki Ibrohim bilan Soro endi juda qarib qolishgan, umrlari oxirlab qolgan, Soroda xotinlarga xos xususiyat ham tugagan edi. «Qariganimdan keyin men yana gashtimni surar ekanman-da! Janobim ham qarib qolganlar-ku, axir», – deb ko‘nglidan kechirdi.
13Xudovand Ibrohimga dedi:
– Nima uchun Soro kulib, «Men qariganimda yana bola tug‘sam bo‘larmikin», deb aytdi? 14Xudovand uchun imkonsiz narsa bormi? Kelgusi yil belgilangan vaqtda Men sening oldingga qaytib kelganimda, Soroning bir o‘g‘li bo‘ladi, – dedi.
15Shunda Soro qo‘rqib:
– Kulganim yo‘q, – deb so‘zidan tondi. Lekin U:
– Yo‘q, kulding! – dedi.
Ibrohimning Sado‘m uchun yolvorishi
16Farishtalar u yerdan pastga qarab, Sado‘m tomon jo‘nab ketdilar. Ibrohim esa ularni kuzatib qo‘ygani birpas ularga yo‘ldosh bo‘ldi. 17Shu orada Xudovand dedi: «Men qiladigan ishimni Ibrohimdan yashirmayman. 18Ibrohimdan-ku ulug‘ va kuchli xalq kelib chiqadi. Butun yer yuzidagi xalqlar undan baraka topadilar. 19U o‘zidan keyingi o‘g‘illariga va uy ahliga ham Xudovand yo‘lidan borishni, to‘g‘rilik va odillik bilan ish qilishni amr etsin, deb Men uni tanladim. Shu amrga amal qilishsa, Men, Xudovand, Ibrohim haqida so‘zlaganlarimni amalga oshiraman».
20Xudovand yana dedi: «Sado‘m va G‘amo‘ra ustidan ohu vohlar ko‘p bo‘lgan, ularning gunohlari juda og‘ir bo‘lgan. 21Endi Men pastga tushay, qulog‘imga yetib kelgan oh-fig‘onlar rostmikin, ular eshitganimcha razillikka borganmikin, bir ko‘rayin. Rost bo‘lmasa uni ham bilayin».
22Shu orada farishtalar Sado‘mga qarab jo‘nab ketishgan, Ibrohim esa yolg‘iz o‘zi Xudovand oldida tik turgan edi. 23Ibrohim Unga yaqinroq kelib dedi:
– Nahotki Sen solihni yovuz kishi bilan birga qirib tashlasang? 24Balki bu shaharda ellik nafar solih kishi bordir. Nahotki o‘sha ellik nafar solih haqi bu joyga omonlik bermasang? 25Aslo, solihni yovuz bilan birga qirib tashlama! Solih bilan yovuzning qismatini barobar tutish hech ham Senga munosib ish emas. Sen butun yerning Hokimisan, shak-shubhasizki, Sen adolat bilan hukm qilasan.
26Xudovand:
– Agar Men Sado‘m shahrida ellik nafar solih kishi topsam, ular haqi butun bu joyga omonlik beraman, – dedi. 27Ibrohim javob berdi:
– Mana men tuproq va kul bo‘la turib, Rabbimga gapirishga jur’at etdim. 28Agar ellik solihga besh nafar yetmasa-chi, shu besh nafar uchun Sen butun shaharni xarob qilasanmi?
– Agar u yerda qirq besh nafar solih topsam, xarob etmayman, – dedi Xudovand. 29Ibrohim yana Unga gapirishda davom etib:
– Bordiyu, u yerda qirq nafar topilsa-chi? – dedi.
– Shu qirq nafar haqi uchun ham bu ishni qilmayman, – dedi Xudovand. 30Ibrohim yana:
– Aytadigan so‘zimga Rabbim g‘azablanmasin-u, mabodo u yerda o‘ttiz nafar topilsa-chi? – dedi. Xudovand:
– Agar u yerda o‘ttiz nafar topilsa ham, bu ishni qilmayman, – dedi. 31Ibrohim:
– Mana, men Rabbimga gapirishga ko‘p jur’at qildim, bordiyu u yerda yigirma nafar topilsa-chi? – dedi. Xudovand:
– O‘sha yigirma nafar haqi uchun ham bu joyni xarob qilmayman, – dedi. 32Ibrohim Unga:
– Men yana bir marta so‘zlasam, Rabbim darg‘azab bo‘lmasin: bordiyu u yerda o‘n nafargina topilsa-chi? – dedi. Xudovand:
– O‘sha o‘n nafar haqi uchun ham bu joyni xarob qilmayman, – dedi.
33Xudovand Ibrohim bilan gapini tamom qilib, undan ayrilib ketdi. Ibrohim esa o‘z makoniga qaytib ketdi.
19–BOB
Sado‘m va G‘amo‘raning xarob bo‘lishi, utning xalos bo‘lishi
1Oqshom tushgach, o‘sha ikki farishta Sado‘mga keldilar. Shahar darvozasi yonida Lut o‘tirgan edi. Lut ularni ko‘rishi bilanoq o‘rnidan turib, ularga peshvoz chiqdi, yuzi bilan yerga yiqilgudek bo‘lib ta’zim qildi:
2– Janoblarim, bandangizning uyiga kirib kechani o‘tkazinglar, oyoqlaringizni yuvinglar. Erta bilan turib, yana o‘z yo‘lingizga ketasizlar, – dedi. Ular esa:
– Yo‘q, biz ko‘chada tunaymiz, – dedilar. 3Faqat Lut ularga juda ko‘p yalingandan keyin uning uyiga kirib mehmon bo‘ldilar. Lut ularga ziyofat berdi, patir non yopdi, ular yeb to‘ydi.
4Ular hali yotmagan edilar, Sado‘m shahrining barcha aholisi, yoshlardan tortib keksalargacha – shaharning hamma odamlari yiroq-yaqindan kelishib, uyning atrofini o‘rab oldilar. 5Ular Lutni chaqirib:
– Bu kech sening oldingga kelgan odamlar qani? Ularni bizning oldimizga olib chiq, ularni yaqindan bilib olaylik! – dedilar. 6Lut esa ularning oldiga, ostonaga chiqib, ketidan eshikni yopib qo‘ydi-da:
7– Birodarlarim, zinhor ularga yomonlik qilmanglar! 8Mana, mening erga tegmagan ikki qizim bor. Yaxshisi men ularni oldingizga chiqaray, ular bilan o‘zingiz ma’qul ko‘rganingizni qilinglar. Faqat bu odamlarga qo‘l tegizmanglar, ular mening tomim ostida manzil topishgan, axir, – dedi.
9Ammo odamlar bir og‘izdan:
– Yo‘lni bo‘shat! Mana bir kishi begona joydan istiqomat qilishga keladi-yu, oxirida qozilikka ham intiladi! Endi ulardan ko‘ra senga ko‘proq yomonlik qilamiz, – deb Lutni ko‘p siqdilar. Eshikni sindirib tashlash uchun hamla qildilar. 10Shu zahot ichkaridagi zotlar qo‘l uzatib, Lutni yonlariga, uyga olib kirdilar va orqalaridan eshikni bekitib qo‘ydilar. 11Eshik oldida turgan odamlarning kattayu kichigini ko‘rlikka mubtalo qildilar, ular esa eshikni topishga ojiz bo‘ldilar.
12Farishtalar Lutga:
– Bu yerda sening yana kiming bor? Kuyovingmi, o‘g‘lingmi, qizingmi – shaharda kiming bo‘lsa, hammasini bu yerdan olib chiqib ketgin. 13Chunki biz bu shaharni xarob qilmoqchimiz. Bu yerdagi odamlarning yovuzligi haqidagi oh-fig‘onlar Xudovandgacha yetib bordi. Mana shu joyni xarob qilish uchun Xudovand bizni yubordi, – deyishdi.
14Lut tashqariga chiqib, kuyovlari bilan gaplashdi:
– Turinglar, bu joydan chiqib ketinglar, chunki Xudovand bu shaharni xarob qilmoqchi, – dedi. Lekin kuyovlari nazarida u hazil qilayotgandek tuyuldi.
15Tong otganda, farishtalar Lutni qistab:
– Bu shaharning gunohi tufayli halok bo‘lmasliging uchun endi o‘rningdan tur, o‘zing bilan xotiningni va ikki qizingni olib ket, – dedilar. 16Lut esa sustkashlik qilsa ham, Xudovand uni ayadi. Farishtalar uni, xotini va ikki qizini qo‘lidan ushlab, shaharning tashqarisiga chiqarib qo‘ydilar. 17Ularni tashqariga chiqarayotgan vaqtda farishtalardan biri:
– Joningni saqlab qochib qol, orqaga hech qarama. Halok bo‘lmaslik uchun atrofdagi biron joyda ham to‘xtamay, to‘g‘ri toqqa chiq, boshingni omon saqla, – dedi. 18Ammo Lut unga:
– Yo‘q endi, Hazratim! 19Mana, sen shu bandangni iltifotingga sazovor hisoblabsan, jonimni ayab, juda katta ehson qilding. Biroq, o‘zimni kulfatu o‘limdan saqlab qolish uchun toqqa qochib keta olmayman. 20Mana, shu yaqin joyda kichik shaharcha bor. Men anavi kichkina joyga qochib, jonimni saqlab qolaman, – dedi. 21Farishta Lutga dedi:
– Men bu ishda ham senga e’tibor beraman, sen aytgan shaharni yakson qilmayman. 22Endi tez harakat qil, u yerga qochib omon bo‘l. Chunki sen u yerga yetib bormaguningcha, men biron ish qila olmayman, – dedi.
Ana shu sababli bu shahar So‘ar
23Mamlakat uzra kun yorishib, Lut So‘arga yetib borgan ediki, 24Xudovand Sado‘m bilan G‘amo‘ra ustiga osmondan, O‘z huzuridan olovli oltingugurt yog‘dirdi. 25Bu shaharlarni hamda ularda yashovchilarning hammasini, butun uva va uning o‘simliklarini ham yer bilan yakson qilib tashladi. 26Lutning xotini esa orqasiga qarab, tuz tiragiga aylanib qoldi.
27Erta bilan Ibrohim yo‘lga chiqib, Xudovand ro‘parasida turgan o‘sha joyga bordi. 28Pastga qarab, Sado‘m va G‘amo‘ra hamda butun uva bo‘ylab ro‘y bergan fojiani payqadi. Yer sathidan ko‘tarilayotgan pag‘a-pag‘a tutun yonar ko‘radan chiqayotgan tutunga o‘xshar edi.
Lut va uning qizlari
29Lut istiqomat qilgan uva shaharlarini Xudo yer bilan yakson qilganida, U Ibrohimning haqi uchun talaf bo‘layotganlar orasidan Lutni xalos qilgan edi. 30Lut So‘ar shahridan chiqib, ikki qizi bilan tog‘da yashay boshladi. Chunki u So‘arda turishdan qo‘rqdi va ikki qizi bilan bir g‘orda istiqomat qilaverdi.
31Bir kuni Lutning katta qizi kichigiga dedi:
– Otamiz qari, yer yuzidagi odatga ko‘ra biz nikohga olinishimiz uchun mamlakatda biron erkak qolmagan. 32Kel, otamizga sharob ichirib, u bilan yotamiz, toki otamizdan nasl saqlaylik.
33O‘sha kechasi qizlar otalariga sharob ichirdilar. Katta qiz otasining yotog‘iga kirib, u bilan yotdi. U esa qizining qachon yotib, qachon turganini bilmadi.
34Ertasiga katta qiz singlisiga:
– Men o‘tgan kecha otam bilan yotdim. Bu kecha unga yana sharob ichiramiz, bu gal sen uning yotog‘iga kirib u bilan yot, toki otamizdan nasl saqlaylik, – dedi.
35Qizlar o‘sha kechasi ham otalariga sharob ichirdilar. Kichik qiz borib, otasi bilan yotdi. Otasi esa qizining qachon yotib, qachon turganini bilmadi.
36Shunday qilib, Lutning ikkala qizi ham otalaridan homilador bo‘ldilar. 37Katta qiz o‘g‘il tug‘ib, uning ismini Mo‘ov qo‘ydi; u bugungacha Mo‘ov xalqining otasidir. 38Kichik qiz ham o‘g‘il tug‘ib, uning ismini Ben-Ammi qo‘ydi; u bugungacha Ammon o‘g‘illarining otasidir.
20–BOB
Ibrohim shoh Abumalik oldida
1Ibrohim u yerdan Janubistonga ko‘chib borib, Qadesh bilan Shur orasida o‘rnashib oldi. Garor shahrida esa manzilgoh qildi. 2Ibrohim xotini Soroni «singlim» deb aytar edi. Garor shohi Abumalik esa odam yuborib, Soroni xotinlikka oldi. 3Bir kecha Xudo Abumalikning tushiga kirib, unga:
– Sen mana shu olgan xotining tufayli o‘lasan, chunki u eri bor xotindir, – dedi.
4Abumalik esa Soroga yaqinlashmagan edi. U:
– Yo Rabbim, nahotki Sen begunoh xalqni ham halok qilsang? 5Ana u kishi o‘z ayolini singlim dedi-ku! Xotinning o‘zi ham: «Bu mening akam», deb aytib yuribdi-ku. Men bu ishni soddadillik bilan, halol qo‘lim bilan qildim, – dedi. 6Xudo Abumalikka tushida dedi:
– Sen bu ishni soddadillik bilan qilganingni Men ham bilar edim. Shuning uchun seni Menga qarshi gunoh qilishdan saqladim, seni Soroga tegishga qo‘ymadim. 7Endi sen bu ayolni eriga qaytarib ber. U payg‘ambardir, sen uchun ibodat qiladi va sen tirik qolasan. Agarda ayolni qaytarib bermasang, shuni bilki, sen bilan xalqing hammangiz butunlay o‘lasizlar!
8Abumalik ertalab turishi bilan barcha qullarini chaqirib, bu gaplarning hammasini ularga uqtirib berdi. U odamlar esa qattiq qo‘rqib ketishdi. 9So‘ngra Abumalik Ibrohimni chaqirtirib, unga:
– Sen bizga nima qilding? Men senga nima yomonlik qildimki, sen mening va mamlakatim boshiga og‘ir gunoh keltirding? Sen hech kim qilmaydigan ishlarni menga qilding! – dedi. 10Keyin Abumalik Ibrohimdan yana:
– Sen asli nimani ko‘zlab bu ishni qilding? – deb so‘radi. 11Ibrohim aytdi:
– Men: bu joyda Xudodan qo‘rqish degan narsa yo‘q, xotinim sababli meni o‘ldirarlar, dedim. 12Lekin haqiqatan ham u mening singlim, onamning qizi bo‘lmasa-da, otamning qizidir. Endi esa u mening xotinim ham bo‘ldi. 13Bir vaqtlar Xudo meni otam uyidan adashtirib darbadarlikka yo‘liqtirgan edi. Shunda men Soroga: Menga qiladigan yaxshiliging shu bo‘lsinki, biz qayerga borsak, sen meni akam deb ayt, dedim.
14Shunda Abumalik qo‘yu sigirlar, qulu cho‘rilarni Ibrohimga tortiq qildi. Xotini Soroni esa unga qaytarib berdi.
15– Mana, mening o‘lkam sening ko‘z oldingda turibdi. O‘zingga yoqqan joyda istiqomat qil, – dedi Abumalik. 16Soroga ham:
– Mana, men akangga mingta kumush tanga beryapman, bular sening yuz-ko‘zingni paranjiday qavming ko‘zidan to‘ssin, sening iffating beg‘ubor ekanini hamma aniq bilsin, – dedi.
17O‘shanda Ibrohim Xudoga ibodat qildi, Xudo esa Abumalikka shifo berdi. Uning xotini va cho‘rilariga ham Xudo shifo berib, ularni yana tug‘adigan qildi. 18Chunki Ibrohimning xotini Soro sababli Xudovand Abumalikning xonadonidagi har bir ayolni tug‘ishdan ojiz qoldirgan edi.
21–BOB
Is’hoqning tug‘ilishi
1Xudovand bergan so‘zini amalga oshirib, Soroni yo‘qladi.
2Soro esa homilador bo‘lib, Ibrohimga qarigan chog‘ida, Xudo unga belgilagan vaqtda o‘g‘il tug‘ib berdi.
3Ibrohim o‘zidan bo‘lgan, Soro unga tug‘ib bergan o‘g‘lining otini Is’hoq
Hojar bilan Ismoilning quvilishi
8Is’hoq o‘sib, uning emchakdan ajralish kuni kelib qolganda, Ibrohim o‘g‘li sharafiga katta ziyofat berdi. 9Misrlik Hojarning Ibrohimga tug‘ib bergan o‘g‘li esa sho‘xlik qilayotgan edi. Soro buni ko‘rib, 10Ibrohimga:
– Bu cho‘rini o‘g‘li bilan birga haydab yubor! Bu cho‘rining o‘g‘li mening o‘g‘lim Is’hoq bilan baravar voris bo‘lmaydi, – dedi.
11Ibrohim bu gapdan juda xafa bo‘ldi. Axir, bu ham uning o‘g‘li edi. 12Ammo Xudo Ibrohimga dedi:
– Sen o‘g‘ling va cho‘ring uchun xafa bo‘lma. Soroning aytadigan hamma gapiga quloq sol. Chunki sening nasling Is’hoq orqali ko‘payadi. 13Shunga qaramay, cho‘ringning o‘g‘lidan ham bir xalq yarataman, chunki u ham sening naslingdir.
14Ibrohim ertalab turib, non va bir mesh suvni olib Hojarga berdi, uning yelkasiga qo‘yib, bolasi bilan jo‘natib yubordi. Hojar esa ketayotib, Be’r-Sheva cho‘lida adashib qoldi. 15Meshdagi suv tamom bo‘lgach, Hojar bolasini bir butaning tagiga tashlab ketdi. 16«Bolamning o‘lishini ko‘rmayin», – deb u nariroq ketdi-da, bir o‘q otar masofadagi uzoqlikda o‘tirdi. Hojar ro‘parada o‘tirganicha, dod-faryod ko‘tardi.
17Xudo esa o‘smirning dodiga quloq soldi. Xudoning farishtasi osmondan Hojarga xitob qildi:
– Ey Hojar, senga nima bo‘ldi? Qo‘rqma, Xudo o‘smirning dodini yotgan joyidan eshitdi. 18Endi o‘rningdan tur, o‘smirni ko‘tarib ol va uning qo‘lidan qattiq ushla. Chunki Men undan buyuk xalq yarataman, – dedi.
19Xudo Hojarning ko‘zlarini ochib yubordi, u suvi bor quduqni ko‘rib qoldi. Borib meshni suvga to‘ldirdi-da, bolasiga ichirdi.
20Shundan keyin o‘smir cho‘l-biyobonda yashay boshladi. Xudo esa doimo u bilan birga edi. U ulg‘ayib, kamonkash bo‘ldi. 21U Poron cho‘lida istiqomat qilardi. Onasi esa uni Misr yurtidan uyladi.
Ibrohim bilan Abumalikning ahdlashuvi
22O‘sha vaqtda Abumalik o‘z lashkarboshisi Pixo‘l bilan Ibrohimning oldiga borib gap ochdi:
– Sen nimaiki qilsang, Xudo sen bilandir. 23Endi shu turgan joyda meni va o‘g‘il-nabiralarimni aldamaslik to‘g‘risida Xudo haqi qasamyod qilgin: men senga qanday ehson qilgan bo‘lsam, sen ham menga va sen musofir bo‘lgan mamlakatga shunday ehson qilgaysan, – dedi. 24Ibrohim:
– Men qasamyod qilaman, – dedi-yu, 25shu bilan Abumalikning qullari suvi bor quduqni zo‘rlik bilan olganliklari haqida gina qildi. 26Abumalik:
– Men bu ishni kim qilganini bilmayman, sen ham menga xabar qilmaganding. Men bu haqda bugungacha eshitganim yo‘q edi, – dedi.
27Shunda Ibrohim qo‘ylar va sigirlarni Abumalikka tortiq qilib, ikkovlari ahdlashdilar. 28Ibrohim yettita urg‘ochi qo‘zini podadan alohida ajratib qo‘ydi.
29Abumalik Ibrohimdan:
– Nima uchun sen shu yettita urg‘ochi qo‘zini alohida qo‘yding? – deya so‘radi. 30Ibrohim:
– Bu yetti urg‘ochi qo‘zini mening qo‘limdan olgin, shu quduqni men o‘zim qaziganligimga mana shu qo‘zilar guvoh bo‘lsin, – dedi.
31U yerda ikkovi qasamyod qilishdi. Shu sababli Ibrohim o‘sha joyni Be’r-Sheva deb atadi. 32Ular Be’r-Shevada ahdlashib bo‘lgach, Abumalik va lashkarboshisi Pixo‘l yo‘lga tushib, filistiylar mamlakatiga qaytib ketishdi.
33Ibrohim esa Be’r-Shevada yulg‘unzor o‘tqazdi. O‘sha yerda u abadiy Tangri bo‘lgan Xudovand ismini chaqirdi. 34Ibrohim ancha vaqt filistiylar mamlakatida musofirday yashadi.
22–BOB
Xudoning Ibrohimni sinashi
1Bu hodisalardan so‘ng Xudo Ibrohimni sinab, unga:
– Ibrohim! – dedi.
– Labbay! – dedi u. 2Xudo:
– O‘zing sevadigan yagona o‘g‘ling Is’hoqni olib Mo‘riyo yeriga ket. U yerda Men senga aytadigan toqqa chiqib, o‘g‘lingni qurbon qil, – dedi.
3Ibrohim erta bilan turib, eshagini egarlab, qurbonlik kuydirish uchun o‘tin ham maydaladi-da, qulvachchalardan ikkitasini va o‘g‘li Is’hoqni o‘zi bilan oldi, Xudo unga aytgan joyga qarab ravona bo‘ldi.
4Uch kun yurishgandan keyin Ibrohim nariga bir ko‘z tashladi, o‘sha joyni uzoqdan ko‘rdi. 5U yigitlariga:
– Sizlar eshak bilan bu yerda o‘tirib kutib turinglar. Men o‘smir bilan u yoqqa borib sajda qilib, yana yoningizga qaytib kelamiz, – dedi.
6Ibrohim qurbon kuydirishga yaraydigan o‘tinni o‘g‘li Is’hoqning yelkasiga ortdi. O‘t va pichoqni esa o‘zi qo‘liga olib, ikkovlari birga jo‘nab ketdilar. 7Shu orada Is’hoq otasi Ibrohimga:
– Otajon! – dedi.
– Labbay, o‘g‘lim, – dedi u.
– Mana, o‘t bor, o‘tin bor, lekin qurbon qo‘zisi qani? – deb so‘radi. 8Ibrohim:
– O‘g‘lim, qurbon qo‘zisini Xudo O‘zi beradi, – dedi.
Shunday qilib, ikkovlari yo‘lda davom etdilar. 9Xudo Ibrohimga aytgan joyga kelganlarida, u qurbongoh tiklab, o‘tinni qaladi. So‘ng o‘g‘li Is’hoqni bog‘lab, uni qurbongoh ustiga, o‘tinlarning ustiga yotqizdi. 10Ibrohim pichoqqa qo‘l solib, o‘g‘li Is’hoqni bo‘g‘izlamoqchi bo‘lgan ham ediki, 11birdaniga osmondan Xudovandning farishtasi unga xitob qildi:
– Ibrohim! Ibrohim!
– Labbay, – dedi u. 12Farishta:
– O‘smirga qarshi qo‘l ko‘tarma, unga hech yomonlik qilma. Men endi bilamanki, sen Xudodan qo‘rqasan, yakkayu yagona o‘g‘lingni ham Mendan ayamading, – dedi.
13Ibrohim bir orqasiga burilib qarasa, chakalakda shoxlari o‘ralib qolgan qo‘chqorni ko‘rdi. Ibrohim borib, qo‘chqorni olib keldi va uni o‘g‘li o‘rniga so‘yib kuydirdi. 14Bu joyga Ibrohim «Xudovand ta’minlaydi» degan nom berdi. Binobarin bugun ham: «Xudovand tog‘ida ta’minot bor», deb aytishadi.
15Xudovandning farishtasi ikkinchi gal osmondan Ibrohimga xitob qildi:
16– Men Zotim haqi qasamyod qilamanki, Xudovand gapirmoqda: sen bu ishni qilib, yagona o‘g‘lingni ayamaganing uchun, 17Men senga qut-baraka beraman. Nasl-nasabingni ko‘kdagi yulduzlarday va dengiz sohilidagi qumday ko‘paytirib yuboraman. Sening o‘g‘il-nabiralaring o‘z dushmanlarining shaharlarini oladilar. 18Sen gapimga quloq solganing uchun, yer yuzidagi barcha xalqlar sening naslingdan baraka topadilar, – dedi.
19Shundan so‘ng Ibrohim yana yigitlari yoniga qaytib keldi. Ular bu yerdan birga jo‘nashib, Be’r-Shevaga ketdilar. Ibrohim Be’r-Shevada turar edi.
Naho‘rning avlodlari
20Bu hodisalardan keyin Ibrohimning qulog‘iga: «Mana sening ukang Naho‘rning xotini Milka ham o‘g‘illarning onasi bo‘ldi», degan xabar yetdi. 21Chunonchi Naho‘rning o‘g‘illari: to‘ng‘ichi Us va uning ukasi Buz, Aramning otasi Qamuil, 22Kasad, Hazo‘, Pildosh, Idlof va Batuil. 23Batuil esa Rivqo degan qizning otasi bo‘ldi. Mana shu sakkiz o‘g‘ilni Milka Ibrohimning ukasi Naho‘rga tug‘ib berdi. 24Naho‘rning Rauma degan ikkinchi xotini ham bor edi; u esa eriga Tavah, Gaham, Tahash va Maaxa ismli o‘g‘illarni tug‘ib berdi.
23–BOB
Soroning o‘limi va ko‘milishi
1Soro yuz yigirma yetti yil umr ko‘rdi. 2Soro shu yoshida Kan’on mamlakatidagi Qirat-Arba (ya’ni Hebro‘n) shahrida qazo qildi. Ibrohim esa Soro uchun yig‘lab, ta’ziya marosimi o‘tkazdi. 3Marhumasiga motam tutish davri tugagach, Ibrohim hetiylarning oldiga borib ularga:
4– Men sizlarning oldingizda g‘aribu musofir bo‘lib yashab kelaman. Endi marhumam bilan vidolashib, uni dafn etishim uchun menga yeringizdan maqbara quradigan joy ajratib beringlar, – dedi. 5Hetiylar Ibrohimga javob berib:
6– Ey taqsirimiz, bizni tingla: biz seni o‘z oramizda Xudoning amiri deb bilamiz. Sen maqbaramizning eng yaxshisiga marhumangni dafn qilgin. Bizlardan biron kishi marhumangni ko‘mishing uchun o‘z maqbarasini sendan ayamaydi, – deyishdi.
7Ibrohim o‘rnidan turib u yerning xalqi – hetiylarga ta’zim qildi-da, 8ularga xitob qildi:
– Agar marhumam bilan vidolashib uni dafn etishimga rozi bo‘lsangizlar, unda meni tinglanglar. Men uchun So‘har o‘g‘li Afrondan iltimos qilinglar, 9u o‘zining dalasi chetidagi Maxpela g‘orini menga bersin. Men orangizda bemalol maqbara qurishim uchun, u shu g‘orni menga to‘la narxga bersin.
10Hetiy Afron esa o‘z qavmi orasida o‘tirgan edi. Shahar darvozasiga kelgan hamma hetiylarga eshittirib, Afron Ibrohimga javob berdi:
11– Yo‘q, taqsirim, meni tingla: o‘sha dalani men senga shundayligicha beraman, undagi g‘orni ham beraman, mana, senga buni berishimga o‘z qavmim kishilari guvohdirlar. Sen marhumangni dafn qila qol, – dedi.
12Ibrohim u yerning xalqi oldida ta’zim qildi-da, 13hamma xalqqa eshittirib Afronga:
– Qani endi sen mening gapimga quloq solsang: senga u dala evaziga pul beraman. Pulini mendan ol, men esa bemalol marhumani u yerga ko‘ma qolay, – dedi. 14Afron Ibrohimga javob berib:
15– Mayli taqsirim, meni tingla: yerning qimmati to‘rt yuz kumush yombi turadi, bu bizning oramizda hech narsa emas. Sen marhumangni dafn qila qol, – dedi.
16Ibrohim Afronning hetiylarga eshittirib aytgan narxiga unadi, savdogarlar muomalasida o‘tadigan og‘irlikdagi to‘rt yuz kumush yombini tortib Afronga berdi. 17Shunday qilib, Mamre qarshisidagi Maxpela degan yerning dalasi va undagi g‘or, shuningdek, dalada va uning atrofida bo‘lgan barcha daraxtlar Afronning qo‘lidan ketib, 18Ibrohimning mulkiga o‘tdi. Shahar darvozasidan kirib chiqadigan hetiylarning hammasi esa bunga guvoh bo‘ldilar.
19-20Shundan keyin Ibrohim xotini Soroni o‘sha yerga dafn qildi. Shu yo‘sin Kan’on mamlakatidagi, Mamre (Hebro‘n) qarshisida joylashgan Maxpela dalasi hamda undagi g‘or hetiylar mulkidan chiqib, Ibrohimga oilasi uchun maqbara bo‘ladigan yer ulushi bo‘lib o‘tdi.
24–BOB
Is’hoqqa sovchilik va uning uylanishi
1Ibrohim endi qarib, kunlari oxirlab qolgan edi. Xudovand uni har jihatdan barakali qilgan edi. 2Ibrohimning butun mol-mulkini boshqaradigan xonadon raisi bor edi. Ibrohim unga:
– Qo‘lingni sonimning tagiga qo‘y. 3Yeru osmonni yaratgan Xudovand haqi senga qasam ichiraman: men kan’oniylarning orasida yashasam-da, kan’oniy qizlaridan o‘g‘limga xotin olma. 4Sen o‘zimning vatanimga borib, qavm-qarindoshlarimdan o‘g‘lim Is’hoqqa xotin olgin, – dedi.
5Xizmatkor Ibrohimga javoban:
– Bosh ustiga! Lekin bordiyu u qiz men bilan bu yerga kelishga rozi bo‘lmasa, unda men o‘g‘lingizni siz qoldirib ketgan yurtingizga qaytarishim kerakmi? – deb so‘radi. 6Ibrohim unga:
– Zinhor-bazinhor o‘g‘limni u yerga qaytarma! 7Meni otam uyidan, qavmim yeridan olgan, osmonni yaratgan Xudovandning O‘zi menga qasamyod qilib: «Mana, shu yerni sening zurriyotingga beraman», deb aytgan edi. Endi esa U sening oldingga farishtasini yuboradi va sen o‘g‘limga o‘sha yerdan xotin topasan. 8Agar u qiz sening orqangdan kelishga rozi bo‘lmasa, unda sen bu qasamdan ozod bo‘lasan. Faqat o‘g‘limni u yerga qaytara ko‘rma! – dedi.
9Shunda xizmatkor xo‘jayini Ibrohimning soni tagiga qo‘lini qo‘yib, unga bu haqda qasamyod qildi. 10So‘ng u xo‘jayinining tuyalaridan o‘ntasini va har xil qimmatbaho buyumlaridan ham o‘zi bilan olib, jo‘nab ketdi. U yo‘l yurib, Mesopotamiyaga, Naho‘r yashagan shaharga yetib bordi.
11Ayollar suv tortish uchun chiqadigan oqshom payti bo‘lgan edi, xizmatkor tuyalarni shahar tashqarisidagi quduqning boshida cho‘ktirib 12dedi:
– Yo Xudoyo Xudovando, xo‘jayinim Ibrohimning Xudosi! Xo‘jayinim Ibrohimga inoyat qilib, bugun ishimga omad bergin. 13Mana, men shu chashma boshida turibman, shahar ahlining qizlari hozir suv tortgani chiqishyapti. 14Men qaysi qizga: «Ko‘zangni pasaytir, men suv ichay», desam, u esa: «O‘zing ich, tuyalaringni ham sug‘oraman», desa, Sen bandang Is’hoqqa loyiq ko‘rganing o‘sha bo‘lsin. Sen xo‘jayinimga inoyat qilishingni men shundan bilaman, – dedi.
15Xizmatkor hali gapirib turgan ham ediki, Rivqo ko‘zasini yelkalab chiqib qoldi. U Ibrohimning ukasi Naho‘r bilan xotini Milkaning o‘g‘li – Batuilning qizi edi. 16Bu qiz rangi-raftori juda chiroyli, biron erkak qo‘l tegizmagan bokira qiz edi. U chashmaga inib, ko‘zasini to‘ldirib oldi-da, yuqoriga qaytib chiqdi. 17Shunda xizmatkor uni qarshilagani chopdi va:
– Ko‘zangdan menga bir qultum suv ber-chi, – dedi. 18Qiz:
– Iching, janobim, – dedi-yu darhol ko‘zasini pasaytirib, o‘z qo‘li bilan unga ichirdi. 19Unga ichirib bo‘lgach:
– Men sizning tuyalaringizga ham suv tortaman, to‘yguncha ichsin, – dedi-da, 20tez ko‘zasida qolgan suvni oxurga bo‘shatdi. Yana quduq tomon chopib borib, suv tortdi va u kishining hamma tuyalarini ham sug‘ordi. 21Xizmatkor kishi esa, Xudo yo‘limni o‘ngladimi, deb bilmoqchi bo‘lib, diqqat bilan qizga qaraganicha jim turar edi.
22Tuyalarni sug‘orib bo‘lgandan so‘ng, xizmatkor qizning burniga taqish uchun bir misqolcha keladigan oltin sirg‘a va qo‘llariga taqish uchun chorak qadoqcha keladigan ikkita oltin bilaguzukni qo‘ynidan olib chiqardi. 23U qizdan:
– Menga ayt-chi, sen kimning qizisan? Otangning uyida tunashimiz uchun joy bormi? – deb so‘radi. 24Qiz unga:
– Men Milkaning Naho‘rga tug‘ib bergan o‘g‘li Batuilning qiziman, – dedi. 25Va qo‘shib: – Bizda somon ham, yem ham ko‘p; tunash uchun joy ham bor, – dedi.
26Shunda xizmatkor kishi tiz cho‘kib, Xudovandga sajda qildi-da:
27– O‘zining inoyatu sadoqatini xo‘jayinimdan ayamagan Ibrohimning Tangrisi – Xudovandga hamdu sanolar bo‘lsin! Yo‘lda ketayotganimda, Xudovand meni to xo‘jayinimning urug‘lari oldigacha boshlab keldi, – dedi.
28Qiz esa haramga yugurib borib, bu gaplardan onasini xabardor qildi. 29Rivqoning Lobon ismli akasi bor edi. Lobon tashqarida turgan kishini qarshilagani chashma tomon chopdi. 30U singlisining burnidagi sirg‘ani, qo‘llaridagi bilaguzuklarni ko‘rib, Rivqodan u kishining nimalar aytganini eshitishi bilanoq u kishining oldiga bordi. Xizmatkor esa tuyalar yonida, chashma boshida turar edi. 31Lobon unga:
– Kel, ey Xudovand olqagan! Nega tashqarida turibsan? Ana, men uy-joyni yig‘ishtirdim, tuyalarga o‘rin bor, – dedi.
32Shundan so‘ng xizmatkor uyga kirdi. Tuyalarning egar-jabduqlarini yechishib, ularga somon va yem berishdi. Xizmatkor va uning yo‘ldoshlariga oyoqlarini yuvish uchun suv berishdi. 33Uning oldiga ovqat qo‘yishdi. Ammo u:
– Talabimni aytmagunimcha ovqat yemayman, – dedi.
– Mayli, aytgin, – deyishdi ular.
34– Men Ibrohimning quliman, – dedi u. 35– Mening xo‘jayinim Xudovanddan mo‘l baraka topib, juda ulug‘ kishi bo‘lib qoldi. Mana Xudovand unga qo‘yu sigirlar, kumushu oltinlar, qulu cho‘rilar, tuya bilan eshaklar berdi. 36Xo‘jayinimning xotini Soro hatto qariganidan keyin eriga o‘g‘il tug‘ib berdi. Xo‘jayinim esa o‘zining bor-yo‘g‘ini o‘g‘liga topshirdi. 37Xo‘jayinim menga qasam ichirib: «Men yurtlarida yashayotgan kan’oniylarning qizlaridan o‘g‘limga xotin olma. 38Balki otamning uyiga, qarindoshlarimning oldiga borib o‘g‘limga xotin olasan», dedi.
39Men xo‘jayinimdan: «Bordiyu u qiz orqamdan kelmasa-chi?» – deb so‘radim. 40U menga: «Men doimo Xudovandning ko‘z oldida yuraman. Mana, Xudovand O‘z farishtasini sen bilan yuborib, yo‘lingni o‘nglaydi. Sen qarindoshlarimdan, otam uyidan o‘g‘limga xotin topib kel. 41Shundan keyin men ichirgan qasamdan ozod bo‘lasan. Mabodo sen qarindoshlarim oldiga kelganingda, ular senga qizini berishmasa, shunda sen bu qasamdan ozod bo‘lasan», – dedi.
42Shunday qilib, men bugun chashma yoniga kelganimda: Yo Xudoyo Xudovando, xo‘jayinim Ibrohimning Xudosi! Koshki Sen mening yo‘limni o‘nglasang! – dedim. 43– Hozir men shu chashma boshida turibmanu, shunday bo‘lsinki, suv olgani chiqadigan qaysi qizga men: «Ko‘zangdan menga bir oz suv ichir-chi», desam, 44va u menga: «O‘zing ich, tuyalaringni ham sug‘oraman», deb aytsa, Xudovand xo‘jayinimning o‘g‘liga loyiq ko‘rgan xotin ana o‘sha bo‘lsin, dedim.
45Men hali ich-ichimdan gapirib turganimda, mana yelkasida ko‘zasi bilan Rivqo chiqib qoldi. U chashmaga inib suv tortdi. Men unga: Menga suv ichir-chi, dedim. 46U esa tezda ko‘zasini yelkasidan tushirib: «O‘zingiz iching, tuyalaringizni ham sug‘oraman», dedi. O‘zim ichdim, tuyalarni esa u sug‘ordi.
47Undan: Kimning qizisan? deb so‘rasam, u: «Men Milkaning Naho‘rga tuqqan o‘g‘li Batuilning qiziman», dedi. Shundayoq men uning burniga sirg‘a va qo‘llariga bilaguzuklar taqdim. 48So‘ng tiz cho‘kib, Xudovandga sajda qildim. Xo‘jayinimning o‘g‘liga o‘zining jiyanini olish uchun meni to‘g‘ri yo‘lga boshlab kelgan xo‘jayinim Ibrohimning Tangrisi – Xudovandga hamdu sanolar o‘qidim.
49Endi sizlar xo‘jayinimga iltifotu sadoqat ko‘rsatishga tayyor bo‘lsangizlar, menga aytinglar, yo‘q bo‘lsa, uni ham aytinglar, toki men shu yo bu yo‘lga burilay.
50Lobon va Batuil javob berishib:
– Bu Xudovandning ishi. Senga yaxshi-yomon biron javob berish bizning ishimiz emas. 51Mana, Rivqo sening ixtiyoringdadir, uni ol-da, ket. Xudovand aytganidek, xo‘jayiningning o‘g‘liga xotin bo‘lsin, – dedilar.
52Ibrohimning xizmatkori ularning so‘zlarini eshitgach yergacha enkayib Xudovandga sajda qildi. 53Xizmatkor kumush va oltin asboblar va kiyimlarni chiqarib, Rivqoga berdi. Shuningdek, uning akasi va onasiga qimmatbaho sovg‘alar berdi. 54Xizmatkor va uning yo‘ldoshlari yeb-ichib, yotdilar.
Ertalab turishlari bilan xizmatkor:
– Meni xo‘jayinimning oldiga uzatib qo‘yinglar, – dedi. 55Ammo Rivqoning akasi va onasi:
– Qiz besh-o‘n kun biznikida qolsin, keyin boradi, – deyishdi.
56– Meni kechiktirmanglar, Xudovand mening yo‘limni o‘nglagan, axir. Endi meni kuzatib qo‘yinglar, xo‘jayinimning oldiga boray, – dedi u. 57Ular:
– Qizni chaqirib uning fikrini so‘raymiz, – deyishdi. 58Rivqoni chaqirishib undan:
– Bu kishi bilan ketasanmi? – deb so‘radilar.
– Ketaman, – dedi u.
59Shunday qilib, ular singillari Rivqoni, uning enagasini, Ibrohimning xizmatkori bilan odamlarini kuzatib qo‘ydilar. 60Rivqoni duo qilishib:
«Ey singlimiz, sendan ming-minglar tug‘ilsin,
Sening zurriyoting dushman shaharlarini olsin!»
– dedilar.
61Shunday qilib, Rivqo va cho‘rilari o‘rinlaridan turib, tuyalarga minib, xizmatkor kishining ortidan ketishdi. Xizmatkor esa Rivqoni o‘zi bilan olib ketdi.
62Shu paytda Is’hoq Janubistonda turar edi. U «Barhayot Tangri ko‘zi» nomli quduq ziyoratidan qaytib kelgan edi. 63Shom vaqti Is’hoq yaxshilab o‘ylash uchun dashtga chiqdi. U bir qarasa, tuyalar kelayotgan ekan. 64Rivqo ham shu vaqt bir ko‘z tashlab, Is’hoqni ko‘rib qoldi. Rivqo sapchib tuyadan tushdi-da, 65xizmatkordan:
– Dashtda kezib bizga peshvoz chiqayotgan bu kishi kim? – deb so‘radi.
– Bu mening xo‘jayinim, – dedi u.
Shunda Rivqo paranjiga o‘randi. 66Xizmatkor esa Is’hoqqa hamma qilgan ishlarini aytib berdi. 67Shunday qilib, Is’hoq Rivqoni onasi Soroning chodiriga olib keldi. Rivqoga uylandi; unga ko‘p muhabbat qo‘ydi. Shu zaylda Is’hoq onasining o‘limidan so‘ng tasalli topdi.
25–BOB
Ibrohimning boshqa o‘g‘illari va o‘limi
1Ibrohim yana Qatura ismli xotin olgan edi. 2U eriga Zimron, Yo‘qshon, Medon, Midyon, Ishboq va Shuahni tug‘ib berdi. 3Yo‘qshon esa Shabo va Dedon degan o‘g‘illar ko‘rdi. Dedonning o‘g‘illari – Ashurim, Latushim va Laumim edilar. 4Midyonning o‘g‘illari – Ayfo, Afar, Hano‘x, Avido va Eldao edilar. Bularning hammasi Qaturaning o‘g‘il-nabiralari edi.
5Ibrohim o‘zining bor-yo‘g‘ini Is’hoqqa topshirdi.
6
7Ibrohim jami bir yuzu yetmish besh yil umr ko‘rib, vafot etdi. 8U ko‘ngli to‘q va qari, nuroniy mo‘ysafid bo‘lib olamdan o‘tdi, ota-bobolari oldiga jo‘nadi. 9O‘g‘illari Is’hoq va Ismoil uni Mamre qarshisidagi hetiy So‘har o‘g‘li Afronga qarashli bo‘lgan, Maxpela degan dalaning g‘origa dafn etdilar. 10Ibrohim hetiylardan sotib olgan ushbu dalada o‘zi va xotini Soro ko‘mildilar.
11Ibrohimning vafotidan keyin uning o‘g‘li Is’hoq Xudodan ko‘p baraka topdi. Is’hoq «Barhayot Tangri ko‘zi» degan quduq yaqinida istiqomat qildi.
Ismoilning nasl-nasab tarixi
12Soroning cho‘risi misrlik Hojar tuqqan, Ibrohim o‘g‘li bo‘lgan Ismoilning nasl-nasab tarixi quyidadir.
13Ismoil o‘g‘illarining avlod-ajdod shajarasi ismlari bo‘yicha: Ismoilning to‘ng‘ichi Navoyo‘t, so‘ng Qedor, Adboil, Mibsom,
14Mishmo, Dumo, Masso,
15Hadad bilan Temo, Yatur, Nafish va Qedmo.
16Bu Ismoil o‘g‘illari nomlari ismoiliylarning o‘n ikki qabilasi va ularning yo‘lboshchilari, shuningdek, ovullari va manzillariga o‘tgan.
17Ismoil jami bo‘lib bir yuz o‘ttiz yetti yil yashab, o‘ldi. U olamdan o‘tib, o‘zining ota-bobolari oldiga jo‘nadi.
18Ismoiliylar Havila diyoridan to Misr chegarasi yaqinligidagi Assiriya yo‘lida joylashgan Shur cho‘ligacha tarqalib o‘rnashganlar.
Esov bilan Yoqubning tug‘ilishi
19Ibrohim o‘g‘li Is’hoqning nasl-nasab tarixi shudir: Ibrohim Is’hoqning otasi edi. 20Is’hoq Mesopotamiyadan aramiy Batuilning qizi va aramiy Lobonning singlisi bo‘lgan Rivqoni o‘ziga xotinlikka olganida qirq yashar edi.
21Is’hoqning xotini farzandsiz yurardi. Is’hoq u uchun Xudovandga ko‘p iltijo qilardi. Uning iltijosi ijobat bo‘lib, Rivqo homilador bo‘ldi. 22Uning qornidagi o‘g‘illari talashadigan bo‘lib qoldilar. Shunda Rivqo: «Agar bunday bo‘lsa, menga nima keragi bor?» – dedi va Xudovandga murojaat etgani bordi.
23Xudovand unga dedi:
«Sening qorningda ikkita xalq bor,
Ichingdan ikkita el ayrilib chiqajak.
Bir xalq ikkinchisidan zo‘r chiqib,
Kattasi kichigiga qul bo‘lajak!»
24Rivqoning oy-kuni to‘lib, tug‘ish vaqti keldi, ko‘rsaki, qornida egizak bor ekan.
25Birinchi tug‘ilgan bolaning butun tanasi qizg‘ish va po‘stindek serjun edi. Shu tufayli uning ismini Esov
Esov ukasiga to‘ng‘ichligini sotgani
27Bolalar o‘sib katta bo‘lishdi. Esov mohir ovchi, dala-dasht odami, Yoqub esa chodirda yashovchi beozor odam bo‘ldi. 28Is’hoq ovga o‘ch bo‘lganidan, Esovni sevardi. Rivqo esa Yoqubni sevardi.
29Bir kuni Yoqub shavla pishirgan edi. Esov daladan charchab kelib, 30Yoqubga:
– Menga yeyishga shu qizilidan ber, ana shu qizilidan! Men juda charchab ketdim, – dedi. Shu sababli u Edo‘m deb ham nom oldi.
31– Hozirning o‘zida menga to‘ng‘ichligingni sot! – dedi Yoqub. 32Esov:
– Men jonimni nuqul hovuchlab yursam, to‘ng‘ichlikdan menga nima foyda? – dedi. 33Yoqub:
– Hozirning o‘zida menga qasamyod qil! – dedi.
O‘shanda Esov Yoqubga qasamyod qilib, o‘zining to‘ng‘ichligini unga sotdi. 34Yoqub esa Esovga non va yasmiq shavla berdi. Esov yedi, ichdi va turib ketdi. Shunday qilib, Esov o‘zining to‘ng‘ichligini xo‘rlab tashladi.
26–BOB
Is’hoq Garor shahrida
1Ibrohim davrida bo‘lgan avvalgi qahatchilikdan keyin mamlakatda yana qahatchilik yuz berdi. Is’hoq Garor shahriga, filistiylar shohi Abumalikning oldiga bordi. 2Xudovand unga zohir bo‘lib: «Misrga borma, lekin Men senga aytadigan yerda istiqomat qilgin, – dedi. 3– Shu yerda musofir bo‘lib turgin. Men sen bilan bo‘lib, seni barakali qilaman. Mana shu yerlarning hammasini senga va sening zurriyotingga beraman, otang Ibrohimga ichgan qasamimni bajo keltiraman. 4Sening zurriyotingni falakdagi yulduzlarday ko‘paytirib, shu yerlarning hammasini ularga beraman. Yer yuzining hamma xalqlari sening zurriyotingdan baraka topadilar. 5Chunki Ibrohim o‘zi Mening gapimga quloq soldi, farmonu qonunlarimga, tartibu ta’limotlarimga rioya qilib yurdi».
6Shunday qilib, Is’hoq Garor shahrida maskan qildi. 7Bu shaharning odamlari undan xotini haqida so‘raganlarida, u xotinini singlim deb aytdi. «Rivqo chiroyli, mabodo bu joyning odamlari shu sababdan meni o‘ldirmasinlar», – deb o‘ylab, uni xotinim deb aytishga qo‘rqar edi.
8Is’hoq u yerda yashayotganiga bir muncha vaqt bo‘lgan edi. Bir kuni filistiylarning shohi Abumalik darchadan ko‘z tashlab qarasa, Is’hoq xotini Rivqo bilan sho‘xlik qilayotgan ekan. 9Abumalik shu zahoti Is’hoqni chaqirtib:
– Bu sening xotining ekan-da! Nega sen uni singlim deb aytding? – dedi. Is’hoq unga:
– Meni u tufayli o‘ldirishadi, deb qo‘rqdim, – dedi.
10– Bu nima qilganing? Xalq orasidan kimdir xotining bilan yotishiga oz qoldi-ku. Shunday bo‘lganda, sen boshimizga katta gunoh keltirar eding! – dedi Abumalik.
11So‘ng Abumalik butun xalqqa amr qilib:
– Kimki bu odamga yoki xotiniga qo‘l tegizsa, albatta o‘ldiriladi! – dedi.
Is’hoq topgan baraka va filistiylarning hasadi
12Is’hoq u yerda ekin ekdi va o‘sha yili yuz barobar ko‘p hosil ko‘tardi. Xudovand unga baraka bergani uchun, 13Is’hoq juda boyib ketib, g‘oyat ulug‘ kishi bo‘lib qoldi. 14Uning qo‘y suruvlari, sigir podalari va qullarining sanog‘iga yetib bo‘lmas edi. Shuning uchun filistiylar unga hasad qilardi. 15Otasi Ibrohim tirikligida uning qullari qazigan quduqlarning hammasini filistiylar tuproq to‘ldirib, ko‘mib tashladilar.
16Abumalik Is’hoqqa:
– Bizning yerimizdan ket, chunki sen bizlardan ancha kuchliroq bo‘lib ketding, – dedi.
17Shundan keyin Is’hoq u yerdan jo‘nadi va Garor vodiysida manzil qilib, o‘rnashib oldi. 18Otasi Ibrohim davrida qazilgan va uning vafotidan keyin filistiylar ko‘mib tashlagan quduqlarni Is’hoq yana qazib, otasi qo‘ygan avvalgi nomlarni qo‘ydi.
19Is’hoqning qullari u vodiyni qazib, u yerda qaynab chiqayotgan buloqni topdilar.
20Garor cho‘ponlari esa: «Bu suv bizniki», – deb Is’hoqning cho‘ponlari bilan janjal qildilar. Ular bilan ancha talash-tortish qilganlari uchun Is’hoq u quduqni Asaq
21So‘ngra boshqa bir quduq qazidilar. U uchun ham janjal qilishgach, uni Sitna
22U yerdan ko‘chib, yana boshqa bir quduq qazidilar. Bu gal janjallashmadilar va Is’hoq: «Xudovand bizga kenglik berdi; endi biz mamlakatda yoyilib boramiz», – deya, quduqqa Rahovot
23U joydan Is’hoq Be’r-Shevaga ko‘chib ketdi. 24Xudovand o‘sha kechasi unga zohir bo‘lib: «Men otang Ibrohimning Xudosiman. Qo‘rqma, Men sen bilan. Bandam Ibrohim xotiri uchun Men seni barakali qilib, zurriyotingni ko‘paytiraman», – dedi. 25Is’hoq esa o‘sha yerda qurbongoh tiklab, Xudovand ismini chaqirdi. O‘sha yerda chodirini qurdi va uning qullari shu yerdan quduq qazishdi.
Is’hoq bilan Abumalik orasidagi ahdlashuv
26Abumalik bilan maslahatchisi Ahuzat va lashkarboshisi Pixo‘l Garordan Is’hoqning oldiga borishdi. 27Is’hoq ularga:
– Nega mening oldimga keldingizlar? Sizlar meni yomon ko‘rib, orangizdan chiqarib yuborgan edingizlar-ku! – dedi.
28Ular esa:
– Bizlarga ochiq ayon bo‘ldiki, Xudovand sen bilan ekan. Shuning uchun ham sen bilan biz oramizda endi qasam bo‘lsin, dedik. 29Biz senga zarar yetkazmaganmiz, senga faqat yaxshilik qilganmiz, seni eson-omon jo‘natib yuborganmiz. Endi sen ham bizga yomonlik qilmasliging haqida ahd qilaylik. Mana, Xudovand seni barakali qilgan, – deyishdi.
30Is’hoq ularga ziyofat berdi. Ular yeb-ichishdi. 31Erta bilan turib, bir-biriga qasamyod qilishdi. Is’hoq ularni kuzatdi va ular Is’hoqning oldidan eson-omon ketishdi.
32O‘sha kuni Is’hoqning qullari kelib: «Biz suv topdik», – deb o‘zlari qaziyotgan quduq haqida uni ogoh qildilar.
33Is’hoq u quduqning otini Shiv’a
Esovning begona xotinlari
34Esov qirq yoshida hetiy Be’riyning qizi Yahuditni va hetiy Eylonning qizi Bo‘smatni xotinlikka oldi. 35Bu kelinlar Is’hoq bilan Rivqoni jonidan to‘ydirdi.
27–BOB
Is’hoq to‘ng‘ichini duo qilmoqchi
1Is’hoq qarib, ko‘zlari xiralashib qolgan chog‘da, u katta o‘g‘li Esovni yoniga chaqirib:
– O‘g‘lim! – dedi.
– Labbay! – dedi Esov.
2– Mana, men endi qarib qoldim, ajalim keladigan kunni bilmayman. 3Endi sen o‘q-yoy va sadoqni olib dashtga bor, men uchun ov qilib kel. 4Men yaxshi ko‘rgan taomdan tayyor qilib keltir, toki men yeb, o‘lmasimdan oldin, jonim tanimda borida seni duo qilayin, – dedi.
5Is’hoq o‘g‘li Esovga gapirayotgan vaqtda, onasi Rivqo eshitib turgan edi. Esov ov qilib kelish uchun dashtga ketganidan keyin, 6Rivqo o‘g‘li Yoqubga dedi:
– Men otangning akang Esovga aytgan gapini eshitdim. U Esovga: 7«Menga ov qilib kel, men yaxshi ko‘rgan taomdan tayyor qil, – dedi, – o‘lishimdan oldin seni Xudovand huzurida duo qilayin», – dedi. 8Endi o‘g‘lim, mening gapimga quloq sol! 9Qo‘tonga borib, u yerdan menga ikkita yaxshi uloq olib kel. Men ulardan otang yaxshi ko‘radigan taomni tayyorlayman. 10Sen otangga olib borib unga yedirasan, toki u seni o‘limidan oldin duo qilsin.
11Yoqub onasi Rivqoga:
– Esov akam serjun odam, mening terim esa silliqqina. 12Bordiyu otam meni paypaslab ko‘rsa, men uning oldida aldamchi bo‘lib qolaman-u, o‘zimga duo o‘rniga la’nat olaman, – dedi. 13Onasi unga:
– Sen oladigan la’nat mening bo‘ynimga bo‘lsin, o‘g‘lim. Sen gapimga quloq sol, qani endi borib, men aytganni olib kel! – dedi.
14Shunda Yoqub borib, onasiga istaganini olib keldi. Onasi esa Yoqubning otasi yaxshi ko‘radigan taomni tayyor qilib qo‘ydi. 15Uyda katta o‘g‘li Esovning saqlanayotgan eng chiroyli kiyimlarini olib, kichik o‘g‘li Yoqubga kiygizdi. 16Uning qo‘llarini va bo‘ynining silliq joyini esa so‘yilgan uloqlarning terisi bilan yopdi. 17So‘ng u tayyorlagan lazzatli taom bilan nonni o‘g‘li Yoqubning qo‘liga berdi.
Yoqub akasining duosini o‘g‘irlagani
18Yoqub otasi yoniga kelib:
– Ota! – dedi.
– Labbay o‘g‘lim, sen kimsan? – dedi u. 19Yoqub otasiga:
– Men sizning to‘ng‘ichingiz Esovman. Siz aytgandek qildim. Marhamat dasturxonga o‘tirib, ovimdan tayyorlangan taomdan yeng, toki meni tirikligingizda duo qiling, – dedi.
20Is’hoq o‘g‘lidan:
– Qanday qilib bunchalik tez topding, o‘g‘lim? – deb so‘radi.
– Xudovand, sizning Xudoyingiz menga ro‘para qildi, – dedi u. 21Is’hoq Yoqubga:
– Yaqinroq kel-chi, o‘g‘lim, men seni bir paypaslab ko‘rayin, sen o‘g‘lim Esovmisan, yoki yo‘qmi? – dedi.
22Yoqub otasi Is’hoqqa yaqinlashgach, otasi uni paypaslab ko‘rdi-da:
– Ovoz – Yoqubning ovoziyu, ammo qo‘llar – Esovning qo‘llari, – dedi. 23Uni tanimadi, chunki uning qo‘llari akasi Esovning qo‘llariday serjun tuyular edi. Baribir uni duo qildi. 24Bir ozdan keyin yana so‘radi:
– Sen o‘g‘lim Esovmisan?
– Ha, menman, – dedi u.
25– Unday bo‘lsa, mayli, menga ovingning o‘ljasidan keltirib ber, o‘g‘lim. Men uni yeb, jonim borida seni duo qilayin, – dedi.
Yoqub o‘ljasidan otasiga keltirib berdi, otasi yedi. Sharob keltirdi, uni ham ichdi.
26So‘ng Is’hoq Yoqubga:
– Yaqinroq kelib meni o‘pgin, o‘g‘lim! – dedi. 27U yaqinlashib otasini o‘pdi. Is’hoq o‘g‘lining kiyimini iskab, uni duo qilib dedi:
«Mana, o‘g‘limning isi –
Xudovand muborak qilgan dashtning isiday!
28Xudo senga ko‘k shabnamini va yer semizligini,
G‘alla ham uzum farovonligini ato etsin.
29Xalqlar senga qaram bo‘lsin,
Uluslar senga bo‘yin sunsin.
Aka-ukalaringga sarvar bo‘lgil,
Og‘a-inilaring senga bo‘ysunsin.
Senga la’nat o‘qiganlar la’nati bo‘lgay,
Seni duo qiluvchilar muborak bo‘lgay».
Is’hoq Esovni duo qilolmagani
30Yoqub Is’hoqning duosini endigina olib, otasi oldidan tashqariga chiqqan ham ediki, akasi Esov ovdan qaytib kelib qoldi. 31U ham lazzatli taom tayyorladi va otasiga keltirib:
– Ota! Marhamat qilib o‘g‘lingizning ovidan tayyorlangan taomdan yeng, toki joningiz borida meni duo qilgaysiz, – dedi. 32Otasi Is’hoq undan:
– Sen kimsan? – deb so‘radi.
– Men to‘ng‘ich o‘g‘lingiz Esovman, – dedi u.
33Shunda Is’hoqni g‘oyat shiddatli titroq bosdi:
– Anavi ov ovlab menga keltirgan kim edi, axir? Sening kelishingdan oldin men kimning ovi o‘ljasidan yeb uni duo qilgan bo‘lsam, o‘sha tabarruk bo‘ladi, – dedi.
34Esov otasining so‘zlarini eshitgach, baland va g‘oyat achchiq faryod ko‘tarib:
– Ota, meni ham duo qilsangiz-chi! – deb otasiga yolvordi.
35– Ukang hiyla ishlatib, sening duoyingni olib ketdi-ku, axir, – dedi otasi. 36Esov:
– Unga Yoqub deb ot qo‘yishlari bekorga emas-da! Ikki marta u meni aldadi: avval to‘ng‘ichligimni oldi, mana endi duoyimni ham olib ketibdi! – dedi.
So‘ng u yana so‘radi:
– Men uchun biron duo qoldirmadingizmi?
37Is’hoq javob berib:
– Men ukangni senga sarvar qildim, hamma birodarlarini ham unga qul qilib berdim. G‘alla va uzum ne’mati bilan uni ta’minladim. Endi sen uchun nima qilayin, o‘g‘lim? – dedi.
38Esov otasiga:
– Ota, nahotki duo sizda bittagina bo‘lsa? Ota, meni ham duo qiling! – deb qattiq dod solib yig‘ladi. 39Otasi Is’hoq unga shunday javob berdi:
«Sening maskaning unumdor yerlardan yiroq,
Yuqoridan tushgan ko‘k shabnamidan yiroq bo‘lgay.
40Sen qiliching tig‘ida yashab,
Ukangga qaram bo‘lgaysan.
Bir vaqt silkinganingda esa,
Uning zulmini bo‘yningdan tashlarsan».
Yoqubni qochirib uylantirmoqchilar
41Yoqub otasining duosini olgani sababli, Esov ukasini yomon ko‘rib qoldi. Esov: «Otamning kuni bityapti, ana o‘shanda ukam Yoqubni o‘ldiraman», – deb o‘ylab yurdi.
42Rivqo bibi katta o‘g‘li Esovning fikridan xabardor bo‘lgach, kichik o‘g‘li Yoqubni chaqirib unga dedi: «Mana, akang Esov sendan o‘ch olmoqchi, seni o‘ldirish niyatida yuribdi. 43Endi o‘g‘lim, mening so‘zimga quloq sol: sen bu yerdan chiqib, Horonga, akam Lobonning yoniga qochib ket. 44Akang g‘azabidan tushmaguncha, sen bir muddat Lobonning yonida yashagin. 45Qo‘y, akangning g‘azabi sendan qaytsin, unga qilgan ishing esidan chiqsin, o‘shanda men kishi yuborib seni u yerdan oldirib kelarman. Aks holda men bir kunning o‘zida ikkovlaringizdan ham mahrum bo‘lib qolaman-ku!»
46Keyin Rivqo Is’hoqqa so‘zlab: «Hetiy kelinlarimiz dastidan men jonimdan bezor bo‘ldim. Agar Yoqub ham bu yerning qizlari – Het qizlaridan xotin olsa, unda menga yashashning nima keragi bor?» – dedi.
28–BOB
1Shunda Is’hoq Yoqubni chaqirib, uni duo qildi va shunday vasiyat qildi:
«Kan’on qizlaridan xotin olma. 2Bu yerdan chiqib, Mesopotamiyaga, onangning otasi Batuilning xonadoniga ket. U yerdan onangning akasi Lobonning qizlaridan o‘zingga xotin ol. 3Qodir Tangri seni barakali qilsin, senga farovonlik berib, naslingni ko‘paytirsin, sendan xalqlar jamoatini vujudga keltirsin. 4Ibrohimning barakatini senga hamda zurriyotingga bersin, toki sen musofir bo‘lib yurgan yerni – Xudo Ibrohimga bergan yerni egallab olgin».
5Shuni aytib, Is’hoq Yoqubni jo‘natdi. Yoqub Mesopotamiyaga, o‘zining va Esovning onasi Rivqoning akasi aramiy Batuilning o‘g‘li Lobonning oldiga bordi.
Esovning yana xotin olgani
6Is’hoq Yoqubni duo qilib, o‘ziga xotin olishi uchun uni Mesopotamiyaga yuborayotganini, uni duo qilayotganida esa «Kan’on qizlaridan xotin olma», deb buyurganini Esov eshitgan edi. 7Yoqub ota-onasining gapiga quloq solib, Mesopotamiyaga ketdi. 8Esov esa Kan’on qizlari otasi Is’hoqqa yoqmaganini bilib, 9Ibrohim o‘g‘li Ismoilning oldiga bordi va allaqachon olgan xotinlari ustiga Ismoilning qizi, Navoyo‘tning singlisi Maholatni o‘ziga xotinlikka oldi.
Yoqubning narvon haqida ko‘rgan tushi
10Yoqub Be’r-Sheva shahridan jo‘nab, Horonga qarab yo‘l oldi. 11Quyosh botay degan paytda u biron joyga tushib, tunamoqchi bo‘ldi. Atrofdagi toshlardan birini oldi-da, boshi tagiga qo‘yib yotdi.
12U uxlar ekan, tushida tik turgan narvonni ko‘rdi. Narvonning bir uchi yerga, bir uchi osmonga tegib turar, Xudoning farishtalari esa unda chiqib tushayotgan edilar. 13Xudovandning O‘zi ham narvonning ustida turganicha, shunday gapirdi: «Men – Xudovand, otang Ibrohimning va Is’hoqning Xudosiman. Sen yotgan yerni Men senga va zurriyotingga beraman. 14Sening zurriyoting yerning qumidek ko‘p bo‘ladi. G‘arbu sharqqa, shimolu janubga yoyilib borasan. Sendan va zurriyotingdan yer yuzidagi hamma qabilalar baraka topadilar. 15Mana, Men sen bilan. Qayerga bormagil, Men seni asrayman, seni yana shu yerga qaytaraman. Senga aytganlarimni to bajo keltirmagunimcha, seni tark etmayman».
16Yoqub uyg‘ongach: «Chindan ham bu yerda Xudovand bor ekan, men esa bilmabman!» – dedi. 17U juda vahimaga tushib: «Qanday qo‘rqinchli bu joy! Bu Xudoning uyidan boshqa narsa emas, bu osmon qopqasidir!» – dedi.
18Erta bilan Yoqub o‘rnidan turdi-da, boshi tagiga qo‘ygan toshni olib, uni yodgorlik qilib tikladi, uni
29–BOB
Yoqubning Lobon oldiga borishi
1Yoqub yo‘l yurib, sharqiylar o‘lkasiga yetib bordi. 2U bir ko‘z tashlab qarasa, dashtda bir quduq, quduq yaqinida esa uchta qo‘y suruvi yotganini ko‘rdi. U yer odamlari bu quduqdan suruvlarini sug‘orib yurishar ekan. Quduqning og‘zida katta tosh bor edi. 3Hamma suruvlarini u yerga haydab kelishar va quduq og‘zidan toshni yumalatib, qo‘ylarini sug‘orib, quduqni yana tosh bilan yopib qo‘yib yurishar ekan.
4Yoqub u yerdagilardan so‘radi:
– Ey birodarlarim, qayerdansizlar?
– Biz Horondanmiz, – dedi ular. 5Yoqub so‘radi:
– Naho‘rning o‘g‘li Lobonni taniysizlarmi?
– Taniymiz, – deyishdi. 6Yoqub:
– O‘zi sog‘-salomatmi? – dedi. Ular:
– Sog‘-salomat. Mana, hozir uning qizi Rohila qo‘ylari bilan kelyapti, – deyishdi. 7Yoqub:
– Hali kun botishiga ancha bor, chorvani to‘dalaydigan payt bo‘lgani yo‘q. Sizlar qo‘ylarni sug‘orib, yana borib o‘tlatinglar, – dedi. 8Ular:
– Hamma suruvlarni yig‘ib, quduq og‘zidan toshni yumalatmaguncha, biz qo‘ylarni sug‘ora olmaymiz, – dedilar.
9Yoqub bular bilan hanuz gaplashib turar ekan, Rohila otasining qo‘ylari bilan kelib qoldi. Chunki qo‘ylarni u boqardi. 10Yoqub tog‘asi Lobonning qizi Rohilani va qo‘ylarini ko‘rishi bilanoq, quduqqa borib uning og‘zidan toshni yumalatib yubordi-da, tog‘asi Lobonning qo‘ylarini sug‘ordi. 11So‘ng Yoqub Rohilani o‘pib, baland ovoz bilan yig‘lab yubordi. 12U Rohilaga uning otasining jiyani va ammasi Rivqoning o‘g‘li ekanini bildirdi. Shunda Rohila yugurib borib, otasiga xabar qildi. 13Lobon singlisining o‘g‘li Yoqub kelganini eshitgan zahoti uni qarshilamoq uchun chopib bordi va uni quchoqlab, yuz-ko‘zidan o‘pdi. So‘ng Lobon uni uyiga olib keldi va Yoqub unga hamma bo‘lgan voqealarni hikoya qilib berdi.
14Lobon unga:
– Sen o‘zimning etu suyagimsan! – dedi.
Yoqubning xizmat yillari va uylanishi
Yoqub Lobonnikida bir oycha yashagandan keyin, 15Lobon Yoqubdan so‘radi:
– Nahotki sen mening jiyanim bo‘la turib, menga tekin xizmat qilarkansan? Menga ayt-chi, xizmat haqingga nima to‘lay?
16Lobonning ikki qizi bor edi: kattasining ismi Lea, kichigining ismi Rohila edi. 17Leaning ko‘zlari ojizroq, Rohila esa qaddi-qomati kelishgan, juda chiroyli qiz edi. 18Yoqub Rohilani sevib qolgani uchun, Lobonga:
– Kichik qizingiz Rohila uchun yetti yil sizga xizmat qilaman, – dedi. 19Lobon unga:
– Boshqa birovga berganimdan ko‘ra, uni senga berganim yaxshidir. Mayli, menikida turaver, – dedi.
20Shunday qilib, Yoqub Rohila uchun yetti yil xizmat qildi. Unga bo‘lgan muhabbati sababli yetti yil uning ko‘ziga bir necha kundek ko‘rindi. 21Oxiri Yoqub Lobonga:
– Mening muddatim tugadi, endi xotinimni bering, men uning yoniga kirayin, – dedi.
22Lobon u yerning hamma aholisini to‘plab, bazm qildi. 23Kechasi esa qizi Leani Yoqubning oldiga keltirdi. Yoqub u bilan yotdi. 24(Lobon o‘zining cho‘risi Zilpani qizi Leaga cho‘rilikka bergan edi.)
25Erta bilan Yoqub turib ko‘rsaki, u Lea ekan! U Lobonga borib:
– Bu nima qilganingiz? Men sizga Rohila uchun xizmat qilmagandimmi? Nega meni aldadingiz? – dedi. 26Lobon unga:
– Bizning makonimizda kichikni kattadan oldin berish odati yo‘q. 27Mayli, Leaning kelinlik haftasi tugasin, o‘shanda men Rohilani ham senga beraman, agar uning evaziga menikida yana yetti yil xizmat qilsang, – dedi.
28Yoqub bunga ko‘ndi. Leaning kelinlik haftasi o‘tgandan keyin, Lobon qizi Rohilani ham Yoqubga xotinlikka berdi. 29(Lobon o‘zining cho‘risi Bilhani qizi Rohilaga cho‘rilikka bergan edi.) 30Yoqub Rohila bilan ham yotdi. Uni Leadan ko‘proq sevardi. Shunday qilib, Yoqub Lobonnikida yana yetti yil xizmat qildi.
Yoqubning Leadan tug‘ilgan o‘g‘illari
31Xudovand Leaning eriga sevimsiz ekanini ko‘rib, uni tug‘adigan qildi. Rohila esa pushtsiz edi.
32Lea homilador bo‘lib bir o‘g‘il tug‘di. U: «Xudovand mening musibatimni ko‘rdi, erim endi meni sevadi», – deb, o‘g‘liga Ruben
Shundan keyin u tug‘ishdan qoldi.
30–BOB
Yoqubning cho‘rilaridan tug‘ilgan o‘g‘illari
1Rohila Yoqubga bola tug‘olmagach, opasiga hasad qila boshladi. U Yoqubga:
– Menga farzand bering, bo‘lmasa o‘laman! – dedi. 2Lekin Yoqub Rohilaga g‘azablanib:
– Nahotki men seni onalik baxtidan bebahra qilgan Xudoning o‘rnida bo‘lsam?! – dedi. 3Rohila:
– Mana cho‘rim Bilha bilan yoting. Men uni o‘z tizzalarimga olib tug‘diraman, bolasiga doya ham, ona ham bo‘laman, – dedi.
4Shunday qilib, Rohila o‘zining cho‘risi Bilhani eriga xotinlikka berdi va Yoqub u bilan yotdi.
5Bilha homilador bo‘lib, Yoqubga bir o‘g‘il tug‘ib berdi.
6Shunda Rohila: «Xudo meni himoya qildi, faryodimni eshitib menga bir o‘g‘il berdi», – dedi va o‘g‘lining otini Dan
9Lea tug‘ishdan qolganini bilgach, o‘zining o‘rniga cho‘risi Zilpani Yoqubga xotinlikka berdi.
10Leaning cho‘risi Zilpa ham Yoqubga bir o‘g‘il tug‘ib berdi.
11Shunda Lea: «Toleim keldi», – deb, uning otini Gad
Rohilaga mehrigiyohlar, Leaga o‘g‘illar
14Ruben bug‘doy o‘rimi vaqtida dalaga bordi. Dalada mehrigiyohlarni topib, onasi Leaga keltirdi. Shunda Rohila Leaga:
– O‘g‘lingning mehrigiyohlaridan menga ham ber! – dedi. 15Ammo Lea unga:
– Erimni olganing kammi, o‘g‘limning mehrigiyohlarini ham olmoqchimisan? – dedi.
– Mayli, o‘g‘lingning mehrigiyohlari evaziga bu kecha erim sen bilan yotsin, – dedi Rohila.
16Kechqurun Yoqub daladan kelgach, Lea uni qarshi olgani chiqdi-da, unga:
– Siz mening yotog‘imga kiring, chunki men sizni o‘g‘lim topgan mehrigiyohlar evaziga sotib oldim, – dedi.
Yoqub o‘sha kecha Lea bilan yotdi.
17Xudo esa Leani eshitdi; u homilador bo‘lib Yoqubga beshinchi bir o‘g‘il tug‘ib berdi.
18Shunda Lea: «Cho‘rimni erimga berganim uchun Xudo menga mukofot berdi», – dedi, o‘g‘lini Issoxor
21Keyinroq u qiz tug‘ib, ismini Dina qo‘ydi.
Yusuf – Rohilaning o‘g‘li
22Rohilani esa Xudo unutmagan edi. Xudo uning nolasini eshitib, uni tug‘adigan qildi. 23Rohila homilador bo‘lib bir o‘g‘il tug‘di. U: «Xudo mening sharmandaligimni oradan ko‘tardi», – dedi. 24So‘ng: «Xudovand menga boshqa bir o‘g‘il ham qo‘shib bersin», – dedi va o‘g‘lining ismini Yusuf qo‘ydi.
Yoqubning topgan boyligi
25Rohila Yusufni tuqqanidan keyin, Yoqub Lobonga dedi:
– Menga javob bering, men o‘z makonimga, o‘z mamlakatimga ketayin. 26Men xotinlarim va bolalarim uchun sizga xizmat qilganman, endi ularni o‘zimga bering va men ketaman. Men sizga qanday xolis xizmat qilib kelganimni o‘zingiz bilasiz, – dedi. 27Lobon unga:
– Menga iltifot qilib so‘zimni tingla! Men-ku: «Xayrli folim bor», deb aytib yurgan ekanman, Xudovand meni sen tufayli barakali qilgan ekan. 28Menga xizmat haqingni ayt, senga beraman, – dedi. 29Yoqub:
– Sizga ko‘rsatgan xizmatim samarasini o‘zingiz ko‘ryapsiz. Men kelganimda, chorvalaringizning ahvoli qandayligini esingizga keltiring-chi. 30Men kelganimdan oldin sizning molingiz ozgina edi, keyinchalik o‘sib ko‘paydi. Men har qadam otganimda, Xudovand sizni ham barakali qildi. Lekin men o‘z uy-ro‘zg‘orimni qachon boqar ekanman? – dedi. 31Lobon:
– Senga nima beray? – dedi.
– Menga hech narsa bermang, – dedi Yoqub. – Men yana sizning podalaringizni boqib cho‘ponligimni davom ettiraman, agar siz quyidagi shartimga rozi bo‘lsangiz: 32Men bugun barcha podalaringiz ichidan o‘taman. Qo‘ylardan qora, ola yoki xoldor bo‘lganini, shuningdek, echkilardan ham ola yoki xoldor bo‘lganini podadan ajratib qo‘yaman. Shu hayvonlar mening xizmat haqim bo‘ladi. 33Siz keyinchalik mening xizmat haqimni tekshirgani kelganingizda, ko‘nglim tozaligi sizning ko‘z o‘ngingizda ravshan bo‘ladi. Echkilarimdan qaysi biri ola yoki xoldor bo‘lmasa, qo‘ylarimdan qaysi biri qora bo‘lmasa, o‘g‘irliq hisoblansin.
34Lobon:
– Mayli, sen aytgandek bo‘lsin, – dedi-yu, 35o‘sha kunning o‘zida tanasida oqi bor barcha ola, chipor va xoldor takalar hamda echkilarni, shuningdek, barcha qora qo‘ylarni podadan ayirib qo‘ydi-da, o‘g‘illarining qaramog‘iga topshirdi. 36U o‘zi bilan Yoqub orasidagi masofani uch kunlik yo‘l qilib belgiladi. Shunday qilib, Yoqub Lobonning qolgan qo‘ylarini boqib yuraverdi.
37Yoqub o‘ziga terak, bodom va chinor daraxtlaridan yosh novdalarni qirqib oldi. Novdalarning po‘stlog‘ini oq qavatigacha yo‘l-yo‘l qilib shilib olib, ularda oq chiziqlar paydo qildi. 38Po‘stlog‘i shilingan novdalarni esa u chorva suv ichadigan oxurlar yoniga, hayvonlarning ro‘parasiga qo‘ydi. Hayvonlar suv ichgani kelganda, novdalarning oldida juftlashib bo‘g‘oz bo‘lar edi. 39Poda bu novdalar oldida bo‘g‘oz bo‘lgandan keyin, ola-bula, chipor va xoldor tug‘ardi.
40Yoqub qo‘zilarni qo‘tondan ayirib, qo‘ylarning yuzlarini Lobonning hamma olachipor va qora hayvonlari tomonga qaratardi. Shunday qilib, u o‘ziga maxsus podalar yaratib, Lobonning chorvasi bilan birga emas, alohida qo‘yardi.
41Urg‘ochilarning baquvvatlari qochayotgan vaqtda, Yoqub ular novdalar oldida juftlashsin, deb novdalarni suv oxurlari yoniga, qo‘ylarning ro‘parasiga qo‘yardi. 42Lekin zaif urg‘ochilar qochayotgan paytda, u novdalarni qo‘ymas edi. Shunday qilib, zaif hayvonlar tuqqanlari Lobonning podalariga, baquvvatlari esa Yoqubnikiga o‘tar edi.
43Natijada Yoqub haddan ortiq boyib, juda badavlat kishi bo‘lib ketdi. Uning qo‘y-echki podalari, cho‘rilaru qullari, tuya bilan eshaklari son-sanoqsiz edi.
31–BOB
Yoqubning yashirincha jo‘nab ketishi
1Lobonning o‘g‘illari: «Mana Yoqub otamizning hamma narsasini o‘zlashtirgan, otamizni shilib, o‘zining butun bu boyligini orttirgan», – deb aytib yurgan edilar. Bu gaplar Yoqubning qulog‘iga yetib qoldi. 2Yoqub Lobonning avzoyini ko‘rib, u ham ilgarigiday unga yaxshi ko‘z bilan qaramayotganini sezdi.
3Shu payt Xudovand Yoqubga xitob qilib: «Sen ota-bobolaring yeriga, tug‘ilgan yurtingga qaytib bor, Men sen bilan bo‘laman», – dedi.
4Yoqub kishi yuborib, Rohila va Leani o‘zining suruvlari o‘tlab yurgan yaylovga chaqirtirdi. 5Ular kelgach, Yoqub ularga: «Otangizning avzoyi yaxshi emas, u menga ilgarigiday yaxshi ko‘z bilan qaramayapti, – dedi. – Ammo otamning Xudosi men bilandir. 6Bilasizlarki, men otangizga butun kuchim bilan xizmat qildim. 7Lekin otangiz menga pand berdi, xizmat haqimni o‘n marta o‘zgartirdi. Shunga qaramay, Xudo uning menga yomonlik qilishiga yo‘l qo‘ymadi. 8Qachon u: “Xoldorlar sening xizmat haqing bo‘ladi”, – desa, butun poda xoldor tug‘ardi. Qachon u: “Chiporlar sening xizmat haqing bo‘ladi”, – desa, butun poda chipor tug‘ardi. 9Mana Xudoning O‘zi otangizning chorvasini olib menga berdi.
10Chorvalarning bo‘g‘oz bo‘lish vaqtida bir kuni tush ko‘rib qoldim. Tushimda nazar solsam, urg‘ochilarni qochirgan takalar ola, xoldor va yo‘l-yo‘l ekanlar. 11Xudoning farishtasi tushimga kirib:
– Ey Yoqub! – dedi.
– Labbay! – dedim men. 12U:
– Endi nazar solib ko‘r, urg‘ochilarni qochirgan hamma takalar ola, xoldor va yo‘l-yo‘ldirlar. Mana, Lobon sen bilan nima qilayotganini ko‘rdim. 13Men – Baytilda senga zohir bo‘lgan Xudoman. Sen u yerda yodgorlik toshigamoy surtgansan, u yerda Menga nazr atagansan. Endi tur, bu mamlakatdan chiqib, tug‘ilgan yurtingga qaytib ket, – dedi».
14Rohila bilan Lea Yoqubga javob berishdi: «Otamiz uyida bizning yana hissamiz, merosimiz qolganmikin? 15U bizlarni sotdi, pulimizni ham yedi. Bizlar endi unga begona bo‘lib qoldik. 16Shunga ko‘ra, Xudo otamizdan olib bergan butun bu boylik bizlarga va bolalarimizga tegishli. Endi Xudo sizga nima aytgan bo‘lsa, hammasini bajo keltiring», – deyishdi.
17Yoqub o‘g‘illari bilan xotinlarini tuyalarga mindirib, u yerdan qo‘zg‘aldi.
18O‘zining butun chorvasini oldiga solib, hamma orttirgan mol-mulkini, Mesopotamiyada qo‘lga kiritgan bor-yo‘g‘ini olib, Kan’on mamlakatiga, otasi Is’hoq huzuriga qarab yo‘lga tushdi.
19Lobon esa o‘sha payt qo‘ylarining junini qirqqani ketgan edi. Rohila fursatdan foydalanib, otasining uyidagi sanamlarni o‘g‘irladi.
20Shu tariqa Yoqub aramiy Lobonni aldab ketdi. O‘zining qochishidan uni ogoh qilmay,
21bor-yo‘q narsasini yig‘ishtirib, qochib ketdi.
Yoqubning Xudodan panoh topishi
22Uch kun o‘tgach, Yoqubning qochganligi haqidagi xabar Lobonga yetib bordi. 23U qarindosh-urug‘larini o‘zi bilan olib yo‘lga chiqdi-da, yetti kun Yoqubning ketidan quvib, Gil’ad tog‘ligida unga yetib oldi. 24Lekin o‘sha kechasi Xudo aramiy Lobonning tushiga kirib, unga: «Ehtiyot bo‘l, Yoqubga yaxshi-yomon gaplar bilan do‘q-po‘pisa qilma!» – dedi.
25Lobon Yoqubga yetib olganida, Yoqub tepada chodir tikib yotgan edi. Lobon ham o‘zining uruG‘-aymoqlari bilan birga Gil’ad tog‘ligida chodir tikdi.
26Lobon Yoqub bilan yuzlashib:
– Sen nima qilding? – dedi. – Nega sen menga pand berib, qizlarimni harbiy asiralarday olib ketding? 27Nega meni laqillatib, o‘g‘rincha qochib ketding? Menga bildirganingda edi, men seni xursandchilik va qo‘shiqlar bilan, doyra va g‘ijjak sadolari ostida kuzatardim. 28Sen hatto nabiralarim va qizlarimni o‘pishimga ham imkon bermading. Sen ahmoqlarcha ish tutding! 29Sizlarni jazolash mening qo‘limdan kelsa kerak. Ammo o‘tgan kecha otangizning Xudosi menga xitob qilib: «Ehtiyot bo‘l, Yoqubga yaxshi-yomon gaplar bilan do‘q-po‘pisa qilma», – dedi. 30Albatta, sen endi otang uyiga borasan. O‘zimnikilarni ko‘ray, deb ko‘zing to‘rt bo‘ldi, axir. Lekin nega sen xudolarimni o‘g‘irlab ketding?
31Yoqub Lobonga javob berib:
– Men qo‘rqdim. Mabodo siz qizlaringizni mendan tortib olasiz, deb qo‘rqib yurgan edim. 32Ammo xudolaringizga kelsak, agar ularni kimning yonidan topsangiz, u tirik qolmasin! Qarindoshlarimning ko‘zi oldida hamma narsamni titkilab ko‘ring. Agar sizning biror narsangizni topsangiz, olib keting! – dedi.
Rohila sanamlarni o‘g‘irlaganini Yoqub bilmas edi. 33Lobon Yoqubning chodiriga, so‘ngra Leaning va ikkala cho‘rining chodirlariga ham kirdi, ammo sanamlarni topolmadi. Leaning chodiridan chiqib, Rohilaning chodiriga kirdi. 34Rohila esa sanamlarni tuya egarining tagiga qo‘yib qo‘ygan va uning ustida o‘tirgan edi. Lobon butun chodirni axtarib chiqdi-yu, biroq sanamlarini topolmadi.
35Shu orada Rohila otasiga:
– Janobimning huzurida o‘rnimdan turmaganimga ularning achchiqlari kelmasin, men xotinlar odatiga yo‘liqqanman, – dedi. Shunday qilib, Lobon qancha axtarsa ham, sanamlarini topolmadi.
36Yoqub esa achchiqlanib, Lobonni jerkib dedi:
– Aybim va gunohim nimaki, siz quturganday mening ketimdan quvyapsiz? 37Siz mening hamma anjomlarimni titib chiqdingiz, o‘z uy anjomlaringizdan nima topdingiz? Topgan bo‘lsangiz, qani mening va o‘zingizning qarindoshlaringiz oldida bu yerga qo‘ying. Ular ikkovimizning oramizda hukm qilsinlar. 38Mana, yigirma yildir men siznikida bo‘ldim. Sovliq qo‘ylaringiz va echkilaringiz chala tug‘madilar. Men qo‘toningizdan biron qo‘chqor ham yeganim yo‘q. 39Yovvoyi hayvonlar bo‘g‘izlab tashlaganlarini sizning oldingizga keltirmas ham edim, zararini o‘z bo‘ynimga olardim. Lekin siz kunduzi o‘g‘irlanganmi, kechasi o‘g‘irlanganmi, hammasini mendan talab etardingiz. 40Kunduzi issiqdan, kechasi sovuqdan azob chekardim. Ko‘zlarimdan uyqum qochardi. 41Mening yigirma yil umrim sizning uyingizda shunday o‘tdi. O‘n to‘rt yil ikki qizingiz uchun, olti yil chorvangiz uchun sizga xizmat qildim. Siz esa xizmat haqimni o‘n marta o‘zgartirdingiz. 42Agarda otamning Xudosi, otam Is’hoq va bobom Ibrohim qo‘rqqan Tangri men bilan bo‘lmaganida edi, endi siz hozir ham meni quruq jo‘natar edingiz. Lekin Xudo mening azobimni va qo‘llarim chekkan mashaqqatni ko‘rib, kecha meni himoya qildi.
Yoqub bilan Lobon orasidagi chegara bitimi
43Lobon Yoqubga javoban dedi:
– Bu qizlar – mening qizlarim. Bu bolalar – mening bolalarim. Bu chorva – mening chorvam. Sen ko‘rib turgan hamma narsalar – meniki. Shunday ekan, men o‘z qizlarimga va ular tuqqan bolalarga biror nima qila olsam bo‘ladimi? 44Endi kel, ikkimizning oramizda ahd qilamiz, bu ahd sen va menga guvoh bo‘ladi.
45Shunda Yoqub bir toshni olib, uni yodgorlik qilib qo‘ydi. 46So‘ng qarindoshlariga: «Tosh to‘plab kelinglar», – dedi. Ular tosh to‘plab, uyum yasadilar. O‘sha yerda, tosh uyumining ustida ovqat yedilar. 47Lobon tosh uyumini Yagar-Sahaduta, Yoqub esa Galyed deb atadi.
48Lobon: «Bugun bu tosh uyumi bizning oramizda shohiddir», – degani uchun, u yer Galyed
– Bir-birimizni ko‘rmay qolganimizdan keyin, Xudovand ikkovimizning oramizda posbonlik qilib tursin. 50Agar qizlarimga ozor bersang yoki ular ustiga yana xotinlar olsang, bilib qo‘yginki, bizning oramizda insongina emas, balki Xudoning O‘zi shohid bo‘ladi, – dedi.
51Lobon Yoqubga yana shunday dedi:
– Men o‘rnatgan shu tosh uyumi va mana bu yodgorlik bizning oramizda qolib ketsin. 52Tepa va yodgorlikdan o‘tib, men senga, yoki sen menga zarba bermasligimizga bu tepa hamda yodgorlik guvoh bo‘lib tursin. 53Ibrohim hamda Naho‘rning, shuningdek, ularning ota-bobolarining Xudosi bizning oramizda hukm qilsin.
Shunda Yoqub otasi Is’hoq qo‘rqqan Tangri haqi qasamyod qildi. 54Yoqub tog‘ ustida mol so‘yib, xudoyi qildi va qarindoshlarini taom yemoqqa chaqirdi. Ular ovqatlanib, tog‘da tunadilar.
55Erta bilan Lobon turib, nabiralarini va qizlarini o‘pib duo qildi, yo‘lga ravona bo‘lib, o‘z makoniga qaytib ketdi.
32–BOB
Yoqub akasi Esovga xabarchi yuborgani
1Yoqub o‘z yo‘lida ketayotgan ekan, Xudoning farishtalari unga uchrab qoldilar.
2Yoqub ularni ko‘rib: «Bu Xudoning lashkargohi-ku!» – deb yubordi, u joyni Mahanayim
3Yoqub o‘zidan oldin Se’ir Dashti deyiladigan Edo‘m mamlakatiga, akasi Esov oldiga xabarchilar yubordi. 4Ularga buyurib dedi: «Janobim Esovga shunday deb aytinglar: “Sizning bandangiz Yoqub deyaptiki, men Lobonnikida musofir bo‘lib yashab, hozirgacha band bo‘lib qoldim. 5Shu orada men ho‘kizlar, eshaklar, qo‘y-echkilar, qulu cho‘rilar egasi bo‘ldim. Endi xabarchilarni janobimni ogoh qilish va uning iltifotiga sazovor bo‘lish uchun yubordim”».
6Xabarchilar borib kelib, Yoqubga: «Bizlar akangiz Esovning yoniga bordik. U sizning qarshingizga chiqib kelayotir, u bilan to‘rt yuz kishi bor», – deyishdi. 7Shunda Yoqub juda qo‘rqib, yuragi ziq bo‘lib ketdi. O‘zining odamlari bilan qo‘y, sigir va tuyalarni ikki manzilga ayirib qo‘ydi. 8«Agar Esov bir manzilga kelib menga zarba bersa, qolgan manzildagilar qutulib qolar», – deb o‘yladi.
9Yoqub ibodat qilib dedi: «Yo Xudoyo Xudovando, bobom Ibrohimning va otam Is’hoqning Xudosi! Sen menga: “Ona yurtingga, o‘z qavm-urug‘laringga qaytgin va Men senga ehson qilaman”, – deb aytgan eding. 10Bandangga ko‘rsatgan butun mehr-shafqatingga va sadoqatingga men sazovor emasman. Men-ku, tayog‘im bilangina ushbu O‘rdun daryosidan o‘tgan edim, endi mana, ikki manzilning egasi bo‘ldim. 11Marhamat qilib, meni akam Esovning qo‘lidan qutqazgin! Men undan juda qo‘rqaman, mabodo u kelib meni, farzandlarim bilan onalarini qirib tashlamasin. 12Sen menga degansanki: “Men senga ehson qilaman, sening zurriyotingni dengiz qumidek ko‘paytirib yuboraman, ko‘pligidan uni sanab bo‘lmaydi”».
13Yoqub o‘sha kecha u joyda tunadi. O‘zida bor narsalarning hammasidan akasi Esovga sovg‘a uchun ajratdi: 14ikki yuz bosh echki, yigirma bosh taka, ikki yuz bosh sovliq qo‘y, yigirma bosh qo‘chqor, 15o‘ttiz bosh sog‘in tuya bilan bo‘taloqlari, qirq bosh sigir bilan o‘n bosh novvos, yigirmata urg‘ochi eshak va o‘nta hangi eshak. 16Har bir podani alohida-alohida qullariga topshirib, ularga: «Mening oldimdan o‘tib boraveringlar va poda bilan poda orasida belgili masofa qoldiringlar», – dedi. 17Yana ulardan birinchisiga maxsus amr berib: «Akam Esov sen bilan uchrashib qolganda: “Kimnikisan? Qayerga boryapsan? Oldingdagi bu poda kimniki?” – deb so‘rab qolsa, 18unda deginki: “Bandangiz Yoqubnikidir, janobim Esovga Yoqubning yuborgan hadyasidir. Mana, uning o‘zi ham bizning ketimizdan kelayotir”».
19Yoqub ikkinchisiga ham, uchinchisiga ham, podalarni haydab ketayotganlarning hammasiga ham buyurib: «Esov bilan uchrashib qolganingizda, unga xuddi shunday deb aytinglar. 20Ayniqsa: “Bandangiz Yoqub orqamizdan kelayotir”, – deb ta’kidlab aytinglar», – dedi.
Yoqub: «O‘zimdan oldin borayotgan hadyalar bilan uni tinchitaman, undan keyin u bilan yuzma-yuz ko‘rishamiz, balki mendan yuz o‘girmas», – deb o‘ylar edi. 21Shunday qilib, Yoqub hadyalarni o‘zidan oldin yubordi. O‘zi esa o‘sha kecha yana manzilida tunadi.
Yoqubning Xudo bilan kurashuvi
22Hali tun o‘tmay, Yoqub o‘rnidan turdi-da, ikki xotini bilan ikki cho‘risini hamda o‘n bir bolasini olib, Yabbo‘q daryosining kechuvidan o‘tdi. 23Ularni va o‘zida bor bo‘lgan narsalarini ham daryodan o‘tkazdi. 24Oxirida yakka o‘zi qoldi va bir Zot tong otguncha u bilan kurashdi. 25U Yoqubni yenga olmagach, uning son bo‘g‘iniga urdi va soni bo‘g‘inidan chiqib ketdi.
26U Zot:
– Meni qo‘yib yubor, mana tong otdi, – dedi. Lekin Yoqub Unga:
– Meni duo qilmaguningcha, Seni qo‘yib yubormayman! – dedi. 27O‘sha Zot:
– Oting nima? – deb so‘radi. U:
– Otim Yoqub, – dedi. 28O‘sha Zot:
– Bundan buyon seni Yoqub emas, balki Isroil deydilar. Chunki sen Xudo hamda odamlar bilan kurashib, g‘olib chiqding, – dedi. 29Yoqub:
– O‘tinib so‘rayman, ismingni ayt-chi! – deb iltimos qildi. Lekin U:
– Nima uchun Mening ismimni so‘rayapsan? – dedi. So‘ng o‘sha yerda Yoqubni duo qildi.
30Yoqub esa: «Xudoni yuzma-yuz turib ko‘rdim, U jonimga ora kirdi», – dedi. Shuning uchun o‘sha joyni Panuil
33–BOB
Yoqub bilan Esovning uchrashuvi
1Yoqub nazar solib bir qaragan edi, Esov va u bilan to‘rt yuz kishi kelayotganini ko‘rdi. Shunda Yoqub bolalarini Lea, Rohila va ikki cho‘risi orasida taqsim qildi. 2Cho‘rilar va ularning bolalarini oldinga, Lea va uning bolalarini ketroqqa, Rohila bilan Yusufni esa eng orqaga qo‘ydi. 3Yoqubning o‘zi hammaning oldida borib, akasiga yaqinlashguncha yetti marta yergacha egilib ta’zim qildi.
4Esov ukasini qarshilagani yugurdi, uni quchoqlab, bo‘yniga osilib, yuz-ko‘zidan o‘pdi. Ular yig‘lashdilar. 5Esov boshini ko‘tarib qarab, xotinlar bilan bolalarni ko‘rdi.
– Bular sening kiming bo‘ladilar? – deb so‘radi.
– Bular sizning bandangizga Xudo ehson qilgan bolalardir, – dedi Yoqub.
6Shunda cho‘rilar bilan bolalari ham yaqinlashib, ta’zim qilishdi. 7So‘ngra Lea bilan bolalari, oxirida esa Yusuf bilan Rohila ham hammalari yaqinlashib, ta’zim qilishdi.
8Esov so‘radi:
– Men uchrashib qolgan boshqa toifa-chi, ularni yuborishingdan maqsad nima?
– Janobimning iltifotiga sazovor bo‘lishim uchun yubordim, – dedi Yoqub.
9– Ey birodarim, menda ko‘p narsa bor, o‘zingniki o‘zingga bo‘lsin, – dedi Esov. 10Yoqub:
– Yo‘q, agar siz meni iltifotingizga sazovor hisoblasangiz, sovg‘amni mening qo‘limdan oling. Mana siz meni ochiq chehra bilan qarshiladingiz, siz bilan yuzma-yuz ko‘rishish men uchun xuddi Xudoning yuzini ko‘rish demakdir. 11Marhamat qilib, sizning oldingizga yuborgan sovg‘a-salomimni qabul qiling. Chunki Xudo menga ehson qildi, menda hamma narsa bor, – dedi.
Yoqub unga ko‘p yolvorgach, Esov sovg‘alarni qabul qildi va:
12– Qani yuraylik, men sening oldingda boraveraman, – dedi. 13Lekin Yoqub unga dedi:
– Janobim biladilarki, bolalar nozik, qo‘ylar va sigirlarim esa sog‘iladigan. Agar ularni bir kungina qistab haydasalar, butun chorva o‘lib qoladi. 14Iltimos, janobim o‘z bandasidan ilgari boraversinlar. Men ixtiyorimdagi mollar va bolalarning qadamiga qarab, asta-sekingina yurib, janobim yoniga, Se’irga yetib boraman.
15Esov:
– Men bilan kelgan odamlardan bir nechtasini sening izmingga topshirayin, – dedi. Lekin Yoqub:
– Nima keragi bor? Janobim meni iltifotiga sazovor hisoblasalar, bas, – dedi.
16Shunday qilib, Esov o‘sha kuni o‘z yo‘liga, Se’ir tomonga qaytib ravona bo‘ldi.
17Yoqub esa Sukkotga ko‘chib ketdi. O‘zi uchun uy qurib, chorvalariga esa chaylalar yasadi. Shuning uchun bu joy Sukkot
18Shunday qilib, Yoqub Mesopotamiyadan qaytib kelgandan keyin Kan’on mamlakatidagi Shakam shahriga eson-omon borib, shaharning ro‘parasida manzil qurdi. 19So‘ngra o‘rnashgan yerni Shakamning otasi Hamo‘r o‘g‘illaridan yuz kumush tangaga sotib oldi. 20U joyga bir qurbongoh qurib, uni Tangriga – Isroilning Xudosiga bag‘ishladi.
34–BOB
Dinaning nomusiga tegish va xun
1Leaning Yoqubga tug‘ib bergan qizi Dina bir kuni Kan’on qizlarini ko‘rishga borish uchun manzildan tashqariga chiqdi. 2U yerning amiri hivviy Hamo‘rning o‘g‘li Shakam qizni ko‘rib, uni ushladi, zo‘rlab u bilan yotdi.
3Shakam Yoqubning qizi Dinaga maftun bo‘lgan, uni juda sevib qolgan edi. U bu qizning dilini ovlamoqchi bo‘ldi. 4Otasi Hamo‘rga ham bildirib:
– Bu qizchani menga xotinlikka olib bering, – dedi.
5Yoqub esa qizi Dinaning nomusi toptalganini eshitgach, o‘g‘illari chorva bilan dashtdan qaytib kelguncha xomush yurdi. 6Shakamning otasi Hamo‘r Yoqub bilan gaplashmoqchi bo‘lib, uning oldiga bordi. 7Shu orada Yoqubning o‘g‘illari dashtdan kelishdi. Bo‘lgan hodisani eshitishgach, ularning g‘azabi qaynab, qattiq jahli chiqib:
– Yoqubning qizi bilan yotib, Isroil nomiga isnod keltiribdi, qilmaydigan ishni qilib qo‘yibdi! – deyishdi. 8Hamo‘r ularga:
– O‘g‘lim Shakam qizingizga juda ishqiboz bo‘lgan, endi marhamat qilib uni o‘g‘limga xotinlikka bersangizlar. 9Bir-birimiz bilan quda-andachilik qilaylik, siz qizlaringizni bizlarga beringlar, bizning qizlarimizni o‘zingizga olinglar. 10Bizlar bilan yashaysizlar, bu yer sizlarning ixtiyoringizda bo‘ladi. Bu yerda yashab, savdo-sotiq qilasizlar, yer-suv egasi bo‘lasizlar, – dedi.
11Keyin Shakam so‘z olib, qizning otasiga va akalariga:
– Faqat sizlarning iltifotingizni qozonsam, bas. Menga nimaiki desangizlar, uni beraman. 12Mendan qancha sovg‘a, qalin talab qilsangizlar ham, beraman; faqat qizni menga xotinlikka beringlar, – dedi.
13Yoqubning o‘g‘illari esa singillari Dinani harom qilgan Shakam va otasi Hamo‘rga ayyorlik bilan javob bermoqchi bo‘ldilar. 14Ularga:
– Bu ishni bizlar qilolmaymiz; singlimizni sunnat bo‘lmagan odamga berish biz uchun benomuslik bo‘ladi. 15Basharti har bir erkagingiz bizlardek xatna qilinsa, biz bunga rozi bo‘lamiz. 16U taqdirda qizlarimizni sizlarga beramiz, sizlarning qizlaringizni ham o‘zimizga olamiz, sizlar bilan yashab, bitta qavm bo‘lamiz. 17Agar bizlarga quloq solmay, xatna bo‘lmasangizlar, qizimizni olib ketamiz, – deyishdi.
18Ularning bu gaplari Hamo‘r bilan o‘g‘li Shakamga ma’qul tushdi. 19Yigit Yoqubning qiziga mehr qo‘yganidan, bu ishni bajarishni kechiktirmadi. U otasining xonadonida hammadan e’tiborli edi. 20Shunday qilib, Hamo‘r va o‘g‘li Shakam shahar darvozasi oldiga borishdi va o‘z hamshaharlariga xitob qilib:
21– Bu odamlar bizga nisbatan beg‘araz. Mayli, shu mamlakatda yashab savdo-sotiq qilsinlar. Yerimiz keng, ular bemalol sig‘adi. Ularning qizlarini o‘zimizga xotinlikka olaylik, o‘z qizlarimizni ham ularga beraylik. 22Endi bu odamlar bizlar bilan birga yashab bir qavm bo‘lishga rozi-yu, lekin bittagina shartlari bor: bizlardagi har bir erkak ular singari xatna qilinsin ekan. 23Shunda ularning podalari, mol-mulklari, ot-ulovlari ham bizlarniki bo‘ladi-ku! Faqat ularning bu shartiga ko‘nsak bo‘ldi, bizlar bilan birga yashaydilar, – deyishdi.
24Buni eshitganlaridan keyin, shahar darvozasidan kirib-chiqadigan hamma erkaklar Hamo‘r va o‘g‘li Shakamning gapiga kirib, xatna bo‘ldilar.
25Oradan uch kun o‘tib, ular og‘rib yotar ekanlar, Yoqubning ikki o‘g‘li – Dinaning akalari Shim’o‘n va Leviy har biri o‘z qilichini taqib olishdi-da, tinch shaharga nogahon hujum qilib, butun erkaklarni o‘ldirdilar. 26Hamo‘rni va o‘g‘li Shakamni ham tig‘dan o‘tkazib, Dinani Shakamning uyidan olib ketdilar. 27Yoqubning o‘g‘illari o‘lganlarning ustiga yopirilib, singillarini sharmanda qilgan shaharni talon-taroj qilib tashladilar. 28Ham shahardan topgan, ham dashtdan topgan qo‘y-echki, qoramol va eshaklarni olib ketdilar. 29Shaharliklarning butun boyligini talab, bola-chaqasi bilan ayollarining hammasini esa asir olib, uylaridagi bor-yo‘g‘ini o‘lja qilib olib ketdilar.
30Yoqub Shim’o‘n va Leviyga:
– Sizlar meni bu yurtning ahli – kan’oniylar va perizziylarning nafratiga qoldirib, notinch qilib qo‘ydingizlar-ku! Mening odamlarim ozgina; menga qarshi qo‘shin tizib zarba berishsa, men bilan butun xonadonim ham qirilib yo‘q bo‘lib ketamiz-ku, – dedi. 31O‘g‘illari esa:
– Singlimiz bilan fohisha kabi muomala qilishiga yo‘l qo‘yib bo‘ladimi, axir?! – deyishdi.
35–BOB
Yoqubning Baytilga borishi
1Xudo Yoqubga: «O‘rningdan tur, Baytilga borib u yerda istiqomat qil. Akang Esovning oldidan qochayotganingda senga zohir bo‘lgan Xudo sha’niga u yerda qurbongoh tiklagin», – dedi.
2Shunda Yoqub o‘zining oilasiga va xonadonidagi boshqa barchaga xitob qilib: «Orangizda saqlab yurgan yot xudolar
4Shunda ular saqlab yurgan hamma yot xudolar
6Shunday qilib, Yoqub va u bilan yurgan butun qavm Kan’on yeridagi Luz shahriga yetib keldilar. (Luz – Baytilga tengdir.)
7U yerda Yoqub qurbongoh tiklab, o‘sha joyni El-Baytil
8Shu orada Rivqoning enagasi Devora o‘lib qoldi. Uni Baytilning pastrog‘idagi bolut daraxti tagiga ko‘mdilar, daraxtni esa «yig‘i bolut» deb atadilar.
9Mesopotamiyadan qaytib kelganidan keyin, Xudo Yoqubga yana bir bor zohir bo‘ldi. Xudo uni muborak qilib: 10«Sening oting Yoqub bo‘lsa-da, bundan keyin seni Yoqub deyishmaydi; endi sening isming Isroil bo‘ladi», – deganidek, unga Isroil deb nom qo‘ydi. 11Xudo unga yana: «Men Qodir Tangriman. Barakali bo‘lib, o‘sib-ko‘paygin. Sendan bir xalq va hatto xalqlar jamoati bunyod bo‘ladi; sening urug‘ingdan podshohlar chiqadi. 12Men Ibrohimga va Is’hoqqa bergan bu yerni senga va sendan keyingi zurriyotingga beraman», – dedi.
13Yoqub bilan so‘zlashib bo‘lib, Xudo uning yonidan yuqoriga ko‘tarildi.
14Yoqub esa Xudo o‘zi bilan gaplashgan joydagi toshni olib, yodgorlik tikladi, toshning ustiga sharob va yog‘ to‘kib nazr atadi.
15Xudo o‘zi bilan so‘zlashgan joyni esa Baytil
Benyaminning tug‘ilishi, Rohilaning o‘lishi
16Baytildan jo‘nab, yo‘l bosar edilar. Efratga borishga sal qolgan ediki, Rohilani to‘lg‘oq tutib, u juda qiynaldi.
17U azob chekib tug‘ayotganida, doyasi unga: «Qo‘rqma, bu ham senga o‘g‘il bo‘ladi», – dedi.
18Nihoyat, Rohila o‘layotib, joni chiqay deganda, tug‘ilgan o‘g‘lini Ben-O‘ni
21Shundan so‘ng Isroil yo‘lga chiqib, Adir Minora degan joyning narigi tomonida chodir qurdi. 22Isroil u yurtda o‘rnashganidan keyin, o‘g‘li Ruben borib otasining cho‘ri xotinlaridan biri Bilha bilan yotdi. Isroil buni eshitdi, [o‘g‘lini yomon ko‘rib ketdi.]
Yoqubning o‘g‘illari
Yoqubning jami bo‘lib o‘n ikki o‘g‘li bor edi:
23Lea tuqqan o‘g‘illar: Yoqubning to‘ng‘ichi Ruben, keyin Shim’o‘n, Leviy, Yahudo, Issoxor va Zavulun.
24Rohila tuqqan o‘g‘illar: Yusuf va Benyamin.
25Rohilaning cho‘risi Bilha tuqqan o‘g‘illar: Dan va Naftoli.
26Leaning cho‘risi Zilpa tuqqan o‘g‘illar: Gad va Osher.
Yoqub Mesopotamiyada bo‘lganida, mana shu o‘g‘illarni ko‘rdi.
27Yoqub otasi Is’hoqning oldiga, Mamre degan joyga bordi. Ibrohim ham, Is’hoq ham musofir bo‘lib yashagan bu joy Qirat-Arba (ya’ni Hebro‘n) shahri yaqinidadir. 28Is’hoq esa jami bir yuzu sakson yil umr ko‘rib, vafot etdi. 29U to‘q va keksayib olamdan o‘tdi, o‘zining ota-bobolari oldiga jo‘nadi. Uning o‘g‘illari Esov va Yoqub uni ko‘mishdi.
36–BOB
Esovning nasl-nasabi – Edo‘m xalqi
1Edo‘m xalqining otasi Esovning nasl-nasab tarixi quyidagicha:
2Esovning xotinlari Kan’on qizlaridan edi. Bular – hetiy Eylonning qizi Ada, hivviy Siv’o‘n o‘g‘li Ononing qizi Aholibama 3va Ismoilning qizi, Navoyo‘tning singlisi Bo‘smat edilar. 4Ada Esovga Elifazni, Bo‘smat esa Rag‘uilni tug‘ib berishdi. 5Aholibama esa Ya’ush, Ya’lam va Qo‘rahni tug‘di. Hali Kan’on yerida bo‘lganda Esov uchun tug‘ilgan o‘g‘illari ana shular edi. 6Keyinroq Esov xotinlarini, o‘g‘il-qizlarini va xonadonidagi borliq jonni, shuningdek, butun chorva podalarini, Kan’on yerida orttirgan barcha mol-mulkini olib, ukasi Yoqubning oldidan o‘zga mamlakatga ko‘chib ketdi. 7Ikkala aka-ukaning mol-mulki juda ko‘paygani uchun, ular endi birga yashay olmas edilar. Ularning chorvalari ko‘pligidan, ular musofir bo‘lib turgan mamlakat endi ularni sig‘dirolmaydigan bo‘lib qolgan edi. 8Shunday qilib, Esov (Edo‘mga tengdir) Se’ir tog‘ligida o‘rnashib oldi.
9Esovdan kelib chiqqan, Se’ir tog‘ligida o‘rnashgan Edo‘m xalqining nasl-nasabi quyidagicha: 10Esovga xotini Adadan Elifaz, xotini Bo‘smatdan esa Rag‘uil nomli o‘g‘illar tug‘ildilar. 11Elifazning o‘g‘illari: Teman, O‘mar, Safo‘, Ga’tam va Qanoz edilar. 12Esov o‘g‘li Elifazning ikkinchi xotini Timna esa eriga Omoleqni tug‘ib berdi. Ana shular hammasi Esovning xotini Adaning o‘g‘il-nabiralari edi. 13Rag‘uilning o‘g‘illari: Nahat, Zarah, Shamma va Mizza edilar. Bular esa Esovning xotini Bo‘smatning o‘g‘il-nabiralari edi. 14Siv’o‘n o‘g‘li Ononing qizi Aholibama eri Esovga Ya’ush, Ya’lam va Qo‘rah degan o‘g‘illarni tug‘ib berdi.
15Esov naslidan kelib chiqqan qabila yo‘lboshchilari quyidagilardir: Esovning to‘ng‘ichi Elifaz – Teman, O‘mar, Safo‘, Qanoz,
16Qo‘rah, Ga’tam va Omoleq nomli qabila yo‘lboshchilarining otasi bo‘lgan. Ana shu Edo‘m qabilalari bari Elifazdan kelib chiqib,
20Edo‘m tub aholisining kelib-chiqishi ho‘riy Se’irning o‘g‘illaridan boshlangan. Se’irning o‘g‘illari: Lo‘tan, Sho‘val, Siv’o‘n, Ono, 21Disho‘n, Esar va Dishan edilar. Bular Edo‘mdagi ho‘riy qabilalarining yo‘lboshchilari bo‘lganlar.
22Lo‘tanning o‘g‘illari Ho‘riy va Hemam edilar. Lo‘tanning Timna degan singlisi ham bor edi. 23Sho‘valning o‘g‘illari: Alvon, Manohat, Evol, Shafo‘ va O‘nom edilar. 24Siv’o‘nning o‘g‘illari: Ayyo va Ono edilar. (Otasi Siv’o‘nning eshaklarini cho‘lda boqayotganida issiq buloqni topgan o‘sha Ono edi.) 25Ononing esa Disho‘n otli o‘g‘li va Aholibama otli qizi bor edi. 26Disho‘nning o‘g‘illari: Hamdon, Eshbon, Yitron va Karon edilar. 27Esarning o‘g‘illari: Bilhon, Za’von va Aqon edilar. 28Dishanning o‘g‘illari: Us va Oron edilar.
29-30Shunday qilib, Se’ir yurtidagi Ho‘riy qabilalarining nomlari o‘z yo‘lboshchilarining tartibi bo‘yicha shundaydir: Lo‘tan, Sho‘val, Siv’o‘n, Ono, Disho‘n, Esar va Dishan.
Edo‘m podshohlarining tarixchasi
31Isroil farzandlari ustidan biron podshoh hukm surmasdan oldin, Edo‘m yurtida quyidagi podshohlar hukmronlik qilganlar:
32Edo‘m taxtida o‘tirgan
40Esovdan kelib chiqqan
37–BOB
Yusufning ko‘rgan tushlari
1Yoqub otasi musofir bo‘lib yashagan mamlakatda – Kan’on diyorida yashayverdi. 2Yoqubning nasl-nasab tarixi esa quyidagicha:
5Bir kuni Yusuf tush ko‘rib, akalariga aytib berdi. Ular esa uni yanada yomon ko‘rib qolishdi. 6Yusuf akalariga:
– Men ko‘rgan bu tushni tinglanglar, – dedi. 7– Tushimda bizlar ekinzorda bog‘lam bog‘layotgan ekanmiz. Qarasam, mening bog‘lamim yerdan ko‘tarilib, tik turgan ekan, sizlarning bog‘lamlaringiz esa davra olib, mening bog‘lamimga ta’zim qildi.
8Yusufning akalari unga:
– Nahotki sen bizning ustimizdan podshoh yoki hukmron bo‘lmoqchisan? – deyishdi. Uni ko‘rgan tushi va gapirgan gapi tufayli yanada yomon ko‘rib qoldilar.
9Keyin Yusuf yana boshqa bir tush ko‘rdi. Uni ham akalariga hikoya qilib berdi:
– Men yana tush ko‘rdim. Tushimda quyosh va oy hamda o‘n bir yulduz menga ta’zim qilayotgan ekan, – dedi.
10Yusuf buni akalari va otasiga ham hikoya qilgan edi, otasi uni koyib:
– Bu ko‘rgan tushing qanday tush ekan? Nahotki men, onang va akalaring sening oyoqlaringga yiqilib ta’zim qilsak? – dedi.
11Yusufga akalari hasad qilishardi. Lekin otasini bu gaplar o‘ylatib qo‘ydi.
Yusufni Misrga sotish
12Yusufning akalari otalarining podalarini boqish uchun Shakamga ketishgan edi. 13Shu vaqt Isroil Yusufga:
– Akalaring Shakamda mol boqishyapti. Kel, seni ularning yoniga yuborayin, – dedi.
– Xo‘p bo‘ladi, otajon! – dedi Yusuf.
14– Sen borib akalaring va podalarning hol-ahvolini bilib, menga xabar keltir, – deb otasi uni Hebro‘n vodiysidan jo‘natdi.
Yusuf Shakamga qarab yo‘l oldi. 15Dashtda adashib qoldi. Bir kishi Yusufni ko‘rib, undan so‘radi:
– Nimani izlayapsan?
16– Men akalarimni izlayapman, ular qayerda mol boqishyapti? Bilsang, menga ayt, – dedi Yusuf. 17Haligi odam unga:
– Ular bu yerdan jo‘nab ketishdi. Do‘tanga boramiz, deb aytganlarini eshitgan edim, – dedi.
Shunda Yusuf akalarining ketidan borib, ularni Do‘tanda topdi. 18Yusuf hali yaqinlashmasdanoq, akalari ko‘rib, Yusufni o‘ldirishga qasd qildilar. 19Bir-biroviga:
– Mana, o‘sha tush ko‘ruvchi kelyapti! 20Kelinglar endi, uni o‘ldiramiz va biron quduqqa tashlaymiz. So‘ngra yirtqich hayvon uni yeb ketibdi, deb aytamiz. Shunda uning tushlari nima bo‘larkan, ko‘ramiz, – dedilar. 21Ammo Ruben Yusufni ularning qo‘lidan qutqarmoqchi bo‘lib, ukalariga:
– Uning joniga qasd qilmaylik. 22Qon to‘kmanglar, uni mana shu yaqindagi cho‘l qudug‘iga tashlasalaring bo‘ldi, faqat uning joniga qasd qilmanglar! – dedi. Chunki u Yusufni ukalari qo‘lidan qutqarib, otasi oldiga qaytarish niyatida edi.
23Yusuf akalari yoniga kelganda, akalari uni ushlab, ustidagi beqasam to‘nni yechib, 24o‘smirni quduqning ichiga tashlab ketishdi. Quduq esa quruq, ichida suv yo‘q edi.
25Ular ovqatlanib o‘tirib, bir qarashgan edi, Gil’ad tomondan ismoiliylar karvoni kelayotganini ko‘rishdi. Ularning tuyalariga xushbo‘y smolalar va tutatqilar hamda mumiyo ortilgan, Misrga qarab yo‘l bosayotgan edilar. 26Yahudo birodarlariga:
– Ukamizning qonini to‘kib buni yashirishdan nima foyda bor? 27Kelinglar, yaxshisi uni ismoiliylarga sotamiz, qo‘limizni uning qoni bilan bulg‘amaymiz. U bizning ukamiz, o‘z suyagimiz, axir, – dedi.
Yahudo aka-ukalarini ko‘ndirdi.
28Shu payt Midyondan savdogarlar karvoni o‘tayotgan edi. Ular Yusufni quduqdan tortib chiqardilar va yigirma kumush tangaga ismoiliylarga sotdilar. Ular esa Yusufni Misrga olib ketdilar.
29Ruben o‘sha quduq boshiga qaytib borib, qarasaki, Yusuf quduq ichida yo‘q! U choponini yirtib tashladi-da, 30ukalari yoniga qaytib borib ularga:
– Bola yo‘q, endi men qayerga bosh uray? – dedi.
31Shunda aka-ukalar Yusufning beqasam to‘nini olib, bir takani so‘yib, to‘nni taka qoniga botirdilar. 32So‘ng to‘nni otalari oldiga yuborib: «Biz buni topdik. Taning-chi, bu o‘g‘lingizning choponimi, yoki u emasmi?» – deb so‘ratdilar.
33Yoqub choponni tanib:
– O‘g‘limning choponi-da, uni yirtqich hayvon yegan. Yusuf burda-burda bo‘lgan, shekilli, – dedi. 34Va kiyimini yirtib, beliga jul o‘rab, o‘g‘li uchun ancha vaqt motam tutdi. 35Hamma o‘g‘il-qizlari unga tasalli bermoq uchun otasini borib ko‘rsa-da, ammo u ovunishni rad qilar,
– Men motamli bo‘lib o‘g‘limning yoniga, o‘liklar diyoriga boraman, – derdi. O‘g‘lining hasratida ko‘p faryod chekdi.
36Shu orada midyonliklar Yusufni Misrga olib borib, Fir’avnning saroyi ma’muri va soqchilar boshlig‘i – Po‘tifarga sotgan edilar.
38–BOB
Yahudo va Tamara
1O‘sha vaqtda Yahudo o‘z aka-ukalaridan ayrilib jo‘nadi. U yo‘l yurib, Adullam shahrida Hiro otli boyning yonida joylashdi. 2Yahudo u yerda Shuo ismli kan’onlik bir odamning qizini ko‘rib qoldi. Uni xotinlikka olib, bir yostiqqa bosh qo‘yishdi. 3Ayol homilador bo‘lib bir o‘g‘il tug‘di. Eri uning otini G‘yer qo‘ydi. 4U yana homilador bo‘lib bir o‘g‘il tug‘di, uning otini O‘nan qo‘ydi. 5U tag‘in bir o‘g‘il tug‘ib, uning otini Shelo qo‘ydi. Bu tug‘ilgan paytda Yahudo Kazzob shahrida edi.
6Yahudo to‘ng‘ichi G‘yerni Tamara ismli bir qizga uylantirdi. 7Yahudoning to‘ng‘ichi G‘yer Xudovand nazarida nobop odam bo‘lgani uchun, Xudovand uni o‘ldirdi. 8Shunda Yahudo O‘nanga:
– Qaynag‘alik burchingni o‘tab, akangning xotinini nikohingga ol, toki akangga zurriyot yetishtirgin, – dedi.
9Lekin O‘nan bu zurriyot o‘ziniki bo‘lmasligini bilib, akamga zurriyot qolmasin, deb uning xotini bilan qovushgan paytlarda urug‘ini yerga to‘kib yuborar edi. 10Uning bu qilgan ishi esa Xudovandga yoqmadi va Xudovand uni ham o‘ldirdi.
11Yahudo kelini Tamaraga:
– O‘g‘lim Shelo katta bo‘lgunga qadar sen otangning uyida beva turavergin, – dedi. Chunki Yahudo: «Bu ham akalari kabi o‘lmasin», deb qo‘rqar edi. Shunday qilib, Tamara ketdi, otasining uyida yashayverdi.
12Ancha vaqt o‘tgandan so‘ng Shuoning qizi, ya’ni Yahudoning xotini o‘lib qoldi. Yahudo bir muddat o‘tib taskin topganidan keyin, o‘zi bilan do‘sti adullamlik Hironi olib, qo‘ylarining junini qirqayotganlarni ko‘rgani Timnaga borishdi. 13Tamaraning qulog‘iga: «Mana, qaynotang qo‘ylarining junini qirqish uchun Timnaga borayotir», – degan darak yetib keldi. 14Shunda u bevalik kiyimlarini yechib, paranji yopinib, o‘zini tanib bo‘lmaydigan qildi-da, Timnaga boradigan yo‘lda joylashgan Enoyim yerining kiraverishida o‘tirdi. Tamara: «Shelo endi katta bo‘lgan, meni unga xotinlikka berishmaydi», degan xulosaga kelgan edi.
15Yahudo Tamaraning yuzi yopiq o‘tirganini ko‘rib, fohisha deb o‘yladi. 16U o‘zining kelini ekanini bilmay, Yahudo yo‘lidan ayol tomon burildi-da:
– Ruxsat ber, sen bilan yotay, – dedi.
– Siz men bilan yotsangiz, menga nima berasiz? – dedi ayol. 17Yahudo:
– Qo‘tondan senga bir uloq berib yuboraman, – dedi.
– Yuborguningizgacha garovga biron narsa berasizmi? – dedi. 18Yahudo:
– Garovga nima beray? – deb so‘radi.
– Muhringizni, uning ipini va qo‘lingizdagi hassani bering, – dedi ayol.
Yahudo u aytgan narsalarni berdi va u bilan yotdi. Tamara esa undan homilador bo‘ldi. 19Tamara uyiga qaytib ketdi va paranjisini yechib, yana o‘zining bevalik kiyimlarini kiydi.
20Shu orada Yahudo o‘sha ayolga garovga bergan narsalarimni qaytarib olay, deb adullamlik do‘sti orqali uloqni yubordi. Uni topolmagach, 21do‘sti bu joyning odamlaridan so‘radi:
– Enoyimda yo‘l chekkasida o‘tirgan anavi fohisha qani?
– Bu yerda fohisha yo‘q edi, – deyishdi.
22Do‘sti Yahudoning yoniga qaytib kelib:
– Uni topolmadim, u joy odamlari ham o‘sha yerda fohisha yo‘qligini aytdilar, – dedi. 23Yahudo:
– Mana men bu uloqni yubordim, lekin sen ayolni topmabsan. Mayli o‘ziga olib qo‘ysin, tag‘in biz uyatga qolmaylik, – dedi.
24Qariyb uch oy o‘tgach, Yahudoga: «Sening kelining Tamara zino qilibdi, fohishaligidan homilador ham bo‘libdi», – degan xabar yetkazishdi. Yahudo:
– Uni maydonga chiqarib yoqinglar! – dedi.
25Tamarani tashqariga olib chiqishayotgan vaqtda, u qaynotasiga kishi yuborib: «Men mana bu buyumlarning egasidan homilador bo‘lganman. Taning-chi, bu muhr, bu ip, bu hassa kimniki ekan?» – degan gapni jo‘natdi.
Yahudo buyumlarni tanib:
26– Men emas, u haqlidir, chunki men uni o‘g‘lim Sheloga bermadim, – dedi. Shundan keyin Tamaraga boshqa tegmadi. 27Tamarani to‘lg‘oq tutganida, uning qornida egiz bolalar borligi ma’lum bo‘ldi. 28Tug‘ayotgan vaqtda bolalardan biri qo‘lini chiqardi. Doya alvon ip olib: «Mana bu birinchi bo‘lib chiqdi!» – deb ipni uning qo‘liga bog‘ladi. 29Bola qo‘lini qaytarib olishi bilan uning birodari chiqdi. Shunda doya: «Ha, sen qanday yorib chiqib olding!» – dedi. Shuning uchun Yahudo uning ismini Paras qo‘ydi. 30Keyin qo‘lida alvon ip bo‘lgan birodari ham chiqdi. Uning otini Zarah qo‘ydi.
39–BOB
Yusuf va Po‘tifarning xotini
1Shu orada Yusufni Misrga olib borishgan edi. Fir’avn saroyining ma’muri va soqchilar boshlig‘i, Misrning begi bo‘lgan Po‘tifar Yusufni u yerga olib borgan ismoiliylardan sotib olgan edi. 2Xudovand Yusuf bilan edi. U misrlik xo‘jayinining uyida turarkan, omadli kishi bo‘lib qoldi. 3Uning xo‘jayini ham Xudovand Yusuf bilan bo‘lganini angladi. Chunki Yusuf qo‘l urgan har qanday ishga Xudovand omad berar edi. 4Shunday qilib, Yusuf xo‘jayinining ko‘nglini topib, uning shaxsiy xodimi bo‘lib qoldi. Bek Yusufni o‘z xonadoni ustidan gumashta qilib tayinlab, bor-budini uning ixtiyoriga topshirdi. 5Misrlikning xonadoni va butun mol-mulki ustidan Yusuf gumashta qilib tayinlangan vaqtdan e’tiboran Xudovand Yusuf tufayli u xonadonni barakali qildi, uyda va dashtdagi hamma narsasida Xudovandning barakati namoyon edi. 6Bek o‘zining bor-yo‘g‘ini Yusufning qaramog‘iga topshirib, endi o‘z tomog‘idan boshqa hech narsa haqida qayg‘urmas edi.
Yusuf qaddi-qomati kelishgan, juda chiroyli yigit edi. 7Oradan bir muddat o‘tgach, bekning xotini Yusufga ko‘zini tikadigan bo‘ldi. U Yusufga:
– Men bilan yot! – deb aytar edi. 8Ammo Yusuf rad etib, xo‘jayinining xotiniga:
– Mana, xo‘jayinim men uning xonadonida qiladigan hech bir ishimga aralashmaydi, o‘zining bor-budini mening ixtiyorimga topshirgan. 9Bu xonadonda mendan katta odam yo‘q. Xo‘jayin mendan hech narsani ayamay, birgina seni bermagan. Sen uning xotinisan-ku. Men qanday qilib bunday qabihlikka borib, Xudoga qarshi gunoh qilaman? – dedi.
10Beka kundan-kun zo‘rlasa-da, Yusuf u bilan yotishga yoki hatto o‘tirishga ham ko‘nmas edi.
11Kunlarning birida Yusuf o‘z ishini qilish uchun uyga kirdi. Uy xizmatchilaridan hech kim yo‘q edi. 12Beka Yusufning jomasini ushlab:
– Men bilan yot! – dedi. Ammo Yusuf jomasini ayolning qo‘lida qoldirib, tashqariga qochib ketdi. 13U qochib ketgandan keyin, beka jomani qo‘lida ushlagancha 14uy xizmatchilarini chaqirdi va ularga:
– Qaranglar olib kelgan odamni! Endi bu ibroniy bizlar bilan sho‘xlik qilishga ham intiladi-da! Mana hozir u kelib, men bilan yotmoqchi bo‘ldi. Ammo men baland ovoz bilan qichqirib yubordim. 15U faryod ko‘targanimni eshitgach, o‘z jomasini yonimda qoldirib tashqariga qochib ketdi, – dedi.
16Beka Yusufning jomasini yonida olib qo‘ydi. Bek uyiga qaytib kelgach, 17unga arz qilishga tushdi:
– Bizlarga siz keltirgan shu ibroniy qul men bilan sho‘xlik qilmoqchi bo‘lib yonimga keldi. 18Ovozimni baland qilib, qichqirishim bilan u jomasini yonimda qoldirib, tashqariga qochib ketdi, – dedi.
19Yusufning xo‘jayini esa xotinining: «Yusuf menga ne-ne ishlarni qilmadi!» – degan nolishini eshitib, jahli chiqdi. 20U Yusufni ushlab, podshohning maxsus zindonidagi qamoqxonaga qamatib qo‘ydi.
Shunday qilib, Yusuf zindonda yotar edi. 21Lekin Xudovand Yusuf bilan bo‘lib, unga ehson qilar edi. Yusuf zindon boshlig‘ining ko‘nglini topdi. 22Zindon boshlig‘i qamoqdagi butun mahbuslarni Yusufning qaramog‘iga berdi, u yerdagi hamma ishlarni Yusuf idora qilar edi. 23Zindon boshlig‘i endi Yusufning nazorati ostidagi hech bir ishga aralashmas edi. Chunki Xudovand Yusuf bilan bo‘lib, u qilgan hamma ishga omad berar edi.
40–BOB
Qamoqda Yusufning tush ta’birlashi
1Bu hodisalardan so‘ng Misr podshohining soqiysi va novvoyi o‘z janoblari – Fir’avnga qarshi gunoh qildilar. 2O‘zining bosh soqiysi va bosh novvoyi bo‘lgan bu ikkala ma’muridan Fir’avn achchiqlanib, 3ularni qamatib qo‘ydi. Ular yotgan qamoqxona soqchilar boshlig‘ining nazorati ostida bo‘lib, u yerda Yusuf ham mahbus edi. 4Soqchilarning boshlig‘i Yusufni bularga malay qilib qo‘ydi. Shunday qilib, Yusuf ularga xizmat qilar edi.
5Misr podshohining soqiysi bilan novvoyi bir muddat qamoqda yotganlaridan keyin, bir kechaning o‘zida ikkalasi birdan tush ko‘rishdi. Har bir tushning o‘ziga xos ma’nosi bor edi. 6Sahar turib, Yusuf ularning yoniga keldi, har ikkovining ko‘ngli xufton ekanini ko‘rdi. 7Yusuf o‘zi bilan bir qatorda xo‘jayini – Fir’avnning uyida asir bo‘lgan bu ma’murlardan:
– Nima uchun bugun yuzlaringiz g‘amgin? – deb so‘radi. 8Ular:
– Biz tush ko‘rdik, ammo tushni ta’bir qiladigan kishini topolmadik, – deyishdi. Yusuf ularga:
– Tushning ta’birlari Xudodan emasmi? Menga tushuntirib beringlar-chi, – dedi.
9Shunda bosh soqiy tushini Yusufga hikoya qildi:
– Men tushimda oldimda bir tok ko‘rdim. 10Tokda uchta novda bor ekan. Novdalar o‘sib, gullab, shingil-shingil uzumlar pishdi. 11Mening qo‘limda Fir’avnning kosasi bor ekan. Men uzumlarni olib siqdim va Fir’avnning kosasiga quyib, kosani uning qo‘liga berdim, – dedi.
12Yusuf unga:
– Tushning ta’biri shu: uch novda – uch kun. 13Mana uch kundan keyin Fir’avn sening boshingni yuksaltirib, avvalgi mansabingga qaytaradi. Xuddi unga soqiylik qilgan vaqtda qilganingday, avvalgi tartib bo‘yicha yana Fir’avnning kosasini uning qo‘liga berasan. 14U senga himmat qilganidan so‘ng, meni ham eslab turgin. Marhamat qilib Fir’avn huzurida meni yodingga keltir va meni bu qamoqxonadan chiqarib olishga tirishgin. 15Meni ibroniylarning yeridan o‘g‘irlab ketishgani yetmagandek, endi bu yerda ham biron-bir jinoyat qilmay, bu chuqurga tiqib qo‘yildim, – dedi.
16Bosh novvoy esa Yusuf boyagi tushni yaxshilikka yo‘yganini ko‘rgach:
– Men ham tush ko‘rdim, – dedi. – Boshim ustida uchta savatda kulcha bor ekan. 17Eng ustki savatda novvoylar Fir’avn uchun maxsus tayyorlagan har xil taomlar bor ekan. Lekin qushlar kelib, boshim ustidagi savatdan ularni cho‘qib ketdi.
18Yusuf javob berdi:
– Tushning ta’biri shu: uch savat – uch kun. 19Mana shu uch kundan keyin Fir’avn boshingni tanangdan judo qilib, seni dorga ostiradi, qushlar kelib etingni tanangdan cho‘qib ketadi, – dedi.
20Oradan uch kun o‘tib, Fir’avn o‘zining tug‘ilgan kunini nishonlash munosabati bilan butun mulozimlari uchun ziyofat qildi. Mulozimlaridan o‘zining bosh soqiysi bilan bosh novvoyini ham o‘rtaga chiqardi. 21Bosh soqiyni o‘z mansabiga qaytardi va u yana kosani Fir’avn qo‘liga berdi. 22Lekin bosh novvoyni esa, Yusuf ta’bir qilganidek, dorga ostirdi.
23Shundan so‘ng bosh soqiy Yusufni boshqa eslamadi, uni unutib yubordi.
41–BOB
Fir’avnning ko‘rgan tushlari
1Oradan ikki yil o‘tgach, Fir’avn tush ko‘rib qoldi. Tushida u Nil daryosi bo‘yida turgan ekan. 2Daryodan ko‘rimli, semiz yetti bosh sigir chiqib, qiyoqzorda o‘tlab yurishar ekan. 3Ularning ketidan daryodan ko‘rimsiz, oriq yetti bosh sigir chiqib, daryo bo‘yidagi sigirlar yonida turibdi. 4Ko‘rimsiz, oriq sigirlar ko‘rimli, semiz yetti sigirni yeb yuboribdi.
Shundan keyin Fir’avn uyg‘ondi. 5U yana uyquga ketib, ikkinchi marta tush ko‘rdi. Tushida bitta poyada yettita yaxshi va to‘liq boshoq chiqibdi. 6Ularning ketidan cho‘l shamoli qovjiratgan oriqqina yetti boshoq o‘sib chiqibdi. 7Bu oriq boshoqlar semiz va to‘liq yetti boshoqni yutib yuboribdi. Shundan so‘ng Fir’avn uyg‘onib, tush ko‘rganini bildi.
8Sahar paytida Fir’avnning ko‘ngli juda g‘ash edi. U kishi yuborib, Misrning barcha sehrgarlari va donishmandlarini chaqirtirdi. Fir’avn ularga tushlarini hikoyat qildi, ammo unga ta’bir qilib beradigan biron kishi topilmadi.
9Shunda Fir’avnning bosh soqiysi so‘z olib unga dedi:
– Men bugun gunohlarimni eslatishga majburman. 10Fir’avn janobi oliylarining bandalariga g‘azablari kelib, meni va bosh novvoyni soqchilar boshlig‘ining qamoqxonasiga topshirgan edilar. 11Bir kechaning o‘zida men va jo‘ram birdan tush ko‘rib qoldik, har birimizning tushimiz esa o‘ziga xos ta’birni talab qilar edi. 12U yerda bizlar bilan soqchilar boshlig‘iga xizmat qilib yurgan bir ibroniy yigit bor edi. Biz tushlarimizni unga so‘zlab berdik, u bizga ta’bir qilib berdi, tushlarimizni alohida-alohida sharhlab berdi. 13Xullasi kalom, u qanday ta’bir etgan bo‘lsa, xuddi shunday bo‘ldi. Men o‘z mansabimga qaytarildim, jo‘ram esa osildi.
Yusuf Fir’avnning tushlarini ta’birlashi
14Buni eshitiboq, Fir’avn Yusufni olib kelish uchun kishilar yubordi. Ular shoshib-pishib Yusufni zindondan chiqarishdi, sochini olib, kiyimini almashtirishdi. Yusuf Fir’avnning huzuriga keldi. 15Fir’avn unga:
– Men tush ko‘rdim, lekin uni ta’bir qiladigan kishi yo‘q. Eshitishimcha, sening tushni ta’bir qilishga fahming yetar ekan, – dedi. 16Yusuf Fir’avnga:
– Bu mendan emas; lekin Xudo Fir’avnga xayrli bashorat qilgan bo‘lsa kerak, – deb javob berdi. 17Fir’avn Yusufga:
– Men tushimda Nil bo‘yida turgan ekanman. 18Shunda daryodan semiz va go‘zal yetti bosh sigir chiqib, qiyoqzorda o‘tlab yurishar ekan. 19Ularning ketidan ko‘rinishi yomon, badbashara, juda oriq boshqa yetti bosh sigir chiqdi. Men butun Misr yerida shunchalik yomon sigirni ko‘rmagan edim. 20Yomon, oriq sigirlar esa avvalgi yetti semiz sigirni yeb yubordi. 21Semiz sigirlar ularning qorniga kirgan bo‘lsa-da, qornida borligi bilinmas edi. Ularning ko‘rinishi avvalgidek yomon edi. Shundan so‘ng men uyg‘onib ketdim.
22Keyingi tushimda men bitta poyada o‘sib chiqqan yettita to‘liq va yaxshi boshoqni ko‘rdim. 23Ularning ketidan ingichka, cho‘l shamolidan qovjiragan, quruq yettita boshoq o‘sib chiqdi. 24Ingichka boshoqlar esa yettita to‘liq boshoqni yutib yubordi. Shunda men buni sehrgarlarga aytdim, ammo menga sharhlab beradigan kishi topilmadi, – dedi.
25Yusuf Fir’avnga dedi:
– Fir’avnning tushlari bir. Xudo qilmoqchi bo‘lgan ishini Fir’avnga bildiribdi. 26Yetti bosh yaxshi sigir – yetti yil, yettita yaxshi boshoq ham – yetti yil. Tushlarning ma’nosi bir. 27Ulardan keyin chiqqan yetti bosh yomon va oriq sigir esa – yana yetti yil, shuningdek, oriq va cho‘l shamolidan qovjiragan yettita boshoq ham o‘sha ma’noda: ya’ni bu yetti qahatchilik yilini bildiradi.
28Men shuni demoqchiman: Xudo qiladigan ishini Fir’avnga namoyon qilibdi. 29Butun Misr mamlakatida yetti yil buyuk farovonlik bo‘ladi. 30O‘sha davrdan so‘ng yetti yil qahatchilik bosh ko‘taradi. Misrni xarob qiladigan bu ocharchilik og‘irligidan mamlakat ko‘rgan avvalgi farovonlik davri butunlay esdan chiqib ketadi. 31Keyin paydo bo‘ladigan qahatchilik shunchalik og‘ir bo‘ladiki, mamlakatda hech farovonlik bo‘lmaganday tuyuladi. 32Tush Fir’avnga ikki marta takror namoyon bo‘lishi esa shundan dalolat beradiki, bu ish Xudo oldida muqarrardir, U buni kechiktirmay amalga oshiradi.
33Endi Fir’avn janobi oliylari aqlli va dono bir odamni saylab, uni Misr yurti ustidan qo‘ysinlar, 34toki u oliy farmon ila yetti farovonlik yili badalida Misrning hosilidan beshdan bir qismini ajratib undirish uchun mamlakat ustidan nozirlar tayinlasin. 35Bu keladigan yaxshi yillarda butun hosilni yig‘ib g‘amlab qo‘yishsin, shaharlarda oziq-ovqat bo‘lishi uchun g‘allani Fir’avnning omborxonalariga g‘aramlab saqlashsin. 36Misrning boshiga keladigan yetti yillik qahatchilik davrida mamlakat qirilmasligi uchun, bu oziq-ovqatlar zaxira bo‘ladi.
Yusufning Misrda yuksalishi
37Bu gap Fir’avn va uning butun amaldorlariga ma’qul tushdi. 38Fir’avn o‘z a’yonlariga:
– O‘zida Xudoning Ruhi bo‘lgan bunday odamni topib bo‘ladimi? – dedi.
39Fir’avn Yusufga qayrilib:
– Xudo bularning hammasini senga ma’lum qilgan ekan. Sendan aqlliroq va donoroq odam yo‘q. 40Sen xonadonim ustidan rais bo‘lasan, butun xalqim sening amringga qarab ish tutadi. Men faqat taxtim bilangina sendan katta bo‘laman. 41Men seni butun Misr yurti ustidan boshliq qilib tayinlayman, – dedi-da, 42o‘z uzugini barmog‘idan chiqarib, Yusufning barmog‘iga taqdi. Unga kimxob to‘n kiygizib, bo‘yniga oltin zanjir taqdi. 43Fir’avn Yusufni o‘z o‘rinbosarining aravasiga mindirib, u borishidan oldin «Ta’zim qilinglar!» deya jar soldirdi. Shunday qilib, Yusuf butun Misr ustidan boshliq bo‘lib qoldi.
44Fir’avn Yusufga:
– Men, Fir’avn, senga aytyapman: sen amr bermasdan butun Misr yerida hech kimsa yo qo‘lini yo oyog‘ini ko‘tarmaydi, – dedi. 45U Yusufga Safnat-Pa’nah deb ism qo‘ydi va O‘n shahrining kohini Po‘tiferoning qizi O‘snatni unga xotinlikka olib berdi. Yusuf esa Misr yurti bo‘yicha yuksalib bordi. 46Misr podshohi – Fir’avnning huzurida turganida Yusuf o‘ttiz yoshda edi.
Shunday qilib, Yusuf Fir’avnning huzuridan chiqib, butun Misr mamlakatini kezadigan bo‘ldi. 47Yetti farovonlik yili boshlanib, yer mo‘l-ko‘l hosil berdi. 48Bu yetti yil ichida Yusuf Misrning butun oziq-ovqatini yig‘ib, shaharlarda g‘amlab qo‘ydi. Har shaharning atrofidagi dalalarda yetishgan g‘allani omborlarga g‘aramlab qo‘ydi. 49Yusuf dengiz qumiday ko‘p, behisob ko‘p g‘alla jamg‘ardi. G‘alla miqdori son-sanoqsiz edi.
50Qahatchilik davri boshlanishidan avval O‘n shahrining kohini Po‘tiferoning qizi O‘snat Yusufga ikki o‘g‘il tug‘ib berdi.
51Yusuf: «Xudo menga butun mashaqqatimni va butun otam uyini unuttirdi», – deya, to‘ng‘ichining ismini Manashe
53Misr yurti ko‘rgan yetti farovonlik yili tugadi. 54Yusuf oldindan aytgan yetti qahatchilik yili boshlandi. Barcha o‘lkalar ocharchilikka yo‘liqqan bo‘lsa-da, Misrning har burchagida non serob edi. 55Oxiri Misr xalqi ham ochlik chekib, Fir’avnga non deb faryod qila boshladi. Fir’avn esa butun Misr aholisiga: «Yusufning oldiga boringlar, u sizlarga nima aytsa, shuni qilinglar», – deb aytardi.
56Qahatchilik endi butun yer yuzini qoplagan edi. Yusuf hamma omborlarni ochib, misrliklarga g‘alla sotardi. Shunga qaramay, Misrda qahatchilik kuchayib borardi. 57Boshqa hamma o‘lkalardan ham Yusufdan g‘alla sotib olish uchun Misrga kelishardi, chunki butun yer yuzida ocharchilik juda kuchaygan edi.
42–BOB
Yusuf akalarining Misrga borishi
1Yoqub Misrda g‘alla borligini eshitib, o‘g‘illariga:
– Nima uchun sizlar bir-biringizga qarab turibsizlar? 2Men Misrda g‘alla borligini eshitdim. Endi hammamiz bu yerda ochlikdan o‘lmaylik-da, sizlar u yerga borib, bizga g‘alla sotib olib kelinglar, – dedi.
3Shundan keyin Yusufning o‘nta akasi g‘alla sotib olish uchun Misr tomon jo‘nadilar. 4Yusufning ukasi Benyaminni esa Yoqub akalari bilan yubormadi. «Mabodo u biron baloga yo‘liqmasin», – deb qo‘rqar edi.
5Shunday qilib, Misrga g‘alla sotib olgani borganlar orasida Isroil o‘g‘illari ham bor edi, chunki Kan’on o‘lkasida ham qahatchilik hukm surar edi. 6Misrning hokimi bo‘lgan Yusuf esa boshqa o‘lkalardan kelayotganlarga ham g‘alla sotar edi.
Shu orada Yusufning akalari kelib qolishdi. Yuzlari yerga tekkudek egilib, unga ta’zim qilishdi. 7Yusuf esa akalarini ko‘rib, ularni tanidi, lekin tanimaslikka oldi. Ularga:
– Qayerdan keldilaring? – deb qattiq gapirdi.
– Biz Kan’on yeridan oziq-ovqat sotib olgani keldik, – dedi ular.
8Yusuf akalarini tanigan bo‘lsa-da, akalari uni tanimadilar. 9Yusuf ular haqida ko‘rgan tushlarini eslab, ularga:
– Sizlar josussizlar! Bu mamlakatning kamchiliklarini bilib olish uchun kelgansizlar-da! – dedi. 10Lekin ular Yusufga:
– Yo‘q, janobi oliylari, bandalaringiz oziq-ovqat sotib olgani kelganlar. 11Biz hammamiz bir odamning farzandlarimiz. Sizning bandalaringiz to‘g‘ri odamlar, josus emaslar, – deyishdi. 12Yusuf ularga:
– Yo‘q, sizlar bu mamlakatning kamchiliklarini bilib olish uchun kelgansizlar, – dedi yana. 13Ular:
– Biz, bandalaringiz, o‘n ikki og‘a-inimiz. Bizlar Kan’on yurtidagi bitta odamning farzandlarimiz. Kichigi hozir otamizning yonida, boshqa biri esa g‘oyib bo‘lgan, – deyishdi. 14Yusuf ularga:
– Ana, xuddi aytganimday, sizlar josusdan boshqa narsa emassizlar. 15Sizlar endi sinovdan o‘tasizlar: Fir’avnning joni haqi qasam ichamanki, agar kenja ukangiz bu yerga kelmasa, sizlar bu yerdan chiqmaysizlar. 16O‘zingizdan birortangiz borib, ukangizni olib kelsin. Sizlar esa qamalib turasizlar, toki so‘zlaringiz haqiqat yoki yolg‘onligi aniq-ravshan yuzaga chiqsin. Bo‘lmasa, Fir’avnning joni haqi qasam ichamanki, sizlar josus deb hisoblanasizlar, – dedi.
17Yusuf aka-ukalarni uch kungacha qamatib qo‘ydi. 18Uchinchi kuni ularni chaqirtirib:
– Men Xudodan qo‘rqaman. Agar sizlar shu shartimni bajo keltirsalaring, tirik qolasizlar. 19Agar to‘g‘ri odamlar bo‘lsalaring, unda birodaringizdan biri siz qamalgan uyda qamoqda tursin, sizlar esa ochlikdan sulaygan xonadoningiz ahliga g‘alla olib boringlar 20va ukangizni olib, mening oldimga qaytib kelinglar. O‘shanda so‘zlaringiz to‘g‘riligi bilinadi va sizlar o‘lmaysizlar, – dedi.
Aka-ukalar bunga rozi bo‘lishdi. 21O‘zaro so‘zlashib:
– Darhaqiqat bizlar ukamizga qarshi gunohkor bo‘ldik. U bizga yalinib-yolvordi, biz uning joni qiynalayotganini pisand qilmadik, unga quloq solmadik. Ana shuning uchun boshimizga endi bu kulfat keldi, – deyishdi. 22Ruben ham ularga qo‘shilib:
– Bolaga qarshi gunoh qilmang, deb men sizlarga aytgan edim-ku. Ammo sizlar quloq solmadingizlar. Mana endi bizdan uning qoniga qon olinadi! – dedi.
23Ularning gaplarini Yusuf tushunishini akalari bilmas edi, chunki Yusuf ular bilan tarjimon orqali gaplashar edi. 24Yusuf shu onda ulardan ayrilib tashqariga chiqdi-yu, yig‘lab yubordi. Yana o‘ziga kelib, ularning yoniga qaytib keldi va oralaridan Shim’o‘nni chiqarib olib, akalarining ko‘z oldida uni bog‘latib qo‘ydi.
Yusuf akalarining Kan’onga qaytishi
25Yusuf amr berib, ularning qoplari g‘allaga to‘ldirilsin, har birining puli o‘z qopiga qaytarib solinsin, ularga yo‘l uchun ovqat berilsin, deb buyurdi. Aytilganlar bajarildi. 26Birodarlar sotib olgan don-dunlarini eshaklariga ortib, u yerdan jo‘nab ketishdi.
27Bir manzilga tushganlaridan keyin, ulardan biri eshagiga yem bergani qopini ochdi-yu, o‘z kumush pulini ko‘rib qoldi. Pul xurjun og‘zida yotgan ekan. 28U birodarlariga:
– Menga pulimni qaytarishibdi-ku, mana, o‘z xurjunimda ekan! – dedi. Shunda ularning yuraklari qinidan chiqquday bo‘ldi. Qaltirab bir-birlariga:
– Xudo bizga qilayotgan bu ish o‘zi nimasi? – derdilar.
29Oxiri Kan’on yurtiga, otalari Yoqub oldiga qaytib keldilar. Ular bilan yuz bergan hamma voqealarni otalariga hikoya qilib berdilar:
30– Misrni boshqaruvchi zoti oliy biz bilan ters gaplashdi, bizni josuslar gumon qildi. 31Biz unga: To‘g‘ri odamlarmiz, josus emasmiz, dedik. 32Biz yagona otamizning o‘n ikki o‘g‘limiz, ukamizning biri g‘oyib bo‘lgan, kichigi esa hozir Kan’on yurtida, otamizning yonida, dedik. 33Mamlakatni boshqaruvchi zoti oliy esa bizga: “Sizlar to‘g‘ri odamlar ekaningizni men shundan bilaman: birodaringizdan birini mening yonimda qoldiringlar, sizlar esa ochlikdan sulaygan xonadoningiz ahliga g‘allani olib borib, 34ukangizni olib, mening oldimga qaytib kelinglar. O‘shandagina sizlar josus emas, balki to‘g‘ri odamlar ekaningizni bilaman. Birodaringizni sizlarga qaytarib beraman va bu mamlakatda oldi-sotdi qilasizlar”, – dedi.
35Shu mahal aka-ukalar o‘z qoplarini bo‘shatishdi, har birining kumush tuguni ham qopida edi. Ular va otalari Yoqub kumush tugunlarini ko‘rib, qo‘rqib ketishdi. 36Otalari ularga:
– Sizlar meni farzandlarimdan mahrum qildingizlar: Yusuf yo‘q, Shim’o‘n yo‘q, Benyaminni ham olib ketmoqchisizlar. Mening boshimga ne-ne ofatlar keldi! – dedi. 37Ruben otasiga:
– Benyaminni menga ishonib topshiring. Agar uni sizga qaytarmasam, mening ikki o‘g‘limni o‘ldiring. Men uni sizga sog‘-salomat qaytarib kelaman, – dedi. 38Lekin Yoqub:
– Mening o‘g‘lim sizlar bilan bormaydi. Chunki uning akasi o‘ldi va yolg‘iz u qoldi. Yana mabodo sizlar borayotgan yo‘lda u biron baloga yo‘liqmasin, oq sochimni alam bilan go‘rga olib bormanglar, – dedi.
43–BOB
Benyaminni Misrga olib borish
1Mamlakatda qahatchilik kuchayib borar edi. 2Misrdan keltirgan g‘allani yeb tugatganlaridan keyin, Yoqub o‘z o‘g‘illariga:
– Yana borib bizga bir oz oziq-ovqat sotib olib kelinglar, – dedi. 3Yahudo unga javob berdi:
– O‘sha zoti oliy bizga qat’iyan ta’kidlab: “Agar ukangiz sizlar bilan kelmasa, mening yuzimni ko‘rmaysizlar”, deb aytgan edi. 4Agar siz ukamizni biz bilan yuborsangiz, u yerga borib sizga oziq-ovqat sotib olib kelamiz. 5Agar yubormasangiz, biz bormaymiz. U zot: “Ukangiz sizlar bilan kelmasa, mening yuzimni ko‘rmaysizlar”, deb aytib qo‘ydi bizga.
6Isroil:
– Nima uchun sizlar u zotga yana ukangiz borligini bildirib, mening boshimga balo bo‘ldingizlar? – dedi. 7Ular:
– U zoti oliy o‘zimizni va tug‘ishganlarimizni so‘roq qilib turdi-da. “Hali ham otangiz tirikmi? Boshqa birodaringiz bormi?” deb so‘raganida, biz unga to‘g‘ri javob berdik. “Ukangizni keltiringlar”, deb aytishini biz qayerdan bilibmiz? – deyishdi. 8Yahudo ham otasi Isroilga:
– Bolani men bilan yuboring. Biz jo‘nab keta qolaylik va siz ham, biz bilan bolalarimiz ham tirik qolaylik, ochlikdan o‘lmaylik. 9Men o‘zim bola uchun kafil bo‘laman, uni mening qo‘limdan olasiz. Agar uni sizga sog‘-salomat qaytarib bermasam, unda men umrbod sizning la’natingizga qolay. 10Agar biz bunday xayolga bormaganimizda, hozirgacha ikki marta borib kelgan bo‘lar edik, – dedi.
11Isroil o‘z o‘g‘illariga dedi:
– Unday bo‘lsa, mana qiladigan ishingizni bilib olinglar: sizlar bu yerning a’lo noz-ne’matlaridan olib idishlaringizga solinglar. O‘sha zoti oliyga bir oz mumiyo, bir oz asal, atirlar, xushbo‘y tutatqilar, pista va bodom sovg‘a qilib olib boringlar. 12O‘zlaringiz bilan ikki baravar kumush pul olib, xurjunlaringizga solib qo‘yilgan pullarni ham qaytarib beringlar. Har holda qandaydir bir yanglishlik yuz bergandir. 13Xo‘p, endi ukangizni olib keta qolinglar, u zoti oliyning oldiga qaytib boringlar. 14U Benyamin va boshqa birodaringizni ham siz bilan qaytarib yuborishi uchun uning huzurida Qodir Olloh sizlarga marhamat aylasin. Men agar farzandlarimdan mahrum bo‘ladigan bo‘lsam, mayli, mahrum bo‘lay.
Yusufning aka-ukalari bilan ikkinchi ko‘rishuvi
15Aka-ukalar sovg‘a-salomlarni ulovlarga ortib, o‘zlari bilan ikki baravar pulni hamda Benyaminni olib yo‘lga tushdilar. Misrga yetib borib, Yusufning huzurida hozir bo‘ldilar. 16Yusuf Benyaminni birodarlari bilan birga ko‘rgach, o‘zining uy boshqaruvchisiga:
– Bu odamlarni uyga olib bor va hayvon so‘yib taom tayyorla. Ular peshin paytida men bilan ovqat yeydilar, – dedi.
17U esa Yusufning aytganini qilib, aka-ukalarni Yusufning uyiga olib bordi. 18Ular Yusufning uyiga olib borilayotganlarini bilgach, qo‘rqib ketishdi. O‘zlaricha: «Mana, bundan oldin xurjunlarimizga qaytarib solib qo‘yilgan pul uchun bizni olib borishyapti. Hozir ustimizga hamla qilishadi, bizni qul qilib, eshaklarimizni esa olib ketishadi», – dedilar.
19Hovliga kirayotganda, ular Yusufning uy boshqaruvchisiga bosh urib:
20– Tinglang, ey janob, biz bundan oldin ham g‘alla sotib olish uchun bu yerga kelgan edik. 21Jo‘nayotganimizda bir manzilga tushib xurjunlarimizni ochsak, har birimizning kumush aqchamiz hech kamaymay xurjunlarimizda turgan ekan. Endi biz buni qaytarib bergani keldik. 22Buning ustiga biz oziq-ovqat sotib olish uchun yana boshqa pul keltirdik. Boshda kim pulni xurjunlarimizga solib qo‘ygan, biz bilmaymiz, – deyishdi. 23Uy boshqaruvchi:
– Xotirjam bo‘linglar, qo‘rqmanglar. Sizlarning Xudoyingiz, otangizning Xudosi xurjunlaringizga xazina qo‘yib ketibdi. Men sizlardan o‘z haqimni oldim, xolos, – dedi. Shu bilan Shim’o‘nni ularning oldiga chiqardi.
24Uy boshqaruvchi aka-ukalarni Yusufning uyiga keltirdi va ularga oyoqlarini yuvgani suv berdi, eshaklariga yem berdi. 25Peshinda Yusuf bilan birga ovqatlanishlarini eshitishib, u kelguncha sovg‘a-salomni tayyor qilib qo‘yishdi. 26Yusuf uyga kelgach, ular o‘zlari bilan olib kelgan sovg‘alarni uyga kirgizishdi va Yusufning oldida yergacha enkayib ta’zim qilishdi. 27Yusuf ulardan hol-ahvol so‘rab:
– O‘sha sizlar aytgan qari otangiz salomatmi, hanuz hayotmi? – dedi.
28– Bandangiz otamiz salomat, hanuz hayotdir, – deb bosh egib ta’zim qilishdi. 29Yusuf ko‘zlarini o‘z onasining o‘g‘li, ukasi Benyaminga tikib:
– Menga aytgan kenja ukangiz bumi? – dedi. Va bir ozdan so‘ng:
– Ey o‘g‘lim, Xudo senga marhamat aylasin! – dedi-yu, 30shitob bilan chiqib ketdi. Chunki ukasiga nisbatan mehri qaynab, yig‘lagisi kelgan edi. U o‘z yotog‘iga kirib, u yerda yig‘lab yubordi. 31Yuzini yuvib, yana tashqariga chiqqanidan keyin, o‘ziga hokim bo‘lib:
– Taom qo‘yilsin! – deb amr berdi.
32Yusufga alohida, aka-ukalariga alohida hamda u bilan ovqatlanayotgan misrliklarga alohida qo‘ydilar. Chunki misrliklar ibroniylar bilan birga ovqat yeyishi mumkin emas, bu ular uchun makruh hisoblanadi. 33Yusuf o‘z qarshisida hamma aka-ukalarini to‘ng‘ichidan kenjasigacha yosh tartibi bo‘yicha o‘tqazdi. Ular esa bir-biriga taajjub bilan qarab turishardi. 34Yusufning dasturxonidan ularga ovqat berishar ekan, Benyaminning hissasini akalariga qaraganda besh karra ko‘p qilib berishardi. Shunday qilib, aka-ukalar Yusuf bilan yeb-ichib, aysh surar edilar.
44–BOB
Adashtirilgan kumush jom
1Yusuf o‘zining uy boshqaruvchisiga amr etib:
– Bu odamlarning xurjunlarini o‘zlari ko‘tara olguncha oziq-ovqat bilan to‘ldir, har birining pulini ham o‘z xurjuni ichiga qaytarib sol. 2O‘sha kenjaning xurjuniga esa g‘allaga bergan puli bilan mening xususiy kumush jomimni solib qo‘y, – dedi. Uy boshqaruvchi Yusuf aytgandek qildi.
3Ertasiga tong yorishgan paytda og‘a-inilarni eshaklari bilan jo‘natib yuborishdi. 4Ular shahardan chiqib, uncha uzoqqa bormagan ham edilarki, Yusuf o‘zining uy boshqaruvchisiga shunday buyurdi:
– Qani, u odamlarning ketidan quv. Ularga yetib olgach, shunday deb aytasan: “Nima uchun sizlar yaxshilikka yomonlik qaytardingizlar? 5Mana bu jom – xo‘jayinim ichimlik ichadigan jomning o‘zi-ku! Xo‘jayinim unga qarab karomat qiladi. Sizlarning bu qilgan ishingiz juda yomon ish”.
6Uy boshqaruvchi og‘a-inilarga yetib olib, xuddi shu gapni ularga aytdi. 7Og‘a-inilar unga:
– Nima uchun janobimiz bunday deyaptilar? Bandalaringiz bunday yaramas ishni aslo qilmaydilar. 8Mana, bundan avval biz xurjunlarimizdan topgan kumush pulni Kan’on yeridan olib kelib, sizga qaytarib berdik, yana qanday qilib biz xo‘jayiningizning uyidan kumush yoki oltinni o‘g‘irlar ekanmiz? 9Bandalaringizdan kimning yonidan jom topilsa, u o‘lsin va hammamiz ham janobimizga qul bo‘laylik, – deyishdi. 10Uy boshqaruvchi:
– Mayli, aytganingizdek bo‘lsin. Jom kimning yonidan topilsa, u menga qul bo‘ladi, qolganlaringiz esa aybsiz bo‘lib chiqasizlar, – dedi.
11Ularning har biri shosha-pisha o‘z xurjunini yerga tushirib ochishdi. 12Uy boshqaruvchi esa kattasining ham, kichigining ham ashyolarini tintib chiqib, jomni Benyaminning xurjunidan topdi. 13Shunda ular kiyimlarini yirtib, yukini eshagiga ortib, shaharga qaytib borishdi. 14Yahudo bilan ukalari Yusufning uyiga kirib kelishdi. U hanuz shu yerda edi. Uning oldida yerga yiqilishdi. 15Yusuf ularga:
– Bu qilgan ishingiz nimasi? Yoki mendek odam karomat qila olishini bilmas edingizlarmi? – dedi. 16Yahudo:
– Biz janobimizga nima ham derdik? Nima deb o‘zimizni oqlaymiz? Mana Xudoning O‘zi bandalaringizning gunohini fosh qilibdi-ku. Mayli, biz janobimizga qul bo‘lamiz, jom topilgan odam ham, boshqalarimiz ham sizga qul bo‘lamiz, – dedi. 17Yusuf:
– Aslo, men bunday qilmayman. Faqat kimdan jom topilgan bo‘lsa, o‘sha menga qul bo‘ladi, qolganlaringiz esa eson-omon otalaringiz oldiga borasizlar, – dedi.
18Shunda Yahudo Yusufga yaqinroq kelib dedi:
– Janobi oliylari ijozat bersalar, bandangiz janobimning quloqlariga bir og‘iz so‘z aytsa. Janobimning o‘zi Fir’avn o‘rnida bo‘lsalar-da, mendan g‘azablanmasinlar.
19Janobimiz o‘z bandalaridan otamiz yoki birodarimiz borligi haqida so‘raganlarida,
20biz janobimizga: Bizlarning qari otamiz bor, uning qarilikda ko‘rgan kenja o‘g‘li ham bor, dedik. Uning birodari o‘lgach, onasiga yolg‘iz u qoldi va otamiz ham uni ko‘p sevadi, dedik.
21Shunda siz bandalaringizga: «Uni menga keltiringlar, toki men unga bir nazar solayin», – deb aytdingiz.
22Lekin biz janobimizga: Bola otasini qoldirib kelolmaydi. Agar otasi undan judo bo‘lib qolsa, o‘lib qoladi, dedik.
23Ammo siz bandalaringizga: «Agar kenja ukangiz sizlar bilan kelmasa, yuzimni boshqa ko‘rolmaysizlar», – deb aytdingiz.
24Biz bandangiz, otamizning yoniga qaytib borganimizda, janobimizning so‘zlarini unga aytib berdik.
25Otamiz: «Yana borib bizga bir oz oziq-ovqat sotib olinglar», – deganlarida,
26biz: Borolmaymiz, agar kenja ukamiz bizlar bilan bormasa, u janobi oliylarning yuzini ko‘rolmaymiz, dedik.
27Shunda bandangiz, otamiz bizga: «Bilasizlarki, xotinim
30Endi, agar men, bandangiz otam yoniga borganimda u bilan bir jon, bir tan bo‘lgan shu bola bizlar bilan birga bo‘lmasa, 31o‘g‘lining yo‘qligini ko‘rib, u o‘lib qoladi, biz, bandalaringiz bandangiz otamizning oq sochini alam bilan go‘rga olib borgan bo‘larmiz. 32Chunki men, bandangiz bu bola uchun kafil bo‘lib, otamga: Agar uni sizga qaytarib olib kelmasam, umrbod sizning la’natingizga qolay, – degan edim. 33Endi mayli, men, bandangiz bu bola o‘rniga janoblariga qul bo‘lib qolayin, bola esa akalari bilan birga bora qolsin. 34Chunki men agar bolani o‘zim bilan olib bormasam, qanday qilib otamning yuziga qarayman? Men otamni kulfatga duchor qilib qo‘yaman-ku!
45–BOB
Yusuf o‘zini birodarlariga tanitgani
1Shunda Yusuf huzurida turganlarning oldida o‘zini boshqa tuta olmay:
– Hammani huzurimdan chiqaringlar! – deb xitob qildi. Shunday qilib, Yusuf o‘zini birodarlariga tanitgan vaqtda uning huzurida hech kim qolmagan edi. 2U ovozi boricha yig‘ladi. Misrliklar uni eshitishdi va ovoza Fir’avn saroyigacha yetib bordi.
3Yusuf o‘z birodarlariga:
– Men Yusufman! Otam hali ham tirikmi? – dedi. Lekin birodarlari uning qarshisida gangib qolib, nima deyarini bilmas edilar. 4Yusuf yana birodarlariga:
– Menga yaqinroq kelinglar-chi! – dedi. Ular yaqinroq kelishdi. Yusuf so‘zini davom ettirdi:
– Sizlar Misrga sotgan birodaringiz Yusuf – men o‘zim bo‘laman! 5Endi g‘am chekmanglar, meni bu yerga sotganingizdan pushaymon ham bo‘lmanglar. Chunki Xudo jon saqlashim uchun meni sizlardan oldin bu yerga yubordi. 6Mamlakat hali ikki yil qahatchilik ko‘rdi, yana besh yil yer haydalmaydi, o‘rim-yig‘im ham bo‘lmaydi. 7Xudo katta najot bilan naslingiz yer yuzidan qirilib ketmasligi uchun, sizlar barhayot qolishingiz uchun sizlardan oldin meni bu yerga yubordi. 8Demak, meni bu yerga sizlar yuborganingiz yo‘q, balki Xudo yubordi. U meni Fir’avnga ota, uning butun xonadoniga xo‘jayin hamda butun Misr ustidan hokim qilib qo‘ydi. 9Endi tez otamning oldiga boringlar, unga shunday denglar: «O‘g‘lingiz Yusuf bunday deyapti: Xudo meni butun Misr ustidan xo‘jayin qilib qo‘ydi. Siz kechikmay mening oldimga kelavering. 10Siz o‘g‘illaringiz, nabiralaringiz, shuningdek, butun qoramol va qo‘y-echki podalaringiz, bor-yo‘g‘ingiz bilan menga yaqin bo‘lgan Go‘shen yurtida o‘rnashasizlar. 11Sizni bu yerda boqaman, chunki yana besh yil qahatchilik davom etadi. Bo‘lmasa siz xonadoningiz va mollaringiz bilan yo‘qchilikka yuz tutasizlar», – deb aytinglar. 12Mana sizlar ham, ukam Benyamin ham o‘z ko‘zlaringiz bilan ko‘ryapsizlarki, sizlarga bu gapni aytayotgan men o‘zimman. 13Misrda qozongan butun shon-shuhratim va sizlar ko‘rayotgan boshqa hamma narsa haqida otamga xabar qilinglar. Kechikmay, otamni bu yerga olib kelinglar, – dedi.
14Shunda Yusuf ukasi Benyaminning bo‘yniga osilib yig‘ladi. Benyamin ham akasi quchog‘ida yig‘lar edi. 15So‘ng Yusuf hamma akalarini o‘pdi va ularni quchoqlab yig‘ladi. Shundan keyin aka-ukalari u bilan gaplashdilar.
16Yusufning aka-ukalari keldi, degan xabar Fir’avn saroyiga yetib bordi. Fir’avn va uning a’yonlari xursand bo‘ldilar. 17Fir’avn Yusufga shunday amr qildi: «Birodarlaringga ayt, ular bunday qilsinlar: ulovlariga yuklarini ortib, jo‘nab Kan’on yeriga borsinlar. 18Otalarini va oilalarini olib, u yerdan mening oldimga qaytib kelsinlar. Men ularga Misrning a’lo noz-ne’matlarini beraman, bundagi semiz yerning hosilidan yeb to‘yadilar. 19Mana sen amrimni olding, ularga xuddi shunday qilishlarini ayt. Bola-chaqa va xotinlaringiz uchun Misrdan aravalar olib, otangizni ham ko‘chirib kelinglar. 20Qolib ketgan narsalaringizga achinmanglar, butun Misrning noz-ne’matlari sizlarniki bo‘ladi».
21Isroil o‘g‘illari xuddi shunday qildilar. Yusuf Fir’avnning amriga muvofiq ularga aravalar berdi va yo‘l uchun kerak bo‘ladigan ovqat bilan ta’minladi. 22Ularning har biriga bir sidradan kiyim-kechak berdi, Benyaminga esa uch yuz kumush tanga hamda besh sidradan kiyim-kechak berdi. 23Shuningdek, otasiga Misrning noz-ne’matlari ortilgan o‘n bosh hangi eshakni va yo‘l uchun g‘alla, non va boshqa yemishlar ortilgan o‘n bosh urg‘ochi eshakni tortiq qilib yubordi. 24Yusuf birodarlarini kuzatib qo‘yayotganida:
– Yo‘lda arazlashib qolmanglar! – deb ularni jo‘natib yubordi.
25Ular Misrni qoldirib Kan’on yeriga, otalari Yoqub oldiga keldilar. 26Ular otalariga:
– Yusuf hali ham tirik ekan, hozir u butun Misr ustidan hokimdir, – deb xabar berishdi. Yoqub esa qattiq hayajonlanib, ularning gapiga ishonmadi. 27Aka-ukalar Yusufning aytgan hamma gaplarini otalari Yoqubga gapirib berishdi. Uni ko‘chirib kelish uchun Yusufning yuborgan aravalarini ko‘rgandan keyin, Yoqubning ruhi tetiklashdi.
28– Xayriyatki, o‘g‘lim Yusuf hanuz tirik ekan. Men o‘lib ketmasimdan avval uni ko‘radigan bo‘ldim, – dedi Isroil.
46–BOB
Isroil o‘g‘illarining Misrga ko‘chishi
1Isroil o‘zining bor-yo‘g‘ini olib yo‘lga ravona bo‘ldi. Be’r-Shevaga yetib kelgach, otasi Is’hoqning sig‘ingan Xudosi sha’niga qurbonliklar so‘ydi.
2Kechasi Xudo vahiyda Isroilga zohir bo‘lib unga:
– Yoqub, Yoqub! – dedi.
– Labbay! – dedi u. 3Xudo dedi:
– Men Xudoman, otangning sig‘ingan Xudosiman. Sen Misrga borishdan qo‘rqma, Men u yerda seni buyuk xalq qilaman. 4Men O‘zim sen bilan birga Misrga boraman-u, u yerdan yana O‘zim seni olib chiqaman. Yusufning qo‘llarida ko‘zing yumiladi.
5Shu gapdan so‘ng Yoqub Be’r-Shevadan jo‘nab ketdi. Isroil o‘g‘illari otalari Yoqubni, xotinlar bilan bolalarini Fir’avn yuborgan aravalarda olib borishdi. 6Shunday qilib, Yoqub bilan uning butun zurriyoti Kan’on yerida qo‘lga kiritgan chorvayu mol-mulklarini olib, Misrga yetib kelishdi. 7Yoqub o‘zi bilan birga o‘g‘il-qizlarini va nabiralarini, butun zurriyotini Misrga olib keldi.
8Misrga ko‘chib ketgan Yoqubning o‘g‘illari – Isroil o‘g‘illarining ismlari quyidagicha:
Yoqubning to‘ng‘ichi: Ruben.
9Rubenning o‘g‘illari: Hano‘x, Fallu, Hasro‘n va Karmiy.
10Shim’o‘n va uning o‘g‘illari: Yamuil, Yamin, O‘had, Yaxin, So‘har va kan’onlik xotini unga tug‘ib bergan Shoul.
11Leviy va uning o‘g‘illari: Gersho‘n, Qahot va Merori.
12Yahudo va uning o‘g‘illari: G‘yer, O‘nan, Shelo, Paras va Zarah. Bulardan G‘yer va O‘nan Kan’on yerida o‘lib ketdilar. Paras esa Hasro‘n va Hamul ismli o‘g‘illar ko‘rdi.
13Issoxor va uning o‘g‘illari: To‘lo, Fuvvo, Ayub va Shimro‘n.
14Zavulun va uning o‘g‘illari: Sarad, Elo‘n va Yahlail.
15Mesopotamiyada bo‘lganlarida, Lea bu o‘g‘il-nabiralarini va birgina qizi – Dinani Yoqubga tug‘ib berdi. Yoqubning
16Yana Gad va uning o‘g‘illari: Sifyo‘n, Haggiy, Shuniy, Esbon, G‘yeriy, Aro‘diy va Ar’iliy. 17Osher va uning o‘g‘illari: Imno, Ishvo, Ishviy va Bariyo hamda singillari Serah. Bariyoning o‘g‘illari: Haver va Malkiel. 18Mana bular – Lobonning qizi Leaga bergan cho‘risi Zilpaning Yoqubga tug‘ib bergan o‘g‘illari. Ular jami bo‘lib o‘n olti jon edilar.
19Yoqubning xotini Rohilaning o‘g‘illari Yusuf va Benyamin edilar. 20Misr mamlakatiga kelgandan so‘ng, O‘n shahrining kohini Po‘tiferoning qizi O‘snat Yusufga Manashe va Efraimni tug‘ib berdi. 21Benyaminning o‘g‘illari: Belo, Bakar, Oshbel, Gero, Na’man, Ehi, Ro‘sh, Muppim, Huppim va Ard. 22Mana bular – Rohilaning Yoqubga tug‘ib bergan o‘g‘illari. Hammasi bo‘lib o‘n to‘rt jon edilar.
23Danning o‘g‘li: Hushim. 24Naftolining o‘g‘illari: Yahsoil, Guni, Yasar va Shillem. 25Mana bular – Lobonning o‘z qizi Rohilaga bergan cho‘risi Bilhaning Yoqubga tug‘ib bergan o‘g‘illari. Ular hammasi bo‘lib yetti jon edilar.
26Yoqub o‘g‘illarining xotinlaridan boshqa, Yoqubning urug‘idan chiqqan va u bilan birga Misrga kelgan barcha jonlar oltmish olti nafar edilar. 27Buning ustiga Yusuf Misrda ikki o‘g‘il ko‘rdi. Jami bo‘lib Yoqub xonadonidan Misrga ko‘chib ketgan jonlar soni yetmish nafar edi.
Yoqubning Yusuf bilan uchrashuvi
28Yoqub Go‘shenga boradigan yo‘lni bilib olish uchun o‘zidan oldin Yahudoni Yusufning qoshiga yuborgan edi. Ular Go‘shen yurtiga yetib kelganlarida, 29Yusuf aravasini qo‘shib, otasi Isroilning istiqboliga chiqish uchun Go‘shenga ketdi. Ular ko‘rishgach, bir-birining bo‘yniga osilib, quchoqlashgancha uzoq yig‘lashdilar. 30Isroil Yusufga:
– Mana, men seni tirik ko‘rdim. Endi diydoringga to‘yib, bemalol oyog‘imni uzataman, – dedi.
31Yusuf birodarlariga va otasining xonadoni ahliga xitob qildi:
– Men endi borib Fir’avnga xabar qilaman. Unga: Kan’on yeridan mening birodarlarim va otamning xonadoni oldimga kelishdi, – deyman. 32– Bu kishilar mol egasidirlar, chorvadorlik bilan shug‘ullanishadi, qo‘yu sigirlarini va barcha mol-hollarini ham bu yerga olib kelishdi, – deyman. 33Agarda Fir’avn sizlarni chaqirib: «Kasb-koringiz nima?» – deb so‘rab qolsa, 34shunda sizlar: «Bandalaringiz chorvadordir, ko‘hna avlodlardan boshlab to hozirgacha bizlar chorvadorlik bilan shug‘ullanib kelamiz», – deb aytinglar. O‘shanda Go‘shen yurtida bahuzur yasharsizlar. Chunki misrliklar nazarida har bir chorvador makruhdir, – dedi.
47–BOB
Isroil o‘g‘illari Fir’avn huzurida
1Yusuf Fir’avnni xabardor qilgani uning oldiga borib:
– Mening otam va birodarlarim o‘zlarining qo‘y-echki va qoramol podalari, bor-yo‘g‘i bilan Kan’on yeridan keldilar. Mana hozir ular Go‘shen yurtidalar, – dedi.
2Shundan keyin birodarlaridan beshtasini tanlab, ularni Fir’avnning qoshiga chiqardi.
3Fir’avn aka-ukalardan so‘radi:
– Kasb-koringiz nima?
– Biz, bandalaringiz ota-bobolarimizday qadimdan molboqar bo‘lganmiz, – deyishdi ular Fir’avnga. 4Va qo‘shib: – Biz bu mamlakatga yashash uchun keldik. Kan’on yerida og‘ir qahatchilik, bandalaringizning chorvalariga o‘tloq yo‘q. Endi ijozat bersangiz, bandalaringiz Go‘shen diyorida tursalar, – deyishdi.
5Fir’avn Yusufga qayrilib:
– Otang va birodarlaring sening yoningga kelibdilar. 6Mana Misr diyori sening ixtiyoringda; otang va aka-ukalaringni bu diyorning eng yaxshi joyida o‘rnashtir. Mayli, Go‘shen yurtida turaversinlar. Agarda ularning orasida uddaburo odamlar borligini bilsang, ularni mening chorvam ustidan nazoratchi qilib qo‘y, – dedi.
7Shundan so‘ng Yusuf otasi Yoqubni chaqirib, Fir’avnning qarshisida turg‘izdi. Yoqub esa Fir’avnni duo qildi. 8Fir’avn Yoqubdan:
– Umring ayyomi necha yilga bordi? – deya so‘radi. 9Yoqub:
– Mening g‘aribona umrim ayyomi yuz o‘ttiz yilga bordi-yu, lekin hayotim tez va mashaqqatli o‘tdi, ota-bobolarimning g‘ariblik yillariga yetib bormadi, – dedi. 10Va Fir’avnni tag‘in duo qilib, uning oldidan chiqib ketdi.
11Shunday qilib, Yusuf otasini va aka-ukalarini o‘z joylariga o‘rnashtirdi. Fir’avnning farmoni bo‘yicha, Misrning eng yaxshi joyi bo‘lgan Ra’mses muzofotidan ularga mulk berdi. 12U yerda Yusuf otasini, birodarlarini hamda butun otasi xonadonini ularning bolalari soniga qarab rizq-ro‘z bilan ta’min etdi.
Yusuf va Misrdagi qahatchilik
13Yer yuzida qahatchilik juda og‘irlashib borar edi. Misr va Kan’on mamlakatlarida ham odamlar ovqat yo‘qligidan holdan toygan edilar. 14Yusuf esa xalqqa sotayotgan g‘alla evaziga Misrning va Kan’onning hamma pulini qo‘lga kiritib, Fir’avn saroyiga to‘plab qo‘yardi. 15Nihoyat Misrda ham, Kan’onda ham pul qolmagach, barcha misrliklar Yusufga yolvorib:
– Bizlarga ovqat bering! Mana pulimiz bitdi, biz sizning ko‘zingiz oldida o‘lib ketsak, bundan nima foyda? – dedilar. 16Yusuf ularga:
– Agar pulingiz bitgan bo‘lsa, chorvalaringizni haydab kelinglar. Men sizlarga chorvalaringiz evaziga oziq-ovqat beraman, – dedi.
17Shunda ular chorvalarini Yusufning oldiga haydab kelishdi. Yusuf ularning ot-eshak, qo‘y-echki va qoramollari evaziga ularga g‘alla berdi. O‘sha yili ularning butun chorvalarini sotib olib, xalqni rizq-ro‘z bilan ta’minladi.
18U yil o‘tib, keyingi yili yana xalq Yusufning huzuriga kelib:
– Biz taqsirimizdan yashirgan narsamiz yo‘q, pul tamom bo‘ldi, mollarimiz esa taqsirimizning ixtiyorida. Mana endi taqsirimizga berish uchun o‘z jon-tanimiz va yer-suvimizdan boshqa narsa qolmadi. 19O‘zlarimiz ham, yer-suvimiz ham sizning ko‘zingiz oldida halok bo‘lishidan nima foyda? Siz o‘zimizni va yer-suvimizni ham oziq-ovqat evaziga sotib oling. Biz yer-suvimiz bilan Fir’avnga qul bo‘lamiz. Bizga urug‘lik bersangiz, bas, toki biz halok bo‘lmay, tirik qolaylik, yer-suvimiz ham cho‘lga aylanmasin, – deyishdi.
20Shunday qilib, misrliklar endi ocharchilikka tob bera olmay, har biri o‘zining ekin maydonini sotdi. Yusuf Misrning barcha yer-suvini Fir’avn uchun sotib oldi, o‘lkaning yer-suvi batamom Fir’avnning egaligiga o‘tdi. 21Misrning bir chekkasidan boshqa chekkasigacha bo‘lgan xalqni qullikka oldi. 22Faqat kohinlarning mulkini sotib olmadi. Chunki kohinlarga Fir’avn tomonidan ajratilgan ekin maydonlari bor edi. Ular bu yerlarning unumidan rizqini yeb turganlari uchun, sotishga majbur emas edilar.
23Yusuf xalqqa xitob qildi:
– Endi men sizlarni va yer-suvingizni Fir’avn uchun sotib oldim. Mana, sizlarga urug‘lik, buni yerga ekinglar. 24O‘rim-yig‘im chog‘ida esa, hosilning beshdan bir qismini Fir’avnga ajratib beringlar. Qolgan to‘rt hissasi sizlarga urug‘lik va xonadoningiz ahliga, bola-chaqalaringizga yemishlik bo‘lsin.
25– Ey taqsir, siz bizga hayot ato etdingiz. Koshki biz yana janobimizning iltifotiga sazovor bo‘lsak, biz Fir’avnga qul bo‘lar edik, – dedi xalq.
26Shunga ko‘ra, Yusuf Misrning yer-mulki to‘g‘risida qonun chiqardi. Bugungacha joriy bo‘lgan ushbu qonun bo‘yicha, hosilning beshdan bir qismi Fir’avnga to‘lanar edi. Faqatgina kohinlarning yer-mulki alohida bo‘lib, Fir’avnga qaram emas edi.
Yoqubning so‘nggi tilagi
27Isroil farzandlari Misr mamlakatining Go‘shen muzofotida o‘rnashgan edilar. Ular yurtni tasarruf etib, behad o‘sib-ko‘payib ketdilar. 28Yoqub esa Misrda o‘n yetti yil yashadi. Uning umri rosa yuz qirq yetti yoshga bordi. 29Yoqubning ajali yaqinlashgach, u o‘g‘li Yusufni chaqirib:
– Agar sen meni iltifotingga sazovor hisoblasang, unda qo‘lingni sonimning tagiga qo‘y, menga ehsonu vafodorlik ko‘rsatib, meni Misrda dafn etmasliging haqida va’da ber. 30Men olamdan o‘tib, ota-bobolarim bilan bir joyda yotganimdan keyin, meni Misrdan olib ketib, ota-bobolarim yotgan maqbaraga dafn etgin, – dedi. Yusuf:
– Aytganingizdek qilaman, – dedi. 31Yoqub:
– Menga qasamyod qil, – dedi. Yusuf unga qasamyod qildi. Shunda Yoqub to‘shagining boshida sajda qildi.
48–BOB
Yoqubning nabiralarini duo qilishi
1Bu hodisalardan keyin Yusufga otasining bemor yotganini bildirishdi. U ikki o‘g‘li Manashe va Efraimni o‘zi bilan olib, otasini ko‘rgani bordi. 2Isroilga (ya’ni Yoqubga): «O‘g‘lingiz Yusuf sizni ko‘rishga kelibdi», – deb ma’lum qilishganda, u kuchini to‘plab, to‘shagiga o‘tirdi.
3Yoqub Yusufga:
– Qodir Olloh Kan’on diyoridagi Luz shahrida menga zohir bo‘lib, meni muborak qildi. 4U menga shunday so‘zladi: «Men seni barakali qilib, ko‘paytirib yuboraman. Sendan xalqlar jamoati yarataman. Bu yerni sendan keyingi zurriyotingga ham abadiy mulk qilib beraman», – dedi. 5Endi men sening yoningga, Misrga kelishimdan avval bu yerda sen ko‘rgan shu ikki o‘g‘ling – Efraim va Manasheni meniki deb bilgin. Ular men uchun kattalarim Ruben va Shim’o‘n bilan teng. 6Agar bulardan keyin yana o‘g‘illar ko‘rsang, ularni o‘z o‘g‘illaring deb bilgin. Ularga akalari egallagan yer-mulkidan nasiba beriladi. 7Men Mesopotamiyadan qaytib kelib, Kan’on yurtini kezar ekanman, Efratga borishga sal qolganda Rohila mening ko‘zim oldida vafot etdi. Uni o‘sha yerda, Efrat (ya’ni Baytlahm) yo‘lida dafn etdim, – dedi.
8Isroil Yusufning o‘g‘illarini ko‘rib:
– Bular kim? – deya so‘radi. 9Yusuf otasiga:
– Bular mening Xudo bu yerda nasib etgan o‘g‘illarimdir, – dedi.
– Ularni menga keltir-chi, men ularni duo qilayin, – dedi u.
10Isroilning ko‘zlari qarilikdan xiralashgan edi. Yusuf o‘g‘illarini otasiga yaqinroq keltirdi. Isroil ularni ko‘rolmasa-da, o‘pib quchoqladi. 11Isroil Yusufga:
– Men hatto sening diydoringni ko‘rishdan umid uzgan edim, endi esa Xudo menga zurriyotingni ham ko‘rsatdi, – dedi.
12Yusuf o‘g‘illarini otasining tizzalari orasidan oldi, yuzi yerga tekkuday ta’zim qildi. 13So‘ng Yusuf ikki o‘g‘lini qo‘llaridan ushladi-da, Efraimni o‘ng qo‘liga olib Isroilning chap tomoniga turg‘izdi, Manasheni esa chap qo‘liga olib Isroilning o‘ng tomoniga turg‘izdi. 14Ammo Isroil qo‘llarini chalishtirib cho‘zib, kenjasi Efraimning boshiga o‘ng qo‘lini, to‘ng‘ichi Manashening boshiga esa chap qo‘lini qo‘ydi 15va Yusufni duo qilib dedi:
«Otalarim Ibrohim va Is’hoq Uning oldida yurgan Xudo,
Umrim boshidan to bugungacha meni boqib kelgan Xudo,
16Har bir musibatdan meni xalos qilgan Farishta
Bu o‘smirlarni qut-barakali aylasin.
Mening ismim va otalarim Ibrohim ila Is’hoqning ismi
Ularning o‘rtasida zikr etilib tursin.
Suvda baliqlar qaynagan kabi,
Ular yer bo‘ylab o‘sib-ko‘payib borishsin».
17-18Otasi o‘ng qo‘lini Efraimning boshiga qo‘ygani Yusufga yomon ko‘rindi. U otasiga:
– Ota, bunday bo‘lmasin, to‘ng‘ichi mana bu! O‘ng qo‘lingizni uning boshiga qo‘ying, – dedi-da, otasining qo‘lini Efraimning boshidan olib, Manashening boshiga qo‘ymoqchi bo‘ldi. 19Ammo otasi rozi bo‘lmay:
– Bilaman, o‘g‘lim, bilaman. Undan ham bir xalq paydo bo‘ladi, u ham buyuk bo‘ladi. Va lekin ukasi undan buyukroq bo‘ladi, uning zurriyotidan ko‘pdan-ko‘p xalqlar paydo bo‘ladi, – dedi.
20O‘sha kunning o‘zida Isroil o‘smirlarni duo qilib dedi:
«Isroilliklar muborakbod aylaganlarida,
Sizlarning nomingiz ila aylaydilar.
“Xudo seni Efraimdek, Manashedek qutli qilsin”,
– deb aytadilar».
Isroil shunday deb, Efraimni Manashedan ko‘ra oldinroq qo‘ydi. 21So‘ng u Yusufga:
– Mana, mening kunim bityapti. Xudo sizlar bilan bo‘ladi va sizlarni ota-bobolaringizning yeriga qaytarib keltiradi. 22Men senga birodarlaringnikidan ziyoda bir adir bergayman; uni amo‘riylar qo‘lidan qilichimu kamonim bilan olganman, – dedi.
49–BOB
Yoqubning o‘g‘illariga qilgan vasiyati
1Yoqub o‘g‘illarini yoniga chaqirib dedi:
«Jam bo‘lingiz, sizlarga ma’lum qilayin,
Oqibatda sizlar bilan nelar yuz berarkin.
2Ey Yoqub o‘g‘illari, to‘planib quloq solingiz,
Tinglangiz otangiz Isroilning vasiyatlarin!
3Ey sen, Ruben, mening to‘ng‘ichim!
Mening qudratim, yoshlik g‘ururim!
Sen shuhrat oshirding, qudrat oshirding,
4Vale jo‘sh urding-da, selday toshding.
Endi o‘z haddingdan oshmagin tag‘in.
Sen-ku, o‘z otangning to‘shagi ustiga chiqding,
Mening ko‘rpa-yostig‘im uzra haromlik qilding.
5Shim’o‘n va Leviy – birodarlar-u,
Jabr-jafo qurolidir ularning ittifoqligi.
6Mening jonim ularning majlisiga kirmas,
Tanim esa ularning qaroriga qolmas.
Zero ular g‘azab aylab odamlarni o‘ldirishdi,
Beboshlik etib buqalarni shikastlantirishdi.
7La’nat ularning toshqin qahr-g‘azabiga!
La’nat ularning beomon sitam-zo‘g‘umiga!
Men Yoqub elida ularga nizo solgayman,
Isroilda tarqatib yuborgayman ularni.
8Ey sen, Yahudo!
Birodarlaring seni madh etishajak,
Tug‘ishganlaring senga ta’zim etishajak.
Yovni esa gardanidan ushlab qolajaksan.
9Ey o‘g‘lim Yahudo, arslon bolasi!
Sen shikoringdan qaytib kelding, o‘g‘lim.
Mana qarang, u sherdek cho‘kdi-yu yotdi;
Arslondayin o‘zi – kim hurkitarmish uni?
10Saltanat hassasi Yahudodan siljimas,
Mirza ham kam bo‘lmas oyog‘i tagidan,
To Maliki Sulh kelguniga qadar;
Elu xalqlar esa Unga bo‘yin sunadilar.
11Ul o‘z eshagini tok novdasiga bog‘lar,
Bahuzur xo‘tigini bog‘da qoldirib ketar.
O‘z kiyim-kechagini sharobga bulab,
Libosini xuni xamrda yuvar.
12Sharobdan ko‘zlari uchqunlanar porloq,
Sutni mo‘l ichib tishlari bo‘lgan oppoq.
13Zavulun dengiz sohilida joylashib,
Kemalarga bandargoh bo‘lajak;
Uning hududi esa Sido‘ngacha cho‘zilajak.
14Issoxor – qo‘ralar orasiga cho‘kkaygan
Suyakdor eshak singari.
15Osoyish yaxshi, diyor yoqimli, – dedi.
Yuk tashishga bo‘yin egay, – deganda,
Qullik bo‘yinturug‘iga kirib qoldi.
16Dan – Isroil qabilalarining biri sifatida
O‘z xalqining qozisiyu homiysi bo‘ladur.
17Dan – yo‘lda bilanglab yurgan ilon,
Yo‘lovchidan bekinib olgan og‘uli ilon.
Ul otning to‘pig‘ini chaqar,
Suvorisi esa orqaga qulab ketar.
18Sening madadingga umidvordirman,
Ey Xudovand!
19Gadni bosmachilar to‘dasi bosib olur,
U iz quvib ularga yetib bosib olur.
20Osher mo‘l-ko‘lchilikda o‘z nonini yeyar,
Shohlarcha noz-ne’matlarni yeb to‘yar.
21Naftoli – chopqir ohudayin o‘zi,
U chiroyligina quralaylarni tug‘ar.
22Yusuf – mevador daraxtning niholi,
Buloq boshida o‘sgan og‘ochning ko‘chati.
Uning tarmoqlari devordan oshib ketadur.
23O‘qchilar dastasi uni ranjitishdi,
O‘q otishib, unga qasd-adovat qilishdi.
24Uning kamoni tarang, qo‘li chechan bo‘ldi.
Yoqubning suyangan Ilohiy Qudratdan,
Isroilni boqqan Ulug‘ Qoyadan u kuch oldi.
25Otangning Xudosi senga madad bergay,
Qodir Olloh seni muborak aylagay.
Yuqorida bo‘lgan ko‘k barakatlarini,
Pastda yotgan tubsizlik serobligini,
Ona emchagi va ona qorni qutini senga ehson etgay.
26Mana, otangning qoldirib ketgan qut-barakatlari –
Abadiy yuksakliklar barakatidan ham oshiq,
Azaliy cho‘qqilar ne’matidan ham ortiqdir.
Ana shu barakatlar barchasi tepadan yog‘ib,
Birodarlarining uluG‘i Yusufga nasib etgay.
27Benyamin – yirtqich bo‘ri!
Sabohda u ovini yamlab yutar,
Oqshomda esa g‘animatni taqsimlar».
Yoqubning o‘lishi
28Isroilning hamma o‘n ikki qabilalari bulardir, otalarining ularga topshirgan so‘zlari ham shular. U o‘g‘illarini shunday duo qildi, har birini o‘zining duosiga muvofiq duo qildi. 29Ularga vasiyat qilib, yana dedi: «Men o‘z ota-bobolarim oldiga jo‘nay deb turgan ekanman, endi sizlar meni otalarim yotgan, hetiy Afronning dashtida joylashgan g‘orga dafn etinglar. 30Kan’on yerida, Mamre qarshisidagi Maxpela dashtida joylashgan, hetiy Afrondan sotib olingan, Ibrohimning oila maqbarasi bo‘lgan ana u mag‘oraga meni ko‘minglar. 31Ibrohim va xotini Soroni u yerda dafn etdilar. Is’hoq va xotini Rivqoni ham u yerda dafn etdilar. Men Leani ham u yerda dafn etdim. 32Bu dasht va undagi g‘orni biz Het o‘g‘illaridan sotib olganmiz».
33Yoqub bularni aytib, o‘g‘illariga vasiyat qilishni tamom qildi. U oyoqlarini to‘shagi ichiga yig‘ib olib, jon berdi va o‘zining ota-bobolari oldiga jo‘nadi.
50–BOB
Yoqubni dafn etish
1Shunda Yusuf otasining ustiga yiqilib, yig‘laganicha uning yuz-ko‘zidan o‘pdi. 2Yusuf otasini mumiyolash uchun o‘z xizmatidagi tabiblarga amr etdi, tabiblar Isroilni mumiyoladilar. 3Mumiyolash ishi odat bo‘yicha rosa qirq kunni talab etdi. Misrliklar esa yetmish kun unga yig‘i qildilar.
4Yig‘i davri tugagach, Yusuf Fir’avnning saroy ahliga dedi: «Agar meni iltifotga sazovor hisoblasangizlar, unda Fir’avn zoti oliylariga bildirib qo‘yinglarki, 5otam menga qasam ichirib: “Mening kunim bitdi, meni Kan’on yerida o‘zim uchun qazigan qabrimga dafn etasan”, – degan edilar. Endi ijozatingiz bilan borib otamni dafn etayin, keyin yana bu yerga qaytib kelayin».
6Fir’avn buni eshitib, Yusufga: «Sen bora qol, otang senga qanday qasam ichirgan bo‘lsa, shunday dafn etgin», – dedi.
7Shunday qilib, Yusuf otasini ko‘mish uchun jo‘nadi. Fir’avn saroyining butun xodimlari va keksalari, Misr mamlakatining barcha oqsoqollari, 8shuningdek, Yusufning butun xonadoni, aka-ukalari va otasining xonadoni ham u bilan ketdilar. Faqat bola-baqralarini, qo‘y-echki va qoramol podalarini Go‘shen yurtida qoldirdilar. 9Aravalardan, otu otliqlardan iborat g‘oyat katta bir karvon unga hamrohlik qildi.
10O‘rdun daryosining sharqiy tomoniga, Yantoqli Xirmon degan joyga yetib kelganlarida, u yerda katta va juda salobatli ta’ziya marosimi o‘tkazishdi. Yusuf otasi uchun yetti kun aza tutdi. 11Kan’on aholisi Yantoqli Xirmonda sodir bo‘layotgan bu marosimni ko‘rgach: «Misrliklarning mana bu salobatli motamini qarang!» – dedilar. Shu sababdan O‘rdunning sharqiy bo‘yidagi o‘sha joy Misr Motami deb atalib keladi.
12Yoqubning o‘g‘illari otalarining vasiyatini bajardilar. 13Ular otalarini Kan’on yeriga olib bordilar, Mamre qarshisida joylashgan Maxpela dashtidagi g‘orga uni dafn etdilar. Ibrohimning o‘zi u g‘orni dasht bilan birga oila maqbarasi qilib hetiy Afrondan sotib olgan edi. 14Yusuf otasini dafn etgandan keyin, o‘zi, birodarlari va u bilan otasining janozasida qatnashganlarning hammasi Misrga qaytib keldilar.
Yusufning birodarlarini tinchitishi
15Otalari o‘lgach, Yusufning birodarlari: «Yusuf bizlarga kek saqlab yuribdi, biz unga qilgan butun yomonliklarning qasdini u bizdan olmasdan qo‘ymaydi», – deb o‘ylardilar. 16Shunday qilib, Yusufga shu mazmundagi eslatishni yo‘lladilar: «Otang o‘lishidan avval vasiyat qilib: 17“Yusufga shunday deb aytinglar: Marhamat qilib, birodarlarining unga qilgan jinoyatlaridan o‘tib, og‘ir gunohlarini kechirib yuborsin”, – degan edilar. Endi marhamat qilib, otang Xudosining qullari bo‘lgan bizning bu og‘ir gunohimizdan kechgin».
Yusuf ularning bu so‘zlarini eshitib, yig‘lab yubordi. 18Oxiri birodarlarining o‘zlari ham keldilar va uning oyoqlariga yiqilib:
– Mana bizlar sening qullaringmiz, – dedilar. 19Yusuf ularga:
– Qo‘rqmanglar, men Xudoning o‘rnida emasman-ku! – dedi. 20– Sizlar menga yomonlik niyat qilgan edingizlar, lekin Xudo buni yaxshi niyatga aylantirib yubordi. Mana hozir ko‘rayotganimizday, U shu yo‘sinda ancha xalqning hayotini asradi. 21Endi qo‘rqmanglar; men sizlarning va bolalaringizning tashvishini qilaman, – dedi. Ularga shunday deb dalda berib, ularning xotirini jam qildi.
Yusufning o‘lishi
22Yusuf o‘zi va otasining xonadoni Misrda turaverdilar. Yusuf rosa bir yuz o‘n yil umr ko‘rdi. 23Yusuf kenjasi Efraimning uchinchi naslini ham ko‘rdi; to‘ng‘ichi Manashening o‘g‘li Mokirning o‘g‘illari ham Yusufning tizzalari ustida tug‘ildilar.
24Yusuf birodarlariga: «Mening ajalim yetdi. Ammo Xudo, albatta, sizlarni yo‘qlaydi. U sizlarni bu yerdan ko‘chirib, Ibrohimga, Is’hoqqa va Yoqubga qasamyod qilgan yerga olib ketadi», – dedi. 25So‘ng Yusuf Isroil o‘g‘illariga qasam ichirib: «Xudo, albatta, sizlarni yo‘qlaydi. O‘shanda mening suyaklarimni bu yerdan olib ketinglar», – dedi.
26Shunday qilib, Yusuf bir yuz o‘n yoshda qazo qildi. Uni mumiyolab, Misrda bir tobutga soldilar.
ZABUR
1–SANO
Solihning halovati, fosiqning halokati
1Saodatli odamdir u,
Fosiqlar maslahatiga yurmas,
Gunohkorlar yo‘liga kirmas,
Buzuqilar yig‘inida o‘tirmas.
2Illo Xudovandning Qonunidir* uning zavqu orzusi,
Tunu kun Tangri Qonuni ila banddir fikri-zikri.
3Oqar suvlar kanoriga o‘tqazilgan,
Mevasini mavsumida tugadigan,
Barglari esa so‘lmaydigan daraxt kabidir u kishi.
U neki qilsa, tole unga yordir.
4Fosiqlar esa-chi bunday emaslar,
Balki shamolda to‘zg‘ib ketgusi to‘pondirlar.
5Shu bois fosiqlar hukm qilinganda bosh ko‘tarmas,
Gunohkorlar esa solihlar majlisida tura olmas.
6Xudovand solihlar yo‘lini asrar,
Fosiqlar esa o‘z yo‘lida halok bo‘lar.
2–SANO
Xudo tayinlagan abadiy Hukmron
1Nega isyon ko‘taryapti millatlar?
Nechun puch rejalarni tuzyapti elatlar?
2Birgalashib isyon qilib dunyo podshohlari,
Xudovand va Uning Masihiga* qarshi kengashdilar:
3«Qani, buzib tashlaylik ularning kishanlarin,
Xalos bo‘laylik ularning bo‘yinturug‘idin!»
4Samoda o‘ltirgan Egam kular,
Rabbim ularni masxara qilar.
5Vaqti kelib, U qahri bilan so‘zlar,
G‘azab ila ularning ko‘ksiga g‘ulu solar.
6«Men O‘z Podshohimni tayinladim,
Muqaddas tog‘im bo‘lmish Sionda* o‘rnatdim», – deyar.
7Men Xudovand farmonini e’lon etgayman,
U Menga aytdi-kim:
«Sen Mening O‘g‘limsan,
Seni bugun tavallud ettirdim.
8Mendan talab qilgin, toki
Elu xalqlarni nasibang qilay,
Butun yer yuzini mulkingga beray.
9Temir hassa ila boshqarasan* ularni,
Sopol ko‘za misoli parchalab tashlarsan».
10Endi, ey podshohlar, aqlli bo‘ling!
Ibrat oling, ey dunyo hokimlari!
11Qo‘rquv ila Xudovandga xizmat qiling,
Qaltirab Undan masrur bo‘ling!
12Uning O‘g‘lini e’zozlang,
Toki qahri kelmasin.
Uning g‘azabi o‘t olsa tezda,
Unda nobud bo‘lasiz o‘z yo‘lingizda.
Iqbollidir barcha Undan panoh topganlar!
3–SANO
Xudovandning yordamiga umidvorlik
1-2Ey Xudovand,
Yovlarim qanchalik ko‘payib ketgan!
Son–sanoqsizdir menga qarshi chiqayotganlar!
3Ko‘plar mening jonimga qasd ila:
Xudodan unga najot yo‘q ekan, demoqdalar.
4Biroq Sen, ey Xudovand,
Mening qalqonim, mening izzatimsan,
Boshimni baland ko‘taradigansan.
5Xudovandga faryod qilganimda,
U meni tinglar O‘zining muqaddas tog‘idan.
6Men tinchgina uxlab, xotirjam uyg‘onaman,
Zero Xudovand menga madadkor bo‘lur.
7Qo‘rqinch solmas menga har yoqdan qurshab,
Minglab yopirilgan olomon.
8Ey Xudovand, o‘rningdan turgin,
Qutqargin meni, ey Xudoyim!
Sen barcha dushmanlarim jag‘iga urib,
Fosiqlar tishini sindirib tashlaysan!
9Najot – Xudovanddandir;
Sening barakatingdan xalqing bahramand bo‘lg‘ay!
4–SANO
Kechki ibodat
1-2Iltijo qilganimda, menga javob aylagin,
Ey mening odil Xudoyim!
Tang qolganimda O‘zing najot bergansan;
Yana menga mehribonlik ko‘rsatgin,
Ibodatimga quloq bergil!
3Ey inson o‘g‘illari,
Qachongacha izzatimni tuproqqa qorasizlar?
Qachongacha puch niyatlarga ruju qo‘yasizlar?
Qachongacha yolg‘on-yashiqqa havaslanasizlar?
4Biroq bilingiz-kim,
Xudovand O‘z azizini ajratib olgan.
Xudovand mening iltijomni eshitar.
5G‘azablanib, gunoh qilmang!
Yotganingizda qalbingiz ila hamsuhbat bo‘lib, tinchlaning.
6Halol qurbonliklar keltiring,
Xudovandga umid bog‘lang!
7Ko‘plar so‘ramoqdalar:
Kim bizga baxt-saodat keltirar ekan?
Jamoling nurini ustimizga solgin, ey Xudovand!
8Ularning bug‘doyi va sharobi ko‘paygan, biroq
Sen mening dilimga shodlik berding ko‘proq.
9Osoyishta yotaman ham uyg‘onaman;
Chunki, ey Xudovand,
Xotirjamligimga yolg‘iz Sen posbon.
5–SANO
Tonggi ibodat
1-2Ey Xudovand,
So‘zlarimni tinglagin,
Ogoh bo‘lgil niyatimdan!
3Nolayu faryodimga quloq solgin,
Ey Podshohim ham Xudoyim!
Men Senga ibodat qilmoqdaman.
4Tong chog‘i ovozimni eshitasan, ey Xudovand,
Tong chog‘i Sening oldingda hozir bo‘laman,
Intizorlik-la ko‘z tutaman Sen tomon.
5Sen yovuzlikni xush ko‘rmaydigan Tangrisan,
Nopok odam joy topmas Sening huzuringda,
6Takabbur esa qad ko‘tarmas qarshingda.
Nafrat etasan jami badkirdorlardan,
7Yolg‘on so‘zlovchini O‘zing mahv etasan.
Ha, Xudovand qonxo‘ru makkordan jirkanur.
8Men esam, rahming ko‘pligi tufayli
Sening uyingga kiraman.
Muqaddasma’bading* tomon bosh egib,
Senga xos qo‘rqinch ila sajda qilaman.
9Yovlarim-chun meni haqiqat yo‘lingga boshla,
O‘z yo‘lingni ravon qilgin oldimda,
Ey Xudovand!
10Ularning og‘zida to‘g‘rilik yo‘qdir,
Kasofatdir ularning botini.
Bo‘g‘izlari – ochiq qabr,
So‘zlari – faqat tilyog‘lama.
11Ey Xudoyim, ularni gunohkor bil!
Yomon niyatlari o‘zlariga ursin!
Gunohlari ko‘pligi bois ularni daf qil!
Chunki ular Senga qarshi isyon qildilar.
12Sendan panoh topgan hamma sevingay,
Doimo quvonib tarannum etishgay.
Ularni O‘zing himoya qilursan,
Nomingni sevguchilar Sen-la shod bo‘lgay.
13Ey Xudovand,
Solihga O‘zing baraka berursan,
Lutfu karamingni qalqonday qilib,
Uning ila solihni o‘rab olursan.
6–SANO
Vasvasaga tushganning nolasi
1-2Ey Xudovand,
Qahring kelib, ta’zirimni bermagin,
G‘azabing ila meni jazolamagin!
3Menga mehribonlik qilgin, yo Rabbim,
Chunki men bemajolman.
Menga shifo bergin, ey Xudovandim,
Chunki ustuxonlarimni titroq bosdi.
4Jon-tanimni vahima qamramoqda.
Sen-chi, ey Xudovand, qachongacha..?
5Qaytgin, ey Tangrim, jonimni qutqar,
Lutfing sharafi uchun xalos qil meni!
6O‘lim diyorida Seni yodlamaslar,
Tamug‘da kim shukrona aytar Senga?
7Men oh-zor qilaverib g‘oyatda charchadim.
Har kecha ko‘rpam nam bo‘ladi,
Ko‘z yoshim-la ho‘llayman to‘shagim.
8Ko‘zim nuri qayg‘udan ado bo‘ldi,
Yovu ag‘yor madorimni tamom qildi.
9Ey sizlar, hamma badkirdorlar,
Yo‘qolinglar mening ko‘z oldimdan!
Xudovand eshitdi mening ohu nolamni,
10Xudovand eshitdi munojotimni.
Ha, ibodatimni Xudovand qabul etadi.
11Barcha dushmanlarim sharmanda bo‘lsin,
Qattiq sarosimaga tushsinlar!
Bir lahzada qaytib, shuvut bo‘lsinlar!
7–SANO
Gunohkorga jazo, pokdilga najot
1-2Sendan men panoh topdim, ey Xudovandi karimim,
Hamma qasdimga tushganlardan qutqar, xalos et!
3Aks holda sherdayin jonimni tishlab parchalar,
Chilparchin bo‘larman, xaloskorim qolmasdan.
4Ey Xudovandi karimim,
Agar gunoh ish qilgan bo‘lsam,
Qo‘limni nohaqlikka bulg‘agan bo‘lsam,
5Pok niyatliga yomonlik qaytargan bo‘lsam,
Sababsiz g‘animni g‘orat qilgan bo‘lsam,
6Unda dushman jonim payiga tushib, quvib yetsin,
Hayotimni yerda toptab, nomusimni tuproqqa qorsin.
7Ey Xudovand, g‘azabing ila tur!
Yovlarim zo‘g‘imiga qarshi ko‘taril!
Voqif bo‘lib, meni odil hukm qil!
8Xalqlar jamoati Seni o‘rasin;
Ular ustidan yuksak o‘rningni olgin!
9Ey Xudovand, qavmlarni hukm etuvchi!
Men solihman, ko‘nglim pok,
Yuzimni yorug‘ qilgin, ey Xudovand!
10Fosiqlar yovuzligi barham topsin,
Solihni-ku Sen asrarsan, ey odil Xudo,
Yuraklaru ko‘ngillarni sinovdan o‘tkazuvchi!
11Mening qalqonim Xudo bo‘lur;
Pokdillarga U najot berur.
12Xudo odil hukm chiqarur,
Har kun tegishlicha chora ko‘rur.
13Fosiq bo‘lsa, gunoh yo‘ldan qaytmas.
U shamshirin charxlab, shay qilgan kamonin.
14Tirlarini yonadigan qilib,
O‘ziga o‘zi ajal sipohisi bo‘lgan.
15U noto‘g‘rilik tuxumini bosib,
Kasofat jo‘jalarini ochib chiqar,
Oqibatda o‘zini o‘zi aldar.
16O‘zgaga choh qazigan kishi
Qazigan chohiga o‘zi qular.
17O‘zgaga falokat tilaganning falokati
O‘z oyog‘i ostida bo‘lar.
Mushtumzo‘rning mushti o‘ziga qaytar.
18Men Xudovandning adolatini kuylab shukrlar deyman,
Tangri Taoloning nomini tarannum etgayman.
8–SANO
Xudovandning ulug‘vorligi va mehribonligi
1-2Ey Xudovand, bizning Rabbimiz,
Yer yuzi bo‘ylab Sening noming naqadar ulug‘vor!
Osmondan ham yuksakdir ulug‘vorliging!
3Sen go‘dagu chaqaloqlar og‘zida madh yaratding*,
Toki Senga qarshi xusumat saqlab yurgan
Dushmanu intiqomchi og‘zini to‘sib qo‘ygin.
4Sen bunyod etgan ko‘kka ko‘zim tikilsa,
O‘zing o‘rnatgan oyu yulduzlarga boqsam,
5Inson qadri nedirki, Sen uni yodlagaysan?
Odam o‘g‘li nedirki, Sen uni ardoqlaysan?
6Sen uni Xudodan* andak past qilding,
Izzatu jamol tojini unga kiydirding.
7O‘z yaratganlaring ustidan unga saltanat berding,
Bor mavjudotni uning oyoqlari tagiga qo‘yding:
8Qo‘ylaru sigirlar barisin,
Hamda dala-dasht hayvonlarin,
9Ko‘k parrandasiyu dengiz baliqlarin,
Rohi bahrdan o‘tuvchi suv maxluqotlarin.
10Ey Xudovand, bizning Rabbimiz,
Yer yuzi bo‘ylab Sening noming naqadar ulug‘vor!
9–SANO
Dovudning g‘alaba madhiyasi
1-2Chin yurakdan Xudovandga shukrlar deyman,
Sening mo‘jizalaringni, ey Taolo,
Bir-bir hikoya qilaman.
3Sendan shodlanib tantana qilaman,
Ismi sharifingni doim tarannum etaman.
4Mening dushmanlarim orqaga qaytdi,
Qarshingda qoqilib, yo‘qolib ketdi.
5Sen meni hukm etib, yuzimni yorug‘ qilding,
Adolatli hakam bo‘lib taxtga o‘tirding.
6Sen ellarga ta’zir berding,
Betavfiqlarni mahv qilding,
Nomlarini dorilbaqodan o‘chirding.
7Dushmanlar bitdi, kul bo‘ldi yarog‘i,
Shaharlarini Sen xarob qilding,
Ulardan xotira ham qolmadi.
8Xudovand abadiy O‘z taxtida o‘tirar,
Hukm uchun U taxtini qurgandir.
9Dunyoni adolat bilan boshqarib,
Xalqlar uchun to‘g‘ri hukm chiqarur.
10Mazlum uchun Xudovand panohdir,
Qayg‘uli zamonlarida panogohdir.
11Nomingni bilganlar Senga umid bog‘lar,
O‘zingga iltijo qiluvchilarni tark etmaysan, ey Xudovand!
12Sionda davr surgan Xudovandni kuylang!
Xalqlar ichra ajoyibotlarini xabarlang!
13Xudovand xun oluvchidir,
U jafokashni yodda tutadi,
Unutmaydi mazlumlar faryodini.
14Menga mehribonlik ko‘rsatgin, ey Xudovand,
G‘animlarimdan tortgan kulfatimni ko‘rgin!
O‘lim darvozasidan O‘zing qaytargansan meni,
15Toki Sion qizing darvozalarida
Sening barcha hamdlaringni xabar qilay,
Sening najoting bilan quvonay!
16Xalqlar o‘z qazigan chohlariga quladi,
O‘z qo‘ygan domlariga oyoqlari ilindi.
17Xudovand O‘z hukmini yuritganidan tanildi,
Betavfiq esa o‘z qilmishlari bilan tutildi.
18Betavfiqu Xudoni unutgan barcha ellar
O‘liklar diyoriga tushib qoladilar.
19Biroq bechorahol umrbod unutilmas,
Kambag‘alning umidi abadiy tugamas.
20Turgin, ey Xudovand,
Banda manmanlik qilmasin!
Xalqlar Sening huzuringda muhokama bo‘lsin!
21Ey Xudovand, xalqlarga dahshat solgin!
Ular bilsinki, oddiy insondirlar.
22Ey Xudovand, nega mendan uzoqdasan?
Nega og‘ir zamonlarda ko‘rinmaysan?
23Mana, betavfiq mag‘rurlanmoqda,
Bechoraholning esa joni yonmoqda.
Ular to‘qigan ig‘volari o‘z boshiga qaytsin!
24Betavfiq-ku g‘arazgo‘yni duo qiladi,
O‘zining nafs bandasi bo‘lishi bilan maqtanib.
25Xudovandni esa mensimaydi betavfiq,
«Xudo o‘ch olmas-ku», deydi gerdayib;
Xudoga hech joy yo‘q uning xayolida.
26Yo‘llari har doim o‘ng‘ay bo‘lur,
Sening hukmlaring esa balandda,
Uzoqda turur uning xayolidan.
Dushmanlariga esa u bir puflab,
Hammasini nazarga ilmay qo‘yar.
27Yuragida u aytadir:
Men hech qachon pand yemayman,
Falokatga ham uchramayman, to abad!
28Tili ostida la’natu hiyla-nayrang yotadir,
Uqubatu kasofat uning izmidadir.
29U qo‘ra ortida pisib yotib,
Pinhona gunohsizni o‘ldirar,
Ko‘zlari faqirni yashirincha qidirar.
30O‘z inida berkingan arslon singari
Bechorani tutmoq-chun pistirmaga berkinar,
Bechorani bosib olib, o‘z domiga tortar.
31Bechora-ku ezilib, ikki bukilib,
Yirtqich panjalaridan nobud bo‘lar.
32Betavfiq o‘z dilida aytar:
Tangri unutibdi, yuz-ko‘zini berkitibdi,
Qilmishimni U abadiy ko‘rmas!
33Turgin, ey Xudovand,
Cho‘z qo‘lingni, ey Tangrim!
Unutma bechorayu mazlumni!
34Nechun betavfiq Xudoni mensimay:
«Sen o‘ch olmaysan», deb ko‘nglida aytar?
35Sen ko‘rib turibsan-ku,
O‘z qo‘ling bilan uning chorasini berasan.
Sen jafoni, azob-uqubatni ko‘rasan!
Bechorahol umidini Senga bog‘laydi,
Yesir-yetimlarga O‘zing g‘amxo‘rsan.
36Fosiqlaru jinoyatchilar qo‘lini qirqib tashla,
Toki yovuzligining izi bitsin!
37Xudovand abadulabad Podshohdir,
Yot xalqlar Uning diyoridan yo‘q bo‘lur.
38Mo‘minlar tilagini Sen eshitasan, ey Xudovand,
Yuraklariga dalda berib, ularga quloq solasan.
39Yetimu mazlumlarni O‘zing himoya qilasan;
Yerdagi odamzod boshqa vahm olmasin.
10–SANO
Xudovand – solihning panohi
1Xudovanddan men panoh topdim.
Sizlar qanday qilib jonimga deysiz:
«Qush kabi tog‘laringga uchib ket!»
2Qarang, fosiqlar kamonini tortib,
Pokdilni zulmatda otmoq uchun
O‘qlarini ipga qadab qo‘yibdilar!
3«Poydevor vayron bo‘lgandan so‘ng,
Solih ne qila bilar?» – deya.
4Xudovand O‘zining muqaddasma’badidadir,
Taxti osmondadir Xudovandning.
Xudovandning ko‘zlari ko‘rar,
Nigohi tekshirar inson o‘g‘illarin.
5U solihlaru fosiqlarni sinab ko‘rar,
Zo‘ravonlar esa Uning nafratiga yo‘liqar.
6Fosiqlar boshiga U yomg‘irday qo‘ru cho‘g‘
Hamda yonayotgan oltingugurt yog‘dirar,
Garmsel ularning taqdiru qismati bo‘lar.
7Zeroki Xudovand barhaqdir,
U haqqoniy ishlarni sevar,
To‘g‘ri kishiga esa yuzini qaratar.
11–SANO
Yovuzlikka qarshi ibodat
1-2Najot bergin, ey Xudovand!
Chunki xudojo‘y hech qolmadi,
Banibashar ichra mo‘min yo‘q bo‘ldi.
3Har kim o‘z yaqiniga yolg‘on so‘zlaydir,
Tili boshqa, dili boshqa tilyog‘lamachilardir.
4Xudovand qirib tashlagay bunday buzuq og‘izni,
Qirqib tashlagay katta gapiruvchi har bir tilni!
5«Biz tilimiz-la zo‘r chiqamiz,
Lab-dahan o‘zimizniki, – demoqda ular –
Kim ham bizga xo‘jayin bo‘lolar ekan?»
6«Bechorahollar xonavayron bo‘lganini,
Faqirlarning xo‘rsinganini Men eshitib,
Endi harakatga kelaman, – deydi Xudovand, –
Ular ko‘z tegizgan odamni huzurga erishtiraman».
7Xudovand kalomlari – pok kalomlardir,
Tuproqdan olinib o‘choqda yetti gal eritilgan
Musaffo kumushday kalomlardir.
8Ey Xudovand, Sen ularni muhofaza qilasan,
Bizni ham bu nasldan abadiy asraysan.
9Betavfiqlar endi bemalol aylanib yurishibdi,
Banibashar ichra tubanlik avjga chiqqan.
12–SANO
Tushkunning Xudoga tavakkal qilishi
1-2Ey Xudovand, qachongacha meni unutasan?
Qachongacha mendan yuz o‘girasan?
3Qachongacha qiynar ekanman jonimni,
Tunu kun talvasada to‘lg‘anib qalbim?
To qaygacha dushman mendan g‘olib chiqar ekan?
4Yo Xudoyo Xudovando,
Menga qarab, quloq solgin,
O‘lim uyqusiga botib qolmayin!
5Dushmanim: Uni yengdim, demasin,
Yiqilib qolsam, yov tantana qilmasin.
6Men Sening lutfingga umid bog‘ladim,
Sendan najot topib, ko‘nglim quvonur.
U menga xayrixohlik ko‘rsatdi deb,
Xudovandni tarannum etarman.
13–SANO
Shakkokning ahmoqligi va razolati
1Ahmoq o‘z ko‘nglida: «Xudo yo‘q», – deydi.
Bundaylar buzilib, razolat botqog‘iga botar.
Yaxshilik qiladigan hech kimsa yo‘qdir.
2Xudovand inson o‘g‘illariga osmondan boqar,
Xudoni qidiruvchi biror idrokli kishi bormikan deya.
3Biroq hammasi yanglishib,
Barchasi murdor bo‘lgan.
Yaxshilik qiluvchi hech kimsa yo‘q,
Hatto biror kishi ham yo‘qdir!
4Xalqimni bir luqma kabi yeb yuboradigan,
Xudovandni esa hech chaqirmaydigan
O‘sha badkirdorlar to‘dasining aqli yetmaydimi?
5Mana, qo‘qqisdan ularni vahma bosdi!
Chunki Xudo solihlar nasli orasidadir.
6Faqirni ko‘ngil armonidan ayirdingiz,
Illo Xudovand uning panohidir.
7Koshki SiondanIsroilga najot kelsa!
Xudovand O‘z xalqini asoratdan qaytargach,
Bani-Yoqub shod bo‘lgay, Isroil sevingay!
14–SANO
Xudovandga ma’qul kim?
1Ey Xudovand, Sening chodiringga kim qo‘nar?
Kim maskan topar muqaddas tog‘ingda?
2Kimki pokdil bo‘lib, halol ishlasa,
Chin qalbdan haqiqatni so‘zlasa,
3Kimki tiliga bo‘hton olmasa,
Birodariga yomonlik qilmasa,
Xesh-aqrabosini sharmanda qilmasa,
4Kimki manfur kishidan nafrat etsa,
Xudovanddan qo‘rqqanlarni hurmat qilsa,
O‘z zarariga bo‘lsa ham so‘zidan qaytmasa,
5Pulini qarzga berib sudxo‘rlik qilmasa,
Begunohni qoralash uchun pora yemasa –
Kimda-kim bularga e’tibor bersa,
U to abad tebranmas.
15–SANO
Xudojo‘yning tilagi
1Ey Tangrim, meni O‘zing asragin,
Chunki Sendan panoh topganman.
2Men Xudovandga dedim:
Sen mening Rabbimsan,
Sendan boshqa men uchun xayr yo‘q.
3Mamlakatdagi asil, aziz kishilardadir
Mening butun zavqu murodlarim.
4Soxta xudoga sajda qilganlarning dard-g‘ami oshsin!
Ular qon to‘kib xudoyi qiladilar.
Men qo‘limni bulg‘amayman bunday ishlarga,
Ularning nomini ham og‘zimga olmayman.
5Ey Xudovand, Sen mening nasibamsan,
Kosam oqi – O‘zingdirsan,
Taqdirim qur’asi – Sening qo‘lingda.
6Ko‘ngilli yerlarga tushdi marzalarim,
Huzur-halovatdir mening merosim.
7Menga mashvarat bergan Xudovandni olqishlayman,
Kechalari o‘z botinlarim menga o‘git qilar.
8Xudovandni doim ko‘z oldimda ko‘raman,
U o‘ng tomonimda bo‘lguncha tebranmasman.
9Shul bois mening dilim quvonur,
Tilimdan* shod-xurramlik to‘kilur,
Tanim ham umidvoru bexatar bo‘lur.
10Sen o‘liklar diyoriga tashlab ketmaysan jonimni,
O‘z azizingga chuqurlik yuzini ko‘rsatmaysan.
11Sen hayot yo‘lini menga bildirasan,
Baxt-quvonchlar to‘kindir huzuringda,
Boqiy halovatdir Sening o‘ng qo‘lingda.
16–SANO
Mazlumning faryodi
1Ey Xudovand, salohga e’tibor bergin,
Dod-faryodimga quloq solgin,
Makrsiz irindan ungan ibodatimni tinglagin!
2Yuzimni O‘zing yorug‘ qilgin,
Ko‘zlaring to‘g‘rilikka yetaklansin!
3Dilimni sinab, kechalari meni yo‘qlading,
Imtihon qildingu, biror yomon niyatni topmading.
Chunon tilim ila dilim birdir mening.
4Odamlar ish-amaliga kelganda deyman:
Men Sening kalomingga rioya qildimu,
G‘addor yo‘llaridan o‘zimni tiydim.
5Qadamlarimni O‘z rohingda sobit qilgin,
Toki oyoqlarim zinhor tebranmasin.
6Senga nola qilaman, ey Tangrim,
Chunki Sen menga javob berarsan.
Qulog‘ingni menga tutgin, tingla so‘zimni!
7Ajoyib mehr-inoyatingni ko‘rsatgin,
Ey, iltijo qiluvchilarning Xaloskori!
Sening qo‘ling himoyasida
Osiylardan panoh topsa bo‘ladi.
8Ko‘z qorachig‘iday asragin meni,
O‘z qanotlaring soyasida yashirgin meni
9Zarba bergan betavfiqlardan,
Har yoqdan o‘rab olgan jon dushmanidan!
10Ularning yuragini-ku yog‘ bosgan,
Og‘izlari maqtanishdan gupurmoqda.
11Har qadamda bizni ta’qib etib,
Har tomonlama o‘rab olmoqdalar,
Yerga urmoq uchun pusib yotibdilar.
12Ular ovga zoriqqan arslonga,
Pistirmada poylab yotgan qoplonga o‘xshar.
13Ey Xudovand, turgin!
Ularning oldini olib, qulatgin!
O‘z qiliching-la jonimni fosiqlar qo‘lidan tortib olgin!
14Ey Xudovand, shunday odamlardan,
Ha, shu jahonning odamlaridan
O‘z qo‘ling bilan meni xalos qilgin!
Ular nasibalarini bu hayotdayoq olmoqdalar.
Sen ularga ravo ko‘rgan oziq bilan qornini to‘q qil!
O‘g‘illari qornini ham to‘q qil!
Hatto kelajak avlodga ham ortib qolsin!
15Men esa saloh ila Sening siymongni ko‘rgayman,
Uyg‘onganim zamon Sening diydoringga to‘yarman.
17–SANO
Dovudning zafar madhiyasi
1-2Ey Xudovand, mening quvvatim,
Senga men mehr bog‘ladim.
3Xudovand – suyanchig‘im mening,
Qo‘rg‘onimu Xaloskorim mening!
Tangrim – boshpana topgan qoyam,
Qalqonim, qahramonim, istehkomim mening!
4Tahsinlarimga loyiqdir Xudovand,
Uni chaqirgan chog‘im yovlarimdan xalos etur.
5O‘lim zanjirlari meni qurshab oldi,
Balo-qazo sellari dahshatga chulg‘adi.
6Tamug‘ iplariga ilinib qoldim,
O‘lim to‘rlariga o‘ralib qoldim.
7Tang ahvolimda Xudovandni chaqirdim,
Xudoyimga faryod etib yolvordim.
O‘z ma’badidan Ul eshitdi ovozim,
Fig‘onim Uning dargohiyu qulog‘iga yetdi.
8Onchoq dunyo larzaga kelib qaltiradi,
Tog‘lar poydevori titrab junbushga keldi.
Chunki Tangri Taolo g‘azabga mindi.
9Uning burnidan tutun chiqdi,
Og‘zidan halokatli otash sochildi,
Yonayotgan cho‘g‘lar yog‘ildi Undan.
10U ko‘klar bag‘rini tilib tushdi,
Tim zulmat oyoqlari ostida edi.
11U malakka minib uchib,
Yel qanotlari uzra parvoz etdi.
12Tun pardasini O‘ziga yopinchiq qilib,
Tubsiz, sim-siyoh suvlarga berkinib,
Quyuq falak bulutlariga burkandi.
13Uning huzuri nurafshanligidan bulutlar qochdi,
Do‘l va yonayotgan cho‘g‘lar yog‘ildi.
14Xudovand ko‘klarni gulduratdi,
Xudoyi Taolo tovushini eshittirdi,
Do‘l va yonayotgan cho‘g‘lar yog‘dirdi.
15U o‘qlarini otib yovlarini tarqatdi,
Chaqmog‘ini chaqnatib ularni to‘zitib yubordi.
16Ey Xudovand, Sening qahrli tovushingdan,
Ruhingning g‘azabnok sadosidan
Suv chashmalari ochilib qoldi,
Dunyoning poydevori yaqqol ko‘rindi.
17U ko‘kdan enkayib qo‘limdan ushlab qoldi,
Azim suvlar ichidan meni chiqarib oldi.
18U meni baquvvat dushmanlarimdan,
Mendan kuchli g‘animlarimdan xalos etdi.
19Ofatli kunimda ular qarshimga chiqdi,
Lekin Xudovand mening tayanchim bo‘ldi.
20U meni kenglikka chiqarib qo‘ydi,
Mendan rozi bo‘lib, erkinlikka chiqardi.
21Xudovand salohimga yarasha meni siylar,
Qo‘llarim pokligi bo‘yicha meni taqdirlar.
22Chunki men Xudovand yo‘llarini tutdim,
Xudoyim yo‘lidan chiqib yomonlik qilmadim.
23Uning butun hukmlari ko‘z o‘ngimdadir,
Uning qonunlaridan chekinmadim aslo.
24Uning oldida sidqi dil bilan yurib,
Gunohlardan o‘zimni saqladim.
25Xudovand meni solih deb taqdirladi,
Halol ish qilib, Unga maqbul bo‘ldim.
26Sodiq kishiga Sen sadoqat ko‘rsatasan,
Samimiy odamga samimiy bo‘lasan.
27Pok kishiga poklik ato qilasan;
Biroq egri odam bilan ters yo‘l tutasan.
28Ezilgan xalqni O‘zing qutqarib,
Manmanlarni esa qaqshatasan.
29Yo Rabbim, Sen mening shamimni yoqasan,
Zulmatimni Xudoyim O‘zi yorug‘ aylar.
30Sening madading ila men qo‘shinga ham zarba beraman,
Xudoyim nomi bilan to‘siq oshib ketaman.
31Tangrining yo‘li komildir,
Xudovandning kalomi sofdir.
Undan panoh so‘ragan hammaga U bir qalqondir.
32Xudovanddan boshqa tangri kim ekan?
Xudoyimizdan bo‘lak panoh qoyasi bormikan?
33Tangri belimga quvvat kamarin bog‘lar,
Yo‘limni O‘zi kamolga yetkazar.
34U oyoqlarimni bug‘u oyoqlariday qilib,
Meni baland yerlar ustiga turg‘izar.
35Qo‘llarimni U jangga o‘rgatar,
Mis yoyni otish ham qo‘limdan kelar.
36Sen menga najot qalqoningni bergansan.
Sening qo‘ling – tayanchim mening,
Iltifoting meni yuksaltirur.
37Oyog‘imni O‘zing sobitqadam qilursan,
Qimir etmas hech tovonim.
38Dushmanlarimni quvib ularga yetaman,
Ularni tor-mor qilmaguncha qaytmayman.
39Ularga zarba qilsam, qad ko‘tarmaslar,
Oyoqlarim ostiga yiqilib qolarlar.
40Jang qilmog‘im uchun belimga quvvat kiritarsan,
Menga qarshi chiqqan yovni oyog‘im ostiga cho‘ktirarsan.
41Dushmanlarimning orqa tomonini menga burding,
Mendan nafrat etganlarni qirib bitiraman.
42Ular faryod etsa-da, qutqaruvchi bo‘lmas,
Xudovandni chaqirsalar-da, U eshitmas.
43Yel to‘zonni ko‘kka sovurganday,
Men ularning kulini ko‘kka sovuraman,
Yo‘l ustidagi loy kabi toptab tashlayman ularni.
44Sen harbu zarbdan meni xalos etding,
Yot xalqlarga meni sardor qilding,
Men bilmaydigan el menga qaram bo‘ldi.
45Ular ovozimni eshitiboq itoat etadilar,
Ajnabiylar menga shirinzabonlik etadilar.
46Qal’alaridan tir-tir titrab chiqadilar,
Holdan ketib, ajnabiy o‘g‘illari.
47Xudovand barhayotdir, mening qoyamdir,
Unga hamdu sanolar bo‘lsin!
Najotkor Xudoyim yuksalsin!
48Tangrim mening o‘chimni oladi,
Xalqlarni menga tobe qiladi.
49Dushmanlarimdan O‘zing qutqarasan,
G‘animlarimdan ko‘ra meni yuksaltirasan,
Zo‘ravonlar panjasidan xalos qilasan.
50Shul sababdan, ey Xudovand,
Millatlar ichra Seni madh qilaman,
Ismingni tarannum etaman Sening.
51Sen podshohingga ulug‘ najotlar ato qilarsan,
O‘z tanlaganing – Dovud va uning zurriyotiga
Mangu inoyatlar baxsh etarsan.
18–SANO
Yaratganning ishlari va kalomi
1-2Osmon Tangri ulug‘vorligini e’lon etar,
Falak Uning yaratganlarini bayon etar.
3Kun kunga suxan qilar,
Tun tunga bilim qo‘shar.
4Na so‘zlar bor, na biron kalom,
Eshitilmas ularning tovushi.
5Lek butun dunyoga yoyildi daragi,
Yerning to‘rt tarafiga yetdi xabari.
Mana, quyosh uchun ham makon qurilgan!
6U quyoshdirki, go‘shangadan chiqqan kuyovday,
Botirday quvonib, o‘z yo‘lida yelib ketar.
7Uning chiqishi osmonning bir chetidandir,
Davrasi esa ko‘k yuzi chegarasiga qadardir.
Hech na berkina bilmas uning taftidan.
8Xudovand Qonuni mukammaldir,
U jonga jon kiritadi.
Xudovand vahiysi barqarordir,
U sodda odamga donish beradi.
9Xudovand farmoni rostdir,
U ko‘ngilni quvontiradi.
Xudovand amri yorug‘dir, ko‘zni yoritadi.
10Xudovanddan qo‘rqmoqlik pok va boqiydir,
Xudovandning bari hukmi haq va to‘g‘ridir.
11Oltindan, musaffo zardan ham ko‘ngilliroqdir,
Asaldan, mumli bol tomchisidan ham shirinroqdir.
12Mana, Sening quling ham ulardan ibrat olur,
Ularga rioya etgan kishi buyuk mukofot topur.
13Adashmaslikka kimning fahmi yetar?
Yashirin xatolardan meni poklagin!
14Qasdan qiladigan gunohlardan ham saqla bandangni,
Ular menga hokim bo‘lmasin!
Shunda men beayb bo‘lurman,
Og‘ir gunohdan ham xoli bo‘lurman.
15Ey Xudovand, og‘zimdan chiqadigan so‘zlar,
Qalbimdan kechadigan andishalar
Sening oldingda maqbul bo‘lsin,
Ey, mening suyanchim va Xaloskorim!
19–SANO
Podshoh uchun zafar duolari
1-2Og‘ir kunda Xudovand seni eshitsin!
Yoqub Xudosining ismi qo‘rg‘oning bo‘lsin!
3Muqaddas makonidan senga yordam yuborsin!
Siondan senga madad yo‘llasin!
4Barcha xayr-ehsonlaringni qabul etsin!
Kuydirgan qurbonlaringni yodda tutsin!
5Senga ko‘ngling tilaganicha bersin!
Butun armonlaringni ro‘yobga chiqarsin!
6Biz sening g‘alabalaringni kuylaymiz,
Xudoyimiz nomi ila tug‘larimizni ko‘taramiz.
Xudovand barcha murodlaringni bajo keltirgay!
7Endi aniq bildimki,
Xudovand tanlagan podshohini qutqarar,
O‘zining muzaffar qo‘lini uzatar,
Najot yuborib osmoni shariflaridan.
8Ba’zilar jang arobalari bilan maqtanar,
Boshqalar otu otliq bilan gerdayar.
Bizlar esa Rabbimiz nomi bilan,
Xudovand ismi bilan faxrlanamiz.
9Ular yiqilib tushdilar,
Bizlar esa ko‘tarilib tik turibmiz.
10Ey Xudovand, podshohga zafar bergin!
Seni chaqirgan kunimizda javob bergin!
20–SANO
Xudoga suyangan podshohning duosi
1-2Ey Xudovand,
Sening qudrating ila podshoh sevinur,
Yuborgan najoting-la u behad masrur bo‘lur.
3Ko‘ngil armonini unga berding,
U neki tilasa, rad etmading.
4Sen ne’matu barakatlar bilan uni kuzatding,
Boshiga sof oltindan toj kiygizding.
5Sendan u hayot so‘radi – unga berding,
Uzoq umr hamda baqo bag‘ishlading.
6Sen baxsh etgan najot tufayli uning dong‘i oshdi,
Sharaf-shon va dabdabalarga sazovor qilding uni.
7Ha, Sen uni abadiy muborak aylading,
O‘z huzuringdagi baxt-saodatga muyassar etding.
8Podshoh Xudovandga umid bog‘lagan,
Haq Taoloning inoyati ila u tebranmas.
9Sening o‘ng qo‘ling barcha yovlaringni topib oladi,
Senga g‘araz qiluvchilarni topib oladi qo‘ling.
10Ey Xudovand, Sen zuhur etdiging zamon,
Ularni qizigan tandirga aylantirasan.
Sen qahringni sochib barham berasan,
Olov kuydirib ado etadi ularni.
11Sen ularning naslini yer yuzidan supurib,
Zurriyotini bani-inson orasidan quritasan.
12Senga qarshi yomonlikni o‘ylaganlar
Qora niyatlariga erisha olmaslar.
13Sen o‘q-yoyingni shay qilib,
Yuzlariga qarab o‘q uzasan,
Toki maqsadlari puchga ketsin.
14Ey Xudovand, qudrating ila yuksalaver!
Biz Sening botirligingni kuylaymiz,
Senga hamdu sanolar o‘qiymiz.
21–SANO
Masihning jafolari haqida karomat*
1-2Tangrim! Tangrim!
Nega meni tashlab qo‘yding?
Men nolayu fig‘on chekyapman,
Sen esa yiroqdasan, qutqarmayapsan.
3Ey Xudoyim,
Kunduzlari arz-dodimni qilyapman,
Ammo Sen quloq solmayapsan;
Kechalari ham menda tinim yo‘q.
4Biroq Sen – muqaddassan,
Isroilning sanolari uzra saltanatlisan.
5Ota-bobolarimiz Sendan umid qilardilar,
Umid qilardilar-u, Sen ularni xalos etarding.
6Senga faryod etardilar-u, qochib qutulardilar,
Senga ishonib, sharmanda bo‘lmasdilar.
7Lekin men – inson emas, qurtman,
Sharmandayi olamman, el aro yuzim qora.
8Meni ko‘rgan barcha mazax qiladi,
Burnini jiyirib, bosh irg‘atib deydilar:
9«Xudovandga e’tiqod qildi, U xalos etsin!
Xudovand undan rozi ekan, O‘zi qutqarsin!»
10Sensan-ku meni onam qornidan yorug‘ yuzaga chiqargan,
Volidam ko‘kragida tinch yotqizgansan meni.
11Mavludimdanoq Senga nazr qilinganman,
Onam qornidan chiqqanimdan buyon
Sen mening Tangrimsan.
12Endi mendan uzoqlashma,
Qayg‘u yaqin, madadkorim qolmadi.
13Bir gala buqalar meni qurshab oldi,
Zo‘r Bashan* buqalari menga yopirildi.
14Ov qo‘msab o‘kirayotgan arslon kabi
Ular menga og‘izlarini katta ochdi.
15Mening ichlarim sel bo‘lib oqyapti,
Butun suyaklarim bo‘g‘ini bo‘shashguday bo‘ldi,
Yuragim tanimda mum kabi erib bitdi.
16Darmonim sopol parchasidek qurib qaqshadi,
Tilim tanglayimga yopishib qoldi.
Sen meni o‘lim xokiga topshirding-ku!
17Mana, itlar meni qurshab oldi,
Yovuzlar to‘dasi meni o‘rab oldi,
Ular qo‘llarim va oyoqlarimga ham sanchdi.
18Suyaklarimni birma-bir sanay olaman,
Ular menga tikilib baqraymoqdalar.
19Kiyimlarimni o‘zaro bo‘lishib olib,
Libosim uchun qur’a tashladilar.
20Ey Xudovand, mendan uzoqlashma,
Sensan majolim mening, yordamga shoshil!
21Hayotimni dami tig‘dan saqlagin,
Itlar panjasidan qutqar jonimni!
22Sher komidan meni tortib chiqargin,
Yakkashox muguzlaridan asragin meni!
23Sening ismingni birodarlarimga e’lon etgayman,
Jamoat ichra Senga hamdu sanolar ayturman.
24Ey siz, Xudovanddan qo‘rqqanlar,
Unga hamdu sanolar o‘qinglar!
Uni siylanglar, ey Yoqubning barcha zurriyoti!
Tavof qilingiz, Isroilning jami avlodlari!
25U ezilganning dardini kamsitmadi,
Xor qilmadi, yuzini burmadi undan,
Uning faryodiga quloq soldi.
26Sengadir hamdu sanoyim ulug‘ jamoat ichra,
Nazr-niyozimni bajo keltirgum xudotarslar ichra.
27Bechorahollar bo‘lsa, ular yeb to‘yadilar,
Xudovandni qidiruvchilar Unga sanolar o‘qisin,
Dilingizga jon kirsin, to abad!
28Dunyoning to‘rt burchida yashovchi insonlar
Xudovandni yod etib, Unga qaytib kelajaklar,
Bor elu elatlar Xudovandga sajda qilajaklar.
29Xudovand – hokimi mutlaqdir,
El-xalq ustidan U hukmfarmodir.
30Bu dunyoda yeb-ichib to‘ygan,
O‘ziga to‘q bo‘lgan barcha Unga sajda qilajak.
O‘z hayotini saqlayolmay, go‘rga borgan barcha
Uning oldida tiz cho‘kajak.
31Hozirgi zurriyot Unga xizmat qilajak,
Keyingi naslga Rabbim haqida darak yetajak.
32Tug‘ilajak avlodga ham e’lon qilib,
Rabbimning ajoyibotini xabar qilajaklar.
22–SANO
Xudovand – Cho‘ponim
1Xudovand – Cho‘ponim mening,
Men muhtojlik ko‘rmayman aslo.
2U meni yam-yashil yaylovlarda yotqizar,
Orombaxsh suvlar bo‘ylab yetaklab borar.
3Jonimga U tetiklik kiritar,
O‘z nomi uchun meni to‘g‘ri yo‘lga boshlar.
4O‘lim vodiysi zulmatida yursam ham,
Dahshatlardan men qo‘rqmayman.
Chunki Sen menga hamrohdirsan,
O‘z hassangu xiviching menga tasalli berar.
5Yovning ko‘z o‘ngida menga dasturxon tuzagansan,
Xushbo‘y moy ila moylagansan boshimni,
Lim-lim to‘ldirgansan kosamni.
6Umrim bo‘yi xayru inoyat izimdan yurar,
Bor kunlarim Xudovandning uyida o‘tar.
23–SANO
Ulug‘vor Podshoh – Xudovand
1Xudovandnikidir butun dunyoyu
Uni to‘ldirgan borliq,
Yer yuziyu barcha unda yashovchilar.
2U dengizlar uzra yerni bunyod etgan,
Ummonlar uzra uni mahkam o‘rnatgan.
3Xudovandning tog‘iga kim chiqib boradi?
Uning muqaddas makonida kim tura oladi?
4Kimki qo‘li halol, ko‘ngli pok,
Yolg‘on-yashiq gapga ko‘ngil bog‘lamas,
Makkorona qasamyod qilmas ekan,
5U Xudovanddan barakat topar,
Xaloskor Xudosidan najot topar.
6Mana budir Xudovandni qidiruvchilar nasli;
Ey, Yoqubning Xudosi, ana shundaydir
Sening huzuringga intiluvchilar nasli!
7Ey darvozalar, kengroq ochiling,
Balandroq ko‘tariling, mangu qopqalar;
Toki ulug‘vor Podshoh kirib kelsin.
8Kimdir bu ulug‘vor Podshoh?
Qudratli va muzaffar Xudovanddir,
Jangda zafar quchg‘usi Xudovanddir U.
9Ey darvozalar, kengroq ochiling,
Balandroq ko‘tariling, mangu qopqalar;
Toki ulug‘vor Podshoh kirib kelsin.
10Kimdir bu ulug‘vor Podshoh?
Mana, Xudovand, Sarvari koinot,
Udir ulug‘vor Podshoh!
24–SANO
Yo‘l ko‘rsatish, kechirish uchun iltijo
1Senga, ey Xudovand, dilimni yo‘llayman.
2Senga tavakkal qilaman, ey Xudoyim!
Men sharmanda bo‘lmayin,
Dushmanlarim tantana qilmasin ustimdan!
3Senga umid bog‘lagan hech kim sharmanda bo‘lmas;
Sababsiz xoinlik qilganlar esa sharmandayu sharmisor bo‘lsin.
4Ey Xudovand, menga O‘z yo‘lingni ko‘rsatgin,
O‘z yo‘riqlaringni o‘rgatgin menga.
5Meni haqiqating yo‘lidan boshlab, o‘rgatgin,
Chunki Najotkor Xudoyim O‘zingsan,
Kundan-kun umidim Senda.
6Ey Xudovand, O‘z marhamatingni,
Azaliy inoyatlaringni eslab tur!
7Yoshlik chog‘ida qilgan gunohlarim
Va jinoyatlarimni esga solma.
O‘z rahmingu muruvvatingni yodlab,
Menga rahm aylagin, ey Xudovand!
8Xudovand muruvvatli va adolatlidir,
U gunohkorlarga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatur.
9Bo‘ysunganlarni to‘g‘ri yo‘lga boshlar,
Beozorlarga O‘zi rahnamo bo‘lar.
10O‘zining ahdu nizomin tutganlar uchun
Xudovandning barcha yo‘llari inoyat va haqiqatdir.
11Ey Xudovand,
O‘z noming xotiri uchun gunohimdan o‘tgil,
Chunki ko‘pdir mening gunohim.
12Xudovanddan qo‘rqqan odam kim?
Tanlaydigan yo‘lini unga O‘zi ko‘rsatar.
13Jon-tani farog‘atga erishar,
Zurriyoti esa yerga ega bo‘lar.
14Xudovand O‘z sirini xudotarslarga ochar,
Undan qo‘rqqanlarga ilohiy ahd nasib etar.
15Ko‘zlarim doim Xudovanddadir,
Oyog‘imni O‘zi to‘rdan tortib olar.
16Menga nazar solib, mehribonlik qilgin,
Chunki men yolg‘iz va tushkunman.
17Yuragimda dard to‘lib-toshgan,
Balolarimdan meni qutqargin!
18Tushkunligim va ezilganligimni ko‘rgil,
Barcha gunohlarimdan kechgil!
19Dushmanlarimni ko‘rgin, qanchalik ko‘paygan ular!
Ashaddiy nafrat sochib menga qasd qilmoqdalar.
20Jonimni O‘zing saqla, xalos qilgin meni!
Sendan panoh topdim deb sharmanda bo‘lmayin.
21Soflik va to‘g‘rilik saqlasin meni,
Chunki Senga umid bog‘laganman.
22Ey Xudo,
Isroilni barcha dardlaridan qutqargin!
25–SANO
Pokdil odamning tilagi
1Ey Xudovand, yuzimni yorug‘ qilgin,
Chunki men pokdil bo‘lib yurdim;
Xudovandga tayanib ikkilanmadim.
2Ey Xudovand,
Meni imtihon qil, sinab ko‘rgin,
Ko‘nglim va yuragimni sinovdan o‘tkazgin!
3Sening inoyating ko‘zim oldidadir,
Men Sening haqiqating ila yurdim.
4Yolg‘onchi odamlar aro o‘tirmasman,
Yurmasman ham hiylagarlar birlan.
5Badkirdorlar jamiyatidan nafratlanaman,
Betavfiqlarga bo‘lmasman hamsuhbat.
6Halol qo‘llarimni chaydim, ey Xudovand,
Sening qurbongohingni aylanib chiqaman.
7Senga shukronalar aytaman,
Mo‘jizalaringni bir-bir hikoya etib.
8Ey Xudovand, Sening maskaningni,
Jaloling o‘rin olgan makonni sevaman.
9Jonimni gunohkorlar joni bilan,
Tanimni qonxo‘rlar tani bilan bir sanab, barham bermagin!
10Ularning-ku so‘l qo‘li fojirlik,
O‘ng qo‘li poraga to‘lib-toshgan.
11Men bo‘lsam, pokdil bo‘lib yuraman;
Xalos qilgin meni, ayamagil mehring!
12Tekis maydonda turibdi oyog‘im mening,
Yig‘inlarda Xudovandni olqishlagayman.
26–SANO
Nurim va najotkorim – Xudovand
1Nurim va najotkorim Xudovanddir,
Kimdan men qo‘rqaman?
Hayotim qo‘rg‘oni Xudovanddir,
Kimdan xavotirlanaman?
2Yovuzlar etimni g‘ajimoq-chun hujum qilganda,
O‘zlari qoqilib qulaydi, o‘sha ashaddiy yovlarim.
3Yuragimga dahshat tushmaydi, garchi
Qarshimga jangga tizilsalar ham.
Hatto hamla qilsalar ham,
Komildir mening ishonchim.
4Xudovanddan bir tilagim bor,
Faqat o‘shani izlayman:
Xudovand uyida umrbod turayin,
Xudovand jamolini tamosho qilayin,
Uning ma’badini ziyorat qilib.
5Og‘ir kunda U meni himoyasiga olar,
O‘z makoni soyasida meni yashirar,
Qoya ustiga meni yuksaltirib qo‘yar.
6Endi men bosh ko‘tarib yuraman,
Qurshab olgan yovlar ustidan g‘alaba qilaman.
Xudovand makoniga tantana ila kirib,
Xursandlik ila qurbonlik keltiraman.
Xudovandni kuylab vasf qilaman.
7Ey Xudovand,
Chaqirgan paytim ovozimni eshitgin,
Mehribonlik qilib, menga javob bergin!
8«Huzurimni qidiring» degan so‘zingni
Men dilimga tugib qo‘ydim.
Sening huzuringni qidiraman, ey Xudovand!
9Mendan yuz o‘girmagin,
G‘azab ila siltab tashlama qulingni!
Sen mening panohim bo‘lgansan-ku,
Mendan voz kechma, tashlab ketma,
Ey, mening najotkorim Xudovand!
10Ota-onam meni tashlab ketsa-da,
Xudovand meni qabul qilar.
11Ey Xudovand,
O‘z yo‘l-yo‘rig‘ingni menga o‘rgatgin,
Yovlarim sababli meni to‘g‘ri yo‘lga boshla!
12Ag‘yorim ixtiyoriga topshirmagin meni!
Mana, yolg‘onchi shohidlar,
Qahr-zo‘g‘im sochib turgan zo‘ravonlar
Menga qarshi hujum boshladi!
13Menga qolsa, ishonchim komilki,
Men tiriklar diyorida qolaman,
Xudovandning barakatlarini ko‘raman.
14Xudovandga umid bog‘la!
Baquvvat bo‘l, dadil bo‘l,
Xudovandga umid bog‘la!
27–SANO
Ilohiy mehribonlik uchun shukrona
1Ey Xudovand, mening suyangan qoyam!
Seni chaqiraman, meni eshitmay qolmagin!
Sen menga javob bermasang gar,
Yer bag‘riga tushganlarga o‘xshab qolarman.
2Men Senga yolvorib fig‘on qilsam,
Muqaddas makoning tomon qo‘llarim cho‘zsam,
Munojotimga quloq solgin!
3O‘z qo‘shnilari bilan do‘stona gapirib,
Dilida esa qora niyat saqlayotgan betavfiq,
Yomon odamlar birla meni qirib tashlama!
4Sen ularning qilmishiga yarasha,
Kirdikorlari yomonligiga yarasha,
Qo‘llari bulg‘angan qabihliklariga yarasha jazo ber!
5Ular-ku Xudovandning faoliyatiga,
Uning bajargan ajoyib ishlariga beparvo qaraydi.
Xudovand ularni xonavayron qiladiyu,
Tag‘in hech barpo etmas.
6Xudovand hamdu sanoga munosibdir,
U mening tavallolarimni eshitdi.
7Xudovand mening qudratim va qalqonimdir.
Men chin yurakdan Unga umid bog‘ladim,
U menga yordam berganda, dilim quvonchga to‘ldi;
Qo‘shig‘im bilan Unga shukrlar deyman.
8Xudovand O‘z xalqining qudratidir,
Tanlagan podshohiga najotkoru qo‘rg‘ondir.
9O‘z xalqingga O‘zing najot bergin,
O‘z mulkingni muborak aylagin!
Ularni abadiy yuksaltirib borgin!
28–SANO
To‘fondagi Xudovandning ovozi
1Ey Tangri o‘g‘illari*, Xudovandga tan bering!
Xudovandning shavkati va qudratiga tan bering!
2Xudovandning ismi sharafiga tan bering!
Muqaddas ko‘rkda Xudovandga sajda qiling!
3Xudovandning ovozi suvlar uzradir,
Ulug‘vor Tangri gulduros tovush chiqarur,
Azim suvlar ustidadir Xudovand.
4Xudovandning ovozi kuchlidir,
Xudovandning ovozi mahobatlidir.
5Xudovandning ovozi kedr daraxtini qulatar,
Lubnon kedrlarini yorib tashlar Xudovand.
6U ularni buzoqdayin o‘ynatar,
Lubnon va Sirio‘n* tog‘ini buqadek choptirar.
7Xudovandning ovozi o‘t alangasini yorib yuborar.
8Xudovandning ovozi cho‘lni titratar,
Qadesh cho‘lini larzaga solar Xudovand.
9Xudovandning ovozi bug‘ularni tug‘dirar,
O‘rmonlarni yalang‘ochlab yuborar.
Ma’badida esa hammasi Uning ulug‘vorligini kuylar.
10To‘fon bo‘lganda Xudovand taxtida o‘tirar edi,
Xudovand mangu Podshoh bo‘lib taxtiga o‘tirgan.
11Xudovand O‘z xalqiga kuch-qudrat ato etar,
Xudovand O‘z xalqiga barakayu osoyish baxsh etar.
29–SANO
O‘limdan qutulganning shukronasi
1-2Seni ulug‘layman, ey Xudovand,
Sen meni chuqurlikdan chiqarib olding,
Yovlarimning tantana qilishiga yo‘l qo‘ymading.
3Ey Xudoyim, Senga faryod qildim,
Ey Xudovandim, menga shifo berding.
4Jonimni o‘liklar diyoridan qaytarding, yo Rab,
Qabrga kirmasligim uchun menga hayot bag‘ishlading.
5Xudovandni tarannum eting, ey, Uning muxlislari!
Uning muqaddasligi sharafiga shukrlar qiling!
6Chunki Uning g‘azabi – bir lahzalik,
Lutfu karami esa umrboddir.
Oqshomda yig‘i hukm sursa,
Saharda shodiyona kelur.
7Men esam o‘zimga amin bo‘lib,
To abad tebranmasman, degan edim.
8Ey Xudovand, muruvvat etgan chog‘ingda
Meni qudratli toqqa aylantirding;
Biroq mendan yuz o‘girganingda,
Men sarosimaga tushdim.
9Senga, ey Xudovand, iltijo qildim,
Men o‘z Rabbimga yalinib-yolvordim:
10Men o‘lib go‘rga kirsam,
Hayotimdan ne foyda?
Tuproq Senga shukrona aytarmikan,
Haqiqatingni yuqori ko‘tararmikan?
11Quloq bergin, ey Xudovand,
Menga mehribonlik qilgin!
Yo Rab, O‘zing menga madadkor bo‘lgin!
12Sen motamimni raqsga aylantirding,
Qora kiyimimdan forig‘ qilding,
Baxt-sevinch libosini kiygizding.
13Yo Xudoyo Xudovando!
Senga tinimsiz sanolar o‘qisa arziydi,
Men Senga abadiy shukrlar aytaman.
30–SANO
Xudo – yagona panogoh
1-2Ey Xudovand,
Seni panohim deb bilaman,
Abadiy sharmanda bo‘lmayin!
O‘z adolating haqi meni qutqargin!
3Menga quloq sol, tezroq xalos qilgin!
Men uchun suyanadigan tog‘,
Najot topadigan qal’a bo‘lgin!
4Mening qoyam va qo‘rg‘onim Sen ekansan,
O‘z isming sha’ni uchun meni yetaklab,
Menga rahnamo bo‘lgil!
5Men uchun yashirishgan to‘rdan chiqarib qo‘y,
Chunon Seni panohim deb bildim.
6Ruhim Sening qo‘lingda omonatdir.
Sen menga erkinlik berasan,
Ey Xudovand, ey Haq Taolo!
7Bema’ni butga sig‘inuvchilardan nafratlanib,
Men faqat Xudovandga umid bog‘layman.
8Sening inoyating uchun men shod-xurramman,
Sen bechorahol bo‘lganimni ko‘rding,
Jonim azob-uqubatda qolganini bilding.
9Dushman qo‘liga meni topshirmading,
Oyoqlarimni keng yerlarga qo‘yding.
10Ey Xudovand, menga rahm-shafqat ko‘rsat,
Yuragimga qil sig‘may bo‘lib qoldi.
Qayg‘udan ko‘zim xiralashdi,
Botinim, jon-tanim ado bo‘ldi.
11Mana, hayotim g‘am-g‘ussada,
Umrim oh-zor bilan o‘tib ketdi.
Gunohlarim uchun iligim qurib, suyaklarim qaqshadi.
12Barcha raqiblarim nazarida uyatga qoldim,
Qo‘ni-qo‘shni va tanishlarimga olabo‘ji bo‘ldim.
Ko‘chada ko‘rgan barcha mendan qochyaptilar.
13O‘lik kabi esdan chiqarildim, unutildim,
Parchalangan sopolga o‘xshab qoldim.
14Ko‘plarning haqoratini eshityapman,
Mana, hamma yoqda vahimalar!
Menga qarshi til biriktiryaptilar,
Jonimni olmoq-chun suiqasd qilmoqdalar.
15Men-chi Senga e’tiqod qilaman, ey Xudovand,
Sensan mening Xudoyim, deyman.
16Har bir kunim Sening qo‘lingdadir.
Dushmanlarim va ezuvchilarim qo‘lidan
Meni xalos qilgin!
17Munavvar yuzingni qulingdan darig‘ tutma,
Inoyating bilan meni xalos etgin!
18Ey Xudovand,
Senga tavakkal qildim deb uyatga qolmayin.
Betavfiqlar esa sharmanda-sharmisor bo‘lsin,
O‘liklar diyoriga tushib jimjit bo‘lib qolsin.
19Yolg‘onchilar tili lol bo‘lsin!
Ular uyalmasdan solihni haqorat qilib,
Katta gapirib gerdayib yuribdilar.
20Sen O‘zingdan qo‘rqqanlar uchun yashirgan,
El ko‘zida Seni panoh bilganlar uchun yaratgan
Ehsonlar xazinasi qanchalik ajoyibdir!
21O‘z huzuringda panoh topganlarni
Sen inson fitnasidan saqlarsan,
O‘z soyangda yashirarsan yolg‘on chaqiqlardan.
22Xudovandga shon-sharaflar bo‘lsin!
U mustahkam shaharda menga ajoyib inoyatini ko‘rsatdi.
23Ko‘zingdan judo bo‘ldim, dedim men esankirab.
Illo Senga faryod qilib o‘tinganimda,
Sen munojotimga quloq berding.
24Xudovandni sevingiz, Uning barcha azizlari!
Xudovand sodiqlarni O‘z panohida asraydi,
Takabburlardan esa darig‘ tutmaydi tegishli chorasini.
25Ey, barcha Xudovandga tavakkal qiluvchilar,
Baquvvat va dadil bo‘lingiz!
31–SANO
Gunohi o‘tilganning baxtiyorligi
1Qanday baxtli gunohi o‘tilgan,
Qonunsiz ishlari afv bo‘lgan odam!
2Qanday saodatli unday kishi-kim,
Xudovand inobatga olmas aybin,
Ko‘nglida esa biron makr yo‘q.
3Men gunohimni sir saqlaganim sayin,
Suyaklarimgacha hurkirab, nolib o‘tirdim.
4Kechayu kunduz Sening qo‘ling ustimda og‘irlashdi,
Yozning saratonidagi mevadek qurib qoldim,
Tinka-madorim butunlay ado bo‘ldi.
5Sening oldingda gunohimga iqror bo‘ldim,
Yashirmadim hech bir aybimni.
Yoziqlarimni bo‘ynimga olaman,
– dedim Senga, ey Xudovand.
Sen esa gunohu aybimni kechirding.
6Shul sababdan har bir xudojo‘y
Ijobat chog‘ida Senga sig‘insin,
Toki azim suvlar toshqini unga yetmasin.
7Sensan mening panogohim,
Tangligimdan O‘zing xalos etarsan,
Ozodlik kuylari-la meni ko‘mib tashlarsan.
8«Men senga aql o‘rgatarman,
Yurar yo‘lingni ko‘rsatarman.
Ko‘zim sening ustingda bo‘lib,
Senga rahnamolik qilarman.
9Ongsiz ot yoki xachir kabi bo‘lmanglar!
Ularni tutib yurish uchun yugan va suvluq taqmasang,
Ular senga sira bo‘ysunmas».
10Fosiqning dardlari ko‘p bo‘lur.
Vale Xudovandga umid bog‘laganga
Ilohiy lutf-karam doim yor bo‘lur.
11Xudovanddan quvoning, ey solihlar,
Xurram bo‘ling, tarannum eting,
Ey barcha ko‘ngli to‘g‘rilar!
32–SANO
Yaratgan, Asraganga hamdu sanolar
1Ey solihlar, Xudovandni kuylangiz!
Dili to‘g‘rilarga hamdu sano yarashar.
2G‘ijjak chalib, Xudovandga shukr qiling,
O‘n torli chang bilan Uni tarannum eting!
3Unga yangi bir qo‘shiq kuylang,
Go‘zal ohang chalib, xitob qiling!
4Zero Xudovandning kalomi – haqiqatdir,
Uning barcha ishlari vafodorligidan dalolatdir.
5Solihlik va adolatni Xudovand sevar,
Uning inoyati ila dunyo to‘lgandir.
6Ko‘k Xudovand kalomi bilan bunyod bo‘lgan,
Barcha osmon lashkari* Uning amri ila yaralgan.
7Dengiz suvlarini uyumday uyib qo‘ygan,
Ummonni O‘z omboriga joylab saqlagan.
8Xudovanddan butun yer yuzi qo‘rqsin,
Barcha ahli jahon Undan qaltirasin.
9Zero U so‘zladi, xuddi aytganiday bo‘ldi;
U amr berdi, amri vojib bo‘ldi.
10Xudovand majusiylar niyatini buzadi,
Xalqlar murod-maqsadini puchga chiqaradi.
11Xudovandning niyati esa boqiy turadi,
Nasldan-naslga joriy bo‘ladi Uning dil murodi.
12Xudovandni Tangrimiz deb bilgan xalq baxtli!
Xudovand O‘z mulkim deb saylagan el iqbolli!
13Xudovand osmondan boqar,
Barcha inson o‘g‘illarin ko‘rib turar.
14Taxti makonidan kuzatib turib,
Butun jahonni tekshirib ko‘rar.
15U jami insonning yuragini yaratgan,
Inson qilmishlariga ham anglab yetar.
16Askarlari ko‘pligi bilan podshoh qutulmas,
Quvvati ko‘pligi uchun jangchi zafar topmas.
17Ot jangchining boshini omon saqlayolishi yolg‘ondir,
Katta kuchi bilan ham uni qutqara bilmas.
18Mana, Xudovandning ko‘zi Undan qo‘rqqanlarda,
Uning inoyatiga umid qilganlardadir.
19U ularning jonini o‘limdan qutqazar,
Ochlik paytida ularning diliga quvvat kiritar.
20Jonimiz Xudovandga muntazir,
Yordamchimiz, qalqonimiz O‘zidir.
21Qalbimiz U bilan shod bo‘lur,
Uning muqaddas nomi bizning tayanchimizdir.
22Ey Xudovand, biz Senga umid bog‘laganmiz,
Yana inoyating bizga yor bo‘lsin!
33–SANO
Parvardigori olam mo‘minlarni asraydi
1-2Har lahzada Xudovandni olqishlayman,
Uning sanosi tushmas hech tilimdan.
3Jonim Xudovand bilan faxrlanur,
Beozorlar buni eshitib sevinur.
4Men bilan birga Xudovandni ulug‘lang,
Keling, birga Uning ismini sharaflaylik!
5Xudovandga murojaat qilganimda,
U menga quloq soldi-yu,
Barcha dahshatlarimdan qutqardi.
6Unga boqqanlar ziyo oldilar,
Ularning aslo yuzi shuvut bo‘lmas.
7Bu faqir chaqirganda, Xudovand eshitdi,
Barcha dardlaridan uni xalos qildi.
8Xudovandning farishtasi mo‘minlar atrofida qarorgoh qurgan,
Undan qo‘rqqanlarni O‘zi xalos etar.
9Xudovanddan lazzat olib ko‘ring-chi,
U qanchalik muruvvatli ekan!
Baxtli Undan panoh topgan odam!
10Xudovanddan qo‘rqing, ey Uning azizlari!
Undan qo‘rqqan kishi muhtojlik ko‘rmas.
11Arslonlar och va muhtoj bo‘lur,
Xudojo‘ylar rizq-nasibasi esa but bo‘lur.
12Ey o‘g‘illarim, keling, meni tinglang!
Xudovanddan qo‘rqishni sizlarga o‘rgatay.
13Hayot yaxshi, umrim uzoq bo‘lsin,
Yaxshi kunlar ko‘ray, degan odam kim?
14U tilini yomon so‘zdan tiysin,
Og‘zini egri gapdan saqlasin.
15Yomonlikdan qochib yaxshilik qilgin,
Tinchlikni qidirib uning payidan bo‘lgin.
16Xudovandning ko‘zlari solihlardadir,
Solihlar fig‘oniga U quloq solar.
17Badkirdorlardan esa U yuz o‘girar,
Yer yuzidan yo‘q qilar ularning xotirasin.
18Solihlar faryod etgach, Xudovand eshitar,
Barcha dardlaridan ularni xalos etar.
19Xudovand dili vayronlarga yaqindir,
Ruhi tushkunlarni O‘zi qutqarar.
20Solihning dardlari ko‘p bo‘lar,
Biroq Xudovand uni barchasidan xalos etar.
21Suyaklarining hech biri sinmasin deya,
Ularning barchasini o‘z o‘rnida tutar.
22Yovuz odam yovuzlarcha o‘lib ketar,
Solihga dushmanlik qiluvchilar aybdor bo‘lar.
23Qullarining jon to‘lovini Xudovand berar,
Undan panoh so‘ragan hech kim aybdor bo‘lmas.
34–SANO
Xudojo‘ylar o‘chini Xudo oladi
1Ey Xudovand,
Men bilan talashayotganlar bilan O‘zing talashgin!
Men bilan jang qilayotganlar-la O‘zing jang qilgin!
2Sovut va qalqonni olib, menga yordamga kelgin!
3Nayzangni yalang‘ochlab chiqqin,
Meni quvayotganlarning yo‘lini to‘sgin!
Jonimga: «Sening najoting Menman!» – degin.
4Jonimga qasd qilganlar sharmandayu sharmisor bo‘lsin,
Menga yomonlikni o‘ylayotganlar orqaga qaytsin,
Yuzlari shuvut bo‘lsin.
5Shamolda uchib ketgan to‘zon kabi,
Xudovandning farishtasi ularni supurib tashlasin.
6Ularning yo‘li qorong‘i va toyg‘anchoq bo‘lsin,
Xudovandning farishtasi ularni haydab yuborsin.
7Ular-ku men uchun sababsiz dom tayyorlashdi,
Sababsiz jonimga qasd qilib, choh qazishdi.
8Tasodifan ularning boshiga halokat tushsin,
Yashirgan to‘rlariga o‘zlari tushib mahv bo‘lsin!
9Mening jonim Xudovanddan masrur bo‘lur,
U bergan najotdan ko‘nglim quvonur.
10Hatto suyaklarim ham tilga kirur:
Ey Xudovand, ezilganni quvvatlidan,
Bechora-faqirni talonchidan qutqaruvchi
Sendan bo‘lak kim ham bor ekan?
11Qora niyatli shohidlar bosh ko‘tarib,
Bilmaydiganlarim haqida so‘roq qiladilar.
12Yaxshilik evaziga yomonlik ko‘rsatib,
Jonimni hijronda qoldirmoqdalar.
13Men bo‘lsam, ular og‘riganda jon kuydirar,
Juldurga burkanib ro‘za tutar edim,
Ammo mening duom o‘z bag‘rimga qaytar edi.
14Xuddi u mening do‘stim,
Qardoshim bo‘lganday munosabatda bo‘lar edim,
Onasi uchun aza tutgandek mungli yurar,
G‘am-g‘ussa bilan yig‘lar edim.
15Lek men qoqilganimda ular sevinib to‘plandi,
Urushqoq odamlar boshimga to‘planib,
To‘xtovsiz menga azob berishar edi,
Negadir – men bilmayman.
16Yuzlarini burishtirib uyalmay masxara qilar,
Menga tishlarini qayrar edilar.
17Yo Rabbiy, qachongacha qarab turasan?
Jonimga ular berayotgan uqubatdan qutqar,
Hayotimni shu yirtqichlardan xalos qil!
18Ulug‘ jamoat ichra Senga shukrlar deyman,
Behisob el aro Senga hamd – sanolar aytaman.
19Nohaq menga xusumat etganlar tantana qilmasin,
Sababsiz nafrat etganlar bir-biriga ko‘z o‘ynatmasin.
20Ular tinchlikni og‘ziga ham olmaydilar,
Mamlakatda tinch yashayotganlarga qarshi fitna uyushtiradilar.
21Menga og‘izlarini katta ochib:
«Eha, ehe, ko‘zimiz bilan ko‘rdik!» – deyaptilar.
22Ey Xudovand, Sen buni ko‘rding-ku,
Indamay o‘tirmagin!
Yo Rabbiy, mendan uzoqlashib ketma!
23Harakatga kel, g‘ayratga kel,
Mening da’vomni inobatga olgin,
Yuzimni yorug‘ qilgin, yo Rabbim, yo Xudoyim!
24Ey mening Rabbim va Tangrim,
Menga adolatli hukm chiqargin,
Ular ustimdan tantana qilmasin!
25«Eha, tilagimiz bajo bo‘ldi!» – deb
Ko‘ngillaridan kechirmasinlar,
«Uni yutib yubordik!» – demasinlar.
26Baxtsizligimdan sevinganlar bari uyalsin,
Ularning yuzi qora bo‘lsin!
Menga qarshi bosh ko‘targanlar qora kiysin,
Sharmandayu sharmisor bo‘lishsin!
27Meni oqlovchilar esa sevinib tarannum etsin,
Ular doimo: «Xudovand yuksalaversin!
U O‘z quliga xotirjamlik tilagan», – desinlar.
28Men esa Sening adolatingni tildan qo‘ymay,
Kun bo‘yi Seni maqtab hikoya qilarman.
35–SANO
Xudovandning cheksiz inoyati
1-2Qonunsizning fisq-fasodi dilimga g‘ulu soladi,
Uning ko‘z o‘ngida Xudodan qo‘rqish degan narsa yo‘q.
3U maqtanib yurib, o‘zini o‘zi aldaydi,
Yomonligi fosh bo‘lganda esa nadomat qilmaydi.
4Og‘zidan chiqqan so‘zlar egriligu makkorlikdir,
Fahm-farosatdan, xayrli ishdan u bosh tortgan.
5Yotganida ham yovuzlikni xayol qilib,
Fisq-fasod so‘qmog‘iga qadam tashlab,
Nopok niyatidan yuz o‘girmaydi.
6Ey Xudovand,
Sening inoyating ko‘klargacha,
Sodiqliging bulutlarga qadardir.
7Adolating Tangri tog‘lariday yuksakdir,
Hukmlaring esa – tubsiz ummon.
Insonu hayvonni O‘zing qutqarasan, ey Xudovand!
8Yo Xudo, inoyating qanchalik bebaho!
Qanotlaring soyasida odam o‘g‘illari osoyish topar.
9Ular uying noz-ne’matlaridan to‘yadilar,
Lazzat daryolaringdan qondirarsan ularni.
10Zotan, hayot manbayi Sendadir,
Sening nuringdan biz ziyo olamiz.
11Seni bilganlardan inoyatingni ayamagil,
Rahmatingni darig‘ tutma yuragi soflardan!
12Takabburning oyog‘i menga yetmasin,
Fosiqning qo‘li meni ovora qilmasin.
13Mana, badkirdorlar bexosdan ag‘darilib, yiqilib tushdi,
Ular tag‘in qad ko‘tara bilmas.
36–SANO
Solihga barakat, fosiqqa halokat
1Yomon odamlarga g‘ashlik qilma,
Badkirdorlarga havas qilma!
2Chunki ular o‘t kabi tezda qurib,
Yashil sabzaday so‘lib ketadilar.
3Xudovandga umidvor bo‘lib yaxshilik qilgin,
Yer yuzida yashab, e’tiqodni saqlagin.
4Xudovanddan lazzat olgin,
U seni ko‘ngil armonlaringga yetkazadi.
5Yo‘llaringni Xudovandga topshir,
Undan umid qil, U bajo keltiradi.
6U sening haqligingni nurday porlatar,
Kun yorug‘ligiday yorug‘ qilar yuzingni.
7Xudovand huzurida tinch tur,
Unga umidvoru muntazir bo‘lgil.
Yo‘li ochilgan firibgarga g‘ashlik qilma.
8Qahrdan chekinib, g‘azabdan o‘zingni tutgil,
Hayajonlanib yovuzlik qilishga moyil bo‘lma.
9Yomonlik qiluvchilar bari qirib tashlanur,
Xudovandga umidvorlar esa yer yuziga ega bo‘lur.
10Yana birozdan keyin fosiq yo‘q bo‘lur,
Uning joyini ko‘rasan-u,
Ammo o‘zi yo‘qolib ketgan bo‘lur.
11Beozorlar esa yer yuziga ega bo‘lajak,
Ular tinch-osoyishtalikda huzur qilajak.
12Fosiq solihga yomonlik tilab,
Unga qarshi tishlarini qayraydi.
13Fosiqning kuni bitay deb turibdi-ku,
Egam buni ko‘rib, unga mazax qiladi.
14Bechora va faqirni yerga urmoq,
To‘g‘ri yo‘ldan yuruvchilarni bo‘g‘izlamoq-chun
Fosiqlar qilich charxlab, yoylarini tortadilar.
15Ularning tig‘i qaytib, o‘z yuragiga sanchilgay,
Yoylari esa sinib chilparchin bo‘lgay.
16Solihning qo‘lidagi oz narsasi
Barcha fosiqlar mo‘lchiligidan afzaldir.
17Fosiqning-ku qo‘llari sinib ketgusi,
Solihlarga esa Xudovand madad bergusi.
18Xudovand sofdillar kunlarini belgilab,
Ularning nasibasini mangulikka beradi.
19Ofat zamonida ham ular sharmanda bo‘lmas,
Qahatchilik kunlarida ham yeb to‘yadilar.
20Ammo fosiqlar esa-chi, halok bo‘lajaklar,
Xudovand dushmanlari qo‘ylar podasidek to‘zib ketajak,
Tutunga aylanib yo‘qolib ketajaklar.
21Fosiq qarz olib uni to‘lamaydi,
Solih esa muruvvatu saxovat ko‘rsatadi.
22Xudovand olqaganlar yer yuzini egallab olur,
U qarg‘aganlar esa barham topurlar.
23Kishi qadamlarini Xudovand to‘g‘rilar,
U rozi bo‘lgan kishining yo‘lini ochar.
24U kishi munkiganda ham yuz tuban yiqilmas,
Chunki uning qo‘lidan Xudovand ushlab turar.
25Men yosh ham edim, qarib ham qoldim,
Ammo solihning tashlab ketilganini,
Yoki uning zurriyoti nonga zor bo‘lganini ko‘rmadim.
26Kundan-kun u muruvvat ko‘rsatib,
Mardumga qarz berar,
Zurriyoti esa muborak bo‘lar.
27Yomonlikdan bosh tortib, yaxshilik qilgin,
Shunda mangu yashaysan.
28Chunki Xudovand adolatni sevar,
O‘z azizlarini tashlab ketmas.
Ular abadiy saqlanar,
Fosiqlar tomiri esa qurib qolar.
29Solihlar yer yuziga ega bo‘lib,
Unda mangu yashaydilar.
30Solihning irni hikmatni so‘zlar,
Tili esa to‘g‘rilikni bayon etar.
31Xudosi Qonuni diliga bo‘lgan jo,
Adashmas uning qadami aslo.
32Fosiq kishilar solihni kuzatib,
Uni o‘ldirmoq uchun poylaydilar.
33Xudovand ular qo‘liga solihni topshirmas,
Hukm paytida uni ayblashga yo‘l qo‘ymas.
34Xudovandga ko‘z tutib, U ko‘rsatgan yo‘lda yur,
Yer yuziga ega bo‘lishing uchun seni U yuksaltirur.
Fosiqlar nobud bo‘lganda sen buni ko‘rursan.
35Yovuz va zolim bir odamning ildiz otib,
Yashil daraxt kabi unib yashnaganini ko‘rdim.
36Biroq u o‘tdi, bitdi, yo‘q bo‘ldi,
Uni qidirsam ham, topa olmadim.
37Sofdilga nigoh tashla, to‘g‘ri odamni kuzat!
Bunday kishining istiqboli osoyishtalikdir.
38Ammo qonunsizlar bari nobud bo‘lur,
Fosiqlar nasli oqibatda qirib tashlanur.
39Solihlar omonligi Xudovanddan kelur,
Kulfat chog‘ida O‘zi ularga qal’a bo‘lur.
40Xudovand ularga madadu najot yuborur,
Fosiqlar qo‘lidan ularni xalos etur,
Mendan panoh so‘radi, deb ularni qutqarur.
37–SANO
Og‘ir xastaning nolasi
1-2Ey Xudovand,
G‘azabing ila ta’zirimni berma,
Qahring kelib menga jazo berma!
3Sening o‘qlaring menga sanchildi,
Qo‘ling ustimga og‘ir bosib tushdi.
4G‘azabingdan badanimda sog‘ joy qolmadi,
Gunohim tufayli ustuxonimda rohat yo‘q.
5Mening yomonliklarim boshimdan oshdi,
Og‘ir yuk kabi ustimga bosdi,
Endi ko‘tara olmayman.
6O‘zimning aqlsizligim tufayli
Yaralarim yiringlab sasimoqda.
7G‘oyat bukchayib, cho‘kib qoldim,
Kun bo‘yi g‘amgin yuraman.
8Ha, belim o‘tday yonmoqda,
Badanimda sog‘ joy qolmadi.
9Majolim qolmadi, g‘oyat ezildim,
Yuragim alamidan dodlab yuraman.
10Yo Rabbiy!
Butun tilagim Senga ravshandir,
Nolayu fig‘onim Sendan pinhon emas.
11Yuragim bezovta, quvvatim ado bo‘ldi,
Ko‘zlarim nuridan ham mahrum bo‘ldim.
12Meni sevadigan do‘stlaru mahbublarim
Jarohatimdan jirkanib uzoqlashib ketdi,
Xesh-aqrabo uzoqdan ko‘z olaytirmoqdalar.
13Jonimga qasd qilganlar tuzoq qo‘ymoqda,
Yovuzlik payidan bo‘lganlar menga balo-qazodan so‘zlab,
Kun bo‘yi hiylayu nayrang to‘qimoqdalar.
14Men esa eshitmaydigan kar kabiman,
Og‘zini ocha olmaydigan soqovga o‘xshayman.
15Ha, og‘zidan gap chiqmaydigan,
Eshitmaydigan odam bo‘lib qoldim.
16Ey Xudovand, umidim Sendandir,
Yo Rabbim, ey Tangrim, Sen tinglaysan-ku!
17Dushmanlarim tantana qilmasin, deyman,
Oyog‘im qoqilsa, dimog‘i ko‘tarilmasin.
18Mana, men yiqilish arafasidaman,
G‘am-alam menga doim hamroh.
19Men gunohimni bo‘ynimga oldim,
O‘z aybim uchun qayg‘urmoqdaman.
20Lekin dushmanlarim bardam va kuchlidir,
Mendan nohaq nafratlanganlar ko‘payib ketgan.
21Yaxshilikka javoban menga yomonlik qiladilar,
Ezgu niyatim evaziga adovat saqlaydilar.
22Ey Xudovand, meni tashlab qo‘ymagin,
Ey Xudoyim, mendan uzoqlashmagin!
23Menga madad bermoq uchun shoshilgin,
Yo Rabbiy, ey mening Xaloskorim!
38–SANO
Hayotning foniyligi
1-2Men yurar yo‘limga ehtiyot bo‘layin,
Aytar so‘zim ila gunoh qilib qo‘ymayin,
Fosiq qarshimda ekan, og‘iz ochmayin, dedim.
3Tilimni tiyib, sukut etdim,
Har qanday yaxshi gapni ham og‘zimga olmay, jim bo‘ldim.
Shunda dardim ortib bordi,
4Vujudimda yuragim haroratlandi,
Xayolimdan ko‘nglim o‘rtandi,
Nihoyat men tilga keldim:
5Aytgil, Xudovand, umrim qazosin,
Kunlarim sanog‘i necha erkan,
Nechog‘lik foniy ekanman, bilayin!
6Ha, Sen kunlarimni qarichlab bergansan,
Umrim Sening oldingda hech narsaday,
Har qanday badastir inson umri ham faqat ovoragarchilikdir.
7Har bir odam yuradigan ko‘lankaga o‘xshaydi,
Inson g‘avg‘olarining hammasi – ovoragarchilik.
Mol to‘playdi, biroq kimga qolishini bilmaydi.
8Endi, yo Rabbim, men nimani kutay?
Sendandir mening barcha umidim!
9Butun qonunsizligimdan o‘tib forig‘ qilgin,
Razillar razolatiga duchor etmagin meni!
10Indamadim, og‘zimni ochmadim,
Chunki Sening ishingdir bu.
11Zarblaringni mendan chetlatgin,
Qo‘ling balosidan men tamom bo‘ldim.
12Sen insonni jinoyati uchun fosh etib,
Jazosini beradigan bo‘lsang gar,
Uning bor husni, kuya yemirgandek, kukunga aylanar.
Ha, har bir inson umri ovoragarchilikdir.
13Ibodatimni eshitgin, ey Xudovand,
Quloq solgin dod-faryodimga!
Ko‘z yoshlarimni nazarga ilmay qo‘yma!
Mana, Sening oldingda men bir g‘aribman,
Barcha bobolarim kabi bir musofirman.
14G‘azabingni mendan qaytargin,
Olamdan o‘tib yo‘qolishimdan oldin
Men bir taskin topayin!
39–SANO
Xalos bo‘lganning shukrona duosi
1-2Men Xudovandga qattiq umid bog‘ladim,
U menga egilib, faryodimni eshitdi.
3U meni dahshatli zovurdan,
Loyli botqoqdan chiqarib oldi.
Oyoqlarimni qoyaga bostirib,
Qadamlarimni mustahkamlab qo‘ydi.
4U og‘zimga yangi bir qo‘shiq,
Xudoyimiz uchun tasanno soldi.
Ko‘plar buni ko‘rib va qo‘rqib,
Xudovandga umid bog‘laydilar.
5Xudovandga umid bog‘laydigan,
Mag‘rurlarga esa yalinmaydigan,
Kazzoblar bilan yurmaydigan odam baxtli!
6Yo Rabbim, Xudoyo Xudovando,
Sen ko‘p ajoyibotlar ko‘rsatding,
Mo‘jizakor maqsadlaring biz uchundir;
Bunda Sening tenging yo‘q.
Ajoyibotlaringni bayon etib og‘iz ochsam,
Ularning son–sanog‘i yo‘q.
7Qurbonlik va bag‘ishlovdan Sen rozi bo‘lmading,
– Quloqlarimni ochib yubording –
Gunoh uchun yoqiladigan qurbonlikni,
Baxshidani talab qilmading.
8O‘shanda men dedim:
Sening huzuringga keldim,
O‘rog‘liq bitikda men haqda bitilgan.
9Xohishingni bajarmoq istayman, ey Xudoyim,
Sening Qonuning yuragimda mening.
10Ulug‘ jamoat ichra haqqoniyatni e’lon etdim,
Aslo irnimga qatag‘on qilmadim;
Ey Xudovand, Sen bilasan!
11Sening haqligingni yuragimda yashirmadim,
Sadoqat va najotkorligingni bayon etdim,
Inoyatu haqiqatingni esa sir saqlamadim ulug‘ jamoatdan.
12Ey Xudovand,
Darig‘ tutma mendan himmatlaring,
Inoyatu haqiqating meni doim saqlasin!
13Men sanoqsiz ofatlarga duchor bo‘ldim,
O‘z gunohlarim meni quvib, boshimga yetdi,
Qarashga ham botinolmayman.
Ular boshimdagi sochlardan ham ko‘p,
Yuragim meni tark etdi.
14Ey Xudovand, meni ozod etmoqqa rozi bo‘lgin,
Menga yordam berishga shoshilgin, ey Xudovand!
15Jonim payiga tushganlarning hammasi
Sharmanda bo‘lsin, yuzi shuvut bo‘lsin!
Menga yomon niyatlarni istaganlar
Orqaga qaytib kalaka bo‘lsinlar!
16Menga: «Ehe, Eha!» – deganlar
Sharmisorlikdan esankirab qolsinlar!
17Barcha Seni qidiruvchilar esa
Sendan shod bo‘lib sevinsinlar.
Sening najotlaringni sevganlar:
«Xudovand ulug‘!» – desinlar mudom.
18Men bo‘lsam – bechorayu faqirman,
Vale Rabbim yeydi mening g‘amimni,
Udir madadkoru xaloskorim mening.
Kechikmagin, ey Xudoyim!
40–SANO
Mehribon mehr topar
1-2Bechoraga joni kuygan kishi baxtlidir,
Ofat kunida Xudovand uni qutqarar.
3Xudovand uni asrab, hayot bag‘ishlar,
O‘zi mamlakatda baxtli bo‘lar.
Sen uni dushman ixtiyoriga topshirmaysan, ey Xudovand.
4U og‘rib yotganida uni mustahkamlaysan,
Xastalik to‘shagini O‘zing ag‘darib yuborasan!
5Men Xudovandga dedim:
Menga mehribonlik qilgin,
Dardimga davo bergin;
Men Senga qarshi gunoh qildim.
6Dushmanlarim meni g‘iybat qiladilar,
«Qachon o‘lib, uning nomi yo‘q bo‘larkan?» – deydilar.
7Ular meni ko‘rmoqqa kelsa gar,
Yolg‘on so‘zlab, ko‘nglida yomonlik to‘qiydilar,
Tashqariga chiqar-chiqmas, lof uradilar.
8Mendan nafratlanuvchilar o‘zaro pichirlashib,
Menga qarshi yomon niyat qiladilar.
9«Balo-qazo yopishibdi unga, – deydilar, –
Bir yotgandan keyin joyidan turmas!»
10Hatto mening non-tuzimni totgan,
Men suyangan, men bilan totuv bo‘lgan do‘stim
Menga qarshi tovonini ko‘tardi!
11Ammo Sen, ey Xudovand,
Menga mehribonlik qilib, oyoqqa turg‘az,
Toki ulardan qasos olayin!
12Mendan rozi ekaningni shundan bilaman:
Dushmanim mendan aslo ustun chiqa olmaydi.
13Sofdilligim tufayli menga madadkorsan,
Yuzing o‘ngida abadiy turg‘azib saqlaysan.
14Isroilning Tangrisi – Xudovandga
Abadulabad shon-sharaflar bo‘lsin!
Omin! Omin!
41–SANO
Xudoga tashnalik
1-2Kiyik oqar anhor suvlarini tusaganday,
Ko‘nglim Seni shunday tusamoqda, ey Xudo!
3Xudoga, kuchli, barhayot Tangriga jonim tashna.
Qachon kelib Xudoning huzuriga ko‘rinar ekanman?
4«Sening Xudoying qayerda?» deb
Mendan kun bo‘yi so‘rashmoqda,
Kecha-kunduz ko‘z yoshim menga oziq bo‘lmoqda.
5Shularni eslaganimda ko‘nglim sel bo‘lyapti:
Men jamoat bilan sayr etar edim,
Bayram tusli, tantanavor olomon ichra,
Baland ovozli kuylaru hamd – sanolar ichra
Xudoning ma’badiga borib kirar edim.
6Ey jonim, nega bunday tushkunsan?
Nechun ichimda g‘ashlik qilasan?
Xudoga umid bog‘la!
Ha, men yana Xudoga shukr aytaman,
Undan kelar menga najot.
7Jonim ichimda qiynalib ketmoqda,
Shuning uchun O‘rdun diyoridan,
Hermo‘n va Mis’or tog‘laridan turib,
Seni xotirlamoqdaman, ey Xudoyim!
8Sening sharsharang ovozlari ila
Girdob girdobni chorlamoqda,
Sening barcha suv to‘lqinlaring
Ustimdan o‘tib ketmoqdalar.
9Kunduzi Xudovand inoyatini yo‘llar,
Kechasi esa Ungadir mening xonishim,
Hayotim Tangrisigadir ibodatim.
10Men suyangan qoyam – Xudoga deyman:
Nechun Sen meni unutding?
Nega yov zulmi ostida g‘amgin yurar ekanman?
11«Sening Xudoying qayerda?» deb
Kun bo‘yi so‘rashmoqda dushmanlarim.
Ularning haqorati iligimga singdi,
Suyaklarim zirqirab ketdi.
12Ey jonim, nega bunday tushkunsan?
Nechun ichimda g‘ashlik qilasan?
Xudoga umid bog‘la!
Ha, men yana Xudoga shukr aytaman,
Undan kelar menga najot.
42–SANO
Ilohiy yordam uchun munojot
1Yo Xudoyo, yuzimni yorug‘ qilgin!
Shakkok xaloyiqqa haqligimni ko‘rsat!
Yolg‘onchidan, hiylagardan meni himoya qil!
2Mening Xudoyim va qo‘rg‘onim Sensan-ku,
Nechun meni rad qilding?
Nega yov zulmi ostida g‘amgin yurar ekanman?
3O‘z nuring va haqiqatingni yuborgil,
Ular menga yo‘l ko‘rsatsin,
Sening muqaddas tog‘ingga,
Ulug‘ maskanlaringga meni eltsin;
4Toki men Xudoning qurbongohiga boray,
Meni quvontirgan Tangrimga shukrlar dey.
Seni g‘ijjak chalib kuylayman,
Ey, meni shod qilgan Xudoyim!
5Ey jonim, nega bunday tushkunsan,
Nechun ichimda g‘ashlik qilasan?
Xudoga umid bog‘la!
Ha, men yana Xudoga shukr aytaman,
Undan kelar menga najot.
43–SANO
Oldingi qutulishlar, hozirgi uqubatlar
1-2Yo Xudoyo!
Biz o‘z qulog‘imiz bilan eshitganmiz,
O‘tgan kunlarda, qadimiy zamonlarda
Sen yaratgan ajoyib ishlaring haqida
Bizga otalarimiz hikoya qilib keldilar.
3Sen O‘z qo‘ling-la xalqlarni quvib tashlagansan,
Elu elatlarni to‘ntarib, surib tashlagansan,
Ota-bobolarimizning esa aziz diyorda tomir yoyishiga yo‘l bergansan.
4Ular diyorni o‘z qilichi bilan olgani yo‘q,
Qo‘l kuchlari yordamida g‘alabaga erishgani yo‘q.
Faqat Sening qo‘ling, Sening kuching,
Yuzing nuri va lutfing tufayli g‘alabaga erishganlar.
5Ey Xudoyim va Podshohim, Sen O‘shasan,
Bani-Yoqubga O‘zing najotlar yo‘llagaysan.
6Sening quvvating-la yovni suzib yuborarmiz,
Ismi sharifing-la ezib tashlarmiz g‘animni.
7Men o‘z kamonimga suyanmayman,
Shamshirim esa meni qutqarmas.
8Dushmanlarimizdan bizni Sen qutqarursan,
Bizdan nafratlanganlarni sharmanda qilursan.
9Kundan-kun Sen bizning iftixorimizsan, ey Xudo,
Sening ismingni abadiy sharaflaymiz.
10Biroq hozir Sen bizni tashlab, sharmanda qilding,
Qo‘shinlarimiz bilan jangga chiqmayapsan endi.
11Yov oldidan bizni qochirding,
Ag‘yorlar bizni talon-taroj qilmoqdalar.
12Bizni qo‘ylar kabi yemish uchun topshirding,
Xalqlar orasiga bizni tarqatib yubording.
13O‘z xalqingni esa tekinga sotding,
Uning bahosi haqida savdolashmading.
14Qo‘shnilarimiz oldida yuzimizni qora qilding,
Atrofimizdagilarga kulgi va masxara bo‘ldik.
15Ellar aro bizni kinoyaga qoldirding,
Yot qavmlar bizga qarab, bosh chayqab qo‘ydilar.
16Har kuni sharmandalik ko‘zim o‘ngida,
Yuzim qora, berkitib yuraman.
17Tuhmatchi va tahqirchining so‘kuvidan,
Dushman va qasoskorning boqishidan uyalaman.
18Bularning hammasi boshimizga tushdi,
Biroq biz Seni unutmadik,
Ahdingga ham xoinlik qilmadik.
19Ko‘nglimiz qaytmadi Sendan,
Tovonimiz og‘ib ketmadi rohingdan.
20Illo Sen bizni ajdarho inida poymol qilding,
O‘lim soyasi bilan boshimizni chulg‘ading.
21Agar biz Xudoyimiz nomini unutib,
Begona bir tangriga sig‘inganimizda,
22Xudovand buning hisobini so‘ramasmidi?
U yurak sirlarini biladi-ku!
23Sen tufayli bizni har kun o‘ldirmoqdalar,
Qurbonlik qo‘ylar deb hisoblaydilar.
24Yo Rabbiy, uyg‘ongin, nega uyqudasan?
Turgin, bizni abadiy tashlab qo‘yma!
25Nega Sen yuzingni yashirasan,
Faqir va mazlumlarimizni unutasan?
26Jonimiz tuproqda poymol bo‘ldi,
Bag‘rimiz yerga yopishib qoldi.
27Sen turib, bizga yordamga shoshil,
Inoyating bilan bizga najot yuborgil!
44–SANO
Ulug‘ Podshohning nikoh qo‘shig‘i
1-2Dilimdan ezgu kalomlar to‘kilaveradi,
Tilim – mohir yozuvchining qalami.
Yaratgan she’rimni podshohga taqdim etgayman:
3Sen inson o‘g‘illarining eng go‘zalisan,
Lablaringdan latofatli so‘zlar quyilar.
Shul bois Xudo seni mangu muborak aylagan.
4Ey botir, jamolu salobating ila
Belingdagi shamshirni shaylab qo‘y!
5Shu salobating ila jangga tushgil,
Haqiqatgo‘ylik, olijanoblik, odillik yo‘lida kurashgil!
Sening qo‘lingdan ajoyib ishlar kelgay.
6Kamoning o‘qlari o‘tkir bo‘lgay,
Podshoh dushmanlarining yuragiga sanchilgay,
Sening poyingga xalqlar yiqilgay!
7Ey Xudo,
Sening taxting doimiy va abadiydir,
Podshohliging hassasi – haqqoniyat hassasi.
8Sen adolatni sevib,
Yovuzlikdan nafratlanasan,
Shuning uchun Xudo, Sening Xudoying
Tengdoshlaringdan ko‘ra ko‘proq
Sening boshingga xurramlik moyi surtgan.
9Butun ust-boshingdan mirra*,
Sabur va dolchin hidi sochilar;
Fil suyagidan qilingan saroylardan kelgan
O‘yin-kulgi sadolari seni shod qilar.
10Hurmatli bonularing ichra shoh qizlari bor,
Malika esa O‘fir oltiniga bezanib,
Sening o‘ng tomoningda turibdi.
11Tingla, ey qiz, quloq solib qaragin,
Qavming va otang uyini unutgin!
12Podshoh sening go‘zalligingni orzu etmoqda,
Sening janobingdir u, unga sajda qil!
13Tir qizi senga tavajjuh qilsin,
Elning boylari senga yalinib-yolvorsin.
14Haramdagi podshoh qizi juda chiroyli,
Oltindan tikilgandir uning libosi.
15Naqshinkor libosda uni shohga keltiradilar,
Dugonalari uning ortidan borib,
Senga uni eltadilar.
16Ular shodligu xurramlik-la kuzatilib,
Podshoh saroyiga kiradilar.
17Bobolaring joyini o‘g‘illaring olgaylar,
Sen butun jahonda ularni sarvar etgaysan.
18Men nasldan-naslga Sening nomingni maqtayman,
Xalqlar esa ilalabad Senga shukronalar aytgay.
45–SANO
Xudo – bizning panohimiz
1-2Xudo bizning panohimiz va quvvatimizdir,
Tang ahvollarimizda hamisha tayyor turgan yordamchimizdir.
3Shuning uchun biz qo‘rqmaymiz;
Hatto yer ostin-ustin bo‘lib ketsa ham,
Dengizlar bag‘riga tog‘lar qulab tushsa ham,
4To‘lqinlar mavj urib, ko‘pirib ketsa ham,
Po‘rtanalardan tog‘u tepa silkinib ketsa ham,
Biz qo‘rqmaymiz!
5Bir daryo borki,
Uning oqimlari Xudoning shahriga,
Taoloning muqaddas maskaniga sevinch keltirur.
6Xudo uning o‘rtasida, u tebranmas aslo.
Tong otganda Xudo unga yor bo‘lur.
7Xalqlar shovqin soldi, o‘lkalar tebrandi,
Tangri ovoz berdi, dunyo erib ketdi.
8Sarvari koinot bizlar bilan,
Yoqub Xudosi qo‘rg‘onimiz bizning!
9Keling, Xudovand qilmishlarini ko‘ring,
U yer yuziga qanday dahshatlar soldi!
10Yer chetlariga qadar U janglarni to‘xtatadi,
Kamonni sindirib, nayzani parchalaydi,
Jang arobalarini yoqib kulga aylantiradi.
11«To‘xtang, bilingki, Men – Xudoman,
Xalqlar ichra nomim baland bo‘lgay,
Yer yuzi bo‘ylab nomim baland bo‘lgay».
12Sarvari koinot bizlar bilan,
Yoqub Xudosi qo‘rg‘onimiz bizning!
46–SANO
Xudo – Podshohimiz
1-2Ey barcha xalqlar,
Xudo sha’niga qarsak chalinglar,
Quvonchli sadolar-la xitob qilinglar!
3Xudoyi Taolodan qo‘rqmoq lozim,
Butun yer yuzida U buyuk Podshohdir!
4U bizga xalqlarni tobe qildi,
Elatlarni oyog‘imiz tagiga qo‘ydi.
5Suygan quli Yoqubning faxrli qismatin
Bizning qismatimiz qilib belgiladi.
6Xudo zafar shodiyonasi ila yuksaldi,
Surnay ovozi-la taxtga chiqdi Xudovand.
7Tarannum eting, Xudoga tarannum eting!
Tarannum eting, Podshohimizga tarannum eting!
8Xudo butun yer yuzining Podshohidir;
Buni fahmlab, tarannum aylang!
9Xudo xalqlar ustidan saltanatlidir,
Xudo muqaddas taxtida o‘ltiribdir.
10Xalqlar asilzodalari to‘plandilar,
Ibrohim Xudosining qavmiga to‘plandilar,
Xudoga qaramdir yer yuzi sarkardalari;
U g‘oyat baland martabalidir.
47–SANO
Sionning ko‘rkamligi
1-2Xudovand buzrukvordir!
O‘z shahrida, O‘zining muqaddas tog‘ida
Xudoyimizni qanchalar ulug‘lasa ozdir.
3Sion tog‘i go‘zal tepalikdir,
Butun yer yuzining sevinchidir.
Shimol tog‘lariday ulug‘dir u,
Buyuk Podshohning shahridir u.
4Xudo uning saroylarida hozirdir,
Mudofaa qal’asi O‘zi ekanini ko‘rsatur.
5Shuning uchun podshohlar to‘planib,
Uning huzuriga saf-saf bo‘lib o‘tdilar.
6Uni ko‘rganlarida taajjubda qolib,
Vahmu dahshat olib qochib ketdilar.
7Tug‘ayotgan xotinning to‘lg‘og‘i kabi,
U yerda ularni titroq va azob qopladi.
8Sen sharq shamolini estirib,
Tarshish kemalarini parchalab tashlading.
9Biz Xudoyimizning shahrida,
Sarvari koinotning kentida eshitgan edik,
Endi xuddi o‘shani ko‘rdik:
Xudo shaharni to abad mustahkamlaydi.
10Ey Xudovand, Sening ma’bading o‘rtasida
Biz inoyatingni ko‘z oldiga keltirib, mahliyo bo‘ldik.
11Ey Xudo, Sening noming qanchalik ulug‘!
Shuhrating yerning chetlarigacha yoyilgan,
O‘ng qo‘ling adolatli ishlarga to‘lib-toshgan.
12Sening haqqoniy hukmlaring tufayli
Sion tog‘i sevinsin,
Yahudo qizlari shod bo‘lsin!
13Sion chegarasini kezib,
Atrofini aylanib chiqingiz,
Minoralarini sanab chiqingiz.
14Istehkomlariga yaxshi e’tibor bering,
Saroylarida sayr qilinglar,
Kelajak naslga ham hikoya etinglar:
15Ana, bu – Xudodir!
Abadulabad bizning Xudoyimizdir,
O‘limdan nariga boshlovchi Dohiymizdir.
48–SANO
Davlat va shuhratning oxiri – o‘lim
1-2Bunga quloq soling, ey hamma xalqlar!
Ey ahli dorilfano, barchangiz tinglang!
3Avomlaru bekzoda ham, boylaru fuqaro ham
Birgalikda quloq solinglar!
4Tilim hikmatni bayon etar,
Dilimdan dono mulohazalar o‘tar.
5O‘zim ham masalga quloq solib,
Sirimni g‘ijjak bilan anglatarman.
6Ofatli kunlarda nechun qo‘rqar ekanman?
Mana, ta’qib qiluvchilarning yovuzligi
Har yoqdan meni siqib qo‘ymoqda!
7Ular o‘z davlatmandligiga tayanib,
Boyliklari ko‘pligidan gerdayib ketganlar.
8Vale to‘lov bilan qutqara olmas
Biron-bir inson o‘z birodarin,
Xudoga pul bera bilmas
Joniga najot topmoq uchun.
9Jonlar bahosi-ku – bebahodir,
Bunga kishi aslo erisha olmas.
10Yo‘qsa kishi boqiy yashar,
Qabr yuzini ham ko‘rmas edi.
11Ma’lumki, hatto donolar o‘lar,
Ahmoq va nodon birday yo‘q bo‘lar,
Boyliklari esa boshqalarga qolar.
12Ular ich-ichidan xayol surib:
Bizning uy-joyimiz boqiydir, deydilar,
Maskanimiz nasldan-naslga o‘taveradi, deb,
Yer-suviga o‘z nomlarini beradilar.
13Biroq odam izzatli bo‘lsa-da mangu qo‘nmas,
U hayvonga o‘xshab yo‘q bo‘lib ketar.
14Ularning bu yo‘li telbalikdir,
Ularni ma’qullaganlar esa ularga ergashadilar.
15Ular qo‘ylardek tamug‘ga haydaladilar,
O‘lim esa ularning cho‘poni bo‘lib qolar.
Subhda solihlar ular ustidan hukm surar.
Ularning tani tamug‘da nurab ketar,
O‘liklar diyori ularning qasri bo‘lar.
16Biroq mening jonimni Xudo
O‘lim panjasidan qutqarib qolar,
O‘zi meni qabul qilar.
17Birovning davlatmand bo‘lganidan,
Yoki xonadoni izzati oshganidan qo‘rqma.
18U o‘lganida o‘zi bilan hech narsa olib ketmas,
Uning izzati ham orqasidan ketmas.
19Garchi tirikligida uni duo etishgan bo‘lsa ham,
Garchi u insonga yaxshilik qilib,
Maqtovga sazovor bo‘lgan bo‘lsa ham,
20U o‘z otalari nasliga yetar,
Ularday to abad yorug‘likni ko‘rmas.
21Shuni anglamaydigan inson izzatli bo‘lsa-da,
Hayvonga o‘xshab yo‘q bo‘lib ketar.
49–SANO
Haqiqiy va soxta dindorlik
1Xudovand, Tangri Taolo so‘zladi,
Quyoshning chiqar yeridan botar yerigacha
U yer yuziga xitob qilmoqda.
2Kamoli chiroyli Siondan Xudo zuhur etadi.
3Xudoyimiz keladiyu, indamay turmas.
Uning oldida yeb bitiradigan otash,
Atrofida esa – shiddatli bo‘ron.
4O‘z xalqiga hukm chiqarmoq uchun,
U yuqoridan yeru osmonni chaqiradi:
5«Men bilan qurbonlikka ahd qilgan
Azizlarimni Menga to‘plab beringlar!»
6Osmon Uning adolatini e’lon qiladi,
Xudoning O‘zi – Hukmlovchidir.
7«Ey xalqim, tinglagin, Men so‘zlayman,
Ey Isroil, seni qattiq ogohlantiraman,
Men Xudoman, Sening Xudoyingman.
8Qurbonliklaring uchun ta’na qilmayman,
Kuydirgan bag‘ishlovlaring qarshimda doim.
9Men na hovlingdagi buqani,
Na og‘ilingdagi takani istayman.
10Menikidir o‘rmonning hamma hayvonlari,
Tog‘da yashovchi minglab jonivorlar.
11Barcha tog‘ qushlarini Men bilaman,
Butun dasht jonivorlari qo‘lim ostida.
12Och qolsam-da, sendan so‘ramayman,
Menikidir dunyo va uni to‘ldirgan borliq.
13Men buqa go‘shtini yermikanman,
Yoki takalar qonini icharmikanman?»
14«Xudoga shukrona bilan qurbonlik keltir,
Haq Taologa nazrlaringni bajo keltir.
15Og‘ir kunlarda Meni chaqirgin,
Men senga najot beraman,
Sen esa Meni ulug‘laysan».
16Biroq gunohkorga Xudo bunday deydi:
«Nega sen Mening amrlarimni talqin qilib,
Ahd-paymonimni og‘zingga olasan?
17Sen Mening yo‘l-yo‘rig‘imdan nafratlanib,
Kalomlarimni xor qilib tashlaysan-ku!
18O‘g‘rini ko‘rganda u bilan topishib olasan,
Zinogar ila bir jon, bir tan bo‘lasan.
19Og‘zingda yomonlikka erk berib,
Tilingda hiylani to‘qiysan.
20O‘tirsang, birodaringni g‘iybat qilasan,
O‘z onang o‘g‘liga tuhmat qilasan.
21Sen shu ishlarni qilding,
Men esa indamadim;
Shunda Meni o‘zingga o‘xshash deb o‘ylading.
Endi Men adabingni berib qo‘yaman,
Gunohingni ko‘z o‘ngingda fosh qilaman.
22Endi shuni anglab oling,
Ey sizlar, Xudoni unutganlar!
Yo‘qsa sizlarni parchalab tashlarman
Va najotkoringiz qolmas».
23«Shukrona bilan qurbonlik keltirgan
Meni ulug‘laydi,
Shu yo‘lda to‘g‘ri yurganlarga
Men ilohiy najot yo‘llayman».
50–SANO
Gunohkorning tavba qilishi
1-3Ey Xudo, menga inoyat qilib,
Mehribonlik ko‘rsatgin!
Cheksiz rahm-shafqating tufayli
Qonunsiz ishimdan kechib yuborgin!
4Aybimni tamoman yuvib tashla,
Gunohimdan meni tozalagin!
5Qilmishimni qonunsizlik deb tan olaman,
Qilgan gunohim ko‘z o‘ngimdadir mudom.
6Men Senga, faqat Senga qarshi gunoh qildim,
Sening ko‘z oldingda yomonlik qildim.
Sen esa so‘zingda doim barhaqsan,
Hukm qilganingda faqat odilsan.
7Men gunohkor bo‘lib dunyoga kelganman,
Onam meni gunoh ichida tuqqan ekan.
8Sen ko‘ngillardan haqiqatni qidirasan,
Yashirin qalbimga hikmatni o‘rgatasan.
9Meni issop* bilan tozala, pok bo‘lay,
Meni yuvgin, qordan ham oq bo‘lay!
10Menga shodligu xursandlik mujdasin keltir,
Sen ezgan suyaklarimga yana jonu quvonch kirsin!
11Gunohlarimdan yuzingni o‘girgin,
Barcha yomonliklarimdan kechib yuborgin!
12Ey Xudo, menda pok yurakni yaratgin,
Ichimda yangi, sobit ruhni bunyod etgin.
13Meni O‘zingdan uzoqlashtirib tashlama,
O‘z Muqaddas Ruhingni mendan olma.
14Najoting ila meni qayta quvontirgin,
Irodali ruh ila meni mustahkamlagin.
15Qonunbuzarlarga Sening yo‘llaringni o‘rgataman,
Gunohkorlar Senga qaytib kelsinlar.
16Qonimdan o‘tavergin, ey Xudoyim, Najotkorim,
Sening adolatingni tarannum etsin tilim.
17Qulfi dilimni O‘zing ochib yuborgin, yo Rabbiy,
Tilimdan tushmasin endi Sening sanolaring!
18Sen qurbonlikni xohlamassan,
Aks holda uni so‘yib keltirar edim;
Kuydirilgan bag‘ishlovdan ham rozi bo‘lmassan.
19Xudoga ma’qul bo‘ladigan qurbonlik – buzilgan ko‘ngildir.
Buzilgan, ezilgan ko‘ngilni Sen xorlamassan, ey Xudo.
20Sionga lutfu karam aylagin,
Quddus devorlarini obod qilgin!
21O‘shanda halol qurbonliklar keltirilajak,
O‘shanda yoqiladigan qurbonliklar tutuni
Sening rizoligingni topajak,
Qurbongohingda novvoslar qurbon qilinajak.
51–SANO
Xudosiz maqtanchoqning qismati
1-3Ey zo‘ravon, nechun yovuzliging bilan maqtanib,
«Tangri inoyati menga doim yor», deb yurasan?
4Hoy hiylagar, niyati buzuq,
Keskir ustaradekdir tiling!
5Sen yaxshilikdan ko‘ra yomonlikni,
Haqiqatdan ko‘ra yolg‘onni ortiq sevasan.
6Ey sen, makrli til,
Qing‘ir maqsadlarni ortiq sevasan!
7Tangri O‘zi seni abadiy halok qiladi,
Seni chodiringdan quvib chiqaradi,
Tiriklar diyoridan ildizingni quritib tashlaydi.
8Solihlar buni ko‘rib, qo‘rqadilar,
Uning ustidan kulib, deydilar:
9«Qarang, Xudoni tayanchim deb bilmagan,
Davlati ko‘pligiga e’tiqod qo‘yib,
Boyligiga ishongan odamning oqibati shu!»
10Men esa Xudo uyida yashnab turgan zaytun daraxti kabiman,
Ilalabad Xudo inoyatiga suyanib, umid qilaman.
11Senga mangu shukrlar deyman, yo Rab,
Chunki buni Sen bajarding.
Sening ismingga umid qilaman,
Zero azizlaring nazdida ezgudir isming.
52–SANO
Shakkokning ahmoqligi va razolati
1-2Ahmoq o‘z ko‘nglida: «Xudo yo‘q!» – deydi.
Bundaylar buzilib borgan sari rasvo bo‘ladilar.
Yaxshilik qiladigan hech kimsa yo‘q.
3Xudo inson o‘g‘illariga osmondan boqadi,
Meni qidiruvchi biror idrokli kishi bormikan, deya.
4Illo hamma yo‘ldan ozib gumroh bo‘lgan,
Barcha chirib, yaroqsiz bo‘lgan.
Ezgulik qiladigan yo‘q,
Hatto biror kishi ham yo‘q!
5Xalqimni bir luqma kabi yutib yuboradigan,
Xudoni esa chaqirmaydigan badkirdorlarning aqli yetmasmikin?
6Qarang, ular qo‘rquvdan cho‘chidilar,
Ammo hech qo‘rqinch yo‘q edi.
Xudo seni qamal qilganlarning suyaklarini sochib tashladi.
Sen ularning sharmandasini chiqarding,
Ha, Xudoning O‘zi ularni rad etdi.
7Koshki SiondanIsroilga najot kelsa!
Xudo O‘z xalqini asirlikdan qaytargach,
Bani-Yoqub shod bo‘lgay, Isroil sevingay.
53–SANO
Yovdan xalos bo‘lish uchun munojot
1-3Ey Xudo,
Isming haqi uchun meni qutqargin,
Qudrating ila huquqimni himoya qilgin!
4Ibodatimni tinglagin, ey Xudo,
So‘zlarimga quloq bergin!
5Ajnabiylar menga qarshi oyoq ko‘tardi,
Zolimlar jonimga qasd qildilar;
Ular Xudoni pisand qilmaydilar.
6Mana qarang, Xudo menga yordamchidir,
Rabbimning O‘zi jonimni asraydi.
7U ofatni mendan qaytarib,
Yovlarimning o‘z boshiga soladi.
Haqiqating haqi ularni mahv qil, ey Xudovand!
8Senga chin ko‘ngildan qurbonlik keltirib,
Ismingga shukrlar deyman, yo Rabbim,
Chunki ezgudir Sening isming.
9Sen meni har qanday kulfatdan qutqarding,
Yovlarimning sharmandaligini menga ko‘rsatding.
54–SANO
Xiyonatga uchraganning nolasi
1-2Ey Xudo,
Ibodatimga quloq solgin,
Yuz o‘girma munojotimdan!
3Meni yaxshi tinglab, javob bergin!
Men qayg‘uga botib, fig‘on chekyapman.
4Dushman do‘q-po‘pisa qilayotir,
Fosiq jabr-sitam aylamoqda;
Ular menga kulfat keltirmoqchi,
Qahr-zo‘g‘im va xusumat yog‘dirmoqdalar.
5Bag‘rimda yuragim o‘ynayapti,
Ustimga o‘lim dahshatlari tushdi.
6Menga qo‘rquv va titroq keldi,
Vahima bosib oldi yuragimni.
7Koshki kabutarning qanoti menda bo‘lsa edi,
Uchar va rohat ham topar edim, dedim.
8Ha, uzoqlarga uchib ketib,
Cho‘l-biyobonda qo‘nolg‘a topar edim.
9Qiron va bo‘rondan tez qochib,
Bekinar joy qidirib topar edim.
10Yo Rabbiy, Sen ularni yakson qil,
Tillaridan ayirib tashla!
Shaharda faqat zo‘ravonlik va g‘avg‘oni ko‘ryapman.
11Kechayu kunduz shahar devorlari ustida yuribdilar,
Shahar gunoh va kulfat bilan to‘lib-toshgan.
12Uning o‘rtasida buzuqchilik hokim,
Hiylayu firib maydonlaridan chiqmay qoldi.
13Meni haqorat qilayotgan dushman emas,
Aks holda chidar edim.
Menga ag‘yorlik qilayotgan yov emas,
Yo‘qsa undan qochar edim.
14Ammo sen o‘zingsan, mening tengqurim,
O‘rtog‘im, mening jon do‘stim!
15Biz qanday birga shirin suhbatlar qilib,
Olomon bilan Xudo uyiga kirib chiqar edik...
16O‘lim ularning boshiga kelsin,
Tamug‘ga tirikligicha ketsinlar!
Ularning uylaridayu ichlarida – faqat yovuzlik.
17Men bo‘lsam, Xudoni chaqiryapman,
Xudovand menga najot berar.
18Oqshom, subh va qiyomda faryod etib,
Tashvishmandlar nolasini qilyapman.
Xudovand mening tovushimni eshitar.
19Qarshimda ko‘pchilik saf tortgan bo‘lsa-da,
Jangdan jonimni O‘zi qutqarar,
Meni sog‘-salomat saqlab qolar.
20Azaldan Tangri O‘z taxtida o‘ltiribdi,
U eshitadi va ularni jilovlaydi.
Ular tavba-tazarruga yondashmaydi,
Xudodan ham qo‘rqmaydilar.
21Tinch aholiga qo‘l uzatib,
Ahd-paymonni buzib yuribdilar.
22Ularning tili yoG‘day bo‘lsa ham,
Lekin yuraklarida harbu zarb bor.
So‘zlari halimdek bo‘lsa-da,
Lekin o‘zlari – yalang‘och qilichdir.
23Tashvishingni Xudovandga tashlab ket,
Uning O‘zi senga tayanchiq bo‘lur.
Solihning yiqilishiga U abadiy yo‘l bermas.
24Qonxo‘r va hiylagar odamlarni esa
O‘zing halokat chohiga tashlaysan, ey Xudo,
Ular umrining yarmini ham yashamaydilar.
Mening esa Senga ishonchim komil.
55–SANO
Nochorning Xudoga yolvorishi
1-2Ey Xudo, menga mehribonlik ko‘rsatgin!
Chunki inson meni yutmoqni istamoqda,
Kun bo‘yi zarba berib, iskanjaga olmoqdalar.
3Kundan-kun dushmanlarim meni yutmoq payida,
Juda ko‘pchilik menga qarshi chiqqan, yo Taolo!
4Qo‘rqqan kunimda umidim Senda, yo Rab!
5Men Xudo kalomini tarannum etaman,
Xudoga umid bog‘lab, qo‘rqmayman;
Bashar menga ne qila bilar?
6Har kun so‘zlarimni buzib ko‘rsatadilar,
Menga qarshi butun niyatlari – yovuzlik.
7Ular meni yashirincha kuzatib turadilar,
Jonimga qasd qilib, izimdan quvadilar.
8Ularni aslo qo‘ldan chiqarma, ey Xudo,
G‘azabing ila xalqlarni to‘ntarib yubor!
9G‘urbatimni Sen hisobga olgansan;
Ko‘z yoshlarimni shishangga solib ko‘rgin,
Ular Sening kitobingda yozilgan-ku!
10Men Seni chaqirgan kunimda,
Dushmanlarim orqaga qaytadilar;
Shundan bilamanki, Xudo men tomonda.
11Men Xudo so‘zini tarannum etaman,
Xudovand kalomini kuylayman;
12Xudoga umid bog‘lab, qo‘rqmayman;
Inson menga ne qila bilar?
13Ey Xudo, atagan nazrlarim menga farzdir,
Senga shukronalarimni bajo keltiraman.
14Sen jonimni o‘limdan asrading,
Oyoqlarimni to‘siqlardan saqlading.
Men endi hayot yorug‘ida, Xudo huzurida yuraman.
56–SANO
Balodan panoh
1-2Menga shafqat qilgin, ey Xudo,
Menga shafqat qilgin!
O‘zingsan-ku jonimga panoh!
Balolar qaytmaguniga qadar,
Qanotlaring soyasida panoh topaman.
3Men uchun ezgulik yaratuvchi Tangrimga,
Xudoyi Taologa iltijo qilaman.
4U ko‘kdan menga najot yuborgay,
Meni tishlayotganlarni sharmanda qilgay.
Xudo O‘zining inoyatu haqiqatini yuborgay.
5Men arslonlar o‘rtasida qoldim,
Yirtqichlar ichra yotibman-ku!
Odamzod tishi – bamisoli nayzayu o‘q,
Ularning zaboni – keskir qilich!
6Ey Xudo, falakdan ham baland yuksalgin,
Ulug‘vorliging ro‘yi zamin uzra porlasin!
7Ular qadamlarimga to‘r tayyorlashdi,
Jonim ma’yuslikka tushdi.
Borar yo‘limda chuqur qazishdi,
Chuqurga o‘zlari qulab tushdi.
8Yuragim shay, ey Xudo, yuragim shaydir.
Men Seni kuylayman, tarannum etaman.
9Uyg‘ongin, ey ruhim!
Uyg‘oning, ey chang ila g‘ijjak!
Men saharni uyg‘otib yuboraman.
10Xalqlar ichra Senga shukr deyman, yo Rabbiy,
Ellar aro Seni tarannum etgayman.
11Sening inoyating ko‘klardan ham baland,
Haqiqating esa bulutlardan ham yuksakdir.
12Ey Xudo, falakdan ham yuqoriga yuksalgin,
Ulug‘vorliging ro‘yi zamin uzra porlasin!
57–SANO
Oxirgi hukm – Xudodan
1-2Ey qozilar, nahotki siz adolatni so‘zlayapsizlar?
Nahotki to‘g‘ri hukm chiqaryapsiz, ey bekzodalar?
3Aksincha, ko‘nglingizda nohaqlikni to‘qiysizlar,
Qo‘lingizdan mamlakat bo‘ylab zo‘ravonlik keladi.
4Fosiqlar ona qornidan chiqiboq yanglishar,
Yolg‘onchilar tug‘ilishidan boshlab adashar.
5Ularning zahari – bamisli ilon og‘usi,
Ular kar ilonga o‘xshab qulog‘ini berkitar.
6U ilonki, eshitmas afsungar tovushin,
Tuymas ham uning mohirona sehr-jodusin.
7Yo Xudoyo Xudovando,
Ularning og‘zidagi tishlarni sindirib tashla,
Arslonlar jag‘larini ezib tashla!
8Oqar suvday sochilib yo‘q bo‘lsinlar,
Yoyni tortganda o‘qlari sinib tushsin.
9Shilliq qurt singari erib ketsinlar,
Onasi qornidan chala tug‘ilgan,
Quyosh ko‘rmagan go‘dakday bo‘lsinlar.
10Qozonlaringiz tikan o‘tini sezishidan oldin,
Go‘sht xommi, pishiqmi deb o‘tirmasdan,
Ularni uyurma supurib tashlagay!
11Solih qarimtasini ko‘rib sevingay,
Fosiqning qoni ila oyoqlarini yuvgay.
12O‘shanda insonlar aytadurlar:
Hali ham solihga mukofot bor ekan,
Hanuz yer yuzida hukm qiluvchi Xudo bor ekan!
58–SANO
Dushman o‘rtasida qolganning nolishi
1-2Meni dushmanlarimdan ozod etgin, ey Xudoyim,
Menga isyon qilganlardan himoya qilgin.
3Badkirdorlardan meni xalos qilgin,
Qonxo‘r odamlardan meni qutqargin.
4Mana ular pisib yotib, jonimga qasd qilmoqdalar,
Zo‘ravonlar menga hujum boshlayaptilar.
Jinoyat yoxud gunohim tufayli emas, ey Xudovand,
5Men begunoh bo‘la turib, hujumga saf tortyaptilar.
Menga yordam bermoq uchun turgin va qaragin!
6Sen, ey Xudovand,
Sarvari koinot, Isroilning Tangrisi,
Barcha xalqlarga chora bermoq uchun qo‘zg‘algin,
Sotqinu xoinlarning hech birini ayamagin!
7Shomda ular qaytib, itlarday uvlab,
Shahar atrofini aylanib chiqadilar.
8Ularning og‘zi tinmay ig‘vo to‘qiydi,
Lablari esa bamisoli dudama qilich!
Ular: Kim eshitar ekan? – deydi.
9Sen esang, ey Xudovand,
Bundaylar ustidan kulasan,
Elu elatlarni masxara qilasan.
10Ey qudratim*, Senga ko‘z tikaman;
Mening minoram Sensan-ku, ey Xudoyim!
11Xudoyim O‘z inoyati ila meni qarshilaydi,
Dushmanlarim ustidan zafar bag‘ishlaydi.
12Ularni o‘ldirma, toki xalqim unutmasin,
Ularni qudrating-la yiqit, darbadar qil,
Yo Rabbiy, bizning qalqonimiz!
13Og‘izlaridan chiqqan gunohli so‘zlar,
Ular o‘qigan la’nat va yolg‘onlar uchun
O‘z g‘ururlari bilan ushlab qolinsinlar.
14Nest-nobud qilgin ularni!
G‘azabing bilan qirib tashla ularni!
Ular yo‘q bo‘lsin va hamma bilsin:
Yoqub elida va ro‘yi zamin uzra
Xudo hokimi mutlaqdir.
15Shomda ular qaytib, itlarday uvlab,
Shahar atrofini aylanib chiqadilar.
16O‘lja topmoq-chun daydib yurib,
Ochlikdan irillab tunaydilar.
17Men esam, Sening qudratingni kuylayman,
Erta tongdan inoyatingni tarannum etaman.
Chunki Sen menga minora bo‘lgansan,
Xavfli kunimda panohim bo‘lgansan.
18Ey qudratim, Seni tarannum etaman.
Xudodir mening mustahkam qal’am,
U mendan mehr-inoyatini ayamaydi.
59–SANO
Isroil xalqining kulfat va g‘alabalari
1-3Ey Xudo,
Sen bizlarni tashlab qo‘yding,
Saflarimizni yorib bosding,
Bizlardan g‘azablanding.
Koshki bizlarga yana yuz tutsang!
4Sen mamlakatni larzon aylading,
Yerni darz-darz qilib yubording.
Yer yuzi yakson-talqon bo‘ldi,
Yoriqlarini tiklamoq-chun davo topgin!
5Xalqingga og‘ir kulfatlar keltirding,
Bizga zaqqumli sharobni ichirding.
6O‘zingdan qo‘rqqanlarga tug‘ berginki,
Uni haqiqat yo‘lida baland ko‘tarsinlar!
7O‘z sevganlaring xalos bo‘lsinlar,
Kuchli qo‘ling bilan qutqargin bizni,
Quloq solgin bizga!
8Xudo O‘zining muqaddas makonida so‘zladi:
«Men Shakamni tantana ila taqsimlayman,
Sukkot vodiysini esa o‘lchab olaman.
9Gil’ad Meniki, Manashe ham Meniki.
Efraim – boshimdagi dubulg‘a,
Yahudo – saltanatim hassasi.
10Mo‘ov – yuvinadigan tosimdir.
Edo‘m ustiga etigimni bosaman,
Filistiya uzra g‘alaba e’lon qilaman».*
11Mustahkam shaharga meni kim eltadi?
Edo‘mga meni kim kuzatib boradi?
12Ey Xudo, O‘zing bizni tashlab qo‘ymadingmi?
Qo‘shinlarimiz bilan chiqmayapsan-ku, ey Xudo!
13Yovga qarshi kurashda bizga yordam bergin,
Chunki bashariyat najoti bema’nilikdir!
14Biz Xudo nomi bilan botirlik qilamiz,
Dushmanlarimizni U tor-mor etadi.
60–SANO
Jabrlangan odamning duosi
1-2Ey Xudo, dod-faryodimni eshitgin,
Toat-ibodatimga quloq solgin!
3Mening dilim qon bo‘ldi-ku,
Yerning olis burchidan Seni chaqiraman.
O‘zimdan baland qoyaga meni olib chiqqin!
4O‘zing menga panoh bo‘lgansan-ku,
Yovga qarshi mustahkam minora bo‘lgansan.
5Sening chodiringda boqiy qolarman,
Qanotlaring soyasida osoyish toparman.
6Ey Xudo,
Mening nazr-niyozimni O‘zing eshitding,
Xudojo‘ylar nasibasiga meni noil etding.
7Podshoh kunlariga kunlar qo‘shgin,
Uning umri ayyomi davrlarcha davom etsin!
8U Sening huzuringda abadiy tursin,
Ey Xudo, amr bergin-kim,
Inoyat va haqiqat unga yor bo‘lsin doim!
9Men Sening ismingni mangu kuylayman,
Atagan nazrlarimni kundan-kun bajo etaman.
61–SANO
Yolg‘iz panoh – Xudo
1-2Xudo oldida mening qalbim tinch,
Faqat Undan kelar menga najot.
3O‘zidir suyanchig‘im, najotkorim,
Mustahkam qal’am mening;
Men tebranmasman mutlaqo.
4Qachongacha hammangiz erga yopirilasizlar?
Go‘yo egilgan paxsa, qiyshaygan g‘ov bo‘lganday,
Unga qaqshatqich zarba berasizlar.
5Uning nomiga dog‘ tushirishni ko‘zlab,
Yolg‘on-yashiq gapga ruju qo‘yasizlar.
Ularning og‘zidan-ku xayr duo to‘kilur,
Lekin yuraklarida zahru la’nat to‘qilur.
6Xudo oldida tinchlan, qalbim mening,
Faqat Undandir mening umidim.
7O‘zidir suyanchig‘im, najotkorim,
Mustahkam qal’am mening;
Men tebranmasman hech qachon.
8Najotim va izzatim Xudodan kelur,
Xudodir qudratli qoyam, panohim mening.
9Har dam Unga umid bog‘lang, ey mardum,
Uning oldida yuraklaringizni oching;
Xudodir bizning panohimiz.
10Odamzod-ku – bir nafasgina,
Bekzoda-chi – bir yolg‘ondir.
Ular ikkovi tarozida tortilsa,
Nafasdan ham yengil bo‘lib chiqarlar.
11Talonchilikka umid bog‘lamang,
O‘g‘irliq-la behuda maqtanmang,
Davlat oshib ketsa, unga ko‘ngil qo‘ymang!
12Xudo bir daf’a so‘zladi,
Men ikki karra eshitdim:
Qudrat Xudodan kelur, deya.
13Inoyat ham Sendan kelur, yo Rabbiy,
Sen har kishini qilmishiga yarasha taqdirlaysan.
62–SANO
Sog‘ingan ko‘ngilga Xudo darmon
1-2Ey Xudo, Sen mening Tangrimsan,
Erta sahardan Seni izlayman,
Senga tashnadir jon-dilim.
Qurib, charchab, suvsiz qolgan tuproqday
Vujudim Seni qo‘msab qiynalmoqda.
3Muqaddas makoningda Senga intizor bo‘lib,
Qudrating va jamolingni ko‘ray deb turibman.
4Sening inoyating hayotdan ham afzaldir,
Sening madhingni tildan qo‘ymayman.
5Umrim bo‘yi Senga sanolar o‘qib,
Sening noming-la ko‘kka cho‘zaman qo‘llarim.
6Ilik va charvidan to‘ygandek jonim to‘yar,
Lab-dahanim esa Seni tarannum etar.
7Yotganimda Seni xotirlayman,
Kechalari Seni chuqur o‘ylayman.
8Qanotlaring soyasida tarannum etaman,
Chunki Sen menga yordam berib kelding.
9Jon-dilim ila Senga bog‘langanman,
Sening o‘ng qo‘ling meni qattiq ushlar.
10Biroq jonimga qasd qilganlar esa
Yerning qa’riga tushib ketgaylar.
11Ular qilich tig‘idan halok bo‘lg‘ay,
Chiyabo‘riga o‘lja bo‘lg‘aylar.
12Podshoh bo‘lsa Xudodan shod bo‘lg‘ay.
Xudo nomi ila ont ichgan barcha
Shu ko‘yi iftixor topar;
Illo yolg‘onchilar og‘zi kuyar.
63–SANO
Tuhmatchi fitnasiga qarshi munojot
1-2Ey Xudo, hasratli ovozimni eshitgin,
Dushman dahshatidan meni omon saqlagin!
3Yomon odamlarning fitna-fasodidan,
Badkirdorlar g‘avg‘osidan meni himoya qilgin!
4Ular tillarini shamshirday qayrab,
O‘q uzganday zaharini sochadilar.
5Sofdil odamni pistirmadan poylab,
Hech qo‘rqmasdan, nogahon uni otadilar.
6Ular yovuz niyatlarida qattiq turadilar,
Domlarini yashirish uchun til biriktirib:
«Ishimizni kim ham ko‘radi?» – deydilar.
7Ular yovuzlik rejalarini tuzib:
«Rosa boplabmiz-da shu ishni!» – deydilar,
Odamning yurak-bag‘rini chuqur kovlaydilar.
8Biroq Xudo ularga o‘q otib,
Nogahon ularni yaralaydi.
9O‘zlarining tillari orqali
Xudo ularni yo‘ldan qoqintiradi;
Ularni ko‘rgan barcha ulardan qochadi.
10Butun odamzod vahm olib:
Buni Xudo qilgan, deb tan oladilar,
Xudoning faoliyatini fahmlab oladilar.
11Solihlar Xudovanddan shodligu panoh topur,
Barcha yuragi poklar esa U bilan iftixor etur.
64–SANO
Yeru ko‘k ne’matlari uchun shukrona
1-2Ey Xudo, Sen Sion maqtovlariga munosibsan,
Senga atalgan nazr-niyozlar bajo bo‘lg‘usi.
3Sen ibodatni eshitguchisan,
Senga keladi barcha banibashar.
4Gunohli ishlar meni yengmoqda,
Qonunsizlik aybimizni Sen o‘chirgaysan.
5Saodatlidir unday kishi-kim,
Sen uni ma’bading hovlisiga kiritib,
O‘z huzuringga sazovor bilasan!
Biz Sening uying farovonligidan,
Muqaddas ma’bading barakasidan qoniqaylik.
6Ey Sen, bizning najotkor Xudoyimiz!
Sen bizga mahobatu adolat ila javob berasan,
Ey Sen, yerning to‘rt burchi-yu,
Olisdagi dengizlarning umidi!
7O‘z qudrating-la tog‘larni o‘rnatgansan,
Sening libosing – haybat.
8Sen dengizlar shov-shuvini,
To‘lqinlar gumburlashini,
Xalqlar shovqin-suronini tinchitasan.
9Yer yuzi burchaklarida yashovchilar
Sening g‘aroyibotlaringni ko‘rib qo‘rqadilar.
Sen kunchiqar va kunbotar yerlarini ham
O‘z sha’ningga tarannum ettirasan.
10Sen yerni ziyorat etib, suvga qondirasan,
Unga mo‘l-ko‘lchilik ato qilasan.
Xudoning daryosi suv bilan to‘lib-toshadi.
Sen yerni shunday yaratding-kim,
Odamlar uchun g‘alla hosil etsin.
11Dala jo‘yaklariga suv tarab,
Kesaklarini O‘zing tekislaysan.
Tuprog‘ini yomg‘ir bilan yumshatib,
Unib-o‘suviga baraka berasan.
12Yilning mo‘l-ko‘lchiligi ta’minlanar,
Sening izlaringdan farovonlik kelar.
13Cho‘ldagi o‘tzorlar ham suvga qonib,
Tepaliklar shodlik tusiga burkanar.
14Yaylovlarga chorva yoyilar,
Vodiylarda bug‘doy to‘lg‘anar.
Ular bari sevinchdan o‘ynoqlab,
Tantana bilan kuylaydilar.
65–SANO
Ibodatni eshitgan Xudoni kuylash
1Ey butun yer yuzi,
Xudo sha’niga tantana qiling!
2Uning ulug‘ ismini kuylang,
Shon-shuhratini yuksaltiring!
3Xudoga aytingiz-kim:
Sening ishlaring qanday qo‘rqinchli!
Qudrating buyukligi tufayli,
Dushmanlaring Senga bo‘yin egarlar.
4Butun dunyo Senga sajda qilsin,
Seni tarannum etsin, ismingni kuylasin!
5Keling-da, Xudo yaratganlarini ko‘ringlar!
U bani-insonga ne-ne mudhish ishlar ko‘rsatdi!
6U dengizni quruqlikka aylantirdi,
Bani-Isroilni bahrdan piyoda o‘tkazdi;
Shul kez biz Undan chog‘ bo‘ldik.
7U O‘z qudrati bilan abadiy hukm surar,
Ko‘zlari xalqlarga diqqat bilan boqar,
Isyonchilar esa qad ko‘tarmas aslo!
8Ey xalqlar, Xudoyimizga sanolar o‘qing,
Unga tahsin-tasannolar yog‘diring!
9Bizning jonimizni O‘zi barhayot saqlagan,
Oyog‘imizning toyib ketishiga yo‘l bermagan.
10Sen bizni sinab ko‘rding, ey Xudo,
Kumushni tozalaganday bizni tozalading.
11Bizlarni to‘rga ilintirib,
Belimizga og‘ir yuk qo‘yding.
12Insonni boshimizga mindirding,
Bizni o‘tga ham, suvga ham itqitding,
Tag‘in bizni farovonlikka erishtirding.
13Men Sening uyingga borib,
Qurbonliklar keltirib beraman,
Atagan nazr-niyozlarimni bajo etaman.
14Qayg‘uli kunlarimda o‘z og‘zim bilan
Bu haqda Senga va’da bergan edim.
15Sening sha’ningga qo‘chqorni so‘yaman,
Dumba moyini kuydirib tutataman,
Buqalaru takalarni bag‘ishlayman.
16Kelingiz, tinglangiz, ey siz,
Barcha Xudodan qo‘rqadiganlar!
Jonim uchun U nelar qilganini hikoya etayin.
17O‘z og‘zim bilan Uni chaqirar edim,
Tildan qo‘ymas edim hamdu sanosin.
18Dilimda terslik bo‘lsaydi gar,
Rabbim meni tinglamas edi.
19Holbuki Xudo menga quloq soldi,
Duoyu ibodatlarim ijobat bo‘ldi.
20Xudo ibodatimni rad etmadi,
Darig‘ tutmadi mendan inoyatin.
Unga shon-sharaflar bo‘lsin!
66–SANO
Barcha xalqlar Xudoga shukr qilsin
1-2Ey Xudo,
Bizga mehribon bo‘l, duo qilgin bizni,
Munavvar yuzingni ustimizga porlatgin!
3Yer yuzi bo‘ylab rohing ma’lum bo‘lsin,
Barcha xalqlar bilib olsin najoting!
4Ey Xudo, xalqlar Senga shukr qilsin,
Barcha xalqlar Senga shukrona aytsin.
5Ellar bari sevinib tarannum etsin.
Elatlarni Sen adolat ila hukm etasan,
Yer yuzidagi qavomlarga yo‘l ko‘rsatasan.
6Ey Xudo, xalqlar Senga shukr qilsin,
Barcha xalqlar Senga shukrona aytsin.
7Mana, yer o‘z hosilini berdi,
Xudo, bizning Xudoyimiz bizni duo qildi.
8Ha, Xudo bizni doim duo qilsin, toki
Yer yuzining to‘rt burchagi Undan qo‘rqsin!
67–SANO
Muzaffar Xudoga qaratilgan madhiya
1-2Xudo ko‘tarilsin, yovlari to‘zisin,
G‘animlari Uning oldidan qochib ketsin!
3Sen ularni tutunday tarqatib yubor!
Otashda mum qanday erib ketsa,
Fosiqlar Xudo oldidan shunday yo‘q bo‘lsin!
4Solihlar bo‘lsa sevinsinlar,
Xudo huzurida shodiyona qilsinlar,
Quvonch bilan tarannum etsinlar!
5Qani, Xudoga kuylar ayting,
Uning ismini tarannum eting!
Bulut Chavandozini yuksaltiring!*
Uning nomi – Xudovanddir,
Xursandchilik qiling huzurida!
6Xudo O‘zining muqaddas makonidadir,
U yetim-yesirlarning Otasidir,
Tul ayollarning Himoyachisidir.
7Xudo yolg‘izlarga uy-joy beradi,
Zanjirbandlarni ozodlikka chiqaradi;
Isyonkorlar esa quruq cho‘lda qolaveradilar.
8Ey Xudo,
Sen O‘z xalqing oldiga chiqayotganingda,
Biyobonda kezib qadam otayotganingda,
9Xudo oldida, Isroilning Tangrisi oldida
Yer larzaga keldi, Sinay* tog‘i tebrandi,
Hatto falak ham erib sel bo‘ldi.
10Sen diyoringga baraka yomg‘irini yog‘dirding,
Tetiklading-da holdan ketganda, ey Xudo.
11Ummating u diyorda istiqomat qilganda,
Bechorahollarga O‘z ne’matingni hozirlading, ey Xudo!
12Rabbano e’lon qilmoqda,
Mujda keltirayotgan qizlar – ulkan qo‘shin:
13«Sarkardayu shohlar to‘zday to‘zg‘ib ketyapti,
Uyda qolgan ayollar o‘ljani taqsimlashyapti».
14Nahot siz qo‘ralar* aro yotaverasiz?
Kaptarning* qanotlari kumush ila qoplangan,
Parlari yaltiroq oltin kabi tovlanar.
15Jabbor diyoridan shohlarni to‘zitganda,
Zulmon tog‘ini qor yog‘ib bosdi.
16Bashan tog‘i – Xudoning tog‘i,
Bashan tog‘i – yuksak tog‘dir.
17Xudo makonim deb tanlagan
Nechun siz g‘ilay qaraysiz, yuksak cho‘qqilar?
Mana, Xudovand unda abadiy davr surar!
18Xudoning jang arobalari ming-mingu lak-lak,
Ular ichra Rabbimiz O‘zi kelyapti;
U muqaddas makoni – Sinay tog‘idadir.
19Sen yuksaklikka chiqib, asirlarni asir olding,
Insonlar aro hadyalar qabul qilding,
Toki hatto osiy bandalar ham
Sendan panoh topsin, yohu Xudovando!
20Har kuni Rabbimizni olqishlang!
Xudo bizga og‘irlik qo‘ysa-da,
Bizni O‘zi xalos qiladi.
21Xudo biz uchun Xaloskor Tangridir,
Qodir Rabbimiz qo‘lidadir o‘limdan najot.
22Xudoning O‘zi yovning boshini ezib tashlar,
Gunohi bilan gerdayib yurgan sochli kallani majaq qilar.
23«Bashandan qaytaraman, – dedi Rabbano, –
Dengiz tubidan qaytaraman seni.
24Oyog‘ingni yovning qoniga bulagaysan,
Itlaring ham qon yalab-yalab to‘ygay!»
25Ular Sening tantanavor yurishlaringni,
Yo Xudoyo, ey Tangrim, ey Podshohim,
Sening muqaddas makonga chiqishingni ko‘rdilar.
26Oldinda xonandalar, orqada sozandalar,
O‘rtada childirmachi qizlar yurishardi.
27Ey sizlar, Isroil urug‘i bo‘lganlar,
Yig‘inlarda Xudoyi Taologa sanolar o‘qing!
28Mana kenja Benyamin ularning yo‘lboshchisi,
Ular aro tumonat Yahudo amirlari bor,
Zavulun va Naftoli* beklari ham hozir edi.
29Xudoying senga kuch atab qo‘ygan.
Bizga yaratganingni amalda ko‘rsat, yo Xudoyo!
30Quddus tepasidagi ma’badingdan boshlab
Podshohlar Senga hadya keltiradilar.
31Qamishzorda* yashovchi yovvoyi hayvonni,
Xalqlar buzoqlari ichidagi buqalar galasini cho‘chitgin!
Kumush yombilari ila yasanib yelib borayotgan
Jangovar xalqlarni O‘zing to‘zitib yuborgil!
32Misrdan hudaychilar keladi,
Habashlar Xudoga qo‘l cho‘zadi.
33Ey yer yuzi sultonliklari, Xudoni kuylang,
Rabbimiz sha’niga xonish aylang!
34Osmonu falak yuksakligiga mingan,
Azaliy samovotdan tushgan Chavandozni kuylang!
Mana, U O‘z ovoziga kuch berib xitob qilar.
35Xudoning qudratiga tan beringlar!
Uning salobati Isroilning ustidadir,
Kuch-qudrati esa bulutlarda namoyondir.
36Xudo O‘zining muqaddas makonida vahimalidir,
U Isroilning Tangrisidir,
O‘z xalqiga quvvat va g‘alaba baxsh etar.
Xudoni olqishlang!
68–SANO
Ma’yusning fig‘oni
1-2Qutqargin meni, ey Xudo!
Suvlar halqumimga qadar yetdi.
3Chuqur botqoqlikka botganman,
Oyoq qo‘yadigan joyim yo‘q.
Tubsiz girdob og‘ushida qoldim,
Sel meni olib keta yozdi.
4Men faryod qilaverib charchadim,
Tomog‘im qurib ketdi,
Xudoni kutib ko‘zim nuri so‘ndi.
5Mendan nohaq nafratlanayotganlar
Boshimdagi sochlardan ham ko‘p bo‘ldi-ku!
Menga behuda xusumat qilayotganlar juda zo‘r,
Ular meni xomush qilmoqchilar.
Men hech na olmagan bo‘lsam ham,
Qaytarib berishga majbur etyaptilar.
6Ey Xudo, aqlsizligimni O‘zing bilasan,
Aybdorligimni Sendan yashirmayman.
7Yo Rabbiy, Sarvari koinot,
Senga umid qilganlar uyatga qolmasin,
Men sababli, ey Isroil Xudosi,
Tavakkal qiluvchilar bo‘lmasin xijolat!
8Men Sen deb haqoratga chidayapman,
Xijolatdan yuzim shuvut.
9Aka-ukamga, o‘z onamning o‘g‘illariga
G‘aribu begona bo‘lib qoldim.
10Sening uyingga bo‘lgan rashkim
Mening ichimni kemiryapti.
Seni tahqir qiluvchilarning haqorati
Mening boshimga tushdi.
11Yig‘lab, ro‘za tutib jonimni qiynasam,
Bu ham haqorat sanaldi menga.
12Qanorni* o‘zimga ust-bosh qilganimda,
Ular uchun afsona bo‘ldim.
13Shahar kirishida o‘tirganlar og‘ziga tushdim,
Mayxo‘rlar taronasiga hadaf bo‘ldim.
14Ey Xudovand, Sen lutf qilgan chog‘ing
Ibodatimni Senga yo‘llayman,
Ey Xudo, Sening inoyating behad ekan,
Menga qat’iy najot yuborgin!
15Meni balchiqdan chiqarib qo‘y, botib ketmayin!
Mendan nafratlanayotgan odamlardan,
Chuqur suvlardan xalos bo‘layin!
16Sel suvlari meni olib ketmasin,
Tubsiz chuqurlik meni yutmasin,
Quduq og‘zi ustimdan yopilmasin!
17Menga quloq bergin, ey Xudovand!
Sening lutfu karaming beqiyos,
Rahmdilliging esa behisob ekan,
Menga e’tibor bergin!
18Yuz o‘girma qulingdan,
Kulfatdaman, menga tez javob bergin!
19Yaqinroq kelib, jonimni xalos qilgin,
Menga najot ber, dushmanlarim uyalsin!
20Boshimga ne-ne haqoratlar tushdi,
Qanchalik rasvoyu sharmisor bo‘ldim, O‘zing bilasan!
Yovlarimning hammasi Sening ko‘z o‘ngingda.
21Sharmandalikdan yuragim qon bo‘ldi,
O‘lar holatda darmonsizman.
Shafqat kutdim, ammo behuda;
Tasalli qidirdim, lekin topmadim.
22Yemagim uchun menga zahar berdilar,
Tashnaligimda menga sirka ichirdilar.
23O‘z dasturxonlari ularga qopqon bo‘lsin,
O‘z hamsuhbatlari ularga tuzoq bo‘lsin!
24Ularning ko‘z nuri so‘nib qolsin,
Bellari doim titraydigan bo‘lsin!
25Sen g‘azabingni ularning boshiga soch,
Qahringga duchor qil ularni!
26Ularning maskani huvullab qolsin,
Chodirlarida tirik jon qolmasin!
27Sendan jafo chekkanlarni ular quvadi,
Sen yaralagan odamlarning yarasini esa
Qayta-qayta kovlaydilar.
28Ularning gunohiga gunoh qo‘shgin,
Ularni mutlaqo oqlamagin!
29Hayot kitobidan o‘chirilsinlar,
Solihlar bilan birga yozilmasinlar!
30Men-ku bechoraman, azobdaman;
Ey Xudo, O‘z najoting ila meni tiklagin!
31Qo‘shig‘imda Xudoning nomini sharaflayman,
Shukronalar bilan Uni ulug‘layman.
32Ana shu har qanday tuyoqli, shoxli buqadan
Yoki ho‘kizdan ko‘ra Xudovandga maqbul keladi.
33Haqirlar buni ko‘rib sevinadilar.
Ey, barcha Xudoga intilayotganlar,
Sizning dilingizga yana jon kirsin!
34Xudovand bechoralar fig‘onini eshitar,
Asir tushgan O‘z azizlarini xor qilmas.
35Yer ham, ko‘k ham, dengizlar ham,
Unda qaynaydigan bor maxluqotlar ham
Xudoga hamdu sanolar aytishsin!
36Zero Xudo Sionga najot yuborib,
Yahudo shaharlarini obodon qilajak.
Ular diyorni egallab, tinch yashashajak.
37Xudo qullarining nasli unga o‘rnashajak,
Xudo nomini sevguchilar unda huzur topajak.
69–SANO
Dushman qo‘lidan qutulish uchun iltijo
1-2Yo Xudoyo Xudovando, yordam bergin,
Meni xalos qilmoqqa shoshilgin!
3Jonimga qasd qilganlar sharmanda bo‘lsin,
Yuzlari shuvut bo‘lsin!
Menga yomonlikni istaganlar orqaga qaytib,
Rasvoi olam bo‘lsinlar!
4Menga: «Ehe, eha!» – deganlar
Sharmandalikdan parishon bo‘lsinlar!
5Barcha Seni qidiruvchilar quvonib,
Sendan xursand bo‘lsinlar!
Sening najotingni orzu qilganlar:
«Xudo ulug‘dir!» – desinlar mudom.
6Men ersam, bechora va faqirman,
Ey Xudo, menga tez kelgin!
Sensan yordamchim va Qutqaruvchim,
Kech qolmagin, ey Xudovand!
70–SANO
Qariganda Xudodan yordam so‘rash
1Ey Xudovand, Seni panoh tortib kelaman,
Abadiy sharmanda bo‘lmayin!
2Adolating xotiri uchun menga najot bergin,
Qulog‘ingni men tomonga tutgin,
Toki kulfatdan qochib xalos bo‘layin!
3Sen men uchun suyanar qoya bo‘lgin,
Doim qochib berkinar joyim bo‘lgin!
Meni qutqarmoqqa amr bergansan-ku,
Yakka O‘zingsan mening suyanchig‘im, qo‘rg‘onim!
4Ey Xudoyim,
Qutqar meni fosiq odamlardan,
Nopoku tajovuzkorlar panjasidan!
5Mening umidim Sensan-ku, yo Rabbiy,
Yoshligimdan beri ishonchimsan, ey Xudovand!
6Tug‘ilganimdan buyoq Senga suyanganman,
Onam qornidan O‘zing yorug‘ dunyoga chiqarding,
Seni qanchalar madh qilsam ozdir.
7Men ko‘plar nazarida ajib bo‘lib qoldim,
Illo Sen mening qudratli panohimsan.
8Savlating kun bo‘yi ko‘z o‘ngimda mening,
Hamdu sanoying tushmas tilimdan mening.
9Qarigan chog‘imda meni tashlab ketma,
Quvvatim bitganda meni tark etma!
10Dushmanlarim menga qarshi til birkitmoqda,
O‘zaro kengashib, jonimga qasd qilmoqdalar.
11«Xudo uni tashlab qo‘ygan, deyaptilar,
Quvib yetib tutinglar uni,
Uni qutqaradigan qolmabdi-ku».
12Ey Xudo, mendan uzoqlashma,
Menga yordam bermoqqa shoshgin, ey Xudoyim!
13Jonim dushmanlari sharmanda bo‘lsin, yo‘qolsin!
Menga yomonlikni ravo ko‘rganlar uyalsin,
Rasvoi olam bo‘lsinlar!
14Menga qolsa, doim Senga umid bog‘layman,
Senga maqtovlarni oshiraveraman.
15Sening adolatingni kun sayin hikoya etaman,
Najotkorligingni tildan qo‘ymayman mutlaqo.
Sinoatlaringni qancha bayon etsam ozdir!
16Men Rabbimning kuch-qudratiga suyanib boraman,
Sening haqiqatingdan bo‘lak hech na tilga olmasman, ey Xudovand.
17Yoshligimdanoq O‘zing meni o‘rgatgansan, ey Xudo,
Hozirga qadar mo‘jizalaringni xabarlab yuraman.
18Ey Xudo, men qartayganimda ham,
Sochimga oq tushganda ham meni tark etma,
Toki shu naslga Sening qudratingni bayon etay,
Kelajak avlodga esa botirligingni e’lon etay!
19Ey Xudo, osmonday yuksakdir adolating,
Sen ulug‘ ishlar bajargansan.
Sen kabi kim bor, ey Xudo?
20Sen meni ko‘p yomon falokatlarga yo‘liqtirding,
Endi qayta jonlantirgin meni!
Yerning qa’ridan qaytarib chiqargin meni!
21Meni yana yuksaltirib, taskin bergin!
22Ey Xudo, Senga shukrlar deyman,
Sening sadoqatingni changda kuylayman,
G‘ijjak chalib Seni kuylayman,
Ey Isroilningmuqaddas Tangrisi!
23Men Seni tarannum etaveraman,
Lab-dahanim Seni kuylayversin,
Sen qutqargan jonim ham kuylasin.
24Adolatingni tildan qo‘ymasman aslo.
Menga yomonlik istaganlarni qarang,
Ular sharmandayu, yuzlari shuvut bo‘ldi!
71–SANO
Ulug‘ Podshohning tinchlik hukmronligi
1Ey Xudo,
Podshohga O‘z haqqoniyatingni ato qilgin,
Shahzodaga Sening adolating yor bo‘lsin!
2U Sening xalqingni haqqoniyat bilan,
Faqirlaringni insof ila hukm etsin.
3Toki tog‘lardan elga osoyishtalik,
Tepalardan adolat oqib kelsin.
4U elning faqirlarini himoya qilsin,
G‘arib-g‘urabolarni xalos etsin,
Zolimni esa ezib tashlasin!
5Quyosh balqib, oy chiqib turguncha,
Barcha nasllar sendan qo‘rqqaylar.
6O‘ti o‘rilgan maysazorga tushuvchi yomg‘ir kabi,
Tuproqni sug‘oradigan ko‘k tomchilari singari
Shoh diyorga barakat keltirgay.
7U hukm surgan ayyomda solih yashnagay,
Oy yo‘q bo‘lguncha tinchlik-osoyish bo‘lgay.
8Dengizdan dengizga qadar,
Daryodan* to yer chetlarigacha U hukm surgay.
9Cho‘l xalqi Uning oldida egilajak,
Dushmanlari tuproqni yalayajak!
10Tarshish* va orollar shohlari Unga boj keltirajak,
Shabo va Sabo* shohlari Unga hadya berajak.
11Hamma podshohlar Unga sajda qilajak,
Barcha millatlar Unga xizmat qilajak.
12Zero U dodlab yurgan faqirni,
Homiysi yo‘q qashshoqni qutqarur.
13Bechorayu miskinlarga rahmdillik ko‘rsatur,
Faqirlarning joniga ora kirur.
14Hiylagar va zo‘ravondan ularni ozod qilur,
Nazarida ularning qoni juda qadrli bo‘lur.
15U uzoq yashasin!
Unga Shabo oltinidan berilsin!
Doimo U uchun duo qilgaylar,
Kundan-kun Uni olqagaylar!
16O‘lka bo‘ylab bug‘doy hosili mo‘l bo‘lgay,
Lubnon o‘rmonlariday bo‘lgay hosili,
Tog‘u tepa boshlarida hilpillagay.
Shahar ahli esa yerdagi maysa kabi chechak otgay.
17Shohimiz nomi mangulikka turajak,
Quyosh turguncha dong‘i oshajak.
Barcha xalqlar U orqali baraka topajak,
Hamma ellar Uni muborakbod etajaklar.
18Mo‘jizaviy ishlarni yolg‘iz O‘zi bajaruvchi
Isroilning Tangrisi, Xudoyi Taoloni olqishlang!
19Uning ulug‘vor ismiga abadiy ofarinlar bo‘lsin,
Butun yer yuzi Uning shuhrati bilan to‘lsin!
Omin! Omin!
20Ishay o‘g‘li Dovudning ibodatlari shu bilan tugadi.
72–SANO
Solih bilan fosiqning qismati
1Isroilga, ha, barcha dili poklarga
Xudo doim himmatlidir.
2Mening esa oyoqlarim qoqila yozib,
Tovonlarim toyishiga oz qolgan edi.
3Men fosiqlar sog‘lomligini ko‘rdim,
Maqtanchoqlar holiga g‘ashim keldi.
4Ular o‘lgundek iztirob chekmaydi,
Tanlari esa soppa-sog‘lomdir.
5Ularda xalq dardi yo‘q,
Boshqa odamlarday baloga yo‘liqmaydilar.
6Gardanlariga mag‘rurlik munchog‘in taqib,
Zo‘ravonlik libosiga bezanganlar.
7Ko‘zlari semizlikdan qisilib qolgan,
Ko‘ngillaridagi xayollar daydib yuradi.
8Mazax bilan, kek saqlab gapiradilar,
Kibr ham, jabr ham tushmas tillaridan.
9Og‘izlarini ko‘kka ko‘targanlar,
Zabonlari esa yerda sudralmoqda.
10Hatto Xudo xalqi ular tomon yuz burmoqda,
Ularda suv ko‘p ekan, ichgan qonar ekan.
11«Tangri qayerdan biladi?
Taoloda bilim bormikan?» – deydilar.
12Ana shundaydir betavfiqlar,
Bu dunyoda rohat-farog‘atdadirlar,
Davlatlari tobora oshib boradi.
13Men bekorga pok saqlabman yuragim,
Halol qo‘lim-la ishlamog‘im behuda ekan!
14Men har kuni kulfatga yo‘liqaman,
Subhdan-subhga adabimni yeyapman-ku!
15Agarda shunday so‘zlayman, deganimda,
Sening o‘g‘illaring nasliga xoinlik qilar edim.
16Buni qanday tushunish kerak deb o‘ylaganimda,
Bu menga ovoragarchilikday tuyuldi –
17To Tangrining aziz makoniga kirib,
Ularning xotimasini tushunib olgunimcha..!
18Ha, Sen ularni toyg‘oq yerlarga qo‘yding,
Bexosdan tubi yo‘q jarlikka uloqtirarsan.
19Ular nogahon dong qotib qolar,
Dahshatdan supurilib, barham topar.
20Uyg‘onganda tush qanday esdan uchib ketsa,
Sen, yo Rabbiy, ularni shunday uyg‘otib,
Bema’ni xayollarini barbod qilasan.
21Mening yuragim qaynab turganda,
Jon-tanim azobda qolganda,
22Men nodon va johil bo‘lib qoldim,
Sening oldingda hayvon kabi edim.
23Biroq men doim Sen bilanman,
Sen mening o‘ng qo‘limdan tutib turasan.
24Maslahating ila menga yo‘l ko‘rsatib,
Oxirida meni sharaf ila qabul qilasan.
25Osmonda kimim bor Sendan bo‘lak?
Yerda ham Sendan o‘zgasini istamayman.
26Badanim, yuragim holdan ketmoqda,
Illo Xudo abadiy dilim suyanchig‘idir,
Ezgulik qismatim Uning O‘zidir.
27Mana, Sendan uzoqda qolganlar yo‘qolur,
Senga xoinlik qilgan har bir kishini nobud etasan.
28Lekin men uchun Xudoga yaqinlashmoq yaxshidir.
Uning barcha ishlarini targ‘ib qilay deyman,
Xudoyi Taoloni o‘zim uchun panoh bilaman.
73–SANO
Ma’badni xarob qilganlardan nolish
1Ey Xudo, Sen nechun bizni abadiy rad qilding?
Nega O‘z yayloving qo‘ylariga qarshi qahring o‘t oldi?
2Qadimdan sohib bo‘lgan ummatingni eslagin,
O‘z xalqim deb qo‘lga kiritgan millatni,
Maskanim deb tanlagan Sion tog‘ini ayagil!
3Shu bepoyon xarobaga qarab odim otib boravergin:
Dushman ma’badingga qanchalik vayronagarchilik keltirgan!
4Aziz makoning o‘rtasida yovlaring na’ra tortib,
Tug‘ deb o‘z sanjoqlarini o‘rnatdilar.
5Ular xuddi daraxtga bolta urgandek,
Sening aziz makoningni boltalab tashladilar.
6Ma’badning hamma yog‘och bezaklarini
Boltayu tabarlar-la chopib tashladilar.
7Ma’badingni otashga berdilar,
Isming o‘rin olgan aziz joyni haromladilar.
8«Ularni batamom vayron qilamiz!»
– deb ko‘ngildan kechirdilar,
Mamlakatdagi barcha Xudo uylarini kulga aylantirdilar.
9Ilohiy alomatni topolmay qoldik,
Nabi-anbiyo ham qolmadi bizda,
Hech kim bilmaydi, qachongacha...
10Ey Xudo, qachongacha g‘anim haqorat etadi?
Dushman ismingni abadiy so‘karmikan?
11Nechun qo‘lingni, kuchli o‘ng qo‘lingni cho‘zmay turasan?
Qo‘ltig‘ingdan qo‘lingni chiqar-da, yo‘q qil ularni!
12Ey Xudo, Sen qadimdanoq mening Podshohimsan,
Zamin bo‘ylab najotlar yuborguchi Xudosan.
13Sen qudrating bilan dengizni yorib,
Ajdaho boshlarini suvda yakson qilgansan.
14Ha, Levatan* boshlarini tilka-pora qilib,
Uni cho‘l ahliga yemish uchun tashlagansan.
15Yangi chashmalaru anhorlarni yuzaga keltirib,
Doim oqib kelgan daryolarni quritib yuborgansan.
16Kunduz Seniki, kecha ham Senikidir,
Yog‘duni, quyosh nurini Sen bunyod etgansan.
17Barcha yer chekkalarini o‘rnatgan Sensan,
Yozu qishni ta’sis etgan O‘zingsan.
18Shuni eslagin, ey Xudovand,
Dushman Seni haqorat qildi,
Olchoq bir qavm Sening ismingni so‘kdi.
19Kaptaring jonini yovvoyi hayvonlarga berma,
Bechoralaring hayotini abadiy unutma!
20O‘z ahd-paymoningga e’tibor bergin,
Zero diyorimizning qorong‘u joylari
Zo‘ravonlik o‘choqlari bilan to‘lib ketgan.
21Haqiru mazlum sharmandalarcha tislanmasin,
Bechorayu kambag‘al yana ismingga sanolar o‘qisin!
22Turgin, ey Xudo, O‘z g‘oyangni himoya qilgin!
Kun bo‘yi yog‘ayotgan razillar haqoratini inobatga olgin!
23Dushmanlaringning tovushini eshitmay qolmagin,
Isyonchilar g‘ulg‘ulasi to‘xtovsiz yuksalib boryapti-ku!
74–SANO
Solihning yuksalishi haqida duo
1-2Senga shukrlar deymiz, ey Xudo,
Shukrlar deymiz, chunki Sening isming yaqin,
Bunga O‘z ajoyiboting guvohdir.
3«Men belgilagan vaqtning o‘zida
To‘g‘rilik bilan hukm chiqaraman.
4Yer va undagi borliq jon qaltiraganda,
Uning ustunlarini O‘zim o‘rnida tutaman».
5Manmanchilarga deyman: Manmanlik qilmang!
Muguzingizni ko‘tarmangiz, ey fosiqlar!
6Ko‘kka ko‘tarmangiz muguzlaring,
Kekkayib gapirmang-da g‘oz yurib!
7Zotan na Sharqdan, na G‘arbdan,
Na cho‘llardan odamga yuksaklik kelur.
8Hokimi mutlaq faqat Xudodir,
Birovni yerga urar, birovni yuksaltirur.
9Mana, Xudovandning qo‘lida kosa bor,
Unda sharob ko‘pirib qaynar;
Shu kosadan U quyar-da,
Zamindagi jami betavfiqlarga ichirar,
Ular ichib-ichib, quyqasini ham yalab chiqar.
10Shuni men abadiy xabar qilaman,
Yoqubning Xudosiga tarannum etaman.
11Fosiqlarning hamma shoxlari qirqilgusi,
Solihlar muguzi esa yuksalib borgusi.
75–SANO
Xudoning adolatli hukmini kuylash
1-2Yahudo yurtida Xudo ma’lumdir,
Isroilda Uning nomi buyukdir.
3Salimda* Uning makoni bo‘lgan,
Sionni O‘ziga maskan qilib olgan.
4O‘sha yerda U lovullagan o‘qlarni sindirib,
Qalqonu, shamshiru jang yarog‘larin
Yakson qilgan edi.
5Sendan nur yog‘ilib turadi,
Vahshiy tog‘lardan ham bahaybatsan.
6Dili botirlar o‘lja bo‘lib,
O‘lim uyqusiga yo‘liqdilar;
Erlarning hech biri qo‘liga mador topolmadi.
7Ey Yoqub Xudosi, Sening tanbehingdan
Arava ham, ot ham karaxt bo‘lib ketdi.
8Sen, ha Sen – dahshatlisan;
G‘azabing kelganda oldingda kim tura olar?
9Osmondan hukmingni bildirganingda,
Yer qo‘rqib, sukutga cho‘mdi.
10Ey Xudo, Sen hukm etmoqqa turganingda,
Yerdagi barcha mazlumlarga qutulish umidi keldi.
11Insonlar qahri Senga hamdu sanoga aylanadi,
Qolgan g‘azabni esa Sen bo‘ysundirasan.
12Rabbingiz Xudovandga nazr atab,
Uni bajo keltiringlar!
Ey, barcha Uning atrofida bo‘lganlar,
Dahshatli Xudoga hadya keltiringlar!
13U amirlar ruhini bo‘ysundirur,
U dunyo podshohlari uchun qo‘rqinchlidur.
76–SANO
Xudovand O‘z xalqini tashlab ketmas
1-2Ovozim boricha Xudoga faryod qilaman,
Ovozim Xudoga yetib boradi,
U quloq soladi menga.
3Og‘ir kunimda Rabbimga iltijo qilaman,
Tun bo‘yi qo‘limni uzatib, tushirmayman,
Jonim esa tasallini rad qiladi.
4Xudoni eslab, titrayapman,
Andisha qilib, jonim holdan toymoqda.
5Sen ko‘z yumishimga yo‘l bermayapsan,
Yuragim siqilib, so‘zlay olmayman.
6Men eski kunlarni,
O‘tgan davrlarni o‘ylamoqdaman.
7Kechalari chalgan ohanglarimni eslab,
O‘z qalbim ila suhbat qilaman,
Ruhim so‘rab-surishtirmoqda:
8Nahotki Rabbimiz abadiy tashlab qo‘yar,
Boshqa hech qachon lutf-karam qilmas bizga?
9Nahotki Uning inoyati tamoman ado bo‘lgan,
Kelgusi nasllarga yana vahiy kelmas bo‘lsa?
10Nahotki Tangri shafqat qilishni unutgan,
Rahmdillik manbaini g‘azabi to‘sib qo‘ygan bo‘lsa?
11Taoloning o‘ng qo‘li o‘zgargani –
Bu mening dardimning boisi, dedim.
12Men Xudovandning ishlarini xotirlayman,
U azaldan yaratgan barcha mo‘jizalarini eslayman.
13Sening butun amallaring haqida fikr yurgizib,
Ko‘rsatgan ajoyibotingni chuqur o‘ylayman.
14Ey Xudo, Sening yo‘ling muqaddasdir,
Xudomizdan ulug‘ iloh kim ekan?
15Mo‘jizakor Tangri faqat Sensan,
Xalqlar aro qudratingni bildirgansan.
16O‘z xalqingni kuchli qo‘ling-la ozod etib,
Yoqub va Yusuf o‘g‘illarini qutqargansan.
17Suvlar Seni ko‘rdi, ey Xudo,
Suvlar Seni ko‘rdi-da qo‘rqdi,
Tubsiz ummonlar larzaga keldi.
18Bulutlar yomg‘irin quydi,
Samoda momaqaldiroq gumburladi,
O‘qlaring to‘rt tomonga uchib ketdi.
19Dovul ichidan chaqmog‘ing gumburladi,
Barqlaring dunyoni yoritib yubordi,
Yer yuzi qaltirab ostin-ustin bo‘ldi.
20Sening yo‘llaring dengizdan o‘tdi,
Rohlaring azamat suvlardan kechdi.
Izlaring esa – noma’lumdir.
21Muso va Horun qo‘li bilan Sen
Xalqingni suruv kabi yetaklab bording.
77–SANO
Sadoqatsiz xalq, sadoqatli Xudo
1Ey xalqim, Qonunimga diqqat eting,
Og‘zimdan chiqqan o‘gitlarni tinglang!
2Masal aytmoq-chun og‘iz ochaman,
Azaliy sirlarni bayon etaman.
3Eshitgan hamda bilganlarimizni,
Ota-bobolarimiz bizga aytganlarini
4O‘z o‘g‘il-nabiralarimizdan yashirmaylik,
Kelajak naslga ham xabar etaylik
Xudovandning shon-shuhratiyu buyuk qudratin,
Uning ko‘rsatgan barcha mo‘jizalarin.
5U Bani-Yoqub uchun nizom o‘rnatgan,
Isroil o‘g‘illariga Tavrotni yo‘llagan.
O‘g‘illaringizga ularni o‘rgating deb,
Ota-bobolarimizga buni amr etgan-kim,
6Kelgusi nasl, tug‘ilajak o‘g‘illar ham bilsin,
Ular esa o‘z davrida o‘z o‘g‘illariga o‘rgatsin.
7Toki ular Xudoga umid bog‘lasinlar,
Tangri yaratgan ajoyibotni unutmasinlar,
Amr-farmonlariga esa amal qilsinlar.
8Zinhor, ota-bobolarimiz kabi o‘jar va isyonkor,
Yuragi tosh, Xudoga sadoqatsiz nasl bo‘lmasinlar.
9O‘q-yoy bilan qurollangan Efraim* o‘g‘illari
Jang kunida orqaga qaytdilar.
10Ular Xudo buyurgan ahdni tutmadilar,
U yuborgan Tavrot yo‘lidan yurmoq istamadilar.
11Uning ajoyibotini esdan chiqarib,
Ko‘rsatgan mo‘jizalarini unutdilar.
12Misr diyorida, So‘an dashtida
Ularning ota-bobolari oldida
Xudo mo‘jizalar ko‘rsatgan edi:
13Dengizni yorib, o‘rtasidan ularni o‘tkazdi,
Suvlarni bir devor kabi qilib qo‘ydi.
14Kunduzi bulut bilan ularni yetaklar,
Tunlari esa otash yorug‘i ila yo‘l ko‘rsatar edi.
15Ular uchun cho‘l-biyobonda qoyalarni yorib,
Katta girdobday suv chiqarib berdi.
16U qoyalardan oqizgan suvlar
Ulkan daryoga aylanib qoldi.
17Ammo ular gunoh qilishda davom etib,
Sahroda Xudoyi Taoloni g‘azablantirdilar.
18Nafslariga qarab ovqat talab qilib,
Ko‘ngillarida Tangrini sinab ko‘rdilar.
19Xudoga qarshi so‘zlab, shunday dedilar:
«Tangri cho‘lda dasturxon yozolarmikan?
20Darvoqe, U qoyani yorib suv chiqazgan,
Shunda selday suvlar oqqan edi.
Ammo nahot xalqiga non ham berar,
Go‘sht ham hozirlay bilar ekan?»
21Xudovand bularni eshitib g‘azablandi,
Bani-Yoqubga o‘t-suv bo‘ldi,
Isroilga qarshi jahlga mindi.
22Chunki ular Xudoga inonmadilar,
Tan bermadilar-da najotkorligiga.
23Shunga qaramay, U yuqoridan bulutlarga amr etdi,
Osmon qopqalarini ochib yubordi.
24Yemoq uchun ularga manna* yog‘dirdi,
Ha, samoviy g‘alla berdi ularga.
25Odamzod farishtalar nonini yedi,
Ularga to‘yguncha ozuqa yubordi.
26Ko‘k yuzidan U sharq shamolini qo‘zg‘atdi,
Qudrati bilan janub yelini estirdi.
27Ularning ustiga to‘zondek go‘sht yog‘dirdi,
Dengizdagi qumday qush-parranda shay qildi.
28Ular manzilining o‘rtasigayoq,
Chodirlari atrofigacha bularni yog‘dirdi.
29Ular qorni to‘yguncha yeb-ichishdi,
Nafslari qonguncha, ularga berdi.
30Hanuz ishtahalari uzilmagan,
Luqmalari hamon og‘izlarida ekan,
31Ularga qarshi Xudo qahri keldi,
U Isroil yigitlarini qirdi,
Eng baquvvatlarini o‘ldirdi.
32Shunga qaramay, ular yana gunoh qildilar,
Xudovandning mo‘jizalariga inonmadilar.
33U ularning kunini ovoragarchilikda,
Umr yillarini dahshat ichida bitirdi.
34Tangri ularni o‘ldirayotganda ular o‘girilib,
Tongdanoq Uning huzuriga yugurishar edi.
35Xudo ularning najot qoyasi bo‘lganini,
Xudoyi Taolo ularni qutqarib kelganini eslardilar.
36Lek og‘izlari-la Unga xushomad qilar,
Tillari-la Unga yolg‘on so‘zlardilar.
37Uning oldida yuraklari qiyshaygan edi,
Buyurgan ahdiga bevafolik qildilar.
38Shunga qaramay, U rahmdillik ko‘rsatdi,
Gunohlaridan o‘tib ularni halok etmadi.
Necha martalab qahrini ulardan qaytarib,
Butun g‘azabini birdan to‘kmadi.
39U bilar ediki, ular o‘tkinchi maxluqdir,
Chiqib ketib, qaytib kelmas nafasginadir.
40Necha martalab cho‘lda Uning g‘ashini keltirdilar,
Dasht-biyobonda Uni g‘azablantirdilar!
41Ular Xudoni qayta-qayta sinadilar,
Isroilning muqaddas Tangrisini ranjitdilar.
42Ular Uning qudratli qo‘lini,
Ularni jabr-zulmdan qutqargan kunini,
43Uning Misrda ko‘rsatgan ajoyibotini,
So‘an dashtida ko‘rgazgan g‘aroyibotini esdan chiqardilar.
44Xudo Nil daryosini qonga aylantirdi,
Misrliklar suv icholmay qoldi.
45Ularni chaqsin deya hasharot galasini yubordi,
Qirib bitirsin deya qurbaqalarni yo‘lladi.
46Ularning hosilini chigirtkaga berdi,
Mehnatlari samarasini qurtlarga yedirdi.
47Uzumzorlariga do‘l yog‘dirdi,
Tut-anjirlarini yax bilan xarob etdi.
48Hayvonlarini do‘lga duchor qildi,
Podalarini barq otashiga berdi.
49Ularga qarshi qahr-g‘azabi o‘t oldi,
Boshlariga jahl, zug‘um, balolar keltirdi,
Talay qiruvchi malaklarni ham yubordi.
50Tangri O‘z g‘azabiga yo‘l ochdi-yu,
O‘limdan saqlamadi ularning jonini,
Vaboyu qirg‘inga topshirdi mollarini.
51Misrda har bir to‘ng‘ich farzandni urdi,
Hom* chodirlaridagi bor erkaklik g‘ururini yo‘qotdi.
52Xudo O‘z xalqini qo‘ylar kabi haydab chiqardi,
Cho‘lda ularni suruv kabi yetaklab bordi.
53Ularni bexatar boshlab bordi, ular qo‘rqmadi,
Dushmanlari esa dengizga ko‘mildi.
54Ularni O‘zining muqaddas o‘lkasi hududiga,
O‘ng qo‘li egallagan bu toqqa keltirdi.
55O‘z oldidan el-elatlarni quvib chiqardi,
Isroil avlodlariga u yerni meros qilib berdi,
Ularni yovning chodirlarida joylashtirdi.
56Ular esa hali ham Xudoyi Taoloni sinab, xafa qilardilar,
Nizom-qoidalariga rioya etmasdilar.
57Otalari kabi orqaga qaytib xoinlik qildilar,
O‘qi adashgan kamon kabi egri ketdilar.
58Tepadagi sanamlarga topinib Uni xafa qildilar,
O‘yma butlarga sajda qilib rashkini qo‘zg‘atdilar.
59Xudo buni eshitib g‘azabga mindi,
Isroildan juda qattiq achchiqlandi.
60Odamzod ichra U olgan O‘z o‘rnini,
Shilo‘da* qurgan maskanini tashlab qo‘ydi.
61O‘z shonu shavkatin asirlikka mubtalo qildi,
Dushmanlar qo‘liga berdi O‘z sharafin.
62O‘z xalqini qilichga topshirdi,
O‘z mulkidan g‘azabi keldi Xudoning.
63Ularning yigitlarini o‘t yoqib bitirdi,
Qizlari nikoh qo‘shiqlarini aytmay qoldi.
64Ruhoniylari qilichdan o‘tkazildi,
Tul xotinlari yig‘layolmay qoldi.
65O‘sha vaqt Rabbim uyqudan turgan kabi,
Sharobdan kayf qilgan botirday uyg‘ondi.
66Dushmanlariga zarba berib orqaga qaytardi,
Ularni abadiy sharmandalikka duchor qildi.
67Xudo Yusuf qavmini rad etgan,
Efraim naslini tan olmagan bo‘lsa-da,
68Lekin Yahudo avlodini tanlab oldi,
O‘zi sevgan Sion tog‘ini sayladi.*
69O‘zining aziz makonini falak kabi yaratdi,
Yer kurrasiday mangu o‘rnatdi uni.
70Xudo O‘z quli Dovudni tanlab,
Uni qo‘y qo‘ralaridan olib chiqdi.
71O‘zining xalqi bo‘lgan Bani-Yoqubni,
O‘ziga ayirib olgan Isroilni boshqarmoq uchun,
Dovudni mol boquvchilikdan ozod qilib yuksaltirdi.
72U esa dil sofligi ila ularga cho‘pon bo‘ldi,
Mahoratli qo‘llari-la ularga boshchilik qildi.
78–SANO
Quddus nolasi
1Yot xalqlar Sening diyoringni bosib oldi,
Muqaddasma’badingni murdor qildilar,
Quddusni xarobaga aylantirdilar, ey Xudo.
2Qullaring jasadini yem uchun ko‘k qushlariga,
Azizlaring etini dasht hayvonlariga berdilar.
3Quddus atrofida ularning qonini suvdek to‘kib,
Ularni ko‘madigan biror kishi ham qoldirmadilar.
4Qo‘shnilarimiz ko‘zi oldida rasvoi jahon bo‘ldik,
Atrofdagilarga kulgi va masxara bo‘ldik.
5Ey Xudovand,
Qachongacha to‘xtovsiz g‘azab sochasan?
Qachongacha rashking otashday yonaveradi?
6Seni tanimaydigan millatlar ustiga,
Ismingni tilga olmaydigan o‘lkalar uzra
Qahringni to‘kib tashlagin!
7Ular Yoqubning boshini yeb yutdilar,
Uning yurtini talon-taroj qildilar.
8Otalarimizning gunohlarini bizga eslatma,
Darrov rahm-shafqatingni biz tomon yo‘lla!
Chunki biz juda ham xo‘rlandik.
9Ey, najotkor Xudomiz!
Isming hurmati uchun bizga yordam bergin,
O‘z noming xotiri uchun bizni qutqargin,
Gunohlarimizdan kechib yuborgin!
10Nima uchun yot xalqlar:
«Ularning Xudosi qayerda?» – desin?
Qullaringning to‘kilgan qonlari badaliga
Xalqlardan o‘ch olgin, ko‘zlarimiz ko‘rsin!
11Mahbuslar nolasi Senga yetsin!
O‘limga mahkum bo‘lgan odamzodni
Buyuk qudrating bilan asragin!
12Yo Rabbiy,
Qo‘shnilarimiz Senga qilgan haqoratlarini
Yetti marta ko‘paytirib o‘z bag‘riga qaytargin!
13Mana bizlar – Sening xalqingmiz,
Sening yayloving qo‘ylarimiz!
Senga abadiy shukrona aytamiz,
Nasldan-naslga maqtovingni oshiraveramiz.
79–SANO
Isroilni qayta tiklash uchun munojot
1-2Ey Isroilning Cho‘poni, bizni tinglagin!
Zuhur etgin, ey, Yusufni suruvday boshqargan,
Malaklar ustida taxt qurgan Xudo!
3Efraim, Benyamin, Manashe avlodlari oldida
O‘z qudratingni namoyon qilgin,
Bizni qutqarishga kelgin!
4Ey Xudo, bizni asl holimizga keltirgin,
Munavvar yuzingni ko‘rsatgin,
Bizlar najot topaylik!
5Ey Xudovand, Sarvari koinot,
Qachongacha xalqing ibodatiga darg‘azab bo‘lasan?
6Sen bizga ko‘z yoshi bilan non yedirding,
Kosa-kosa ko‘z yoshi ichirding.
7Qo‘shnilarimizning biz bilan talashuviga sabab bo‘lding,
Dushmanlarimiz bari mazax qilmoqdalar.
8Ey Xudo, Sarvari koinot,
Bizlarni asl holimizga keltirgin,
Munavvar yuzingni ko‘rsatgin,
Bizlar najot topaylik!
9Misrdan tok novdasini keltirding,
Xalqlarni quvib uni o‘tqazding.
10U uchun yer tayyorlagan eding,
U chuqur ildiz yoyib mamlakatni qopladi.
11Hatto tog‘lar ham uning soyasi ostida qoldi,
Tangri daraxtlaridaydir uning tarmoqlari.
12Uning butoqlari dengizga qadar,
Shoxlari esa
13Endi nega Sen uning ihotalarini buzding?
O‘tgan-ketgan uning unumini yulib tashlamoqda.
14O‘rmon to‘ng‘izlari uning ildizini yemirmoqda,
Yovon jonivorlari novdasini g‘ajib tashlamoqda.
15Ey Xudo, Sarvari koinot,
Bizga qaytib kelgin, axir!
Osmondan boqib panoh bergin,
Shu tokning ahvolini ko‘rib ketgin!
16O‘z qo‘ling bilan o‘tqazgan ko‘chatni,
O‘zing uchun o‘stirgan o‘g‘lonni asragin!
17Mana, uni chopib, otashda yondiryaptilar,
Ular Sening tanbeh-g‘azabingdan yo‘q bo‘lsin!
18O‘ng tomoningga ravo ko‘rgan mard uzra,
O‘zing uchun o‘stirgan inson o‘g‘li uzra qo‘ling bo‘lsin!
19Biz endi Sendan yuz o‘girmaymiz,
Jonimizga O‘zing jon bo‘lgin,
Toki Sening nomingni chaqirib yuraylik.
20Ey Xudovand, Sarvari koinot,
Bizlarni asl holimizga keltirgin,
Munavvar yuzingni ko‘rsatgin,
Bizlar najot topaylik!
80–SANO
Isroilni qutqargan Xudoga hamdu sano
1-2Quvvatimiz – Xudoni tarannum eting,
Yoqub Xudosiga shodlanib xitob qiling!
3Xonish qiling, childirma chaling,
Xushovoz g‘ijjak ila chang cherting!
4Yangi oyda, belgilangan vaqtda,
Bayram kunimizda burg‘u chaling!
5Chunki bu Isroilning qonunidir,
Yoqub Xudosining farmonidir.
6Xudo Misr yeriga qarshi chiqqanda,
Men tushunmaydigan bir til eshitdim,
U shuni Yusufga nizom qilib berdi:
7«Uning yelkasidagi yukini yengillashtirdim,
Qullik bo‘yinturug‘idan ozod etdim qo‘lin.
8Musibat kuni fig‘on ko‘targaningda,
Men senga najot yo‘lladim,
Guldurosli bulut ichidan senga javob berdim,
Isyongoh* suvlari bo‘yida seni sinadim».
9«Tingla, xalqim, seni jiddiy ogohlantiraman,
Ey Isroil, koshki Menga quloq solsang!
10Orangda boshqa tangri bo‘lmasin,
O‘zga el xudosiga bosh egmagin!
11Misr diyoridan seni olib chiqqan Rabbing,
Xudovand – O‘zimdirman.
Og‘zingni katta och, Men uni to‘ldirarman».
12«Biroq xalqim gapimga quloq solmadi,
Isroil Menga bo‘ysunmoq istamadi.
13Men ularni o‘jarliklari bo‘yicha qoldirdim,
Mayli o‘z xayollari bilan borsinlar, deya».
14«Qani edi xalqim Menga quloq solsa edi,
Isroil Mening yo‘llarimdan yursa edi!
15Dushmanlarini bir onda mag‘lub qilar edim,
Jabr etuvchilari uzra qo‘limni bosar edim.
16Xudobezorlar unga laganbardorlik qilar,
Uning ezgu qismati esa mangu bo‘lar edi.
17Senga bug‘doyning a’losini yedirar edim,
Qoyadan asal oqizib seni to‘ydirar edim».
81–SANO
ASAF SANOSI.
1Xudo ilohiy majlisda turib,
Ilohiylar* orasida hukmini yuritdi.
2Qachongacha siz nohaq hukm qilasizlar,
Fosiq odamlarga yuz-xotir qilasizlar?
3Qashshoq va yetimning da’vosini qiling,
Bechorayu kambag‘alga insof ko‘rsating!
4Darmonsizu faqirni xalos qiling,
Fosiqlar qo‘lidan ozod eting ularni!
5Ular bilmasdan va anglamasdan zulmatda kezmoqda,
Hatto yerning negizlari larzon urmoqda.
6«Men aytdim: Sizlar xudolarsiz,
Hammangiz ham Taoloning o‘g‘illarisiz.
7Shunga qaramay, inson kabi o‘lasizlar,
Har qanday rais kabi yiqilasizlar».
8Turgin, ey Xudo, yer yuzini hukm etgin!
Barcha xalqlarning Sohibi Sensan-ku!
82–SANO
Isroilning dushmani – Xudoning dushmani
1-2Ey Xudo, indamay turmagin,
Jim bo‘lma, sukutda qolma, ey Tangrim!
3Mana Sening dushmanlaring to‘polon qilmoqda,
Xudobezorlar bosh ko‘tarmoqdalar.
4Sening xalqingga suiqasd qilmoqdalar,
O‘z himoyangga olganlaringga qarshi
Mug‘ombirona kengash o‘tkazmoqdalar.
5«Yuringlar, ularni millat sifatida yo‘q qilaylik,
Isroil nomi boshqa esga olinmasin!» – deyaptilar.
6Ular bir jon, bir dil bo‘lib,
Senga qarshi ittifoq tuzdilar.
7Mana, Edom va Ismoil chodirlari,
Bani-Mo‘ov va hajriylar,
8Jabal, Ammon va Omoleq o‘g‘illari,
Filistiylar hamda Tir aholisi,
9Hatto Assiriya ham ularga qo‘shilib,
Lut o‘g‘illarini qo‘llab-quvvatlagan.
10Sen Qisho‘n darasida midyonliklarni,
Shohlari Sisaro va Yobinni to‘ntargan eding,
Endi xuddi shunday ularni to‘ntarib yuborgin!
11Ular-ku Ayn-Do‘rda poymol bo‘lgan edilar,
Ha, yer uchun go‘ngga aylangan edilar.
12O‘rib va Zaibga qanday muomala qilgan bo‘lsang,
O‘zlariyu ulug‘lariga xuddi shunday muomala qilgin;
Beklari Zavoh va Salmunoga qanday qilgan bo‘lsang,
Ularning jami sarkardalarini ham shu ko‘yga solgin!
13«Xudo o‘tloqlarini o‘zimizga mulk qilib olamiz!»
– deb aytishgan edi-ku ular.
14Ey Xudoyim, ularni quyundagi to‘zonday,
Uyurmadagi somon kabi uchirib yuborgin!
15Alangada o‘rmon yongani kabi,
Olov tog‘larni kuydirgani kabi,
16Sen bo‘ron chaqirib ularni haydab tashla,
Boshlariga to‘fon keltirib dahshatga solgin!
17Sening nomingga rijo etishlari uchun
Ularning yuzini shuvut qilgin, ey Xudovand!
18Ular abadiy sharmandayu sarosima bo‘lsin,
Rasvoi jahon bo‘lsinlar, yo‘qolsinlar!
19Bilsinlarki, Sening isming – Xudovand,
Butun dunyoda eng oliy yolg‘iz Sensan.
83–SANO
Xudovand huzurini sog‘inish
1-2Ey Xudovand, Sarvari koinot,
Sening maskanlaring qanday azizdir!
3Xudovand huzurini* sog‘inib ko‘nglim ado bo‘ldi,
Jonu tanim barhayot Tangrini tarannum etadi.
4Mana, qushcha ham o‘ziga qo‘nolg‘a topgan,
Qaldirg‘och palaponlarim uchun joy topay deya,
Sening qurbongohlaring aro uyasin qurgan,
Ey Xudovand, ey Sarvari koinot,
Mening Podshohim va Xudoyim!
5Sening uyingda manzil topganlar baxtlidir!
Ular tinimsiz Senga hamdu sano aytadilar.
6Dil so‘qmoqlari Sen tomon burilgan,
Seni quvvatim deb bilgan odamlar baxtli!
7Hasrat vodiysidan o‘tar ekanlar,
Uni chashmazorga aylantiradilar,
Baraka yomg‘irlari esa unumini oshirar.
8Ular qadam bosgan sari kuchayaverib,
Sionda Xudoning huzurida hozir bo‘ladilar.
9Ey Xudoyi Taolo, Sarvari koinot,
Ibodatimni tinglagin!
Quloq solgin, ey Yoqub Xudosi!
10Ey Xudo, bizning Himoyachimiz,
Tanlagan Podshohingga iltifot-la qaragin!
11Ma’bading hovlisida o‘tgan bir kun
Boshqa ming kundan afzaldir,
Fosiqlar chodirida yashagandan ko‘ra,
Xudoyim uyi eshigida turganim yaxshidir.
12Xudovandi karim quyosh va qalqondir,
Inoyat va izzat baxsh etadi Xudovand;
To‘g‘ri yurganlardan darig‘ tutmas ne’matin.
13Ey Xudovand, Sarvari koinot,
Baxtlidir Senga umid bog‘lagan inson!
84–SANO
Xudovandning lutfiga muhtoj xalq
1-2Ey Xudovand,
Sen O‘z diyoringga iltifot ko‘rsatib,
Bani-Yoqubni asoratdan qaytargansan.
3Xalqingning gunohidan o‘tib,
Barcha ayblarini kechirgansan.
4Butun g‘azabingni qo‘yningga solib,
Lovullab yonayotgan qahringdan tushgansan.
5Ey, najotkorimiz Xudo!
Yana bizni asl holimizga keltirgin,
Bizga qarshi jahlingni barham ber!
6Nahot bizga abadiy g‘azablanib,
Avlodlarcha qahringni sochaverasan?
7Nahot xalqing Sendan shodlanmog‘i-chun,
Bizni qaytadan jonlantirmaysan?
8Ey Xudovand, lutf-karamingni ko‘rsatib,
Bizlarga najot bergin!
9Tangri Taolo nelar so‘zlayotir,
Quloq solayin: U O‘z xalqiga,
O‘zining ahli mo‘miniga tinchlikdan so‘zlayotir,
Toki ular yana tentaklikka qaytmasinlar.
10Xudotarslar najoti juda yaqindir,
Diyorimizda izzat-hurmat qaror topgay.
11Inoyat va haqiqat uchrashgay,
Adolat va tinchlik o‘pishgay.
12Haqiqat yerdan unib chiqqay,
Adolat esa ko‘kdan yoqqay.
13Xudovand barakatin bergay,
Diyorimiz hosilin bergay.
14Adolat Uning oldidan yurgay,
Qadamlarini yo‘lga solgay.
85–SANO
Tashvishli kunda mehribonlik tilash
1Qulog‘ingni men tomon tutib,
Javob bergin, ey Xudovand;
Chunki men faqir va miskinman.
2Jonimni asragin, negaki xudojo‘yman.
Senga umid qilgan qulingni qutqargin, yo Xudoyim!
3Menga mehribon bo‘l, ey Xudovand,
Men har kun Senga yolvormoqdaman.
4Qulingning ko‘nglini sevintirgin,
Senga, yo Rab, ko‘ngil bog‘laganman.
5Sen muruvvatli va kechirimlisan, ey Xudovand,
Barcha Seni chaqirganlarga karaming cheksizdir.
6Mening ibodatimga quloq solgin,
Hasratli ovozimni eshit, ey Xudovand!
7Musibat kunida Seni chaqiraman,
Chunki Sen menga javob berasan.
8Xudolar orasida Senga o‘xshashi yo‘q,
Ishlaringning tengi ham yo‘q, ey Xudovand.
9Sen yaratgan barcha xalqlar kelib,
Sening huzuringda sajda qiladilar,
Ismingni sharaflaydilar, ey Xudovand.
10Zero Sen juda buyuksan,
Mo‘jizalarni paydo qilasan.
Yolg‘iz Sen – Xudosan.
11O‘z yo‘lingni menga o‘rgatgin, ey Xudovand,
Toki haqiqat so‘qmog‘ingda yurayin,
Ismingdan qo‘rqmoq-chun yuragim butun bo‘lsin!
12Yo Rabbim, chin yurakdan Senga shukr deyman,
Abadiy ismingni sharaflayman, yo Xudoyim!
13Sen menga buyuk inoyat ko‘rsatding,
Tubandagi do‘zaxdan jonimni qutqarding.
14Takabbur odamlar menga qarshi ko‘tarilgan,
G‘addorlar to‘dasi jonimga qasd qilgan, yo Xudo,
Ular Seni xayollariga ham keltirmaydi-ku!
15Ammo Sen mening Rabbimsan,
Rahmdil va mehribon Tangrimsan.
Sen juda uzoq sabrlisan,
Inoyating va sadoqating ham ko‘p.
16Men tomonga yuz burib, mehribon bo‘lgin!
Shu qulingga quvvat bergin,
Kanizaging o‘g‘liga najot bergin!
17Baxtim uchun bir alomat yaratgin,
Toki mendan nafratlanganlar buni ko‘rib,
Sharmanda bo‘lsinlar!
O‘zing mening yordamchimsan-ku, ey Xudovand,
Menga tasalli berib kelasan.
86–SANO
Sionning abadiy shon-sharafi
1Poydevori aziz tog‘lardadir Sionning!
2Barcha Yoqubning maskanlaridan ko‘ra,
Xudovand sevadi Sion darvozalarin.
3Seni zo‘r ehtirom ila tilga olurlar,
Ey Xudoning shahri!
4Tanishlarim aro Misr* ila Bobilni eslaturman,
Filistiya, Tir, Habashiston haqida so‘ylashib:
«Mana bu odam o‘sha yerda tug‘ilgan», – derlar.
5Sionga esa shunday aytajaklar:
«Har bir kishi o‘sha yerda tug‘ilgan,
Xudoyi Taolo O‘zi uni mustahkamlagan».
6Xudovand xalqlarni ro‘yxatga olgan paytda:
«Falon kishi bu yerda tug‘ilgan», – deb yozib qo‘yajak.
7Xonandayu cholg‘uchilar tarannum etishajak:
Mening barcha manbalarim Sendadir, deb.
87–SANO
O‘limga yaqinlashganning iltijosi
1-2Ey Xudovand, najotkorim Xudo,
Kecha-kunduz Senga nola qilib turaman.
3Ibodatim oldingga yetib ijobat bo‘lsin,
Faryod-fiG‘onimga quloq solgin!
4Chunki musibatlardan jonim to‘ygan,
O‘liklar diyoriga yaqinlashgandir hayotim.
5Go‘rga ketayotganlar bilan bir sanalaman,
Madori qurigan odamday bo‘lib qoldim.
6O‘liklar orasiga tashlanganman,
Qabrda yotgan tig‘ qurbonlaridayman.
Sen ularni boshqa eslamaysan,
Ular yiroq tushgan qo‘lingdan.
7Sen meni chuqurlik tubiga qo‘yding,
Zulmat, zimziyo mag‘oraga tashlading.
8G‘azabing ustimga og‘ir yukday cho‘kdi,
Mavju sellaring ila meni ezib qo‘yding.
9Tanishlarimdan meni uzoqlashtirding,
Ularni mendan jirkantirding;
Qamalganman, chiqa bilmayman.
10Azob-uqubatdan ko‘zlarim xiralashdi,
Har kun Seni chorlayman, ey Xudovand,
Qo‘llarimni Senga qarata cho‘zib yotaman.
11O‘liklarga mo‘jiza ko‘rsaturmikansan?
Marhumlar turib Senga shukr qilurmikan?
12Nahotki qabrda Sening lutfu karamingni,
Talafot diyorida haqiqatingni maqtasalar?
13Nahotki zulmatda, unutilganlar diyorida
Sening ajoyib, odil ishlaringni bilsalar?
14Biroq men Senga faryod qilyapman, ey Xudovand,
Subhdanoq ibodatim Seni qarshilar.
15Ey Xudovand, nega jonimni rad qilding?
Ne sababdan mendan yuz o‘girding?
16Men g‘aribman, yoshligimdan boshlab so‘nmoqdaman;
Sening dahshatlaringni ko‘raverib holdan toydim.
17G‘azabing o‘ti ustimdan o‘tib jonimni o‘rtadi,
Vahimalaring meni tamoman xazon qildi.
18Selday bo‘ldi-ku meni o‘rab olganlar,
Kun bo‘yi meni iskanjaga olmoqdalar.
19Mahbubu do‘stimni mendan yiroqlashtirding,
Tanishim qorong‘ulikka ko‘milib qoldi.
88–SANO
Xudo Dovud bilan qilgan abadiy ahd
1-2Ey Xudovand,
Sening mehr-inoyatingni abadiy kuylayman,
Tildan qo‘ymasman haqiqating-da to abad.
3Inoyating mangu asoslangan, dedim,
Sadoqating falakda mustahkamlangan.
4Sen degan eding-kim:
«Men O‘z tanlaganim ila ahd tuzganman,
Qulim Dovudga qasamyod qilganman:
5Sening zurriyotingni abadiylashtiraman,
Taxtingni nasldan-naslga o‘tkazaman», deb.
6Ey Xudovand, ko‘k Sening ajoyibotingni kuylasin,
Malaklar* jamoatida haqiqatingga tan berilsin!
7Osmonu falakda Xudovandga tengi bormikan?
Ilohiy zotlar* ichra Xudovand kabi bormikan?
8Malaklar majlisida Tangri bir haybatlidir,
Atrofidagilarning hammasi uchun qo‘rqinchlidir.
9Ey Xudovand, Sarvari koinot,
Sen kabi qudratli kimdir?
Sadoqating butun atrofni egallagan, ey Xudovand!
10Dengiz mavj urganda, Sen hukmronsan,
To‘lqinlari ko‘tarilganda, ularni Sen tinchitasan.
11Rahab* bilan jang qildingu tor-mor qilding,
Kuchli qo‘ling-la dushmanlaringni to‘zitib yubording.
12Osmon Seniki, yer ham Senikidir,
Dunyo va uning borlig‘ini Sen bunyod etgansan.
13Shimol va Janub tomonlarni Sen yaratgansan,
Tobur va Hermo‘n tog‘lari ismingni kuylar.
14Sening qudrat-iqtidoring mislsizdir,
So‘l qo‘ling kuchli, o‘ng qo‘ling muzaffardir.
15Taxting asosi adolat va haqqoniyatdir,
Inoyat va sadoqat esa doim huzuringdadir.
16Ey Xudovand, baxtlidir unday xalqki,
G‘oliblarcha tantana qilishni biladi,
Sening yuzing nuri bilan yuradi!
17Isming ila xalq kun sayin sevinar,
Adolating orqali el yuksalib borar.
18Xalqing quvvatiyu savlati faqat Sensan,
Sening roziliging ila biz g‘alaba qozonamiz.
19Bizning qalqonimiz yolg‘iz Xudovanddir,
MuqaddasIsroil Xudosining amridadir shohimiz.
20Qadimda Sen o‘z azizingga vahiy yuborib degansan:
«Men bir botirga yordam yo‘lladim,
El orasidan arzandamni yuksaltirdim.
21Qulim Dovudni topdim,
Muqaddas moyim-la uni surkadim.
22Qo‘lim abadiy unga yor bo‘lur,
O‘zim unga kuch-quvvat beraman.
23Dushman uni yengib olmas,
Mug‘ombir unga sitam bermas.
24Yovlarini uning ko‘z o‘ngida qulataman,
G‘animlarini yer bilan yakson qilaman.
25O‘z sadoqatim va inoyatim unga yor bo‘lar,
Mening nomim bilan u g‘alaba quchar.
26Uning so‘l qo‘lini dengiz uzra,
O‘ng qo‘lini esa nahrlar uzra qo‘yaman».
27«U meni chaqirib deydi-kim:
Sen – mening Otamsan,
Xudoyim, najot topadigan qoyamsan.
28Men uni to‘ng‘ich o‘g‘lim deb,
Dunyo podshohlaridan yuqori qo‘yaman.
29U uchun inoyatimni abadiy saqlayman,
U bilan ahdim sobit bo‘lgay.
30Uning zurriyotiga mangu umr berib,
Taxtini ko‘k kunlariday davom ettiraman».
31«Mabodo uning o‘g‘illari Tavrotimdan chiqib,
Qonunlarim bilan yurmasalar,
32Mabodo qonun-qoidalarimni buzib,
Amrlarimga bo‘ysunmasalar,
33Unda Men qonunbuzarlarni xivich ila,
Gunohkorlarni yara-jarohat ila jazolayman.
34Lekin o‘zidan inoyatimni darig‘ tutmay,
Sadoqatimni sira o‘zgartirmayman.
35Tuzgan ahdimni aslo buzmay,
Bergan so‘zimdan qaytmayman.
36Bir marta muqaddasligim haqi ont ichib,
Dovudga yolg‘on so‘zlarmikanman?
37Uning zurriyoti abadiy yashar,
Taxti qarshimda quyosh kabi turar.
38Ko‘k yuzidagi barhaq shohid – oy kabi,
U ham mangu sobit turar», – degan eding.
39Biroq endi Sen darg‘azab bo‘lding,
Tanlaganingni qahr bilan siltab tashlading.
40Quling bilan qilgan ahdingni mensimay,
Uning tojini tuproqqa qording.
41Barcha devorlarini yiqitib,
Qasrlarini vayronaga aylantirding.
42Yo‘ldan o‘tayotgan barcha uni talamoqda,
Qo‘shnilari oldida u masxara bo‘ldi.
43Yovlarining qo‘llarini baland qilding,
Butun dushmanlarini sevintirding.
44Hatto qilichi uchini qaytarding,
Jangda uni qo‘llamading.
45Uning dovrug‘ini bitirding,
Taxtini esa yerga urding.
46Yoshlik kunlarini qisqartirding,
Yuzi qaro qilding.
47Qachongacha, ey Xudovand..?
O‘zingni abadiy yashiraverasanmi?
Qachongacha g‘azabing otash kabi yonar?
48Umrim naqadar qisqa ekan, esda tutgin!
Qanday ovoragarchilik uchun yaratgansan odam bolalarin!
49Qanday er borki, yashab, o‘lim yuzi ko‘rmas ekan,
O‘liklar diyoridan esa qutqarar ekan jonin?
50Dovudga ichgan ontingga sadoqat ko‘rsatgin,
Avvalgi lutf-karaming qayerda qoldi, yo Rabbiy?
51Quling qanchalik sharmanda bo‘lganini,
Butun qudratli xalqlarning jabr-sitamini
Qanday bag‘rimda ko‘tarib yurganimni esda tut, ey Xudovand!
52Dushmanlaring qanday tahqir etganlarini,
Tanlaganing izlarini qanday tahqir etganlarini
Esda tut, ey Xudovand!
53Xudovandga abadiy shon-sharaflar bo‘lsin!
Omin! Omin!
89–SANO
Xudoning abadiyligi, insonning foniyligi
1-2Yo Rabbiy,
Sen barcha nasllarimizga panoh eding.
3Tog‘lar vujudga kelmasidan oldin,
Yer va koinot bunyod bo‘lmasidan burun,
Azaldan va ilalabad Sen Tangrisan.
4Sen insonni tuproqqa qaytarasan,
«Ey odam o‘g‘illari, qaytinglar!» – deysan.
5Mana, Sening nazaringda ming yil –
O‘tib ketgan kechagi kun kabi,
Bir tun qorovulligi qadardir.
6Odamlarni selday supurib tashlaysan,
Ular uyqu singari o‘tib ketadilar,
Subhda ko‘karib chiqqan o‘tga o‘xshaydilar.
Subhda o‘t ko‘karib gul ochar,
Oqshomda esa so‘lib, qurib ketar.
7Mana, Sening qahr-g‘azabingdan
Biz vahimalanib, tugab boryapmiz.
8Sen gunohlarimizni qarshingga keltirding,
Sirli ishlarimizni yuzing nuriga chiqarib qo‘yding.
9Bor kunlarimiz Sening g‘azabing ostida o‘tdi,
Yillarimizni oh bilan boy berib qo‘ydik.
10Umrimiz muddati yetmish yil ekan,
Yoki bardamlik bersa sakson yil ekan,
Uning cho‘qqisi ham jafo va zahmatdir.
Hayot tezlik bilan o‘tar,
Mana, biz uchib ketamiz!
11G‘azabing shiddatiga kimning fahmi yetar?
Qahring dahshatini kim o‘lchar ekan?
12Kunlarimizni sanashni bizga o‘rgatgin,
Toki dono qalb egasi bo‘laylik!
13Qaytgin bizga, ey Xudovand, qachongacha..?
Qullaringga rahm aylagin!
14Subhda yana inoyating ila bizni to‘ydirgin,
Toki umrimiz boricha shod bo‘lib kuylaylik.
15Bizni ranjitgan kunlar evaziga,
Baloga yo‘liqtirgan yillar evaziga
Bizni tag‘in sevintirgin!
16Qullaringga ulug‘ ishlaringni ko‘rsatgin,
Qullaring o‘g‘illariga ham ulug‘liging oshkor bo‘lsin!
17Yo Rabbimiz Xudo, marhamating bizga yor bo‘lsin,
Qo‘llarimizga O‘zing baraka ato etgin,
Qo‘l urgan barcha ishlarimiz o‘ngsin!
90–SANO
Qodir Tangri soyasida yashash
1Kimki Xudoyi Taoloning panohida yashar,
Qodir Tangri soyasida orom topar ekan,
2U Xudovandga aytadi:
O‘zingsan boshpanam, qasrim mening,
Umidim faqat Senda, ey Xudoyim!
3Xudo seni ovchi qopqonidan ham,
Vabo-qazodan ham xalos etar.
4U O‘z parlari bilan seni yopar,
Qanotlari ostida bexatar bo‘lasan;
Haqiqati senga qalqon va to‘siq bo‘lar.
5Na tungi vahimadan qo‘rqasan,
Na kunduzi uchayotgan o‘qdan,
6Na zulmatda kezuvchi vabodan,
Na qiyom chog‘i qiruvchi o‘latdan.
7Sening yoningda mingtasi yiqilib,
Tuman qulab ketsa-da o‘ng yoG‘ingda,
Balo-qazo senga yaqin yo‘lamas.
8Sen faqat ko‘zlaring bilan boqib,
Fosiqlarga berilgan jazoni ko‘rasan.
9Xudovandni panohim deb bilganing uchun,
Haq Taoloni qo‘rg‘onim deganing uchun,
10Tushmas boshingga biron-bir falokat,
Yo‘lamas chodiringga ham qandaydir o‘lat.
11U O‘z farishtalariga sen haqda amr etgay,
Toki butun yo‘llaringda seni asrasinlar.
12Ular seni qo‘llarida ko‘tarib ketar,
Oyog‘ing ham toshga qoqilib ketmas.
13Sher va bo‘g‘ma ilon ustidan bosib o‘tasan,
Arslon va ajdarni ezib tashlaysan.
14«U Menga mehr bog‘lagani-chun qutqazaman,
Nomimni tan olgani-chun omon saqlayman.
15U Meni chaqirgan choG‘ida javob beraman,
Qayg‘uli kunida u bilan birga bo‘laman,
Uni xalos etib hurmatga sazovor qilaman.
16Uzoq umr berib ko‘nglini to‘yg‘azaman,
Najotkorligimni unga namoyon qilaman».
91–SANO
Xudovandga shukr etmoq yaxshidir
1-2Qanday yaxshidir Xudovandga shukr etmoq,
Sening ismingni kuylamoq, yo Rabbi Taolo!
3Subhdanoq inoyatingni xabarlamoq,
Kechalari esa sadoqatingni tan olmoq,
4O‘n torli soz va tanburda Seni kuylab,
G‘ijjakda ham ohang chalmoq yaxshidir.
5Ey Xudovand,
O‘z ijodlaring ila meni sevintirding,
Yaratganlaringdan qoyil bo‘lib kuylayman.
6Ishlaring qanday buyukdir, ey Xudovand,
Juda terandir andishalaring Sening!
7Befahm kishi buni bila olmas,
Nodon odam buni anglab yetmas.
8Betavfiqlarning o‘t kabi chechak otishi,
Hamma qonunsizlarning yashnab-gullashi
Ularning abadiy yo‘q bo‘lishi uchundir.
9Lekin Sen, ey Xudovand,
Abadulabad ulug‘vorsan!
10Dushmanlaringga qara, ey Xudovand,
Mana, dushmanlaring yo‘q bo‘ladilar,
Barcha qonunsizlar tarqalib ketadilar!
11Yovvoyi buqa qanday shoxini ko‘tarib yursa,
Sen boshimni shunday ko‘tarib yurgizasan,
Meni yog‘ing-la surtib jonimni kirgizasan.
12Yovlarim yiqilganini o‘z ko‘zim-la ko‘rdim,
O‘z qulog‘im bilan eshitdim faryodini
Menga qarshi qo‘l ko‘targan yovuz dushmanning.
13Solihlar xurmo daraxti kabi gullab-yashnar,
Lubnondagi kedr daraxtidek yuksalib ketar.
14Xudovandning uyida o‘tqazilgan barchalar
Xudoyimiz hovlilarida yayrab-yashnaydilar.
15Mo‘ysafidlikda ham mo‘l meva beradilar,
Bardam va shirador bo‘ladilar.
16Xudovandning haqligini xabar qiladilar,
Qoyam Udir, Unda nohaqlik yo‘q, deydilar.
92–SANO
Xudovand – mahobatli Hukmron
1Xudovand saltanat surmoqda;
Ulug‘vorlik bilan kiyingandir U,
Qudrat kamarin bog‘lab yasangandir Xudovand.
Mana, dunyo qaror topgan, u tebranmas aslo.
2Sening taxting qadimdan mustahkamlangan,
Sen azaliy O‘shasan, ey Xudo!
3Mana, daryolar shovqini, ey Xudovand,
Mana, daryolar shovqini ko‘tarildi!
Nahrlar shov-shuvi juda balandladi!
4Ko‘p suvlarning shovqinidan ko‘ra,
Azim dengiz dolg‘alaridan ko‘ra,
Yuqoridagi Xudovand juda mahobatlidir.
5Sening vahiylaring shak-shubhasizdir,
Uyingga ilalabad muqaddaslik yarashur,
Ey Xudovand!
93–SANO
Xudo dunyoni odilona hukm etadi
1Yo Xudovando, intiqomlar Tangrisi!
Yo intiqomlar Tangrisi, zuhur etgin!
2Ko‘tarilgin, ey yerni Hukm qiluvchi,
Mag‘rurlarning jazosini bergin!
3Qachongacha betavfiqlar, ey Xudovand,
Qachongacha betavfiqlar tantana qiladilar?
4Badkirdorlar hammasi og‘zini katta ochib,
Balandparvoz gaplar-la kekkayib yuradilar.
5Ey Xudovand, Sening xalqingni tepkilab,
Ummatingga jabr-jafo bermoqdalar.
6Beva va g‘ariblarni o‘ldirib,
Yetimlarni nobud qilmoqdalar,
7«Xudovand ko‘rmas», – deya,
«Yoqub Xudosi bilmas», – deya.
8Ey elning tentaklari, aqlga kiringlar!
Qachon hushingizni yig‘asiz, ey ahmoqlar?
9Quloqni yasagan eshitmaydimi?
Ko‘zni yaratgan ko‘rmaydimi?
10Nahotki odam bolalariga aql o‘rgatuvchi,
Xalqlarga tanbeh beruvchi Xudo fosh qilmasa?
11Xudovand insonlarni biladiki,
Ularning fikr-xayolotlari behudadir.
12Yo Xudoyo, baxtlidir O‘zing tanbeh beradigan,
Qonuning orqali aql o‘rganadigan kishi!
13Uni yomon kundan sog‘-omon saqlaysan,
To fosiq uchun chuqur qazilmaguncha...
14Xudovand O‘z xalqini tark etmas,
O‘z ummatin tashlab qo‘ymas mutlaqo.
15Chunki hukm-farmon adolatga qaytajak,
Hamma pokdillar esa uning payidan bo‘lajak.
16Yomon odamlar oldida kim meni yoqlaydi?
Badkirdorlar qarshisida kim meni oqlaydi?
17Xudovand yordamchim bo‘lmasaydi gar,
Allaqachon jonim chiqar,
Sukunat diyorida yotar edim.
18Oyog‘im qoqila yozdi, deganimda,
Lutfing meni qo‘lladi, ey Xudovand.
19Ichimda qayg‘ularim toshib borganida,
Taskinlaringdan ko‘nglim quvonchga to‘ldi.
20Qonundan qiyshiq hukmlar chiqaradigan
Insofsiz qozilarga Sen sherik bo‘larmiding?
21Ular-ku solihga qarshi hujumga yopirilib,
Begunoh qonni yerga qormoqchilar.
22Illo Xudovand mening istehkomimdir,
Ha, panoh topar qoyamdir Xudoyim mening.
23Ularning fosidligini U o‘z boshlariga solar,
O‘z yovuzliklari bilan ularni qirib tashlar;
Ha, bizning Rabbimiz – Xudovand
O‘zi ularni qirib tashlar.
94–SANO
Xudoga topinish va bo‘ysunishga undov
1Kelinglar, Xudovandni kuylaylik,
Najotimiz Qoyasini olqishlab xitob qilaylik!
2Uning huzuriga shukrona aytib yaqinlashaylik,
Unga sevinchli qo‘shiqlar-la xitob qilaylik!
3Chunki Xudovand – ulug‘ Tangridir,
Butun xudolar ustidan buyuk Podshohdir.
4Yerning tubsiz qa’ri Uning qo‘lidadir,
Tog‘lar cho‘qqilari ham Unga qaramdir.
5Dengiz Uniki, uni yaratgan O‘zidir,
Quruqlikni ham Uning qo‘llari bunyod etgan.
6Kelinglar, Unga yuz tuban sajda qilaylik,
Parvardigorimiz oldida tiz cho‘kaylik!
7Chunki U bizning Xudoyimizdir,
Bizlar esa – Uning yaylovining xalqi,
Uning qo‘li ostidagi qo‘ylarmiz.
Koshki bugun Uning ovoziga quloq solsangiz!
8«Cho‘lda, isyon va sinov* kunida bo‘lganday,
Yana yuragingizni tosh qilmanglar!
9O‘shanda otalaringiz Meni sinov qildilar,
Ishimni ko‘rib turib, imtihon qildilar.
10Qirq yil bu nasldan bezor bo‘lib dedim:
Bular dilidan adashgan bir qavmdir,
Mening yo‘llarimga rioya qilmadilar.
11Men g‘azablanib ont ichdimki,
Ular Mening farog‘at diyorimga kirmas».
95–SANO
Xudoni butun jahon kuylasin
1Xudovandga yangi qo‘shiq ayting!
Ey butun yer yuzi, Xudovandni kuylang!
2Xudovandni kuylab, ismiga sanolar o‘qing,
Najotkorligini kundan-kunga e’lon qiling!
3Shon-shuhratini xalqlar orasida xabarlang,
Mo‘jizalarini barcha ellarga bildiring!
4Xudovand buzrukvordir,
U ko‘p maqtovga sazovordir;
Barcha xudolardan ko‘ra Undan qo‘rqmoq kerak.
5Chunki barcha xalqlarning xudolari – but,
Xudovand esa osmonu falakni yaratgandir.
6Uning huzurida – savlat va mahobat,
Aziz makonida esa qudrat va hashamatdir.
7Ey xalq qabilalari, Xudovandga tan bering,
Uning shuhratiyu qudratiga tan bering!
8Xudovandning ismi sharafiga tan bering,
Siylov bilan Uning huzuriga kiring!
9Muqaddas ko‘rkda Xudovandga sajda qiling,
Butun yer yuzi Uning oldida titrasin!
10Xalqlar orasida e’lon qiling:
Xudovand – Hokimi mutlaqdir,
Dunyo qaror topgan, u tebranmas aslo.
Xalqlarni U to‘g‘rilik bilan hukm etadi.
11Osmon sevinsin, yer xursand bo‘lsin,
Dengiz va uni to‘ldirgan borliq jo‘sh ursin!
12Dalalar va ulardagi borliq jon yayrasin,
O‘rmondagi butun daraxtlar Xudovandni kuylasin!
13Chunki mana, Xudovand keladi!
U keladi-yu, yerni hukm etadi;
U koinotni O‘z adolati bilan,
Dunyo xalqlarini haqiqati ila hukm etadi.
96–SANO
Xudovandning qudrati va saltanati
1Xudovand Hokimi mutlaqdir.
Yer xursand bo‘lsin,
Butun orollar sevinsin!
2Bulutlar va zulumot Uning atrofidadir,
Haqqoniyat va adolat taxtining asosidir.
3Uning oldida otashu olov yugurar,
Atrofdagi dushmanlarni kuydirib tashlar.
4Uning yashinlari dunyoni yorqin qildi,
Yer buni ko‘rib titramoqda.
5Xudovand oldida,
Butun yerning Egasi oldida
Tog‘lar mumday erib ketmoqda.
6Ko‘k Uning adolatini e’lon qilar,
Ulug‘vorligini barcha xalqlar ko‘rar.
7Uyalsin barcha sanamga bosh eguvchilar,
Butlari bilan maqtanib yuruvchilar!
Hamma xudolar Haqqa sajda etsinlar!
8Ey Xudovand, odil hukmlaringni eshitgach,
Sion quvondi, Yahudo qizlari shod bo‘ldi.
9Ey Xudovand, butun yer uzra eng yuksagi Sensan,
Barcha xudolarga qaraganda Sen juda yuqorisan.
10Ey sizlar, Xudovandni sevganlar,
Yovuzlikdan nafratlaning!
Azizlarining jonini U saqlar,
Betavfiqlar qo‘lidan xalos etar.
11Solihlar yo‘liga nur sochilgay,
Dili to‘g‘rilarga xurramlik nasib etgay.
12Ey solihlar, Xudovanddan xursand bo‘ling,
Muqaddasligiga tan berib hamdu sano qiling!
97–SANO
Xudovandni kuylang!
1Xudovandga yangi bir qo‘shiq ayting!
Chunki U mo‘jizalar yaratdi,
O‘zining o‘ng qo‘li, muqaddas qo‘li
Unga zafar keltirdi.
2Xudovand O‘z najotkorligini ko‘rsatdi,
Xalqlar o‘ngida odil hukmini namoyon qildi.
3Isroil xalqiga bo‘lgan inoyatu sadoqatini esladi,
Yerning to‘rt burchi Xudoyimiz najotini ko‘rdi.
4Ey butun yer yuzi, Xudovandni olqishlang,
Quvnab kuy kuylang, cholg‘u chaling!
5Xudovand sha’niga g‘ijjak chaling,
G‘ijjak chalib qo‘shiqlar ayting!
6Karnay va surnay tovushlari bilan
Podshohimiz Xudovandni kuylang!
7Dengiz va undagi barcha mavjudot,
Dunyo va unda yashaydiganlar jo‘sh ursin!
8Xudovand oldida daryolar qarsak ursin,
Tog‘lar ham qo‘shilib tarannum etsin!
9Chunki U yerni hukm etgali keladi.
U keladi-da, dunyoni adolat bilan,
Xalqlarni odillik bilan hukm qiladi.
98–SANO
Xudoyi Taoloning mutlaq saltanati
1Xudovand – Hokimi mutlaqdir,
Elu xalqlar titrab ketar.
Malaklar uzra saltanatlidir U,
Yer yuzi larzaga kelar.
2Sionda Xudovand buyukdir,
Barcha xalqlar ustidan oliydir.
3Sening ismingni tan olsinlar, ey Xudovand,
Ulug‘ va qo‘rqinchli, muqaddasdir isming.
4Podshohning qudrati adolatsevarlikdadir.
O‘zing to‘g‘rilikni mahkam o‘rnatgansan, yo Rab,
Bani-Yoqubga adolat va haqqoniyat ko‘rsatgansan.
5Rabbimiz – Xudovandni ulug‘lang,
Uning oyog‘iga yiqilib sajda qiling!
U – muqaddasdir.
6Uning ruhoniylari aro Muso va Horun* bor edi,
Ismini chorlaganlar ichra Shomuil* hozir edi.
Ular Xudovandni chaqirganlarida,
U ularga quloq solar edi.
7Xudo bulut ustunidan ularga so‘zlar,
Ular esa U bergan nizom-qoidalarga amal qilishar edi.
8Sen ularga quloq solar eding, yo Rabbiy.
Ey Xudovand, Sen ularning aybini kechiruvchi,
Yomon qilmishlariga yarasha jazo ham beruvchi bir Tangri eding.
9Rabbimiz – Xudovandni ulug‘lang,
Muqaddas tog‘ida Unga sajda qiling!
Chunki Rabbimiz – muqaddasdir.
99–SANO
Ahli mo‘minning Xudoga shukronasi
1Ey butun yer yuzi, Xudovandni olqishlang!
2Xudovandga xursandchilik ila xizmat qiling,
Huzuriga hayqiriqlar ila yaqinlashing!
3Bilingki, Xudovand – Haq Xudodir,
Uning O‘zi bizni yaratgan,
Bizlar – Unga tegishlimiz,
O‘z xalqiyu yaylovining qo‘ylarimiz.
4Ma’bad darvozalariga shukrona aytib kiring,
Maqtovlar aytib Xudoning huzuriga keling,
Unga shukr qilib, ismiga hamd – sano o‘qing!
5Chunki Xudovand ezgudir, abadiy inoyatlidir,
Sadoqati esa davrdan-davrga hukm surar.
100–SANO
Xudojo‘y podshohning duosi
1Lutfu karaming va adolatingni kuylab,
Seni tarannum etaman, ey Xudovand.
2Benuqsonlik yo‘li haqida fikr yuritaman.
Sen qachon men tomonga kelasan?
Xonadonim ichra sof dilim ila yuraman.
3Razil narsani ko‘z o‘ngimga keltirmayman,
Buzuqilar qilmishidan nafratlanaman,
Bunday narsa menga yopishmas aslo.
4Ters ko‘ngil mendan uzoqlashadi,
Yovuzlar bilan aloqam bo‘lmaydi.
5Do‘stini orqavorotdan g‘iybat qilganni
Men yo‘q qilaman – chiday olmayman hech
Ko‘zlari mag‘rur, o‘ziga bino qo‘ygan odamga.
6Ko‘zlarim mamlakatning mo‘minlaridadir,
Ular mening soyamda o‘rnashurlar.
Sofdil odam menga xizmat qilur.
7Hiylagarlar mening huzurimda yashamas,
Yolg‘onchilar turmas hech qarshimda.
8Sahar demay mamlakatning bari fosiqlarin
Yo‘q qilaman – quritib tashlayman-da
Badkirdorlar ildizin Xudovand shahridan.
101–SANO
Pushaymonlik fiG‘oni
1-2Ey Xudovand, ibodatimni eshitgin,
Faryodim Senga yetib borsin!
3Musibat kunimda mendan yuz o‘girma,
Qulog‘ingni men tomon tutgil;
Chaqirgan chog‘im menga tez javob bergin!
4Mana, kunlarim tutun kabi o‘tib ketdi,
Suyaklarim – bamisli so‘xta o‘tin!
5Yuragim quyoshdan qovjiragan o‘tdayin,
Hatto nonimni yeyishni ham unutyapman.
6Men ohu zor qilaverib,
Etim suyagimga yopishib qoldi.
7Men cho‘l-biyobonda yashovchi soqqaqushga,
Vayronalarda qo‘nuvchi boyo‘g‘liga o‘xshayman.
8Ko‘zimga uyqu kelmay qoldi,
Tom ustida yolg‘iz qolgan qush kabiman.
9Dushmanlarim har kun meni haqoratlamoqda,
Ismimni tahqirlovchilar la’nat o‘qimoqdalar.
10Men kulni non deb yeyapman,
Ichimligimni ko‘z yoshim-la aralashtiryapman.
11Sening qahru g‘azabing tufaylidir bu,
Sen meni ko‘tarding-u, yerga urding.
12Ko‘lanka uzaygandek kunim bitdi,
Qurigan o‘t singari qaqshab ketdim.
13Lekin Sen abadiy hukmronsan, ey Xudovand,
Davrlar osha davom etar shon-shuhrating Sening.
14Sen ko‘tarilib Sionga marhamat etgaysan,
Ana, unga mehribonlik qilish vaqti keldi,
Ha, vaqt-soati yetib keldi!
15Uning toshlariga qullaring mehr qo‘ygan,
Hatto gardu to‘zonini ham ayamoqdalar.
16Ey Xudovand!
Elu xalqlar va butun jahon podshohlari
Sening mahobatli ismingdan qo‘rqadilar.
17Mana, Xudovand Sionni obod qilajak,
O‘zining mahobati bilan zohir bo‘lajak.
18Ma’yuslar ibodatiga e’tibor berajak,
U xor qilmagay aslo toatlarin.
19Ushbular kelajak nasl uchun yozilsin,
Toki tug‘ilajak qavm hamdu sano o‘qisin!
20Xudovand muqaddas yuksakligidan engashadi,
Yerga boqadi osmoni falakdan –
21Mahbuslar nolasini eshitay deya,
O‘lib ketadigan odamzodni qutqaray deya.
22Sionda Xudovand ismini sharaflasinlar,
Quddusda xabar qilsinlar shon-shuhratin.
23Shunda barcha xalqlar jam bo‘lajak,
Mamlakatlar Xudovandga xizmat etajak.
24Yo‘limda U quvvatimni oldi,
Kunlarimni O‘zi qisqartirdi.
25Umrim yarmida meni olma, dedim,
Sening yillaring davrlarcha davom etar, yo Rabbim!
26Sen yerni azaldan yaratgansan,
Osmon esa qo‘llaring amalidir.
27Ular yo‘q bo‘lib ketar,
Lekin Sen turaverasan.
Hammasi kiyimday nurab ketar,
Ularni joma kabi almashtirasan,
Ular esa o‘zgarib ketar.
28Biroq Sen ayni O‘shaning O‘zisan,
Yillaring tamom bo‘lmas Sening.
29Qullaring o‘g‘illari o‘zlariga makon topajak,
Ularning zurriyoti esa Sening huzuringda bexatar yashayajak.
102–SANO
Xudoning rahm-shafqatini kuylash
1Ey jonim, Xudovandni olqishla!
Uning muqaddas ismini olqishlang,
Ey, butun a’zoyi badanim!
2Ey jonim, Xudovandni olqishlagin,
Unutma Uning biron-bir ehsonini!
3U butun ayb-gunohlaringni kechirar,
Barcha xastaliklaringga davo topar;
4Hayotingni go‘r azobidan qutqarar,
Boshingga inoyatu marhamat tojin taqar;
5Ko‘nglingni ne’matlar bilan qondirar,
Yoshliging kuchini burgut kuchiday yangilar.
6Xudovand adolatli hukm chiqarar,
Barcha ezilganlar huquqini himoya qilar.
7U O‘z yo‘llarini Muso payg‘ambarga,
Ishlarini Bani-Isroilga namoyon qilgan.
8Xudovand rahmon va mehribondir,
Juda uzoq sabrli va inoyatlidir.
9U oxirigacha arazlab yurmas,
To abad darg‘azab ham bo‘lmas.
10Ayblarimizga qarab bizga muomala qilmas,
Gunohlarimizga yarasha bizga jazo bermas.
11Osmon yerdan qanchalik yuksak bo‘lsa,
Undan qo‘rqqanlarga inoyati shunchalik ko‘pdir.
12Sharq G‘arbdan qanchalik uzoqda bo‘lsa,
Yoziqlarimizni bizdan shu qadar uzoqlashtirdi.
13Ota farzandlariga qanday marhamat qilsa,
Xudovand Undan qo‘rqqanlarga shunday marhamatlidir.
14Bizning tarkibimizni U bilar,
Tuproq ekanligimizni yodga olar.
15Inson kunlari bir o‘tga o‘xshar,
Dasht guliday unib chiqib, chechak otar.
16Uning ustidan shamol esib o‘tadi-yu,
U yo‘q bo‘lur, makoni ham uni tanimas.
17Lek Xudovandning inoyati abadiydir,
Ilalabad Undan qo‘rqqanlarga yordir,
Ularning o‘g‘illariga ham sadoqati yordir.
18Xudovand buyurgan ahdga vafo qilgan,
Amrlarini eslab bajargan barchaga ham
Uning sadoqati yordir.
19Xudovand taxtini osmonda qurgan,
Uning saltanati butun koinotga hokimdir.
20Ey, Uning so‘ziga quloq beruvchi,
Kalomini ijro etuvchi kuchli, botir malaklar,
Xudovandni olqishlanglar!
21Ey sizlar, Uning barcha qo‘shinlari,
Irodasini ado etuvchi xizmatkorlari,
Xudovandni olqishlanglar!
22Ey, Xudovand yaratgan borliq jon,
Saltanatining hamma joyida Uni olqishlang!
Ey mening jonim, Xudovandni olqishlagin!
103–SANO
Koinotni Yaratgan va Asraganga shukr
1Ey jonim, Xudovandni olqishlagin!
Ey Xudovand, yo Rabbim, juda ulug‘san,
Jamol va salobat ila kiyingansan.
2Yorug‘lik libosiga burkangansan,
Osmonni chodir kabi yoyib qo‘ygansan.
3Yuqori dargohlaring tomini suvdan qurgansan,
Bulutlarni O‘zingga aroba qilib,
Shamol qanotlari uzra kezasan.
4Shamollarni O‘zingga malak qilasan,
Xizmatchilaring qilib o‘t-olovni ishlatasan.
5Yer to abad tebranmasin deya,
Uni poydevori uzra mahkam qurgansan.
6Unga ummonni libosday kiydirgansan,
Suvlar tog‘ cho‘qqilarigacha yetib bordi.
7Sening qat’iy ajrimingdan suvlar chekindi,
Chaqmog‘ing guldurashidan tez qochib ketdi.
8Ular Sen tayinlagan yerga oqdi,
Tog‘ cho‘qqilarigacha chiqib bordi,
Vodiylarni to‘ldirib toshdi.
9To‘fon qaytib toshmasin,
Yerni yana qoplamasin deya,
Sen unga chegara qo‘ygansan.
10Daralarda chashmalarni ochib yubording,
Suvi tog‘lar orasidan oqib boradi.
11Suviga dashtdagi har bir jonivor qonadi,
Yovvoyi eshak ham chanqovini bosadi.
12O‘sha suvlar bo‘yida ko‘k qushlari qo‘nadi,
Daraxt shoxlari aro ular sayraydi.
13Yuqori dargohlaringdan tog‘larni sug‘orasan,
Yer mo‘jizalaring mahsulidan to‘yar.
14Sen hayvon uchun o‘t-o‘lan o‘stirib,
Insonlar uchun ko‘kat yaratasan;
Inson yeriga ishlov berib ovqat topar.
15Odam dilini xushnud qiladigan sharobni,
Inson yuzini yaltiratadigan yog‘ni,
Diliga quvvat beradigan nonni ham Sen yaratasan.
16Xudovandning daraxtlari –
O‘zi o‘tqazgan Lubnon kedrlari suvga qonadi.
17Shoxlari aro qushlar uya quradi,
Laylak uyasi esa sarv daraxtlarida.
18Baland tepalar – tog‘ echkilarining yurti,
Qoyalar esa – bo‘rsuqlar panohidir.
19Fasllarni aniqlamoq uchun U oyni yaratdi,
Quyosh ersa – botar yerin bilur.
20Sen qorong‘ilik cho‘ktirsang, tun bo‘lur,
O‘rmondagi hayvonlar bari sayrga chiqur.
21Arslon bolalari o‘lja axtarib bo‘kirar,
Tangridan oziq-ovqatlarini so‘rashar.
22Quyosh chiqar, to‘planarlar,
Qaytib kirib, inlarida yotarlar.
23Inson esa o‘z mehnatiga chiqar,
Oqshomgacha ro‘zg‘or tebratish uchun ishlar.
24Ey Xudovand,
Sening ishlaring qanchalik ko‘pdir!
Hammasini hikmat bilan yaratgansan,
Yer Sening ijodlaring bilan to‘ladir.
25Mana, buyuk, bepoyon dengiz!
Unda son–sanog‘i yo‘q jonivorlar,
Kichik va katta hayvonlar bor.
26Dengizda kemalar qatnaydi,
Unda o‘ynasin deya Sen Levatanni* –
O‘sha haybatli baliqni yaratgansan.
27Ularning hammasi Senga ko‘z tikar,
Vaqtida ovqatimizni bersin deb umid qilar.
28Ularga berganingda, terib olarlar,
Qo‘lingni ochganingda, ne’matingga to‘yarlar.
29Yuzingni yashirganingda, ular dahshatga tushar,
Ruhlarini olsang, ular o‘lib ketar,
Yana tuproqqa qaytarlar.
30Ruhingni yuborsang, qayta yaratilurlar,
Yer yuziga Sen yangi qiyofa berursan.
31Xudovandning shon-shuhrati abadiy bo‘lsin,
O‘z ishlari bilan sevinsin Xudovand!
32U yerga boqqanida, yer titraydi,
Tog‘larga tekkanida, ular tutun chiqaradi.
33Men bor ekanman Xudovandni kuylayman,
Umrim boricha Xudoyimni tarannum etaman.
34Mening suxanim Unga xush kelsin,
Men Xudovanddan xursand bo‘laman.
35Gunohkorlar dunyodan yo‘q bo‘lsin,
Betavfiqlar yo‘qolib ketsinlar!
Ey jonim, Xudovandni olqishlagin!
Hamdlar bo‘lsin!
104–SANO
Isroil tarixida Xudoning mo‘jizakorligi
1Xudovandga shukr qiling, ismini chorlang,
Xalqlar aro ajoyibotini targ‘ib qiling!
2Qo‘shiqlar aytib, Uni tarannum eting,
Butun mo‘jizalarini so‘zlab bering!
3Muqaddas ismi bilan iftixor qiling,
Xudovandni sog‘inganlar ko‘ngli shod bo‘lsin!
4Xudovandni, Uning qudratini axtaring,
Uning huzurini doimo qidiring!
5Uning yaratgan ajib mo‘jizalarini,
Og‘zidan chiqqan hukmlarini esda tuting!
6Ey, Uning quli Ibrohim zurriyoti,
O‘zi tanlagan Yoqubning o‘g‘illari:
7Rabbimiz – Xudovand ana shudir,
Butun yer yuzida Uning hukmi o‘tadi.
8U qilgan ahdini abadiy yodda tutar,
Vasiyatini minglab nasllargacha eslar.
9Ibrohim bilan tuzgan ahdini,
Is’hoqqa ichgan qasamini xotirlar.
10Buni Yoqubga qonun deb joriy qildi,
Isroilga abadiy ahd qilib berdi.
11«Kan’on yerini ulushing qilib
Senga va zurriyotingga beraman», – dedi.
12O‘shanda ular son jihatdan juda oz,
U yerda hali kelgindi edilar.
13Bir xalqdan boshqa xalqqa,
Bir o‘lkadan o‘zga elga kezar edilar.
14Xudo ularga ozor berishga yo‘l qo‘ymas,
Ular haqida podshohlarga ham man etardi.
15«Mening tanlaganlarimga tegmangiz,
Nabilarimga yomonlik qilmangiz!» – derdi U.
16Mamlakat bo‘ylab ocharchilik e’lon qildi,
G‘alla poyasini ham butkul quritib yubordi.
17Ulardan oldin bir odamni –
Qul qilib sotilgan Yusufni yuborgan edi.
18Uning oyoqlarini kundalab qo‘ydilar,
Joni temirga kirganday qiynalar edi –
19To Xudovandning so‘zi ijro bo‘lguncha,
Ilohiy kalom uni sinab soflaguncha.
20Shoh* odam yuborib uni bandilikdan qutqardi,
Ha, ellar hukmdori uni ozodlikka chiqazdi.
21Uni o‘z uyi ustidan mirzo qilib qo‘ydi,
Butun mol-mulkiga boshliq qilib tayinladi.
22Toki vazirlariga ko‘nglidagidek o‘git qilsin,
Oqsoqollariga esa hikmatni o‘rgatsin.
23So‘ngra Yoqub Misrga keldi,
Hom* diyorida maskan oldi Isroil.
24Xudovand xalqini juda ham ko‘paytirib,
Dushmanlaridan ko‘ra quvvatliroq qildi.
25O‘z xalqiga qarshi xusumat qilmog‘i-chun,
Qullariga qarshi fitna uyushtirmog‘i-chun
Yovning yuraklarida nafrat uyg‘otdi.
26U O‘z quli – Muso payg‘ambarni,
O‘zi tanlagan Horunni yo‘lladi.
27Ular Hom diyorida Xudovand ajoyibotin,
Ilohiy alomatlarni namoyon qilishdi.
28Xudovand qorong‘ilik yubordi,
Yon-atrofni zulmat qamradi,
Misriylar Uning amriga qarshi turmadi.
29Ularning suvlarini qonga aylantirdi,
Baliqlarini esa nobud qilib tashladi.
30O‘lkalarini g‘uj-g‘uj qurbaqalar bosdi,
To podshoh yotoqxonasigacha to‘lib ketdi.
31Ilohiy amr bo‘yicha pashsha galalari bosib keldi,
Mamlakatning to‘rt tomonini bitlar bosib oldi.
32Boshlariga yomg‘ir o‘rniga do‘l yog‘dirdi,
O‘lkalariga jazirama otash yubordi.
33Bog‘larini, anjir daraxtlarini quritdi,
Sarhadlari ichidagi har butani qirib tashladi.
34Uning buyrug‘i ila chigirtkalar paydo bo‘ldi,
Son–sanoqsiz hasharot galalari chiqdi.
35Mamlakatdagi butun o‘t-o‘lanni o‘pirib yubordi,
Daladagi hosilni tamoman yeb tugatdi.
36Oxiri Xudo o‘lkaning barcha to‘ng‘ichlarini,
Elning butun erkaklik g‘ururini o‘ldirdi.
37O‘z xalqini esa simu zar ila chiqardi,
Oralaridan ojiz qolgani yo‘q edi.
38Ularning chiqqaniga Misr sevindi,
Chunki ularga vahm solgan edilar.
39Xudovand bulutni pardaday yoyib tashlar,
Tunni oydin qilmoq uchun otash yuborar edi.
40Ular so‘radi, Xudo bedanalarni muhayyo qildi,
Ularni samoviy non ila to‘yg‘azdi.
41Xudovand qoyani yorib suv oqizdi,
Quruq cho‘l o‘rtasida daryoday suv oqdi.
42U bergan muqaddas so‘zini xotirladi,
O‘z quli Ibrohimni esdan chiqarmadi.
43O‘zi uchun tanlab olgan xalqini
Shodiyonayu tantanalar ila ozodlikka chiqardi.
44Ularga elu elatlar diyorini berdi,
Boshqa xalqlar mehnati ularga nasib bo‘ldi.
45Toki ular Xudo qonunlarini tutib,
Ko‘rsatgan yo‘l-yo‘riqlariga rioya qilsinlar!
Hamdlar bo‘lsin!
105–SANO
Isroilning bevafoligi, Xudoning sadoqati
1Hamdlar bo‘lsin!
Xudovandga shukr qilinglar!
U olijanobdir, abadiydir inoyati.
2Xudovandning qudratli ishlarini kim so‘zlay bilar?
Uning bor shon-shuhratini kim bayon qila olar?
3Baxtlidir adlu insof ila ish tutgan,
Doim solihlik bilan yurgan kishi!
4Xalqingga ko‘rsatgan karamingni menga ravo ko‘r,
Najotingni men tomon yo‘lla, yo Rab!
5Tanlaganlaring qut-barakasini ko‘rayin,
Xalqing shodligi ila shod bo‘layin,
Eling iftixori ila maqtanib yurayin!
6Biz otalarimiz qatorida gunoh qildik,
Yo‘ldan ozdik, buzuqlik qildik.
7Ota-bobolarimiz Misrda bo‘lganlarida,
Sening ajoyibotingni fahmlamasdilar.
Behad lutfu karamingni esga olmasdan,
Dengizda, Qizil dengiz bo‘yida isyon qildilar.
8Xudovand ersa, qudratimni ko‘rsatay deya,
O‘z ismi hurmati uchun ularni qutqardi.
9U Qizil dengizga do‘q urdi,
Dengiz qoq quruq bo‘ldi.
Xuddi cho‘l o‘rtasidan kezdirganday,
Ularni girdob o‘rtasidan quruq o‘tkazdi.
10Ag‘yor qo‘lidan ularni qutqardi,
Dushman dastidan xalos qildi.
11Yovlarini suvlar bosdi,
Ularning hech biri qolmadi.
12O‘shanda inondilar Uning kalomlariga,
Sano o‘qidilar-da shonu shuhratiga.
13Biroq tezda unutdilar ishlarini,
Ko‘z tikmadilar o‘git-nasihatlariga.
14Cho‘lda o‘taketgan ehtirosga berildilar,
Dasht-biyobonda Tangrini sinadilar.
15So‘raganlarini U ularga berdi-yu,
Jonlarini ozg‘inlikka ham mubtalo qildi.
16Manzilda Xudovandning avliyolari –
Muso bilan Horunga rashk qildilar.
17Yer yorilib Datanni yutib yubordi,
Abirom qavmini qoplab oldi.
18Boshlariga nogahon o‘t-olov tushdi,
Osiylar to‘dasini yondirib yubordi.
19Ho‘rib tog‘ida quyma butni yasadilar,
Buzoqqa topinib sajda qildilar.
20Ha, o‘t yeydigan ho‘kiz surati bilan
Ulug‘vor Xudovandlarini almashtirdilar.*
21Misrda buyuk ishlar namoyon qilgan
Xaloskorlari – Tangrini unutdilar.
22Ha, Hom* diyorida ajoyibotlar yaratgan,
Qizil dengizda mahobatini ko‘rsatgan Xudoni unutdilar.
23Xudo ularni halok qilishga niyat qildi.
Agarda Xudovandning tanlagani – Muso
Xudovand huzurida tik turmaganida,
Dahshatli g‘azabidan qaytarmaganida edi,
U niyatini bajargan bo‘lur edi.
24Go‘zal Diyorni ham ular xor qildilar,
Inonmasdilar-da Xudoning kalomiga.
25Chodirlarida zorlanib turdilar,
Bo‘ysunmadilar-da Xudovand amriga.
26Shu kez Xudo ularga qarshi qo‘l ko‘tardi,
Cho‘lda ularni yakson qilmoqchi bo‘ldi.
27Bari zurriyotini ellar orasiga sochib tashlay,
Turli xalqlar aro ularni yakson qilay, dedi.
28Ular Baal-Peg‘o‘r nomli butga topindilar,
Jonsiz sanamga qurbonlik atab yedilar.
29Qilmishlari-la Xudovand qahrini keltirdilar,
Ittifoqo o‘latga giriftor bo‘ldilar.
30Pinhos turdi-da, hukm yuritdi,
Shunda o‘lat ham kesildi.
31Bu Pinhosning ezgu ishlariga kirdi,
Nasllar osha, abadiy qadrlangusi.
32Isyongoh* suvlarida Bani-Isroil tag‘in
Xudovandning g‘azabini keltirdilar,
Ular sababli Muso jafo tortar edi.
33Musoning g‘ashini keltirganlarida,
U o‘ylamay so‘zlab yubordi.
34Xudovand ularga amr bergan edi,
Vale halok qilmadilar yot xalqlarni.
35Ular majusiylar bilan aralashib,
Ularning ishlarini o‘rgandilar.
36Sanamlariga ham topindilar,
Bular esa tuzoq bo‘ldi ularga.
37O‘z o‘g‘illariyu qizlarini o‘ldirib,
Jinlarga qurbonlikka bag‘ishladilar.
38Manfur Kan’on butlariga qurbonlik atab,
O‘g‘il-qizlarining begunoh qonini to‘kdilar,
Mamlakat esa qonga botib harom bo‘ldi.
39Ular bu ishi tufayli murdor bo‘ldilar,
Qilmishlari-la fahshlik qilganday bo‘ldilar.
40Shunda Xudovand O‘z xalqidan g‘azablandi,
O‘zining aziz diyoridan nafratlandi.
41Ularni yot xalqlarning qo‘liga berdi,
G‘animlari ular ustidan hukmronlik qildi.
42Dushmanlaridan ular jabr-zulm chekdi,
Yov qo‘li ostida egilib-bukildilar.
43Ko‘p martalab Xudovand ularni qutqarardi,
Ular esa o‘z qaysarligi ila Uni achchiqlantirar,
O‘z yomonliklari tufayli xazon ham bo‘lardilar.
44Shunga qaramay Xudovand
Ularning nolasini eshitdi,
Og‘ir ahvollariga e’tibor berdi.
45Ular bilan qilgan ahdini esladi,
Ko‘p iltifot qilib ularni ayadi.
46Ularni asir olgan hammaning dilida
Ularga nisbatan rahm qo‘zg‘atdi.
47Yo Rabbano, yo Xudovando, bizlarni qutqargin!
Xalqlar orasidan bizni to‘plab olgin,
Toki muqaddas ismingni ulug‘laylik,
Hamdu sanoying ila iftixor etaylik!
48Isroilning Tangrisi – Xudovandga
Azaliy va abadiy ofarinlar bo‘lsin!
Butun qavm esa «Omin!» – desin!
Hamdlar bo‘lsin!
106–SANO
Najot topganlarning hamdu sanosi
1Xudovandga shukr qilinglar!
U olijanobdir, abadiydir inoyati.
2Bunday desin Xudovand qutqargan,
Dushman qo‘lidan najot topgan xalq!
3U bizni Sharqu G‘arbdan, Shimolu Janubdan,
Turli o‘lkalardan to‘plab oldi, deb yurishsin!
4Ular cho‘lu biyobonni kezib adashardilar,
Odam yashaydigan biron shahar topolmasdan.
5Och hamda suvsiz qolgan edilar,
Jonu tanlari holdan ketar edi.
6Mashaqqatlarida Xudovandga faryod etishgach,
U ularni qutqardi azob-uqubatlaridan.
7Odam yashaydigan shaharni topsin deya,
Ularni to‘g‘ri yo‘lga boshladi U.
8Xudovandga shukr qilsinlar bergan inoyati uchun,
Odam bolalariga ko‘rsatgan mo‘jizalari uchun!
9Chunki U qondirdi chanqoq ko‘ngilni,
Ne’matlar bilan to‘ydirdi ochiqqan jonni.
10Zulmatga, o‘lim vahimasiga kelib qoldilar,
Temir kishanda o‘tirib azob chekardilar.
11Chunki Tangri amrlariga qarshilik qildilar,
Tangri Taolo irodasini mensimadilar.
12U og‘ir ish bilan ularning dimog‘ini tushirdi,
Ular qoqildi, yordamchilari yo‘q edi.
13Mashaqqatlarida Xudovandga faryod etishgach,
U ularni qutqardi azob-uqubatlaridan.
14Zulmat va o‘lim vahmasidan ularni ozod qildi,
Zanjir-kishanlarini sindirib tashladi.
15Xudovandga shukr qilsinlar bergan inoyati uchun,
Odam bolalariga ko‘rsatgan mo‘jizalari uchun!
16Mana O‘zi mis darvozalarni pora-pora qilgan,
Temir tambalarni chopib parchalab tashlagan.
17Ular esa tentaklik qilib isyon ko‘tardilar,
Qilgan yomonliklari evaziga jafo ham chekdilar.
18Jonlari har qanday oziq-ovqatni rad etar,
O‘lim darvozasiga yaqinlashgan edilar.
19Mashaqqatlarida Xudovandga faryod etishgach,
U ularni qutqardi azob-uqubatlaridan.
20Kalomini yuborib ularga shifo berdi,
Ularni tushgan chohlaridan chiqarib oldi.
21Xudovandga shukr qilsinlar bergan inoyati uchun,
Odam bolalariga ko‘rsatgan mo‘jizalari uchun!
22Xudovandga shukrona bilan qurbonlik atasinlar,
Uning ishlarini tantana ila targ‘ib qilsinlar!
23Kemalarida dengizda qatnovchilar ham,
Bahrlar aro mehnat qiluvchilar ham
24Xudovandning ishlariga guvoh bo‘ldilar,
Girdobda ko‘rsatgan mo‘jizalarin ko‘rdilar.
25U amr berib, kuchli bo‘ron keltirdi,
Dengiz to‘lqinlarin baland ko‘tarib yubordi.
26Kemachilar ko‘kka o‘rlab, tubsizlikka cho‘kdi,
Dahshatdan ularning joni mumdek eridi.
27Ular mast kabi o‘ynoqlab aylandi,
Aqli-hushi boshidan uchdi.
28Mashaqqatlarida Xudovandga faryod etishgach,
U ularni chiqardi azob-uqubatlaridan.
29Xudovand bo‘ronni tinchitib qo‘ydi,
Suv to‘lqinlarini ham pasaytirdi.
30Suvlarni tinchitib, ummatini sevintirdi,
Orzu qilgan bekatlariga yetaklab bordi.
31Xudovandga shukr qilsinlar bergan inoyati uchun,
Odam bolalariga ko‘rsatgan mo‘jizalari uchun!
32Xalq yig‘inlarida Uni ko‘kka ko‘tarsinlar,
Oqsoqollar majlisida Unga hamd – sano aytsinlar.
33Xudovand daryolarni cho‘lga aylantiradi,
Buloqlarni esa quritib yuboradi.
34Aholisining yovuzligi sababli
Hosildor tuproqni sho‘r yerga aylantiradi.
35Tag‘in sahroda ko‘llarni paydo qilib,
Bo‘z yerni chashmazorga aylantiradi.
36Och-yupunlarni o‘sha yerga joylashtiradi,
Ular yashaydigan shaharni quradilar.
37Ekin ekib, uzumzor yaratadilar,
Daladan mo‘l-ko‘l hosil ko‘taradilar.
38Xudovand ularga barakat beradi,
Ularning soni oshib boradi,
Chorvasi esa sira kamaymaydi.
39Tag‘in ular son jihatdan ozayib qolgan,
Jabr-jafo, balo-qazoga yo‘liqib qaddi bukilgan edi.
40Sarkardalarni shuvut qiluvchi Xudovand O‘zi
Yo‘lsiz sahroda ularni sargardon qildi.
41Lek bechorahollarni tuproqdan yuqori ko‘tardi,
Oilalarini qo‘ylar podasidek ko‘paytirdi.
42To‘g‘ri kishilar buni ko‘rib sevinur,
Barcha qalloblar og‘zi esa to‘silib qolur.
43Kimki oqil bo‘lsa, bularni payqar,
Xudovandning mehr-inoyatini anglar.
107–SANO
Dushman zulmidan qutulish umidi
1-2Yuragim shaydir, ey Xudo!
Men bajonu dil kuylayman,
Seni tarannum etaman.
3Uyg‘oning, ey chang ila g‘ijjak!
Men saharni uyg‘otib yuboraman.
4Ellar aro Senga shukr deyman, ey Xudovand,
Elatlar ichra Seni tarannum etgayman.
5Sening inoyating ko‘klardan ham baland,
Haqiqating esa bulutlardan ham yuksakdir.
6Ey Xudo, falakdan yuqoriga yuksalgin,
Ulug‘vorliging ro‘yi zamin uzra porlasin!
7Sevganlaring xalos bo‘lsin uchun
Kuchli o‘ng qo‘lingni uzatib yuborgin!
Menga quloq solgin, najot bergin!
8Xudo O‘zining muqaddas makonida so‘zladi:
«Men Shakamni tantana ila taqsimlayman,
Sukkot vodiysini esa o‘lchab olaman.
9Gil’ad Meniki, Manashe ham Meniki.
Efraim – boshimdagi dubulg‘a,
Yahudo – saltanatim hassasi.
10Mo‘ov – yuvinadigan tosimdir,
Edo‘m ustiga etigimni bosaman,
Filistiya uzra g‘alaba e’lon qilaman».*
11Mustahkam shaharga meni kim eltadi?
Edo‘mga meni kim kuzatib boradi?
12Ey Xudo, bizni tashlab qo‘ygan Sen emasmi?
Qo‘shinlarimiz bilan chiqmayapsan-ku, ey Xudo!
13Dushmanga qarshi kurashda bizga yordam bergin!
Chunki inson najoti – bekordir.
14Biz Xudo nomi bilan botirlik qilamiz,
Dushmanlarimizni O‘zi tor-mor etadi.
108–SANO
O‘ch olish uchun iltijo
1Ey, mening maqtaydigan Xudoyim, jim turma!
2Mana, fosiqlaru makkorlar og‘zini katta ochib,
Menga qarshi tillarini qayramoqdalar!
3Nafratli so‘zlar bilan meni chulg‘ab,
Sababsiz menga zarba bermoqdalar.
4Muhabbatim uchun menga adovat qiladilar,
Men bo‘lsam – toat-ibodatdaman.
5Yaxshiligim evaziga yomonlik qiladilar,
Sevgimga qarshi nafrat izhor etadilar.
6Bunday odamning boshiga fosiqni mindir,
Shayton* tursin uning o‘ng tomonida.
7Muhokama qilinganda aybdor bo‘lib chiqsin,
Toati gunoh deb hisoblansin.
8Umri qisqa bo‘lsin,
O‘rnini boshqasi egallasin.
9Bolalari yetim qolsin,
Xotini beva bo‘lsin.
10O‘g‘illari darbadarlikka yo‘liqsin,
Vayronalarda gadoylik qilishsin.
11Mol-holini sudxo‘rlar egallasin,
Mehnati samarasin begonalar taroj qilsin.
12Unga hech kim iltifot ko‘rsatmasin,
Yetimlariga hech kimsa achinmasin.
13Uning zurriyoti qirib tashlansin,
Kelajak nasldan nomlari o‘chirilsin.
14Otalari ayblarini Xudovand yodga olsin,
Onalari gunohlaridan kechmasin.
15Doim Xudovandning o‘ngida bo‘lsin aybi,
Yer yuzidan supurib tashlasin xotirasini.
16Ular-ku bechorayu faqirni ta’qib qildi,
Iltifot ko‘rsatmoqni hech o‘ylamadi,
Dilabgorlarni o‘ldirmoqqa qasd qildi.
17La’natgo‘yning la’nati o‘z boshiga tushadi,
Duo qilmoq istamagandan duo ariydi.
18La’natni u libosday kiyib olsin,
Qarg‘ishni esa suvday ichsin,
Ilikday suyaklariga o‘rnashib qolsin.
19O‘zi uchun la’nat hamisha kiyadigan joma,
Doimo taqadigan bir tasma bo‘lsin.
20Jonimga yomonlik tilaganlarning oqibati,
Tuhmatchilarning Xudovanddan jazosi shu bo‘lsin!
21Ey Xudovand, mening Rabbim,
Isming hurmati uchun menga iltifot ko‘rsatgin,
Beqiyosdir inoyating Sening, xalos qilgil meni!
22Chunki men bechorayu miskinman,
Yuragimga o‘q qadalganday bo‘ldi.
23Kechki soya kabi tez o‘tib ketyapman,
Chigirtka kabi uloqtirib tashladilar.
24Tizzalarim ro‘zadan titramoqda,
Etim suyagimga yopishib qolgan.
25Odamlarning haqoratiga nishon bo‘ldim,
Menga ko‘z olaytirib, bosh chayqayaptilar.
26Ey Xudovand, mening Xudoyim,
Madad yuborgin menga!
Inoyat qilib meni qutqargin!
27Bilsinlarki, bu Sening qo‘lingdir,
Buni bajargan Sensan, yo Rabbiy!
28Ular la’nat o‘qisa-da, Sen duo qilasan,
Ular oyoqlansa-da, sharmanda bo‘lib qaytarlar,
Sening quling esa sevinib ketar.
29G‘animlarim rasvolikka burkansin,
Sharmandalikka joma kabi o‘ransinlar.
30Xudovandga shukrni tilimdan tushirmayman,
Katta xaloyiq ichra Unga sanolar o‘qiyman.
31Jon dushmanlaridan uni qutqarib qolay deya,
Xudovand faqirning o‘ng tomonida turadi.
109–SANO
Masihning mangu g‘alabasi
1Xudovand mening Rabbimga aytdi:
«Yovlaringni oyoqlaring ostiga yiqitmagunimcha,
Sen Mening o‘ng tomonimda o‘ltirib turgin!»*
2Sening qudratli saltanating hassasin
Xudovand Siondan uzatib yuborgay,
Dushmanlaring o‘rtasida hukmron bo‘lgil deya.
3Jangovarlik kuningda Sening xalqing
Muqaddas ziynatda Senga xohish bildirgay,
Tong bag‘ridan tushgan shabnam misoli
Yigitlaring* Sen tomon kelaverishgay.
4Xudovand ont ichgan va so‘zidan qaytmas:
«Malkisidq* martabasi bo‘yicha
Sen abadiy ruhoniysan».
5Rabbing Sening o‘ng tomoningda o‘ltirar,
Qahri kelgan kunda shohlarni ezib tashlar.
6Xalqlarni U hukm etgan vaqtda
Yer yuzi jasadlar bilan to‘lg‘usi,
Ulkan davlat boshlari majaq bo‘lg‘usi.
7Yo‘l bo‘yidagi irmoqdan suv ichib,
Mard boshini baland ko‘tarib yurgusi.
110–SANO
Xudoning inoyati va sadoqati
1Hamdlar bo‘lsin!
Men solihlar mahfilida, ulug‘ jamoatda
Xudovandga chin yurakdan shukr qilaman.
2Xudovandning ishlari buyukdir,
Barcha muxlislari ulardan zavq olur.
3Xudovand ijodi – jamol va salobatdir,
Uning adolati ersa – ilalabaddir.
4Ajoyibotini unutilmaydigan qilib yaratgan,
Rahmonu mehribondir Xudovand.
5O‘zidan qo‘rqqanlarning rizqi-ro‘zini berar,
Xalqi ila tuzgan ahdini abadiy esda tutar.
6O‘z xalqiga qudratli faoliyatini ko‘rsatdi,
Majusiylar yer-mulkini ularga berdi.
7Bajargan ishlari haqiqat va adolatdir,
Barqarordir bari farmoyishlari.
8Ular doimiy va abadiy ustuvordir,
Haq va to‘g‘rilik ila ijro bo‘lmishdir.
9Xudovand O‘z xalqiga najot yuborgan,
O‘z ahdini abadiy qilib buyurgan,
Uning ismi – muqaddas va qo‘rqinchlidir.
10Donolikning boshi – Xudodan qo‘rqmoqlikdir,
Bunday yo‘l tutgan hammaning aqli rasodir,
Xudovandga abadiy sano o‘qimoq darkordir.
111–SANO
Xudojo‘y – tabarrukdir
1Hamdlar bo‘lsin!
Qanday baxtli Xudovanddan qo‘rqadigan,
Amrlariga zavq bilan bo‘ysunadigan kishi!
2Uning zurriyoti yer yuzida mard avlod bo‘lgay,
Ko‘ngli to‘g‘rilar nasli tabarruk bo‘lgay.
3Boylik va mo‘lchilik solihning hovlisidadir,
Boqiy umr ko‘rgay solihning salohi.
4Solihga qorong‘ulikda ham yog‘du nur sochar,
Rahmonu mehribon hamda odildir U.
5Elga muruvvat qilib qarz beruvchi,
Insof ila ish boshqaruvchi odam baxtiyordir.
6Solih to abad tebranmagay,
Mangu bo‘lgay uning xotirasi.
7Yomon ovozadan u qo‘rqmaydi,
Umidi Xudovandda, sobitdir yuragi.
8Dushmanlariga bemalol qarar,
U dovyurak va qo‘rqmas bo‘lar.
9U qo‘lini ochib kambag‘alga sadaqa berar,
Uning solihligi boqiy bo‘lar,
Izzat-hurmati yuksalib borar.
10Betavfiq buni ko‘rib g‘azablanur,
Tishlarin g‘ijirlataru zavol topur,
Ha, betavfiqlar tilagi puchga chiqur.
112–SANO
Xudovandni olqishlang!
1Hamdlar bo‘lsin!
Hamdlar ayting, ey Xudovand qullari,
Xudovand nomiga hamd – sano aytinglar!
2Xudovand nomiga olqishlar bo‘lsin,
Hozirdan boshlab to mangulikka qadar!
3Kun chiqardan to kun botarga qadar
Xudovand ismiga maqtovlar bo‘lsin!
4Xudovand barcha xalqlar ustidan oliydir,
Ulug‘vorligi esa osmondan ham balanddir.
5Rabbimiz Xudovand yuksaklarda o‘ltiribdi,
Unga o‘xshaydigan kim ham bor ekan?
6U ham yer, ham ko‘kdagilarni ko‘ray deya,
Tubanlikka engashib nigoh tashlar.
7Bechoraholni U tuproqdan ko‘tarar,
Faqirni axlatdan olib chiqib yuksaltirar.
8Ularni elning ulug‘lari birla,
O‘z xalqining beklari birla o‘tqizar.
9Tug‘mas ayolni U uyida o‘rnashtirar,
Uni farzandlar onasi qilib quvontirar.
Hamdlar bo‘lsin!
113–SANO
Mo‘jizakor Xudovandga shukrona
1Bani-Isroil Misrdan qochgan paytda,
Yoqub zaboni zabun eldan chiqqan kezda,
2Yahudo yeri Xudoning aziz makoni bo‘ldi,
Isroil yurti Xudo saltanatiga asos bo‘ldi.
3Dengiz suvi buni ko‘rdi-da qochdi,
O‘rdun oqimi to‘xtab orqaga qaytdi.
4Tog‘lar qo‘ylarday sakrashdi,
Tepalar qo‘zilarday irg‘ishladi.
5Ey dengiz, senga ne bo‘ldi, qochyapsan?
Nechun orqaga qaytyapsan, O‘rdun suvi?
6Ey tog‘lar, nega qo‘ylarday sakrayapsizlar?
Nechun qo‘zilarday irg‘ishlayapsiz, ey tepalar?
7Rabbano oldida, Yoqubning Xudosi oldida
Yer yuzi qo‘rquvdan titrasin!
8U qoyani suv hovuziga aylantirgan,
Xarsang toshdan selday suv oqizgan.
9Bizlarga emas, ey Xudovand, bizlarga emas,
O‘zingning ismingga maqtov bergin!
Zero Sen ko‘p inoyatliyu sadoqatlisan.
10Nima uchun majusiylar:
«Qani ularning Xudosi», – deydi?
11Bizning Xudoyimiz osmondadir,
U istaganini yarataveradi.
12Ularning sanamlari kumush va oltindir,
Inson qo‘llarining ish-amalidir.
13Og‘izlari bor, lekin so‘zlamaydilar,
Ko‘zlari bor, ammo ko‘rmaydilar.
14Quloqlari bor-u, eshitmaydilar,
Burunlari bor-u, hidlamaydilar.
15Qo‘llari bordir, vale sezmaydilar,
Oyoqlari bordir, vale yurmaydilar,
Bo‘g‘izlaridan esa tovush chiqmaydi.
16Ularni yasagan har bir kishi –
Hamma ularga e’tiqod qiluvchilar
Xuddi ularga o‘xshab qolur.
17Ey Isroil, Xudovandga umid bog‘lagin!
U sening yordamching va qalqoningdir.
18Ey Horun xonadoni*, Xudovandga umid bog‘lang!
U sizning yordamchingiz va qalqoningizdir.
19Ey xudojo‘ylar, Xudovandga umid bog‘lang!
U sizning yordamchingiz va qalqoningizdir.
20Xudovand bizlarni esladi-yu,
Qut-barakali ham qildi.
Isroil xonadonini barakali qilsin!
Horun xonadonini barakali qilsin!
21O‘zidan qo‘rqqan kattayu kichikni
Xudovand barakali qilsin!
22Xudovand o‘zlaringiz va o‘g‘illaringizga
Xiyla va xiyla ko‘paytirib bersin!
23Yeru osmonni yaratgan Xudovand
Sizlarni muborak aylasin!
24Osmon – Xudovandning osmonidir,
Ammo yerni U inson o‘g‘illariga bergan.
25O‘lib sukunat diyoriga borgan hech kimsa
Xudovandga hamdu sano aytmas.
26Biz esa hozirdan boshlab to abad
Xudovandga hamdu sanolar aytamiz.
Hamdlar bo‘lsin!
114–SANO
O‘limdan qutulganning shodiyonasi
1Dodu fig‘onimga quloq solgani-chun
Men Xudovandni sevaman.
2Qulog‘ini men tomon tutgani-chun
Umrim boricha Uni chaqiraman.
3O‘lim to‘rlari meni chulg‘ab oldi,
Do‘zax azoblari boshimga tushdi,
Juda siqildimu, dard-alamda qoldim.
4O‘shanda Xudovand ismini chaqirdim,
Yohu Xudovando, jonimni qutqar, dedim.
5Xudovand mehribon va odildir,
Ha, Xudoyimiz rahmdildir.
6Xudovand soddadil odamlarni asrar,
Ojiz qolganimda O‘zi meni qutqarar.
7Ey jonim, rohatingga qaytgil,
Mana Xudovand senga ezgulik qilgan!
8Jonimni o‘limdan, ko‘zimni yoshdan,
Oyog‘imni esa qoqilib ketishdan
O‘zing tiygansan, yo Rabbim!
9Men tiriklar diyorida qolaman,
Xudovand huzurida yuraveraman.
115–SANO
Najot topganning hamdu sanosi
1Men ishondim, shul bois gapirdim:
Men ko‘p ozor chekdim, dedim.
2Butun insoniyat yolg‘onchilikdir,
– dedim men hayajonlanib.
3Menga qilgan barcha yaxshiliklari uchun
Xudovandni qanday taqdirlayman?
4Men najot qadahini ko‘tarib,
Xudovand nomini chaqiraman.
5Butun ahli mo‘minning ko‘zi o‘ngida
Xudovandga ataganlarimni bajo etaman.
6O‘z azizlarining o‘limi
Xudovand nazarida bebahodir.
7Yohu Xudovando,
Men Sening qulingman-ku,
O‘z kanizaging o‘g‘lidirman,
Kishanlarimni O‘zing yechgansan.
8Sening ismingni chaqirib, ey Xudovand,
Shukrona bilan qurbonlik keltiraman.
9Butun ahli mo‘minning ko‘zi o‘ngida
Xudovandga ataganlarimni bajo etaman.
10Xudovandning ma’badi hovlilarida,
Quddus bag‘rida nazrlarimni ifo etaman.
Hamdlar bo‘lsin!
116–SANO
Ey barcha xalqlar..!
1Ey barcha xalqlar,
Xudovandni madh etinglar!
Unga hamdu sano aytinglar,
Ey butun millatlar!
2Uning bizga bergan inoyati behaddir,
Abadiydir Xudovandning vafosiyu haqiqati.
Hamdlar bo‘lsin!
117–SANO
G‘alaba bag‘ishlagan Xudoga shukrona
1Xudovandga shukr qiling!
U ezgudir, abadiydir inoyati.
2Isroil xonadoni desin:
Abadiydir Uning inoyati!
3Horun xonadoni desin:
Abadiydir Uning inoyati!
4Xudodan qo‘rqqanlar desin:
Abadiydir Uning inoyati!
5Tang qolganimda Xudovandni chaqirdim,
U menga quloq soldi-da,
Kenglikka chiqarib qo‘ydi meni.
6Xudovand men tomonda, qo‘rqmayman,
Inson menga ne qila bilar?
7Xudovand mening yordamchim ekan,
G‘animlarimga bemalol qarayman.
8Insonga e’tiqod qilgandan ko‘ra,
Xudovanddan panoh so‘rash afzaldir.
9Shahzodalarga ishongandan ko‘ra,
Xudovanddan panoh so‘rash afzaldir.
10Barcha xalqlar meni o‘rab olgan edi,
Xudovand nomi ila qirib tashladim ularni.
11Meni o‘rab olgandilar, ha,
Hamma yog‘imdan qisib qo‘ygandilar;
Xudovand nomi ila qirib tashladim ularni.
12Arilar kabi meni o‘rab oldilar,
Tikan alangasidek o‘chib qoldilar;
Xudovand nomi ila qirib tashladim ularni.
13Yiqilib ketsin deb meni turtdilaring,
Illo Xudovand menga yordam berdi.
14Yohu, quvvatim va qo‘shig‘im mening,
O‘zing bo‘lding Najotkorim mening!
15Xursandchilik va ozodlik sadolari
Solihlarning chodirlarida yangraydi:
Xudovandning o‘ng qo‘li mardlik ko‘rsatur!
16Xudovandning o‘ng qo‘li baland ko‘tarilur!
Xudovandning o‘ng qo‘li mardlik ko‘rsatur!
17Men o‘lmasman, yashayveraman,
Xudovandning ishlarini xabar qilaman.
18Xudovand menga qattiq chora ko‘rdi-yu,
Illo o‘limga topshirmadi jonimni.
19Saloh qopqalarini menga ochib qo‘yingiz,
Ulardan kirib, Xudovandga shukr qilayin!
20Bu – Xudovandning darvozasidir,
Undan solihlar kiradilar.
21Senga shukrlar deyman, yo Rab,
Sen menga quloq solding,
Xaloskorim ham bo‘lding.
22Binokorlar keraksiz deb tashlagan Tosh
Naq binoning peshtoqidan joy oldi.
23Bu Xudovand irodasi tufaylidir,
Bizga esa ajoyibot timsolidir.
24Xudovandning yaratgan kunidir bu,
Undan shod bo‘lib sevinaylik!
25Xudoyo Xudovando, najot bergin!
Xudoyo Xudovando, muvaffaqiyat tilagin!
26Xudovand nomidan Kelayotgan muborak!
Xudovand uyidan turib sizni duo qilamiz.
27Haq Tangri – Xudovanddir,
U bizga ziyo yo‘llagandir.
Bayram tusida arqon ulashing-da,
Qurbongoh muguzlarini ziyorat eting!*
28Sensan Tangrim mening, shukr qilaman,
Sensan Xudoyim mening, sano qilaman.
29Xudovandga shukr qilinglar!
U ezgudir, abadiydir inoyati.
118–SANO
Ilohiy Qonunning fazilatlari
(Alef)*
1Qanday baxtlidir sofdillik yo‘lidan boruvchi,
Ilohiy Qonun bilan yuruvchi kishilar!
2Baxtlidir Xudovand shahodatin saqlab,
Chin qalbdan Xudoga intiluvchilar!
3Ular qonunsiz ishga oyog‘ini burmay,
Xudovandning yo‘llaridan yuradilar.
4Nizom-qonunlaringni O‘zing buyurgansan,
Jiddiylik bilan rioya qilinsin deya.
5Qoidalaringga amal qilmoqqa
Koshki yo‘llarim o‘ngsa edi!
6Shunda sharmanda bo‘lmasman,
Barcha amrlaringni ko‘z o‘ngimga keltirib.
7Sof ko‘ngildan shukr qilarman,
Sening odil hukmlaringni o‘rganib.
8Farmonlaringni bajaraman Sening,
Meni butunlay tashlab ketmagin!
(Bet)
9Yigit o‘z yo‘lini qanday qilib sof saqlar?
Sening kaloming bilan yursa bu bo‘lar.
10Men Seni chin ko‘ngildan qidiryapman,
Amrlaringdan bosh tortishimga yo‘l qo‘yma!
11Senga qarshi gunoh qilmaslik uchun,
Kalomingni yuragimda saqlayman.
12Ey Xudovand, men Seni olqishlayman,
Qonun-qoidalaringni menga o‘rgatgin!
13Og‘zingdan chiqqan barcha hukmlarni
O‘z irnim bilan xabar qilaman.
14Sening vahiylaring yo‘lida men
Katta boylik topgandek xursand bo‘laman.
15Buyruqlaringni teran o‘ylab,
Sening yo‘llaringga ko‘z tikaman.
16Nizom-qoidalaringdan zavq topaman,
Unutmayman kaloming Sening.
(Gimel)
17Qulingga iltifot qilgin,
Men yashab so‘zingni tutayin!
18Ko‘zlarimni ochib yuborgin,
Qonuning ajoyibotlarini ko‘rayin!
19Men bu dunyoda musofirman,
Amrlaringni mendan yashirmagin!
20Hukmlaringni doimo orzu qilaman,
Sog‘inchdan jonim ado bo‘lmoqda.
21Boshboshdoqlarning adabini O‘zing berasan,
Amrlaringdan adashgan hamma la’natidir.
22Sharmandalik va haqoratni mendan uzoqlashtir,
Men Sening shahodatingga rioya qilaman-ku.
23Hatto beklar o‘tirib meni g‘iybat qilmoqda,
Quling esa nizomlaringni teran o‘ylamoqda.
24Ha, Sening vahiylaring men uchun zavqdir,
Ular mening maslahatchilarim hamdir.
(Dalet)
25Jonim tuproqqa yopishib qolgan,
O‘z kaloming ila meni jonlantirgin!
26Yo‘llarimni Senga ochganimda, meni eshitding;
Qonun-qoidalaringni menga o‘rgatgin!
27Buyruqlaring yo‘lini menga anglatgin,
Toki mo‘jizalaringni teran o‘ylab olayin!
28Jonim g‘am-g‘ussadan ado bo‘lmoqda,
Kaloming bilan meni mustahkamlagin!
29Yolg‘onchilik yo‘lin mendan uzoqlashtir,
Qonuning rohini men uchun o‘nglagin!
30Men sadoqat yo‘lini tanlab,
Hukm-farmonlaringni oldimga qo‘ydim.
31Vahiylaringga qattiq yopishdim,
Meni sharmanda qilma, yo Rabbim!
32Sen yuragimni keng qilgan sayin,
Amrlaring yo‘lidan yelib borarman.
(He)
33Ey Xudovand,
Qonun-qoidalaring yo‘lini menga o‘rgatgin,
Ularni oxirigacha tutib amalga oshirayin!
34Menga aql-idrok bergin,
Toki Qonuningga rioya qilayin,
Uni chin qalbdan saqlab yurayin!
35Meni amrlaring yo‘lidan yurgizgin,
Chunki undan men xushnud bo‘ldim.
36Yuragimni tamagirlikka emas,
O‘z shahodatingga moyil qilgin!
37Behuda ish-harakatlarga qaratma ko‘zim,
O‘z yo‘llaringda meni tirik tutgin!
38Sendan qo‘rqqanlarga bergan so‘zingni
O‘z qulingga ham barqaror qilgin!
39Men qo‘rqadigan haqoratni mendan uzoqlashtirgin!
Faqat Sening hukmlaring olijanobdir.
40Ha, Sening buyruqlaringni havas qildim,
O‘z adolating haqi jonlantirgin meni!
(Vov)
41Bergan va’dangga ko‘ra, ey Xudovand,
Inoyating va najoting menga kelsin!
42Shunda haqorat qilganlarga javob berarman,
Chunki Sening kalomingga ishonchim komil.
43Og‘zimdan haqiqat kalomini butunlay tortib olma,
Men Sening hukmlaringga umid bog‘laganman.
44Sening Qonuningni men hamma vaqt,
Doimo va abadiy saqlayman.
45Yuragim keng bo‘lib yuraveraman,
Zero buyruqlaringga ko‘nglim moyil.
46Shohlar qoshida shahodat keltiraman,
Seni deb sharmanda bo‘lmayin!
47Men amrlaringni ko‘p sevaman,
Ulardan huzur-halovat topaman.
48Mehr bilan qo‘l cho‘zaman amringga,
Farmonlaringni chuqur o‘ylab o‘rganaman.
(Zayn)
49Bandangga bergan so‘zingni eslagin,
Undan meni umidvor qilgansan-ku!
50Musibatim kunida tasallim shu bo‘lur:
Sening kaloming jonimga jon kiritur.
51Takabburlar meni ko‘p masxara qilishdi,
Men esa qaytmadim Qonuningdan.
52Azaliy hukmlaringni eslab Sening,
Men tasalli topmoqdaman, ey Xudovand.
53Qonuningni tashlab ketgan,
Yo‘l-yo‘rig‘ing bahridan kechgan fosidlardan
Meni vahima bosib ketdi.
54Shu g‘urbatsaromda nizomu qoidalaring
Ilhom bo‘ldi qo‘shiqlarimga mening.
55Ey Xudovand, tunda Sening ismingni eslab,
Qonuningga rioya qilishga azm qildim.
56Sening buyruqlaringni saqlaganim uchun,
Bu baxt menga nasib bo‘ldi.
(Het)
57Ey Xudovand, – dedim men, –
Kalomingni saqlashdir mening burchim.
58Men chin ko‘ngildan Senga yolvordim,
Va’dangga ko‘ra menga mehribonlik qilgin!
59Men yo‘llarimni o‘ylab ko‘rdimu,
Oyoqlarimni qoidalaring tomon burdim.
60Amrlaringni tutmoq uchun shoshildim,
Shu yo‘lda mutlaqo imillamadim.
61Betavfiqlar o‘z domiga tortdi meni,
Vale Sening Qonuningni unutmadim.
62Odil hukmlaring uchun shukr qilay deb,
Men yarim kechada ham turaman.
63Men barcha Sendan qo‘rqqanlarning,
Buyruqlaringni tutganlarning ulfatiman.
64Sening inoyating bilan to‘ladir yer yuzi,
Menga qoidalaringni o‘rgatgin, yo Rab!
(Tet)
65Ey Xudovand, O‘z kalomingga muvofiq
Shu qulingga yaxshilik qilgin!
66Menga a’lo did va farosat baxsh etgin,
Buyruqlaringga ishonchim komil mening.
67Jafo tortmasdan oldin adashar edim,
Endi esa kalomingni tutmoqdaman.
68Sen yaxshisan, yaxshilik qiluvchisan,
Qonunlaringni menga o‘rgatgin!
69Takabburlar orqamdan g‘iybatimni qiladilar,
Men esa chin qalbdan amrlaringni tutaman.
70Ularning yuragi charvi bog‘lab semirgan,
Men esa Sening Qonuningdan lazzat olaman.
71Jafo tortganim menga yaxshi bo‘libdi,
Chunki qonun-qoidalaringni o‘rganib oldim.
72Minglab oltinu kumushdan afzal bilaman
O‘z og‘zingdan chiqqan Qonuning Sening.
(Yud)
73Sening qo‘llaring meni yaratgan, barpo etgan,
Amrlaringni o‘rganishim uchun menga idrok bergin!
74Sendan qo‘rqqanlar meni ko‘rib sevinar,
Chunki Sening so‘zingga umid bog‘laganman.
75Ey Xudovand, hukmlaring odil ekanini bilaman,
Meni qiynaganingda ham vafodorlik qilding.
76Qulingga bergan va’dangga ko‘ra,
Iltifoting menga tasalli bo‘lsin!
77Rahm-shafqating menga kelsin va yashayman,
Sening Qonuningdir menga huzur beradigan.
78Meni nohaq sitam qilgan shakkoklar uyalsin,
Men Sening buyrug‘ingni fikrlab borayin.
79Sendan qo‘rqqan, shahodatingni bilgan
Barcha men tomon burilib kelsin.
80Men sharmanda bo‘lmasligim uchun,
Qoidalaring yo‘lida dilimni pok saqlayman.
(Kof)
81Najotingni kutib jonim ado bo‘lmoqda,
Kalomingga men umid bog‘laganman.
82Qachon menga tasalli berasan? – deya,
Kalomingga tikilib ko‘zim so‘nib bormoqda.
83Tutunda bujmayib qolgan meshga o‘xshayman,
Lekin Sening farmonlaringni unutmayman.
84Shu qulingning umri ham qancha bo‘lardi?
Izimga tushganlarni qachon hukm etarsan?
85Qonuningni mensimaydigan shakkoklar
Menga choh-chuqur qazidilar.
86Barcha amrlaring haqdir Sening.
Nohaq izimga tushganlarga qarshi turib,
Menga yordam yuborgin!
87Meni yer yuzidan yo‘q qilishlariga oz qoldi,
Biroq men amrlaringdan ko‘z yummadim.
88Inoyat qilib meni barhayot saqlagin,
O‘z og‘zingdan chiqqan shahodatni saqlab yurayin!
(Lomed)
89Ey Xudovand, Sening kaloming abadiydir,
U fazoda mahkam o‘rnatilgandir.
90Sadoqating nasldan-naslga o‘tadi,
Sen yerni mustahkam qilib yaratgansan.
91Qaroring ila bugungacha hammasi mavjud,
Sening qullaringdir borliq mavjudot.
92Qonuningdan tasalli topolmasaydim gar,
Men musibatdan yo‘q bo‘lib ketardim.
93Buyruqlaringni hech vaqt unutmayman,
Ular orqali menga hayot bag‘ishlading.
94Men Senikiman, xalos qilgin meni,
Sening amringni o‘zim talab qilganman.
95Betavfiqlar meni yo‘q etmoqni poyladi,
Men-chi shahodatingni dilimga tugib oldim.
96Har qanday kamolotning haddini ko‘rdim,
Sening amring esa hadsiz-poyonsizdir.
(Mem)
97Qonuningni men qanchalik sevaman,
Kun bo‘yi u fikr-xayolimda mening.
98Yovlarimdan ortiq dono qildi meni amring,
To abad meniki deb bilaman farmoning.
99Barcha ustozlarimdan aqlliroq bo‘ldim,
Chunon xayolimdan ketmas qonun-qoidalaring.
100Oqsoqollardan ham hikmatliroq bo‘ldim,
Zero Sening buyruqlaringni saqlab kelaman.
101So‘zingga rioya qilay deya tiydim men
Oyoqlarimni barcha yomon yo‘ldan.
102Sening hukmlaringdan qaytmadim,
Zero O‘zing menga ta’lim beryapsan.
103Kalomlaring tomog‘imga nechuk lazizdir,
Og‘zimga ular boldan ham shirin tatiydi!
104Buyruqlaringdan aql o‘rganganim uchun,
Har xil yolg‘on yo‘ldan nafratlanaman.
(Nun)
105Sening kaloming qadamlarim uchun chiroqdir,
Yo‘limga nur sochadigan yorug‘likdir.
106Haq qarorlaringni tutmoqqa ont ichdimu,
Qasamimga vafo ham qilaman.
107Men juda ko‘p jafo chekdim, yo Rab,
Kaloming ila menga jon baxsh etgin!
108Ey Xudovand, tilimdagi hamdu sanoni
Ko‘ngil qurbonligi kabi qabul etgin,
Hukmu qarorlaringni menga o‘rgatgin!
109Jonim nuqul hovuchimda bo‘lsa ham,
Lek Sening Qonuningni unutmadim.
110Fosiqlar menga qopqon qo‘ygan bo‘lsa-da,
Lek Sening amrlaringdan bosh tortmadim.
111Vahiylaringni abadiy meros qilib oldim,
Ular yuragimga shod-xurramlik bag‘ishlaydi.
112Nizom-qoidalaringga rioya qilmoqqa,
Umrbod, qat’iy qaror qildim.
(Somex)
113Ikkilanuvchilardan nafratlanaman,
Sening Qonuningni men sevaman.
114Panohim va qalqonim Sensan,
Sening so‘zingga umid bog‘laganman.
115Ey badkirdorlar, mendan uzoqlashing,
Xudoyimning amrlarini tutib yurayin!
116O‘z amring bo‘yicha mahkam ushla qo‘limdan,
Yashayverayin, ko‘nglimni sovitma umidimdan!
117Menga madad yuborgin, xalos bo‘layin,
Nizomlaringga sinchiklab qarayin mudom!
118Qoidalaringdan chiqqan barchani Sen rad qilasan,
Mana behudadir ularning hiylayu nayrangi!
119Yer yuzidagi hamma betavfiqlarni
Sen chiqitday supurib tashlaysan;
Men-ku Sening vahiylaringni sevaman.
120Sendan qo‘rqqanimdan vujudimni titroq bosdi,
Hukmlaringdan men juda qo‘rqaman.
(Ayn)
121Men insof va haqqoniyat yo‘lida harakat qildim,
Jabr qiluvchilar qo‘liga topshirma meni!
122O‘z qulingdan darig‘ tutma shafoating,
Takabburlar menga jabr-zulm qilmasin!
123Sening najotingga ko‘zim to‘rt bo‘ldi,
Odil hukmingni kutib ko‘zim nuri to‘kildi.
124Qulingga inoyat qilib ish ko‘rsatgin,
Amru farmonlaringni o‘rgatgin menga!
125Men Sening qulingman-ku,
Menga aql-idrok bergin,
Vahiylaringni fahmlab olayin!
126Xudovandning ish qilish vaqt-soati keldi,
Mana, Sening Qonuningni buzib yuribdilar!
127Menga qolsa, amrlaringni oltindan ham,
Eng sof tilladan ham ko‘proq sevaman.
128Hamma buyruqlaringni to‘g‘ri deb bilaman,
Har qanday yolg‘onchilikdan nafratlanaman.
(Pe)
129Vahiylaring ajoyibdir Sening,
Shul bois ularga yopishar jonim.
130Kaloming ochilib qolganda ziyo sochar,
G‘ofillarga aql-idrok berar.
131Og‘zimni keng ochib oh deyman,
Amrlaringga qanchalik zoriqaman!
132Ismingni sevguchilarga qilganingdek,
Menga ham qarab mehribonlik ko‘rsatgin!
133Amring ila qadamlarimni to‘g‘ri qil,
Hech bir yomonlik menga hukmron bo‘lmasin!
134Inson jabridan meni qutqargin,
Buyruqlaringni tutib borayin!
135Qulingga munavvar yuzingni ko‘rsatgin,
Nizom-qoidalaringni o‘rgatgin menga!
136Qonuningni buzganlar sababli
Ko‘z yoshimni daryoday to‘kib yuraman.
(Sode)
137Sen odilsan, ey Xudovand,
Hukmlaring esa to‘g‘ridir Sening.
138Vahiylaringni barhaq qilib buyurgansan,
Ular tamomila ishonarlidir.
139Jahdu g‘ayratim meni ado etmoqda,
Kalomingni esdan chiqaryapti-ku yovlarim!
140Sening kaloming juda musaffodir,
Quling unga qanchalik mehr qo‘ygan!
141Men kichikman, xo‘rlanganman,
Lekin buyruqlaringni unutmayman.
142Sening adolating – mangu alolat,
Qonuning esa – haqiqatdir.
143Men azob va mashaqqatga yo‘liqdim,
Amrlaring-chi menga zavq bag‘ishlar.
144Vahiylaring abadiy adolatdir,
Menga idrok bergin va yashayman.
(Quf)
145Chin ko‘ngildan yolvoryapman,
Menga javob bergin, ey Xudovand!
Sening qonun-qoidalaringni saqlayman.
146Senga yolvoryapman, qutqargin meni,
Toki shahodatingga sodiq qolayin!
147Sahar chog‘i turib nolayu fig‘on qilaman,
Sening so‘zingga umid bog‘layman.
148Kalomingni fikr qilib tunni tongga ulayman,
Ko‘zlarimga uyqu bermayman aslo.
149Inoyat qilib ovozimni eshitgin, yo Rabbim,
Adolat qilib menga jon bergin!
150Fisq-fasod payidan bo‘lgan buzuq niyatlilar
Qonuningdan uzoqlashib, menga yaqinlashdilar.
151Biroq Sen juda yaqinsan, ey Xudovand,
Barcha amrlaring esa haqiqatdir.
152Vahiylaringni azaliy deb bilaman,
Sen ularni mangu barqaror qilgansan.
(Resh)
153Tushkunligimni ko‘ru, meni qutqargin,
Chunki Sening Qonuningni unutmadim!
154Da’vomga chora qil, meni himoya etgin,
Va’dangga ko‘ra meni jonlantirgin!
155Betavfiqlar qutulishdan uzoqdir,
Chunki ular nizomingni izlamaydilar.
156Sen esa-chi ko‘p rahmdilsan, ey Xudovand,
O‘z hukmu qaroring ila jonimni kiritgin!
157Meni ta’qib qilayotgan dushmanlarim ko‘p,
Biroq Sening shahodatingdan men chiqmadim.
158Kalomingga amal qilmaydigan xoinlarni ko‘rib,
Men qattiq nafratlandim.
159Qara, Sening amrlaringni men qanday sevaman!
Ey Xudovand, lutf qilib meni jonlantirgin!
160Sening kaloming asosi haqiqatdir,
Har bir adolatli hukming abadiydir.
(Shin)
161Beklar sababsiz orqamdan tushdilar,
Dilimga esa Sening kaloming qo‘rquv solar.
162Men Sening va’dangni eshitib,
Katta g‘animat topganday xursand bo‘ldim.
163Yolg‘onchilikdan nafratlanib jirkanaman,
Lekin Sening Qonuningni sevaman.
164Men adolatli hukmlaringni kuylab,
Har kuni yetti marta Senga sano aytaman.
165Qonuningni sevganlarga buyuk xotirjamlik yordir,
Ularning oyog‘i to‘siqqa qoqilib ketmas.
166Najotingga umid bog‘ladim, ey Xudovand,
Sening amrlaringni bajarib boraman.
167Vahiylaringni qalbimda saqlab yuraman,
Ularni jon-dilim bilan sevaman.
168Buyruq va nizomlaringni tutaman,
Barcha yo‘llarim Sening oldingda ayondir.
(Tov)
169Faryodim Senga borib yetsin, ey Xudovand,
Kaloming bilan menga fahm-idrok bergin!
170Yolvorib-yalinishim Senga borib yetsin,
So‘zingga yarasha meni xalos qilgin!
171Nizomlaringni menga o‘rgatar ekansan,
Senga maqtovlar tilimdan tushmasin!
172Sening barcha amrlaring adolatli ekan,
Irnim kalomingni tarannum etsin!
173Qo‘ling menga yordam bermoqqa shay bo‘lsin,
Sen buyurgan amrlarni men tanlaganman.
174Najotingni havas bilan izlayman, yo Rabbim,
Qonuning esa zavqu ovunchog‘im bo‘ldi mening.
175Jonim yashasin, Senga maqtovlar o‘qisin,
Hukmlaring menga yordam bersin!
176Yo‘qolgan qo‘y kabi yo‘ldan adashdim;
Sen shu qulingni axtarib topgin,
Chunki amrlaringni unutmadim.
119–SANO
Makkordan xalos bo‘lish uchun munojot
1Xudovandga dod qildim men tangligimda,
U esa quloq soldi faryodimga.
2Yolg‘onchi lablardan, makkor tildan
Jonimni asragin, yo Rabbiy!
3Hoy makkor til-yey,
Senga ne nasib bo‘lar ekan?
Nelar orttirar ekan senga Tangri?
4Bahodirning o‘tkirlashgan o‘qlariyu,
Qizg‘in yulg‘un cho‘g‘i nasib etgusi.
5O‘zimning holimga voy, deyman,
Mana, kofirlar* o‘rtasida qolibman-ku,
Imonsizlar* chodiridan chiqmay qoldim!
6Tinchlik dushmanlari birla uzoq yashab,
Ancha qiynadim men jonimni!
7Men tinchlik tarafdoriman,
Illo og‘zimni ochay desam,
Ular urushni istaydilar.
120–SANO
Seni Xudovand qo‘riqlaydi
1Tog‘larga ko‘zlarimni tikaman,
Menga madad qayerdan kelar ekan?
2Xudovand yeru osmonni yaratgan,
Undan kelar menga madad.
3Oyoqlaring qoqilishiga U yo‘l qo‘ymagay,
Sening Qo‘riqchingdir U, uxlamagay aslo!
4Ha, Isroilni Qo‘riqlovchi mudramas,
U mijja ham qoqmas.
5Xudovand sening Qo‘riqchingdir,
O‘ng tomoningdagi soyaboningdir U.
6Kunduzi quyosh seni urmas,
Kechasi oy senga zarar yetkazmas.
7Har bir badbaxtlikdan seni asrar,
Joningni ham qo‘riqlar Xudovand.
8Hozirdan boshlab to abadga qadar
Chiqish va qaytishingni Xudovand asrar.
121–SANO
Quddusga tinchlik tilash
1Xudovandning uyiga boramiz!
– deganlardan xursand bo‘ldim.
2Sening darvozalaring ostonasida
Oyoqlarimiz turgan edi, Quddus!
3Uylaring bir-biriga tutash,
Mahkam qurilgan shaharsan, Quddus!
4U shaharga qabilalar borib kirdi,
Xudovandning qabilalari borib kirdi.
Xudovand ismini madh etmoq –
Ana bu Bani-Isroilga buyurilgan amr.
5O‘sha yerda hukm qilish uchun taxtlar qurilgan,
Dovud xonadoni uchun minbarlar qurilgan.
6Quddusga tinchlik tilangiz:
Seni sevguchilar huzur ko‘rgay!
7Devorlaring ichra tinchlik,
Qasrlaring aro osoyish bo‘lg‘ay!
8Qardoshu qondoshlarim uchun deyman:
Senga tinchlik hamroh bo‘lg‘ay!
9Rabbi Xudovandimiz xonadoni xotiri uchun
Senga ezgulik tilayman.
122–SANO
Qullarning tikilgan ko‘zlari
1Ko‘zlarimni Senga tikaman,
Ey, osmoni falakda o‘ltirgan Egam!
2Xuddi qullarning ko‘zlari xo‘jayini qo‘liga,
Kanizlarning ko‘zlari bekasi qo‘liga tikilganday,
Bizning ko‘zimiz Rabbi Xudovandimizga tikilgan,
To U bizga mehribonlik qilguniga qadar.
3Bizga mehribonlik qilgin, ey Xudovand!
Bizga mehribonlik aylagin,
Zero haqoratdan juda to‘yganmiz.
4Rohatda yashovchilarning masxarasidan,
Dimog‘i ko‘tarilganlarning haqoratidan
Jonimiz juda ham to‘ygandir..!
123–SANO
Dushmandan qutulganlar madhiyasi
1Agar Xudovand biz bilan bo‘lmasa edi,
– desin Isroil, –
2Banibashar bizga qarshi chiqqanda,
Agar Xudovand biz bilan bo‘lmasa edi,
3Ular ashaddiy qahr-g‘azabi bilan
Tiriklayin bizni yutib yuborishar edi.
4Unda suvlar bizni bosib qolar,
Jonimiz ustidan sellar quyular edi.
5Unda suvlar shovullab toshib,
Jonimiz ustidan bosib o‘tar edi.
6Xudovandni olqishlaylik, chunki
Yirtqichlarga o‘lja qilib qo‘ymadi bizni.
7Ovchilar qopqonidan qochib qutuldi
Jonimiz bizning, bamisoli qush;
Qopqon sinib, biz qochib qutuldik.
8Yeru osmonni yaratgan Parvardigor –
Xudovandning ismidandir madadimiz.
124–SANO
Xudovand ahli mo‘minning atrofida
1Xudovandga umid bog‘laganlar Sion tog‘idaydir:
U tebranmas, mustahkamdir ilalabad.
2Quddus-chi tog‘u tepa uning atrofidadir,
Xudovand esa O‘z xalqining atrofidadir,
Hozirdan boshlab to ilalabad.
3Xudovand fosiqlarning hukm hassasini
Solihlar taqdiriga ustun qo‘ymas, toki
Solihlar nohaq ishga qo‘l urmasin zinhor.
4Yaxshilarga, yuragi to‘g‘rilarga
O‘zing yaxshilik qilgin, ey Xudovand!
5O‘zlarining qing‘irligi ila yuruvchilarni esa
Xudovand badkirdorlar bilan irg‘itib tashlar.
Isroilga tinchlik yor bo‘lsin!
125–SANO
Ozod bo‘lganlarning shodiyonasi
1Xudovand Sion ahlini surgundan qaytarganda,
Biz tush ko‘rayotganlarday bo‘lar edik.
2Shu kez og‘zimiz kulgi ila to‘lib-toshar,
Tilimizdan esa uzilmas edi tarannum.
Shu kez el-xalqlar orasida:
«Xudovand ular uchun buyuk ishlar yaratdi»,
– degan gap-so‘z yoyilar edi.
3Ha, Xudovand biz uchun buyuk ishlar yaratdi,
Bundan biz xurram bo‘lar edik.
4Ey Xudovand, Janubistondagi sellarni
Mavsumida Sen qanday qaytarib tursang,
Surgunda bo‘lganlarimizni shunday qaytargin!
5Ko‘z yoshi bilan ekin ekkanlar
Xursandchilik bilan hosil ko‘tarar.
6Oh-zor bilan urug‘ini sepgan dehqon
Bog‘-bog‘ bug‘doy ko‘tarib kuylab qaytar.
126–SANO
Har bir baraka Xudodan
1Agar uyni Xudovand qurmasa,
Quruvchilar bekorga ishlaydi;
Agar shaharni Xudovand qo‘riqlamasa,
Qorovul bekorga bedor qoladi.
2Bekorga sizlar sahar turib,
Tungi uyqudan qolasizlar,
Bekorga g‘am-g‘ussa nonini yeysizlar.
Mana, Xudoning mahbubiga uyqu nasib etar.
3Mana o‘g‘illar – Xudovand bergan nasiba,
Farzandlar – Xudovand bergan mukofotdir.
4Botirning qo‘lida o‘qlar qanday bo‘lsa,
Yoshlik chog‘ida ko‘rgan o‘g‘illari shundaydir.
5O‘qdoni ular bilan to‘lgan er baxtli!
Maydonda dushmanlari bilan da’volashsa,
Elning ko‘zi oldida sharmanda bo‘lmas.
127–SANO
Xudojo‘yning huzur-halovati
1Baxtlidir Xudovanddan qo‘rqadigan,
Uning yo‘llaridan yuradigan har bir inson!
2Qo‘l mehnating samarasini yer ekansan,
Huzur-halovatga noil bo‘lursan.
3Xotining hovling ichra o‘tqazilgan
Serhosil tok novdasi kabi bo‘lur.
Dasturxoning atrofidagi o‘g‘illaring
Zaytun ko‘chatlari singari bo‘lurlar.
4Mana qarang Xudodan qo‘rqqan erni,
U qanchadan-qancha barakaga erishur!
5Xudovand seni Siondan tabarruk qilgay!
Sen butun hayoting davomida
Quddusning gullab-yashnashini ko‘rgaysan.
6Hatto o‘g‘illaring o‘g‘illarini ko‘rgaysan.
Isroilga tinchlik yor bo‘lsin!
128–SANO
Sion dushmanlarining yiqilishi
1Yoshligimdan beri meni ko‘p jabrladilar,
– desin Isroil, –
2Yoshligimdan beri meni ko‘p jabrladilar,
Biroq meni yenga olmadilar.
3Orqamda qo‘shchilar yer haydab,
Uzun egatlar ochdilar.
4Xudovand esa-chi adolatparvardir,
U fosiqlar kishanlarin sindirib tashladi.
5Barcha Siondan nafratlanuvchilar
Sharmanda bo‘lib orqaga qaytsinlar!
6Yulinmasdan oldin qurib ketgan
Tom ustidagi o‘t kabi bo‘lsinlar!
7U bilan na o‘roqchining hovuchi,
Na bog‘ bog‘lovchining qo‘yni to‘lar.
8O‘tgan-ketgan o‘roqchilarga aytishmasin:
«Xudovand sizga baraka bersin!» – deya,
«Xudovand nomidan sizni muborakbod etamiz!»
– deb ham aytishmasin zinhor.
129–SANO
Gunohni Kechiradiganga umid
1Ey Xudovand,
Chuqurliklardan Seni chorlayapman!
2Yo Rabbiy, ovozimni tinglagin,
Yolvorishimga quloqlaring diqqat qilsin!
3Yohu Rabbano!
Sen gunohlarni hisobga olsang,
Kim ham tura olar ekan?
4Biroq, Sen kechirimlisan;
Shu sabab el Sendan qo‘rqsin.
5Xudovandga umid bog‘ladim,
Jonim bilan umid bog‘ladim,
Uning amriga muntazirman.
6Qorovulning saharni kutishidan ko‘ra,
Posbonning tongni kutishidan ko‘ra,
Jonim Rabbimga ko‘proq muntazirdir.
7Isroil Xudovandga umid bog‘lasin!
Xudovand rahm-shafqatlidir,
Jon isqotini O‘zi mo‘l beradi.
8O‘zi forig‘ qiladi Isroilni
Barcha gunohlaridan.
130–SANO
Tinchigan qalb
1Ey Xudovand, dilimda mag‘rurlik yo‘q,
Ko‘zlarim takabburona boqmaydi.
Men yeta olmaydigan, ajib ishlarga kirishmayman.
2Jonimni tinchitdim men, osudaman.
Onasi quchog‘ida yotgan emiziksiz go‘dak,
Sutdan chiqarilgan chaqaloq kabi
Bag‘rimda yotibdi jonim mening.
3Hozirdan to ilalabad Isroil
Xudovandga umid bog‘lasin!
131–SANO
Dovud shahri – Xudovand shahri
1Ey Xudovand, Dovudni ham,
Barcha qayg‘ularini ham eslagin!
2U Xudovand huzurida qasam ichgan,
Yoqubdek Jabborga nazr atab degan:
3«Men uyimga kirmayman,
To‘shagim uzra yotmayman,
4Ko‘zlarimga uyqu kelmagay,
Yumilmagay qovoqlarim ham,
5To Xudovandga bir makon topmagunimcha,
Manzil qurmagunimcha Yoqub qo‘rqqan Jabborga».
6Ahd Sandig‘i Efratda*, deb eshitgan edik,
Ya’ar* qirlarida esa uni topib oldik.
7Keling, Xudoning maskaniga kiraylik,
Oyoqlari ostiga yiqilib sajda qilaylik!
8Turgin, ey Xudovand,
Rohatlanadigan yeringga chiqqin,
O‘zing ila qudratli Sandig‘ing birla!
9Ruhoniylaring solihlik ila kiyinsin,
Azizlaring sevinch-la tarannum etsin!
10Quling Dovudning xotiri uchun,
O‘z tanlaganingdan yuz o‘girmagin!
11Xudovand Dovudga ont ichgan edi,
So‘zi barqarordir, U so‘zidan qaytmas:
«Taxtingga o‘z urug‘ingdan odam o‘tqazaman.
12Agar o‘g‘illaring Mening ahd-paymonimga,
O‘zim o‘rgatgan shahodatga rioya qilsalar,
O‘g‘illaring o‘g‘illari ham taxtingga o‘tirar, to abad».
13Zotan, Xudovand Sionni tanladi,
O‘ziga maskan uchun u yerni xohladi.
14«Rohatlanadigan yerim shudir to abad,
Bunda o‘rnashaman, bu yerni xohladim, – dedi,
15Ozuqalarini barakali qilib beraman,
Nonga to‘ydiraman faqir-fuqarolarin.
16Ruhoniylariga najot kiyimini kiydiraman,
Buyuk sevinch-la kuylab borar azizlarim.
17O‘sha yerda Dovudga saltanat paydo qilaman,
Tanlaganimga yonar chiroqni muhayyo qilaman.
18Dushmanlarini sharmandalik bilan qoplayman,
Boshidagi toji esa gullab-yashnagay».
132–SANO
Birodarona inoqlik
1Birodarlarning inoq bo‘lib yashashi
Mana, qanday yaxshi va qanday soz!
2Boshga surtilgan xushbo‘y yog‘ kabidir bu,
Ha, Horunning* soqoliga oqib tushgan,
To‘ni yoqasigacha oqib tushgan moydekdir.
3Sion tepaliklarigacha tushib kelgan
Ko‘hi Hermo‘n shabnami kabidir bu.
Zero Sionda Xudovand barakatni,
Abadiy hayotni amr etgan.
133–SANO
Xudovandning barcha bandalari!
1Ey sizlar, Xudovandning barcha bandalari,
Kechalari Xudovandning uyida turganlar,
Xudovand sha’niga hamdu sano aytinglar!
2Uning muqaddas makoniga tomon
Qo‘llaringizni yuqoriga cho‘zing-da,
Hamdu sano aytinglar Xudovandga!
3Osmon va yerni yaratgan Xudovand
Seni Siondan turib tabarruk qilgay!
134–SANO
Qodir Xudovandni kuylash
1Hamdlar bo‘lsin!
Hamdlar o‘qing, ey Xudovand qullari,
Xudovandning ismiga hamdlar o‘qing!
2Ey siz, Xudovandning uyida turganlar,
Xudoyimiz hovlilarida xizmat qilayotganlar,
3Xudovandni maqtanglar, chunki U ezgudir,
Ismini tarannum eting, chunki u olijanobdir!
4Zeroki Xudovand O‘ziga Yoqubni,
Azizim deb Isroilni tanlagan.
5Men bilaman, Xudovand ulug‘dir,
Ha, Rabbimiz barcha xudolardan ulug‘dir.
6Yer va osmonda ham,
Dengizlar va hamma tubsiz joylarda ham
Xudovand istaganini yarataveradi.
7Yerning chetidan U bulutlarni chiqaradi,
Yomg‘ir ichra chaqmoqlarni chaqnatadi,
O‘z xazinalaridan yelni ham chiqaradi.
8Udir Misrning to‘ng‘ichlarini qirgan,
Insondan tortib hayvonga qadar.
9Misr o‘rtasida, Fir’avnning ko‘zi o‘ngida,
Fir’avnning barcha qullari ko‘zi o‘ngida
U karomatli ajoyibotlar paydo qilgan.
10U ancha elu xalqlarni qirgan,
Qudratli shohlarni tig‘dan o‘tkazgan.
11Amo‘riylar shohi Siho‘nni ham,
Bashan podshohi O‘gni ham,
Butun Kan’on shohliklarini ham
U ag‘darib tashlagan.
12Ularning yer-mulkini tortib olib,
O‘z xalqi Isroilning mulkiga qo‘shib bergan.
13Ey Xudovand, Sening noming abadiydir,
Nasllarcha davom etar xotirang, ey Xudovand.
14Xudovand O‘z xalqini hukm qilar,
O‘z qullariga rahm-shafqat aylar.
15Majusiylarning manfur sanamlari kumush va oltindir,
Inson qo‘llarining ish-amalidir.
16Ularning og‘zi bor, lek so‘zlamaydilar,
Ularning ko‘zlari bor, lek ko‘rmaydilar.
17Quloqlari bor-u, eshitmaydilar,
Og‘izlaridan esa nafas chiqarmas.
18Ularni yasagan kishi,
Ularga e’tiqod qilgan barcha
Xuddi ularga o‘xshab qolur.
19Ey Isroil xonadoni, Xudovandni olqishlang!
Ey Horun xonadoni, Xudovandni olqishlang!
20Ey Leviy xonadoni, Xudovandni olqishlang!
Ey Xudovanddan qo‘rqqanlar, Uni olqishlang!
21Quddusda maskan topgan Xudovand sha’niga
Sionda hamdu sanolar o‘qilsin!
Hamdlar bo‘lsin!
135–SANO
Abadiydir Uning inoyati!*
1Xudovandga shukr qiling,
U olijanobdir, abadiydir inoyati!
2Xudolar Xudosiga shukr qiling,
Abadiydir Uning inoyati!
3Hokimlar Hokimiga shukr qiling,
Abadiydir Uning inoyati!
4Yolg‘iz O‘zi buyuk mo‘jizalar yaratgan,
Abadiydir Uning inoyati!
5Osmonni U hikmat bilan yaratgan,
Abadiydir Uning inoyati!
6Yerni suvlar ustida o‘rnatgan,
Abadiydir Uning inoyati!
7Buyuk osmon yoritqichlarin yaratgan,
Abadiydir Uning inoyati!
8Kunduzi hukm surmog‘i-chun quyoshni yaratgan,
Abadiydir Uning inoyati!
9Tunda hukm surmog‘i-chun oy va yulduzlarni yaratgan,
Abadiydir Uning inoyati!
10Misrdagi to‘ng‘ichlarni Qirganga shukr qiling,
Abadiydir Uning inoyati!
11U Bani-Isroilni o‘rtalaridan olib chiqqan,
Abadiydir Uning inoyati!
12Ularni O‘zining baland qo‘li ila,
O‘zining cho‘zilgan qo‘li ila ozod qilgan,
Abadiydir Uning inoyati!
13Qizil dengizni ikkiga bo‘lgan,
Abadiydir Uning inoyati!
14Bani-Isroilni dengiz o‘rtasidan o‘tkazgan,
Abadiydir Uning inoyati!
15Fir’avn va lashkarin Qizil dengizga ag‘dargan,
Abadiydir Uning inoyati!
16Xalqini cho‘ldan O‘tkazganga shukr qiling,
Abadiydir Uning inoyati!
17U buyuk podshohlarni qirib tashlagan,
Abadiydir Uning inoyati!
18Shuhrati baland shohlarni o‘ldirgan,
Abadiydir Uning inoyati!
19Amo‘riylar shohi Siho‘nni o‘ldirgan,
Abadiydir Uning inoyati!
20Bashan podshohi O‘gni nobud qilgan,
Abadiydir Uning inoyati!
21Ularning yerini meros qilib bergan,
Abadiydir Uning inoyati!
22O‘z quli Isroilga meros qilib bergan,
Abadiydir Uning inoyati!
23Xor bo‘lganimizda U bizni eslagan,
Abadiydir Uning inoyati!
24Yovlarimizdan bizni xalos etgan,
Abadiydir Uning inoyati!
25Har bir jonga rizqini Beruvchiga shukr qiling,
Abadiydir Uning inoyati!
26Osmon Tangrisiga shukr qiling,
Abadiydir Uning inoyati!
136–SANO
Surgundagi xalqning nolayu faryodi
1Bobil nahrlari bo‘yida o‘tirib,
Biz Sionni eslab yig‘lar edik.
2Bobil bag‘ridagi tol daraxtlariga
G‘ijjaklarimizni osib qo‘ygan edik.
3Chunki bizni asir qilib olganlar
Bizni u yerda masxara qilar,
Bizdan qo‘shiq aytib berishni so‘rar,
«Sion qo‘shiqlaridan aytib beringlar!»
– deb jonimizni qiynar edilar.
4Ammo begona yerda ekanmiz,
Xudovandning qo‘shig‘ini qanday aytaylik?
5Agar seni unutsam, ey Quddus,
O‘ng qo‘lim meni unutsin!
6Ey Quddus, agar seni eslamasam,
Eng cheksiz sevinchimdan yuqori tutmasam,
Tilim tanglayimga yopishib qolsin!
7Quddusga falokat kelgan kunda:
«Uni tubigacha yalang‘ochlang,
Uni xarob qilib tashlang!» – degan
Edo‘m o‘g‘illarini esga olgin, ey Xudovand!
8Ey, vayronagarchilik qizi – Bobil!
Bizga qilgan yomonliklaring uchun
Sendan o‘ch olguchi baxtli bo‘lur!
9Go‘daklaringni olib qoyaga urib,
Tilka-pora qilguchi baxtli bo‘lur!
137–SANO
Xudovandning mehribonligiga shukrona
1Ey Xudovand,
Chin ko‘ngildan Senga shukr qilib,
Ilohlar qarshisida Seni kuylayman.
2Muqaddasma’bading tomon sajda qilib,
Inoyatu sadoqating uchun shukr qilaman,
Ulug‘ nomingga tan beraman Sening.
Sen nomingdan ham ulug‘ va’da bergansan.
3Chaqirgan kunimda menga quloq solding,
Ko‘nglimni ko‘tarib tetik qilding.
4Ey Xudovand,
O‘z og‘zingdan chiqqan amrlarni eshitganlarida,
Yer yuzi shohlari hammasi Senga shukr qiladilar.
5Xudovandning yo‘llarini kuylaydilar,
Chunki shuhrati buyukdir Xudovandning!
6Xudovand yuksak bo‘lib, yuvoshlarga boqar,
Mag‘rurlarni esa uzoqdangina tanir.
7Musibatlar ichida yursam ham,
Sen mening ruhimni ko‘tarasan;
Yovlarim g‘azabiga qarshi qo‘l ko‘tarib,
Kuchli o‘ng qo‘ling ila meni qutqazasan.
8Xudovand mening ishimni ro‘yobga chiqazar.
Sening inoyating abadiydir, ey Xudovand,
O‘zing yaratganlarni hech vaqt tashlab qo‘ymagin!
138–SANO
Xudovand meni biladi
1Ey Xudovand, Sen meni sinading
Hamda bilib olding.
2O‘tirib-turishlarimni Sen bilasan,
Xayollarimni uzoqdan anglaysan.
3Yurishimu yotishimni Sen tekshirasan,
Barcha yo‘llarim Senga ravshandir.
4Biron gapni aytmoqqa tilim bormasdan,
Sen hammasini bilasan, ey Xudovand.
5Oldimdan va orqamdan meni o‘rab olib,
Qo‘lingni ustimga qo‘ygansan.
6Bu mening tushuncham uchun g‘oyat ajibdir,
Yuksakdir, aqlim bovar qilmas.
7Sening Ruhingdan qayerga ham ketar edim?
Sening huzuringdan qayerga qochib boraman?
8Agar osmonga o‘rlasam, Sen u yerdasan,
O‘liklar diyoriga tushay desam,
O‘sha yerda ham Sen borsan.
9Saharning qanotlarini olib uchsam,
Dengiz chetlarigacha ko‘chib o‘rnashsam,
10O‘sha yerda ham Sening qo‘ling meni yetaklar,
Ha, kuchli o‘ng qo‘ling meni ushlab turar.
11Agar men: Zulmat meni o‘rab olsin,
Atrofimdagi yorug‘lik tunga aylansin, – desam-da,
12Hatto zulmat ham Sen uchun qora emas,
Tunni go‘yo kunduzdek yorug‘ ko‘rasan.
Qorong‘u va yorug‘ Sen uchun bari birdir.
13Butun ichlarimni Sen bunyod etding,
Onam qornida meni tashkil qilding.
14Senga shukrlar qilaman,
Men haybatli suratda yaralganman,
San’ating ajoyibdir Sening,
Buni jon deb tan olaman.
15Shaklim Senga sir emas edi;
Pinhona vujudga kelganimni,
Yerning tuban joylarida to‘qilganimni,
Hammasini ham Sen bilasan.
16Hamon pusht shaklida ekanman,
Ko‘zlaring ko‘rardi meni.
Hali bir kun ham yashamaganimda,
Sen kunlarimni tayin qilib,
Hammasini kitobingga yozgan eding.
17Sening muddaolaring menga juda azizdir,
Ular qanchadan-qanchadir, ey Tangrim!
18Ularni sanab chiqadigan bo‘lsam,
Qum zarralaridan ko‘proq bo‘lib chiqar.
Men bir uxlab, uyg‘onsam,
Hali ham Sen bilan birgaman.
19Ey Xudo, koshki Sen fosiqni o‘ldirsang edi!
Uzoqlashinglar mendan, barcha qonxo‘rlar!
20Nopok niyat bilan Seni tilga oladilar,
Behuda ishlarni xayol qiladilar g‘animlaring.
21Ey Xudovand, Sendan nafratlanganlardan
Men nafratlanmayinmi?
Senga qarshi chiqqanlardan jirkanmayinmi?
22Bor nafrat bilan ulardan jirkanaman,
O‘zimga dushman deb bilaman ularni!
23Ey Tangrim,
Meni sinab, yuragimni bilib olgin!
Meni tekshirib, xayollarimni o‘rganib chiqqin!
24Ko‘rgil-chi, yo‘limda biron xafalik bormikin?
Abadiyat yo‘liga meni yo‘naltirgin!
139–SANO
Yovuzlardan qutulish uchun munojot
1-2Ey Xudovand,
Meni yomon odamdan qutqargin,
Zolimdan asrab qolgin meni!
3Ular yuragida yovuz niyatlarni to‘qib,
Kundan-kunga urush qo‘zg‘aydilar.
4Ilon kabi tillarini qayraydilar,
Lablari uchida qora ilon zahridir.
5Ey Xudovand, fosiq qo‘lidan meni saqlagin,
Zolim odamdan asrab qolgin meni!
Ular meni turtib, yo‘ldan toydirmoqchi.
6Mag‘rurlar men uchun dom yashirishdi,
Borar yo‘lim chetiga to‘ru ilmoq,
Qopqonu tuzoq yoyib qo‘yishdi.
7Mening Tangrim Sensan, dedim Xudovandga.
Yolvorishimga quloq bergin, ey Xudovand!
8Yo Xudoyo Xudovando!
O‘zingsan quvvatimu najotim mening,
Jang kunida O‘z panohingda asrading.
9Fosiqlar tilagini bermagin, yo Rabbiy!
Yovuz niyatlariga omad bersang gar,
Ular mag‘rurlanib ketar!
10Meni o‘rab olganlarning til uchidagi yomonligi
O‘z boshiga qaytib ularni shuvut qilsin!
11Boshlariga yonayotgan cho‘g‘lar yog‘sin,
Otashga, tubsiz chuqurliklarga tashlansin,
Qaytib u yerdan chiqmasinlar!
12Til qayrovchi odam mamlakatda o‘rnashmasin,
Zolim izidan badbaxtlik quvib halok qilsin!
13Bilaman, Xudovand mazlumni himoya qilar,
Bechoraholni U adolatli hukm qilar.
14Solihlar-chi Sening ismingga shukr qilar,
Sofdillar bari Sening huzuringda yashar.
140–SANO
Yomon yo‘ldan saqlash uchun ibodat
1Ey Xudovand,
Senga yolvoryapman, menga shoshilgin!
Chaqirgan chog‘im tavallomga quloq solgin!
2Ibodatim isiriq kabi tutab,
Sening oldingga yetib borsin;
Duoga qo‘l cho‘zishlarim esa Senga
Shom qurbonligiday maqbul bo‘lsin!
3Ey Xudovand, og‘zimga posbon qo‘ygin,
Irnim eshigini ihota qilgin!
4Yuragimni yomon yo‘lga mayl qilmagin,
Yovuz odamlarning kirdikorlarigagin,
Yomon qilmishlariga havaslantirma,
Ularning mazasidan men lazzat olmayin!
5Solih meni urar ekan – bu inoyatdir,
U meni fosh qilar ekan – boshimga moydir,
Bundan men bosh tortmayman mutlaqo.
Vale hanuzgacha mening ibodatim
Yovuzlarning yovuzligiga qarshi qaratilgan.
6Ularning beklari qoyaga urilib nobud bo‘lganda,
Mening so‘zlarimga ular quloq solajaklar,
Yoqimli so‘zlar ekanini tushunajaklar.
7Xuddi yer haydagandek bizni chopib-tilib,
Suyaklarimizni o‘liklar diyoriga sochib yubordilar.
8Mening ko‘zlarim esa Senga tikilgan,
Yo Rabbim! Ey Xudovand!
Sendan panoh topgan ekanman,
Zinhor itqitib tashlama jonim!
9Menga qasd qilib qo‘yilgan domdan,
Qonunsizlar tuzog‘idan saqlagin meni!
10Men bemalol o‘tib ketar ekanman,
Fosiqlar o‘z to‘rlariga tushib qolsinlar.
141–SANO
Jafokashlar dod-fig‘oni
1Ovozim Xudovandga yetib borsin,
Nolayu faryod qilaman.
Ovozim Xudovandga yetib borsin,
Tavallo qilib yalinaman.
2Ko‘nglimni Uning oldida ochaman,
Qayg‘ularimni Unga so‘zlab beraman.
3Tanimdagi ruhim holdan ketganda,
Sen borar yo‘limni bilar eding.
Men kelayotgan yo‘limda-ku
Men uchun ilmoq yashiribdilar.
4O‘ng tomonimga qarasam,
Meni taniydigan hech kim yo‘q,
Men uchun qochar joy qolmabdi,
Jonim haqida hech kim qayg‘urmayapti.
5Ey Xudovand, Senga faryod qildim:
Sensan mening panohim, dedim,
O‘zingsan tiriklar diyoridagi hissam mening.
6Nolamni tinglagil, juda toliqqanman!
Meni quvg‘in qilganlar qo‘lidan xalos etgin,
Ular mendan g‘oyat zo‘rdirlar!
7Ismingni madh etmog‘im uchun,
Zindondan chiqarib yubor jonimni!
Menga ezgulik qilganing uchun,
Solihlar atrofimga to‘planadilar.
142–SANO
Qutqarish, yo‘l ko‘rsatish uchun iltijo
1Ey Xudovand, ibodatimni eshitgin,
Sadoqating haqi tavallomga quloq solgin,
Adolating haqi menga javob bergin!
2Bandang bilan da’volashmagin,
Chunki yashaydiganlardan birortasi
Sening oldingda oqlana bilmas.
3Dushman jonim payiga tushdi,
Hayotimni oyoqosti qildi.
Dunyodan o‘tib ketganlar kabi,
Meni qorong‘ida yashashga majbur etdi.
4Tanimdagi ruhim juda tushkun,
Siynamdagi qalbim alamzada.
5Ilgarigi kunlarni eslayman,
Barcha ishlaringni fikrlab yuraman,
Qo‘llaring ijodi haqida o‘ylab yuraman.
6Qo‘llarimni Sen tomon cho‘zaman,
Jonim qurigan yer kabi Senga tashna.
7Ey Xudovand, meni tezda eshitgin!
Sog‘inchdan ruhim holdan ketmoqda!
Yuzingni mendan yashirmagin, toki
Go‘rga kirganlar kabi bo‘lib qolmayin!
8Sahardan inoyatli so‘zingni eshittirgin,
Chunki Senga umid bog‘laganman.
Yuradigan yo‘limni menga ko‘rsatgin,
Chunki Senga ko‘ngil bog‘laganman.
9Dushmanlarimdan xalos qilgin, ey Xudovand!
Men Sening huzuringga yuguraman.
10Irodangni ado etishni menga o‘rgatgin,
Sensan mening Xudoyim!
Sening olihimmat Ruhing
Ravon yerlardan meni yetaklab borar.
11Ey Xudovand!
O‘z isming haqi meni jonlantirgin,
Adolating haqi meni kulfatdan qutqargin!
12Inoyating haqi dushmanlarimni qirib bitirgin,
Jonimga g‘ulu solganlarning barini yo‘q qilgin!
Axir, men Sening bandangman-ku!
143–SANO
Baraka tilash munojoti
1Qo‘llarimni jangga,
Barmoqlarimni urushga o‘rgatgan
Suyanchig‘im – Xudovandni olqishlayman.
2U inoyat manbaim va qo‘rg‘onimdir,
Istehkomim, Xaloskorim mening,
Qalqonimdir, Undan panoh topdim,
U xalqimni menga bo‘ysundirgan.
3Ey Xudovand, inson qadri nedirki,
Sen unga e’tibor bergaysan?
Inson o‘g‘li nedirki, Sen uni ardoqlaysan?
4Odamzod – bir nafasginadir,
Kunlari bir soya kabi o‘tib ketar.
5Ey Xudovand, osmoningni yorib tushgil,
Tog‘larga tekkil, ulardan tutun chiqargil!
6Chaqmoq yuborib, yovlarni tarqatgin,
O‘qlaringni otib, ularni supurib tashlagin!
7Samodan qo‘lingni uzatib meni qutqargin,
Ulkan suvlardan, ajnabiylar qo‘lidan
Meni xalos qilgin!
8Ularning og‘zidan yolg‘on-yashiq gaplar toshgan,
Qo‘llari esa harom ishlarga bulg‘angandir.
9Ey Xudo, Senga yangi qo‘shiq aytaman,
O‘n torli changda Seni tarannum etaman.
10Sensan-ku shohlarga najot beradigan,
Bandang Dovudni qilich damidan qutqazgan.
11Ajnabiy o‘g‘illarining qo‘lidan qutqar,
Xalos qil bandangni!
Ularning og‘zidan yolg‘on-yashiq gaplar toshgan,
Qo‘llari esa harom ishlarga bulg‘angandir.
12O‘g‘illarimiz yoshligida o‘sib qalinlashgan ko‘chatlar kabi,
Qizlarimiz saroyning naqshli ustunlari kabi bo‘lsinlar!
13Omborlarimizda mo‘l-ko‘lchilik bo‘lsin,
Har xil ne’matlardan to‘lib-toshsin!
Yaylovlarimizdagi qo‘ylar ming-minglab,
Mingi esa tuman bo‘lib ko‘paysin!
14Qora molimiz semirib borsin,
Talash ham, zarar-ziyon ham bo‘lmasin,
Ko‘chalarimizda dod-fig‘on eshitilmasin!
15Mana shunday duolarni olgan xalq baxtli!
Xudovandni Rabbimiz deb bilgan xalq baxtli!
144–SANO
Rahmdil va qodir Xudoga hamdu sano
1Ey Xudoyim, ey Podshohim, Seni ulug‘layman,
Ismingga abadulabad tasannolar aytgayman.
2Seni kundan-kunga olqishlayman,
Ismingni madh etaman ilalabad.
3Xudovand buzrukvordir,
U ko‘p maqtovga sazovordir,
Uning buyukligiga aql yetmas.
4Ishlaringga zurriyotlarimiz tasanno aytishgay,
Qudratli ajoyibotlaringni xabarlab yurishgay.
5Men ulug‘vorliging, savlatu mahobating,
Ajoyib ishlaring haqida o‘ylab yurgayman.
6Vahimali g‘aroyibotlaring haqida gapirgaylar,
Buyukligingni xabar qilmoq esa menga farz.
7Ulug‘ iltifotingni maqtab yurgaylar,
Odilligingni kuylab tarannum etgaylar.
8Xudovand rahmonu mehribondir,
U uzoq sabrli, juda inoyatlidir.
9Xudovand har bir insonga himmat aylar,
Barcha maxluqotga rahm-shafqat ko‘rsatar.
10Ey Xudovand,
Hamma yaratganlaring Senga shukr qilar,
Azizlaring Senga hamdu sano o‘qirlar.
11Saltanating shon-shuhratini targ‘ib qilar,
Kuch-qudrating haqida hikoya qilarlar.
12Inson o‘g‘illariga Sening qudratli ishlaring,
Buyuk, hashamatli saltanatingni bildirarlar.
13Sening saltanating davrlar osha davom etar,
Asrdan-asrga Sen hukmronlik qilasan.
14Barcha yiqilayotganlarga Xudovand madad berar,
Har bir qaddi bukilganni U rostlar.
15Hammaning ko‘zi Senga tikilgan ekan,
O‘z vaqtida ularning rizqini berasan.
16Sen qo‘lingni ochasan-u,
Har bir jonzotni marhamatingga to‘ydirasan.
17Xudovand barcha yo‘llarida adolatli,
Hamma ishlarida sodiq va inoyatlidir.
18Xudovandga murojaat qiladigan,
Chin qalbdan murojaat qiladigan
Har bir insonga U yaqindir.
19Xudojo‘ylarning tilagini U qondirar,
Ularning faryodini eshitib, najot berar.
20O‘zini sevgan hammani Xudovand asrar,
Barcha betavfiqlarni esa yo‘q qilar.
21Xudovandning madhi tilimdan tushmas,
Butun odamzod hamdu sano aytsin
Uning muqaddas ismiga, to abad!
145–SANO
Vafodor va odil Xudoga hamdu sano
1Hamdlar bo‘lsin!
Ey jonim, Xudovandni madh qilgin!
2Tirik ekanman Xudovandni madh qilaman,
Umrim boricha Xudoyimni tarannum etaman.
3Umid bog‘lamang beklarga,
Najot berolmaydigan odamzodga!
4Uning ruhi chiqib, o‘z tuprog‘iga qaytar,
O‘sha kunning o‘zida puchga chiqar
Uning barcha murod-orzulari.
5Yoqub Tangrisini yordamchim deb bilgan,
Rabbim deb Xudovandga umid bog‘lagan
Har bir inson baxtlidir!
6O‘zi yeru osmonni ham, dengizni ham,
Ulardagi har bir mavjudotni ham yaratgan,
U abadiy vafodorligini saqlaydi.
7Xudovand ezilganlarni himoya qiladi,
Ochlarga non, asirlarga ozodlik beradi.
8Xudovand ko‘rlarning ko‘zini ochadi,
Qaddi bukilganlarni U rostlaydi,
Solihlarni sevadi Xudovand.
9Xudovand g‘ariblarni asraydi,
Yetim va bevalarga mador beradi,
Fosiqlarni esa yo‘llaridan adashtiradi.
10Xudovand abadiy hukm surgay!
Sening Xudoying, ey Sion,
Davrdan-davrga saltanatli bo‘lgay!
Hamdlar bo‘lsin!
146–SANO
Parvardigor kimdan rozi?
1Hamdlar bo‘lsin!
Xudoyimizni tarannum etmoq
Qanday yaxshi, qanday lazzatlidir!
Mana, U ko‘p maqtovga munosibdir!
2Quddusni qayta qurajak Xudovand,
Isroilning tarqalib ketganlarini esa
O‘zi to‘plab olajak.
3U ezilgan ko‘ngillarni davolab,
Yaralariga malham surtadi.
4U yulduzlar sonini belgilab,
Hammasini nomma-nom chaqiradi.
5Rabbimiz buyuk, quvvati azimdir,
Donoligini esa o‘lchab bo‘lmaydi.
6Xudovand xokisorlarni yuqori ko‘tarar,
Betavfiqlarni esa yerga urar.
7Xudovandga shukrona aytib kuylanglar,
G‘ijjakda kuylanglar Xudoyimizni!
8U bulutlar ila osmonni qoplaydi,
Yer uchun yomg‘ir hozirlaydi,
Tog‘larda esa giyoh o‘stiradi.
9Hayvonlarga U rizqi-ro‘zini beradi,
Qag‘illaydigan qarg‘a bolalarin to‘yg‘azadi.
10Xudovand otning kuch-quvvatidan rozi bo‘lmas,
Chopqirning boldirlari Unga manzur bo‘la olmas.
11Xudovand O‘zidan qo‘rqadiganlardan,
Inoyatiga umid bog‘laganlardan rozi bo‘lur.
147–SANO
Ey Quddus va butun dunyo!
1Ey Quddus, Xudovandni madh qilgin!
Xudoyingga hamd – sano aytgin, ey Sion!
2Udir darvozalaring tambalarini mahkamlagan,
O‘rtangdagi o‘g‘illaringga barakat beradigan,
3Sarhadlaring ichra tinchlikni barqaror qilgan,
Seni bug‘doy hosili bilan to‘ydiradigan.
4U yer yuziga kalomini jo‘natar,
Uning amri zudlik ila yelib borar.
5U jun kabi qor yog‘dirar,
Kul singari qirov sochar.
6U parcha-parcha qilib muz yog‘dirar;
Qahraton ayoziga kim tob bera olar?
7U kalomini yuborib, ularni eritar,
Shamolini yuborib, suvlarni oqizar.
8U O‘z kalomini Yoqubga bildirgan,
Qonun-qoidalarini Isroilga bergan.
9U boshqa xalqqa buni ravo ko‘rmagan,
Ular Uning hukmlarini bilmaydilar.
Hamdlar bo‘lsin!
148–SANO
Butun dunyo Xudoni madh qilsin
1Hamdlar bo‘lsin!
Osmondan Xudovandni madh qilinglar,
Balandliklardan turib Uni maqtanglar!
2Ey, Uning barcha malaklari,
Uni madh qilinglar!
Ey, Uning barcha qo‘shinlari,
Uni madh qilinglar!
3Ey quyosh va oy,
Uni madh qilinglar,
Ey butun nurli yulduzlar,
Uni madh qilinglar!
4Ey osmonu falaklar,
Ey ko‘k yuqorisidagi suvlar,
Uni madh qilinglar!
5Xudovandning ismini madh qilsinlar,
Chunki U amr etdi va ular yaratildi.
6U ularni abadiy o‘rnashtirdi,
Ularga qaytib bo‘lmas mangu qonun berdi.
7Xudovandni yerdan turib birga madh etinglar,
Ey, dengiz ajdarlari va butun tubsizliklar!
8Ey, otash va do‘l, qor va bug‘,
Uning kalomiga bo‘ysunadigan bo‘ron shamoli!
9Ey, tog‘lar va butun tepaliklar,
Mevali daraxtlar va hamma sarv og‘ochlari!
10Ey, yovvoyi hayvonlar va butun chorvalar,
Sudraluvchilar va qanotli parrandalar!
11Ey, dunyo podshohlari va barcha xalqlar,
Xonlar va yerning barcha hokimlari!
12Ey, yigitlar bilan qizlar,
Qariyalar bilan yoshlar!
13Barisi Xudovand ismini madh qilsin,
Chunki yolg‘iz Uning ismi yuksakdir;
Uning ulug‘vorligi yerdayu osmondadir.
14Barcha azizlarim shuhratini oshiray deya,
U O‘ziga yaqinlashtirgan xalqiga –
Isroil o‘g‘illariga g‘alaba bag‘ishlagan.
Hamdlar bo‘lsin!
149–SANO
Xudojo‘ylar Xudoni madh qilsin
1Hamdlar bo‘lsin!
Xudovandga yangi bir qo‘shiq ayting,
Azizlar jamoatida hamdu sanolar qiling!
2Isroil o‘zining Parvardigoridan sevinsin,
Sion o‘g‘illari o‘z Podshohidan quvonsin!
3Raqs tushib Uning ismini madh qilishsin,
Doira va g‘ijjak ila Uni tarannum etishsin!
4Chunki Xudovand O‘z xalqiga marhamat qilar,
Xokisorlarni najot gulchambari ila sharaflar.
5Azizlar sharaf ila tantana qilsinlar,
Yotganda ham tarannum etsinlar!
6Og‘izlarida Tangriga hamdu sanolar,
Qo‘llarida esa dudama qilich bo‘lsin!
7Toki ular o‘zga xalqlardan o‘ch olgaylar,
Elatlarga tegishli jazosini bergaylar;
8Toki podshohlarini zanjirlar bilan,
To‘ralarini po‘lat kishanlar ila bog‘lagaylar;
9Toki ularni yozilgani bo‘yicha hukm qilgaylar.
Bu sharaf esa barcha Xudo azizlariga xos bo‘lgay.
Hamdlar bo‘lsin!
150–SANO
Butun jonzod Xudoni madh qilsin
1Hamdlar bo‘lsin!
Muqaddas makonida Tangrini madh qiling!
Qudratli falagida Uni madh qiling!
2Qahramonliklari uchun Uni madh qiling!
Buzrukvorligi uchun Uni madh qiling!
3Burg‘u ovozi bilan Uni madh qiling!
Chang va g‘ijjak ila Uni madh qiling!
4Doira va raqs bilan Uni madh qiling!
Nay va torli asboblarda Uni madh qiling!
5Jarangdor zillar bilan Uni madh qiling!
Xushovoz zillar bilan Uni madh qiling!
6Butun jonzod Xudovandni madh qilsin!
Hamdlar bo‘lsin!
Yangi Ahd
MATTO XUSHXABAR
1–BOB
Iso Masihning nasl-nasabi
1Ibrohim o‘g‘li, Dovud o‘g‘li Iso Masihning nasabnomasi.
2Ibrohimdan Is’hoq tug‘ildi.
Is’hoqdan Yoqub tug‘ildi.
Yoqubdan Yahudo va uning aka-ukalari tug‘ildilar.
3Yahudo va Tamaradan Paras hamda Zarah tug‘ildilar.
Parasdan Hasro‘n tug‘ildi.
Hasro‘ndan Aram tug‘ildi.
4Aramdan Amminadab tug‘ildi.
Amminadabdan Nahsho‘n tug‘ildi.
Nahsho‘ndan Salmo‘n tug‘ildi.
5Salmo‘n va Rahobadan Bo‘az tug‘ildi.
Bo‘az va Rufdan Obid tug‘ildi.
Obiddan Ishay tug‘ildi.
6Ishaydan podshoh Dovud tug‘ildi.
Podshoh Dovud va Uriyoning sobiq xotinidan Sulaymon tug‘ildi.
7Sulaymondan Rahaba’m tug‘ildi.
Rahaba’mdan Abiyo tug‘ildi.
Abiyodan Oso tug‘ildi.
8Osodan Yo‘shafat tug‘ildi.
Yo‘shafatdan Yo‘ram tug‘ildi.
Yo‘ramdan Uzziyo tug‘ildi.
9Uzziyodan Yo‘tam tug‘ildi.
Yo‘tamdan Ahaz tug‘ildi.
Ahazdan Hizqiyo tug‘ildi.
10Hizqiyodan Manashe tug‘ildi.
Manashedan Amo‘n tug‘ildi.
Amo‘ndan Yo‘shiyo tug‘ildi.
11Yo‘shiyodan Yo‘akim tug‘ildi.
Yo‘akimdan Bobilga surgun[1] bo‘lish davrida Yako‘niyo bilan aka-ukalari tug‘ildilar.
12Bobildagi surgunlik davridan keyin Yako‘niyodan Sha’ltiel tug‘ildi.
Sha’ltieldan Zarubobil tug‘ildi.
13Zarubobildan Abihud tug‘ildi.
Abihuddan Elyoqim tug‘ildi.
Elyoqimdan Azo‘r tug‘ildi.
14Azo‘rdan Sado‘q tug‘ildi.
Sado‘qdan Axim tug‘ildi.
Aximdan Elihud tug‘ildi.
15Elihuddan Il’azar tug‘ildi.
Il’azardan Mattan tug‘ildi.
Mattandan Yoqub tug‘ildi.
16Yoqubdan Maryamning eri Yusuf tug‘ildi.
Maryamdan esa Masih[2] deb atalgan Iso tug‘ildi.
17Shunday qilib, Ibrohimdan Dovudgacha hammasi bo‘lib o‘n to‘rt nasl, Dovuddan Bobil surgunligigacha o‘n to‘rt nasl va Bobil surgunligidan Masih kelishigacha o‘n to‘rt nasldir.
Iso Masihning tug‘ilishi
18Iso Masihning tug‘ilishi shunday sodir bo‘ldi: Uning onasi Maryam Yusufga unashtirib qo‘yilgan edi. Ularning nikohidan oldin Maryam Muqaddas Ruhdan[3] homilador ekani ma’lum bo‘ldi. 19Uning eri Yusuf esa solih odam bo‘lib, Maryamni sharmanda qilishni istamay, yashirincha qo‘yib yuborish niyatida bo‘ldi. 20Buni o‘ylab ko‘rganidayoq, Xudovandning bir farishtasi tushida unga ko‘rinib: “Ey Dovud o‘g‘li Yusuf! – dedi, – Sen Maryamni o‘zingga xotinlikka olishdan qo‘rqma; chunki uning vujudidagi homila Muqaddas Ruhdan paydo bo‘lgan. 21U o‘g‘il tug‘adi va Uning ismini Iso[4] qo‘yasan, chunki U O‘z xalqini gunohlaridan qutqaradi. 22Bularning bari esa Xudovandning payg‘ambar orqali aytgani bajo kelishi uchun ro‘y berdi. Payg‘ambar:
23“Qiz homilali bo‘lg‘ay va o‘g‘il tuqqay,
Uning ismini esa Immanuil qo‘yurlar”,
– deb karomat qilgan edi. Immanuil – “Xudo biz bilan” demakdir”.
24Yusuf uyg‘ongach, Xudovandning farishtasi unga buyurganidek qildi va Maryamni xotinlikka oldi. 25Lekin u tug‘maguncha unga yaqinlashmadi. Nihoyat, Maryam o‘zining to‘ng‘ich o‘g‘lini tug‘di va Uning ismini Iso qo‘ydi.
2–BOB
Munajjimlarning Isoni ziyorat qilishi
1Iso podshoh Hirod davrida, Yahudiyaning Baytlahm shaharchasida tug‘ilganidan keyin, sharqdan Quddusga munajjimlar keldi. 2Ular:
– Yahudiylarning podshohi bo‘lib tug‘ilgan bola qayerda? Biz sharqda Uning yulduzini ko‘rdik, Unga ta’zim qilgani keldik, – dedilar.
3Podshoh Hirod buni eshitgach, u bilan butun Quddus bezovtalanib ketdi. 4U barcha yahudiy oliy ruhoniylari va ulamolarini to‘plab, ulardan Masihning qayerda tug‘ilishi kerakligini so‘radi. 5Ular esa:
– Yahudiyaning Baytlahm shahrida, – deyishdi unga, – chunki payg‘ambarning kitobida shunday yozilgan:
6“Ey Yahudo diyoridagi Baytlahm!
Sen Yahudo ulug‘laridan aslo kam emassan.
Zero xalqim – Isroilni boquvchi Dohiy
Sendan kelib chiqajak”.
7O‘shanda Hirod munajjimlarni yashirincha chaqirib, ulardan yulduzning paydo bo‘lgan aniq vaqtini bilib oldi. 8So‘ng ularni Baytlahmga yuborib:
– Boringlar, chaqaloq haqida sinchiklab surishtiringlar. Uni topgach, menga xabar beringlar, toki men ham borib Unga ta’zim qilayin, – dedi.
9Munajjimlar podshohning so‘zlariga quloq solib jo‘nadilar. Ular sharqda ko‘rgan yulduz esa ularga yo‘l ko‘rsatib bordi va nihoyat, chaqaloq yotgan joy tepasiga kelib to‘xtadi. 10Ular yulduzni ko‘rib, haddan ziyod quvondilar. 11Uyga kirib, chaqaloqni va Uning onasi Maryamni ko‘rdilar-da, muk tushib, chaqaloqqa ta’zim qildilar. So‘ng xazinalarini ochib, Unga oltin, xushbo‘y tutatqilar va mumiyo tortiq qildilar. 12Hirodga qaytmaslik haqida tushlarida ogohlantirilgandan keyin, boshqa yo‘l bilan o‘z yurtlariga qaytib ketdilar.
Misrga qochish
13Munajjimlar jo‘nab ketganlaridan so‘ng, Xudovandning bir farishtasi Yusufga tushida ko‘rinib: “O‘rningdan tur! – dedi. – Chaqaloq bilan onasini olib, Misrga qoch va men senga biror narsa aytmagunimcha, u yerda qolgin. Chunki Hirod chaqaloqni qidirib topsa, uni halok qilish niyati bor”.
14Yusuf shu kechasiyoq turib, chaqaloq bilan onasini olib, Misrga qarab yo‘lga tushdi. 15Hirodning ajali yetgunigacha, u yerda qoldi. Shu tariqa Xudovandning: “Men O‘g‘limni Misrdan chaqirib oldim”, – deb payg‘ambar orqali aytgan so‘zi bajo keldi.
Baytlahmda chaqaloqlarni qirg‘in qilish
16Hirod munajjimlar tomonidan aldanganini payqagach, juda qattiq g‘azablandi. Ulardan bilib olgan vaqtga ko‘ra, Baytlahm hamda uning tevarak-atroflaridagi ikki yosh va undan kichik bo‘lgan hamma o‘g‘il bolalarni qilichdan o‘tkazgani kishi yubordi. 17O‘shanda Yeremiya payg‘ambarning ushbu karomati bajo keldi:
18“Ramadan bir nido eshitilur,
Cheksiz bir nolayu ohu fig‘on, bu.
Bolalari uchun yig‘lar Rohila,
Hech na yupatolmas, endi ular yo‘q”.
Misrdan qaytib kelish
19Hirodning o‘limidan keyin Xudovandning bir farishtasi Misrda Yusufga tushida ko‘rinib: 20“O‘rningdan tur! – dedi. – Chaqaloq bilan onasini olib, Isroil mamlakatiga yo‘l ol. Chunki chaqaloqning joniga qasd qilganlar olamdan o‘tdi”.
21Shunda Yusuf chaqaloq bilan onasini olib jo‘nadi, Isroil mamlakatiga qaytib keldi. 22Ammo Yahudiyada Hirod o‘rniga uning o‘g‘li Arxelay taxtga chiqqanini eshitib, u yerga borishga qo‘rqdi. Biroq tushida vahiy kelgach, u Jalila yurtiga bordi. 23U yurtning Nosira degan shahrida joylashdi. Shunday qilib, “U nosiralik deb atalgay”, – degan payg‘ambar so‘zi bajo keldi.
3–BOB
Yahyo payg‘ambarning kelishi
1O‘sha kunlarda Yahyo payg‘ambar paydo bo‘lib, Yahudiya cho‘lida voizlik qila boshladi. 2U: “Tavba qilinglar, chunki Osmon Shohligi[5] yaqinlashdi!” – deb xitob qilar edi. 3Bu voqea esa Isha’yo payg‘ambarga vahiy qilingan shu oyatga to‘g‘ri keladi:
“Mana, cho‘lda nido yangramoqda:
Xudovand yo‘lini tayyorlangiz,
Ravon aylangiz so‘qmoqlarin! – deya”.
4Yahyoning o‘zi tuya junidan kiyim kiyib, beliga teridan kamar taqar edi. Uning yeguligi esa chigirtka bilan yovvoyi asal edi.
5Quddusda, Yahudiya yurti bo‘ylab va O‘rdun daryosi atrofida yashovchilarning hammasi Yahyo payg‘ambarning oldiga chiqar edi. 6Ular gunohlarini e’tirof etib, Yahyoning buyrug‘i bilan O‘rdun suviga cho‘mib imon keltirar edilar.
7Farziy va sadduqiy[6] mazhablaridan ham talay kishi cho‘mish uchun uning oldiga kelayotganlarini Yahyo ko‘rib, ularga dedi: “Voy ilonlar zoti! Boshingizga keladigan Xudo g‘azabidan qochib qutulishingizni sizlarga kim uqtirdi? 8Bundan buyon tavba qilganingizga yarasha hosil beringlar! 9“Ibrohim bizning otamiz”, deb ko‘nglingizdan o‘tkazmanglar. Men sizlarga aytamanki, Xudo shu toshlardan Ibrohimga avlod tiklashga qodir.
10Hozirdanoq daraxtlar ildizida bolta yotibdi-ku. Yaxshi meva bermagan har qanday daraxt kesilib olovga tashlanadi. 11Men sizlarni tavbaga chaqirish uchun suvga cho‘mdirib yuribman. Lekin mening ketimdan Kelayotgan mendan qudratlidir. Men Uning choriqlarini ko‘tarishga ham arzimayman. U sizlarni Muqaddas Ruhga va olovga cho‘mdiradi. 12Uning panshaxasi qo‘lida tayyor turibdi. U o‘z xirmonini shopirib tashlaydi; bug‘doyini omborga to‘plab, somonni so‘nmas o‘tda yondirib yuboradi”.
Xudoning Isoni tasdiqlashi
13O‘shanda Iso Yahyoning huzurida suvga cho‘mish uchun Jaliladan O‘rdun daryosi bo‘yiga keldi. 14Lekin Yahyo Isoni to‘xtatmoqchi bo‘lib:
– Men Sening huzuringda imon keltirishim kerak edi. Sen bo‘lsang, mening oldimga kelyapsanmi? – dedi. 15Iso unga javob berib:
– Endi rozi bo‘l, chunki biz shu yo‘sinda ilohiy amrni to‘la bajarishimiz[7] o‘rinlidir, – dedi.
Shundan keyin Yahyo Isoga izn berdi. 16Iso daryoga tushdi. U suvdan chiqqan zahoti, osmon ochilib ketdi va Xudoning Ruhi kaptarday Isoning ustiga tushib qo‘ngani ko‘rindi. 17Osmondan esa: “Bu Mening sevikli O‘g‘limdir, Undan mamnunman”, – degan nido keldi.
4–BOB
Isoning vasvasa qilinishi
1O‘shanda Iso, iblisning sinovidan o‘tish uchun Muqaddas Ruh tomonidan sahroga olib borildi. 2U qirq kun va qirq kecha ro‘za tutib, oxiri och qoldi. 3Shunda vasvasa qiluvchi Isoning yoniga kelib Unga:
– Agar Sen Xudoning O‘g‘li[8] bo‘lsang, aytgin, bu toshlar nonga aylansin! – dedi. 4Iso unga javoban dedi:
–
5Keyin iblis Isoni tabarruk shaharga[9] keltirdi va ma’badning[10] tepasida turg‘izib, 6Unga dedi:
– Agar Sen Xudoning O‘g‘li bo‘lsang, O‘zingni pastga tashla-chi. Chunki
“U Sen haqda O‘z farishtalariga amr etgay:
Ular Seni qo‘llarida ko‘tarib ketar,
Oyog‘ing ham toshga qoqilib ketmas”[11].
7Iso unga:
– “Egang Xudovandni sinama”, deb yozilgani ham bor, – dedi.
8Iblis Isoni yana juda baland toqqa olib chiqib ketdi. Dunyoning barcha saltanatlarini hamda ularning hashamatini Unga ko‘rsatib:
9– Agar tiz cho‘kib menga sajda qilsang, bularning hammasini Senga beraman, – dedi. 10Shunda Iso:
– Yo‘qol ko‘zimdan, shayton! Chunki
11Shundan so‘ng iblis Isoni tark etdi va farishtalar esa kelib, Isoga xizmat qila boshladilar.
Isoning xizmatini boshlashi
12Iso Yahyoning hibsga olinganini eshitgach, Jalilaga qaytib bordi. 13U Nosira shahrida ko‘p qolmay, Zavulun va Naftoli yurtidagi ko‘l bo‘yida joylashgan Kafarnahum shahriga kelib o‘rnashdi. 14Shunday qilib, Isha’yo payg‘ambarga vahiy bo‘lgan ushbu oyat bajo keldi:
15“Ey Zavulun diyori va Naftoli diyori,
O‘rdun nahrining naryog‘ida,
Dengiz yo‘lida joylashgan majusiylar Jalilasi!
16Zulmatda qolib kelgan xalq katta ziyoni ko‘rdi,
O‘lim soyasiga burkangan el ufqlari yorishdi”[12].
17Shu kundan boshlab Iso voizlik qiladigan bo‘lib: “Tavba qilinglar, chunki Osmon Shohligi yaqinlab qoldi”, – deb aytar edi.
Isoning dastlabki shogirdlari
18Jalila ko‘li yonidan o‘tayotganida, Iso ko‘lga to‘r tashlab turgan ikki aka-uka – Butrus deb ataluvchi Simun va uning ukasi Idrisni ko‘rib qoldi. Ular baliqchi edilar. 19Iso ularga: “Mening orqamdan yuringlar, Men sizni inson ovchilari qilaman”, – dedi. 20Aka-uka darhol to‘rlarini qoldirib, Uning orqasidan ergashdilar.
21U yerdan o‘tayotib, Iso boshqa ikki aka-uka – Zabadiyning o‘g‘li Yoqub va uning ukasi Yuhannoni ko‘rib qoldi. Ular otalari Zabadiy bilan birga qayiqda to‘rlarini yamab o‘tirishgan edi. Iso ularni ham chaqirdi. 22Ular ham darhol qayiqni va otalarini qoldirib, Isoning orqasidan ergashdilar.
Isoning voizlik va shifokorlik xizmati
23Iso butun Jalilani aylanib chiqdi. U yurtning ibodatxonalarida[13] ta’lim berib, Xudoning Shohligi to‘g‘risidagi Xushxabarni[14] e’lon qilib, odamlardagi har turli kasallik va darmonsizlikni shifolab yurdi. 24U haqdagi xabar butun Suriyaga yoyildi. Turli-tuman dardu illatlardan qiynalib yurganlar, jinga chalinganlar, tutqanoq va shol kasaliga yo‘liqqanlarning hammasini Isoning oldiga keltirishar, U esa ularni sog‘aytirar edi. 25Jalila va O‘nkent viloyatidan, Quddusdan, Yahudiya hamda O‘rdunning narigi tomonidagi yurtlardan kelgan ko‘plab xaloyiq Uning orqasidan ergashib bordi.
5–BOB
Haqiqiy baxtiyorlik
1Iso talay xaloyiqni ko‘rib, toqqa chiqib o‘tirdi. Shogirdlari Uning oldiga kelishdi. 2Iso ularga ta’lim berish uchun og‘zini ochib, dedi:
3“Ruhan kambag‘al bo‘lganlar baxtlidir,
Chunki Osmon Shohligi[15] ularnikidir.
4Yig‘layotganlar baxtlidir,
Chunki ular tasalli topur.
5Beozor bo‘lganlar baxtlidir,
Chunki ular yer yuziga ega bo‘lur.
6Adolatga ochu chanqoqlar baxtlidir,
Chunki ular to‘q bo‘lur.
7Rahmdil bo‘lganlar baxtlidir,
Chunki ular rahm-shafqat topur.
8Pokdil bo‘lganlar baxtlidir,
Chunki ular Xudoni ko‘rur.
9Tinchlik o‘rnatuvchilar baxtlidir,
Chunki ular Xudo o‘g‘illari deyilur.
10Adolat yo‘lida jabr ko‘rganlar baxtlidir,
Chunki Osmon Shohligi ularnikidir.
11Men tufayli odamlar sizni haqoratlab quvg‘in etsa, siz haqda yolg‘on gapirib fisqu g‘iybat qilsa, baxtlisiz! 12Sevininglar va xursand bo‘linglar, chunki sizga osmon mukofoti buyuk. Sizdan avval o‘tgan payg‘ambarlar ham shunday quvg‘in bo‘lgan”.
Tuz va nur haqida
13“Siz – yerning tuzisizlar. Agarda tuz kuchini yo‘qotsa, uni yana qanday sho‘r qilish mumkin? U endi chiqitga tashlab yuboriladi, oyoq ostida poymol bo‘lishdan boshqaga yaramaydi.
14Siz – dunyoning nurisizlar. Tog‘ning tepasida qurilgan shahar yashirin qololmaydi. 15Shuningdek, shamni yoqib, keyin idish bilan yopib qo‘yishmaydi. Uydagilarning hammasiga yorug‘lik bersin, deb uni shamdonga qo‘yishadi. 16Ayni ravishda sizning nuringiz ham insonlar oldida shunday porlasinki, ular yaxshi ishlaringizni ko‘rib, osmondagi Otangizni[16] ulug‘lasinlar”.
Ilohiy Buyruq haqida
17“Meni Tavrot yoki payg‘ambar oyatlarini bekor qilgani keldi, deb o‘ylamanglar. Men bekor qilgani emas, balki bajo keltirgani keldim. 18Sizga chinini aytayin: yeru osmon tugamaguncha va taqdir etilgan hamma narsa amalga oshmaguncha, Tavrotdan na bir harf, na bir nuqta o‘chadi. 19Shunday qilib, kim bu amrlarning eng kichigini ham insonlarga buzib o‘rgatsa, Osmon Shohligida eng kichik bo‘ladi. Lekin kim bu amrlarni bajarib boshqalarga o‘rgatsa, Osmon Shohligida buyuk bo‘ladi. 20Sizlarga aytib qo‘yay: agar sizning solihligingizulamolar va farziylarning[17] solihligidan ustun kelmasa, Osmon Shohligiga kirolmaysizlar”.
G‘azab va jazo haqida
21“Qadimgilarga: “Odam o‘ldirma; kim odam o‘ldirsa, javobgarlikka tortiladi”, – deb aytilganini eshitgansizlar. 22Lekin Men sizga aytaman: kimki birodariga behuda g‘azablansa, javobgarlikka tortiladi. Kimki birodariga ahmoq desa, oliy mahkamada javob beradi. Kimki birodariga telba desa, jahannam olovida javob beradi.
23Shunday qilib, sen xayr-ehsoningni qurbongohga olib kelganingda, agar u yerda birodaring sendan xafa ekani yodingga tushsa, 24xayr-ehsoningni u yerda, qurbongoh oldida qoldir va borib, avval birodaring bilan yarashgil. Shundan keyin kelib, xayr-ehsoningni bajo keltir.
25Sen raqibing bilan
Zino va ajralish haqida
27“Qadimgilarga: “Zino qilma”, – deb aytilganini eshitgansizlar. 28Lekin Men sizga aytaman: kim bir ayolga shahvat bilan qarasa ham, allaqachon ko‘nglida u bilan zino qilgan bo‘ladi. 29Agar sening o‘ng ko‘zing gunoh qilishingga sabab bo‘lsa, uni sug‘urib tashla. Chunki butun badaning jahannamga tashlanishidan ko‘ra, a’zoyingdan birining nobud bo‘lgani sen uchun yaxshiroqdir. 30Agar sening o‘ng qo‘ling gunoh qilishingga sabab bo‘lsa, uni chopib tashla. Chunki butun badaning jahannamga yo‘liqishidan ko‘ra, a’zoyingdan birining nobud bo‘lgani sen uchun yaxshiroqdir.
31Yana deyilganki: “Kim xotini bilan ajralmoqchi bo‘lsa, unga taloq xatini yozib bersin”. 32Lekin Men sizga aytaman: kim bevafolik aybidan boshqa sabab bilan xotinidan ajralsa, unga zino qilishga sabab topib beradi. Shuningdek, kim ajralgan xotinga uylansa, zino qilgan bo‘ladi”.
Qasam haqida
33“Yana qadimgilarga: “Qasamdan qaytma. Ichgan qasamlaringni Xudovand oldida bajo keltir”, – deb aytilganini eshitgansizlar. 34Lekin Men sizga aytaman: hech qanday qasam ichmanglar – na osmon haqi, chunki u Xudoning taxtidir; 35na yer haqi, chunki u Xudoning poyandozidir; na Quddus haqi, chunki u Buyuk Podshohning[18] shahridir. 36Boshing haqi ham qasam ichma, chunki sen bironta sochingni oq yoki qora qilolmaysan. 37Sizlarning so‘zingiz faqat “ha” yoki “yo‘q” bo‘lsin. Bundan ortig‘i esa shaytonlikdir”.
Qarimta va qasos haqida
38“Sizlar: “Ko‘z evaziga ko‘z, tish evaziga tish”, – deb aytilganini eshitgansizlar. 39Lekin Men sizga aytaman: yomonga qarshi chiqma. Kim sening o‘ng chakkangga ursa, unga ikkinchisini ham o‘gir. 40Kim sen bilan da’volashib, ko‘ylagingni olmoqchi bo‘lsa, unga to‘ningni ham berib yubor. 41Kim seni bir chaqirim yo‘l yurishga majbur qilsa, u bilan ikki chaqirim yur. 42Sendan so‘raganga ber, sendan qarz olmoqchi bo‘lgandan yuz o‘girma”.
Dushmanlaringizni sevinglar
43“Yana: “Qardoshingni sevgin, dushmaningdan nafratlan”, – deb aytilganini eshitgansizlar. 44Lekin Men sizga aytaman: dushmanlaringizni sevinglar. [Sizni la’natlaganlarni duo qilinglar. Sizdan nafratlanganlarga yaxshilik qiling. Sizning nomingizga isnod keltirganlar uchun,] sizga jabr-zulm o‘tkazganlar uchun ibodat qilinglar. 45Shunda siz osmondagi Otangizning o‘g‘illari bo‘lasizlar. Chunki U O‘z quyoshini yovuzlar ustida ham, yaxshilar ustida ham balqitadi, yomg‘irini solihlar ustiga ham, fosiqlar ustiga ham yog‘diradi. 46Agar sizni sevadiganlarnigina sevsangiz, bundan sizga rahmat bo‘lurmi? Soliqchilar ham xuddi shunday qilishmaydimi? 47Agar siz faqat birodarlaringiz bilangina salomlashsangiz, qanday fazilatli ish qilgan bo‘lasizlar? Butparastlar ham xuddi shunday qilishmaydimi?
48Shunday qilib, osmondagi Otangiz barkamol bo‘lgani kabi, siz ham barkamol bo‘linglar”.
6–BOB
Sadaqa haqida
1“Ehtiyot bo‘linglar, savobli ishingizni odamlarga ko‘rinish uchun hammaning ko‘z o‘ngida qilmanglar. Aks holda osmondagi Otangizdan mukofot ololmaysizlar.
2Shunday qilib, sen birovga sadaqa bermoqchi bo‘lsang, o‘tgan-ketganga jar solma. Ikkiyuzlamachilargina odamlardan olqish olish uchun ibodatxonalarda va ko‘cha-ko‘yda shunday qiladilar. Sizlarga chinini aytayin: bular o‘zlariga yarasha mukofotni olib bo‘ldilar. 3Sen sadaqa berayotganingda, chap qo‘ling o‘ng qo‘ling nima qilayotganini bilmasin. 4Ya’ni sening muruvvating yashirin bo‘lsin. Shunda yashirin bo‘lganlarni ko‘ruvchi Otang[19] seni aniq taqdirlaydi”.
Ibodat haqida
5“Ibodat qilayotganingizda, odamlarga ko‘rinish uchun ibodatxonalarda va ko‘cha burchaklarida turib ibodat qilishni yaxshi ko‘radigan ikkiyuzlamachilarga o‘xshamanglar. Sizlarga chinini aytayin: ular o‘zlariga yarashasini olib bo‘ldilar. 6Sen esa ibodat qilayotganingda o‘z hujrangga kir va eshikni berkitib, yashirin bo‘lgan Otangga ibodat qil. Shunda yashirin bo‘lganlarni ko‘ruvchi Otang seni aniq taqdirlaydi. 7Ibodat qilayotganingizda, majusiylar[20] kabi ortiqcha so‘zlarni takrorlab turmanglar. Ular: ko‘p so‘zlasam, ibodatim ijobat bo‘ladi, deb o‘ylaydilar. 8Ularga o‘xshamanglar, chunki Otangiz nimalarga muhtojligingizni Undan so‘rashingizdan oldin biladi.
9Sizlar esa bunday ibodat qilinglar:
Bizning osmondagi Otamiz!
Sening muqaddas isming ulug‘lansin[21].
10Sening Shohliging kelsin.
Osmonda bo‘lgani kabi,
Yerda ham Sening irodang bajo kelsin.
11Bugungi rizq-ro‘zimizni bergin.
12Bizga gunoh qilganlarni biz kechirgandek,
Sen ham bizning gunohlarimizni kechirgin.
13Bizni vasvasaga duchor qilmagin,
Ammo yovuz shaytondan xalos qilgin.
[Saltanat, kuch-qudrat va shon-shuhrat to abad Senikidir. Omin.]
14Agar siz boshqalarning ayb-gunohlarini kechirsangizlar, samoviy Otangiz ham sizni kechiradi. 15Biroq, agar siz boshqalarning ayb-gunohlarini kechirmasangizlar, Otangiz ham sizni kechirmaydi”.
Ro‘za haqida
16“Ro‘za tutayotganingizda, ikkiyuzlamachilar kabi qovoq osiltirib yurmanglar. Ular ro‘za ekanlarini odamlarga bildirish uchun o‘zlarini avzoyi buzuq qilib ko‘rsatadilar. Sizlarga chinini aytayin: ular o‘zlariga yarashasini olib bo‘ldilar. 17Lekin sen ro‘za tutganingda, o‘zingni yuvib-tarab yurgin[22], 18toki ro‘za tutganing insonlarga emas, balki yashirin bo‘lgan Otangga oshkor bo‘lsin. Yashirin bo‘lganlarni ko‘ruvchi Otang esa seni aniq taqdirlaydi”.
Samoviy xazinalar haqida
19“Bu dunyoda kuya va zang yeb ketadigan hamda o‘g‘ri teshib talaydigan xazinalarni jamlamanglar. 20Aksincha, kuya va zang yeb ketmaydigan, o‘g‘ri teshib talamaydigan u dunyoning[23] xazinalarini jamlanglar. 21Xazinangiz qayerda bo‘lsa, yuragingiz ham o‘sha yerda bo‘lur.
22Ko‘z – tanning chirog‘idir. Agar sening ko‘zing tiniq bo‘lsa, butun taning ham yorug‘ bo‘lur. 23Ammo ko‘zing yomon bo‘lsa, butun taning ham qorong‘i bo‘lur. Agarda ichingdagi nur qorong‘i bo‘lib tursa, u qorong‘ilik qanchalik qo‘rqinchli bo‘lur!
24Hech kim ikki xo‘jayinga xizmat qilolmaydi. U yo birini yomon ko‘rib, boshqasini sevadi, yoki biriga ixlos qo‘yib, boshqasini xorlaydi. Siz ham Xudoga, ham pulga birdek sig‘ina olmaysizlar”.
Tirikchilik tashvishlari haqida
25“Binobarin, sizga shuni aytaman: nima yeb, nima ichamiz, deb joningiz uchun, nima kiyamiz, deb taningiz uchun tashvishlanib yurmanglar. Jon ovqatdan, tan esa kiyimdan afzal emasmi? 26Ko‘kda uchuvchi qushlarga qaranglar: ular na ekadi, na o‘radi, na omborga don yig‘adi. Shunga qaramay, samoviy Otangiz ularning rizqini beradi. Siz esa ulardan ancha a’loroq emasmisiz? 27Sizlardan kim tashvishlanib, o‘z umrini bir lahza bo‘lsin uzaytira olar ekan?[24] 28Nega kiyim uchun tashvishlanasizlar? Dashtdagi piyozgullarning qanday o‘sishiga qarab, ibrat olinglar: ular na mehnat qilar, na charx yigirar. 29Ammo sizlarga aytib qo‘yay: hatto podshoh Sulaymon ham o‘zining shuhrat cho‘qqisida bularning hech biriday kiyinmagan edi. 30Agar Xudo bugun bor bo‘lib, ertaga o‘choqqa otiladigan dasht o‘tiga shunday zeb bergan bo‘lsa, sizni undan kam ko‘rarmidi, ey imoni sustlar?!
31Shunday ekan, nima yeymiz, nima ichamiz, nima kiyamiz, deb tashvishlanib yurmanglar. 32Majusiylar hadeb bularning g‘amida yurishadi. Lekin samoviy Otangiz siz bularning bariga muhtoj ekaningizni biladi-ku! 33Siz avvalo Xudoning Shohligi va Uning irodasi[25] payidan bo‘linglar, shunda bularning hammasi sizga qo‘shimcha qilib beriladi. 34Binobarin, ertagi kun haqida tashvish tortmanglar. Ertaning tashvishi ertaning o‘ziga tegishlidir. Har bir kunning dardi o‘ziga yetar”.
7–BOB
Boshqalarni hukm qilmanglar
1“Boshqalarni hukm qilmanglar, siz ham mahkum bo‘lmaysiz. 2Sizlar qanday hukm qilsangiz, sizga ham shunday hukm o‘tkaziladi. Sizlar qanday o‘lchov bilan o‘lchasangiz, sizga ham shunday o‘lchov tatbiq etiladi. 3Nega sen birodaring ko‘zidagi cho‘pni ko‘rasanu, lekin o‘z ko‘zingdagi xodani sezmaysan? 4Sening ko‘zingda xoda bor ekan, qanday qilib birodaringga: “Kel, ko‘zingdagi cho‘pni chiqarib olay”, – deysan? 5Ey ikkiyuzlamachi! Oldin o‘z ko‘zingdan xodani chiqarib ol, keyin birodaring ko‘zidan cho‘pni qanday chiqarmoq uchun ko‘zing ochiladi.
6Muqaddas bo‘lgan narsani itlarga bermang, marvaridlaringizni cho‘chqalar oldiga tashlamang. Tag‘in bularni oyoq-osti qilib, so‘ngra o‘zingizni tilka-pora qilmasinlar!”
Xudodan so‘ranglar
7“So‘rab turing, sizga beriladi. Izlab turing, topasizlar. Taqillatib turing, sizga ochiladi. 8Chunki har bir so‘ragan olar, izlagan topar, taqillatganga eshik ochilar. 9Orangizda bir kimsa bormi, o‘g‘li undan non so‘raganda, unga tosh bersa? 10Yoki baliq so‘raganda, unga ilon bersa? 11Sizlar yovuz bo‘la turib, bolalaringizga yaxshi hadyalar berishni bilsangiz, boz ustiga osmondagi Otangiz Undan so‘raganlarga mo‘l-ko‘l ne’matni beradi!
12Odamlar sizga qanday muomala qilishlarini istasangiz, siz ham ularga shunday muomalada bo‘ling. Tavrot va payg‘ambarlar ta’limotining mag‘zi shundadir”.
Najot eshigi tor
13“Tor eshikdan kiringlar! Chunki halokatga eltuvchi yo‘l ko‘p enli, darvozasi esa kengdir. Ana, shu tomon yurayotganlar ko‘p. 14Hayot sari eltuvchi yo‘l esa tang, eshigi juda tordir. Bu yo‘lni topadiganlar oz”.
Daraxt va uning mevasi
15“Soxta payg‘ambarlardan ehtiyot bo‘linglar! Ular sizning oldingizga qo‘y kiyimida keladilar, lekin ichlaridan yirtqich bo‘rilardir. 16Ularni mevalaridan bilib olasizlar. Tikanakdan uzum, yoki yantoqdan anjir terisharmikan? 17Har bir yaxshi daraxt yaxshi meva berar, yomon daraxt esa yomon meva berar. 18Yaxshi daraxt yomon meva berolmas, yomon daraxt ham yaxshi meva berolmas. 19Yaxshi meva bermaydigan har bir daraxt esa kesilib, olovga tashlanadi. 20Shunday qilib, soxta payg‘ambarlarni mevalaridan bilib olasizlar.
21Meni “Yo Rabbiy, yo Rabbiy” deb chaqirgani bilan har bir odam Osmon Shohligiga kiravermaydi. Bunga osmondagi Otamning irodasini bajo keltiruvchigina erishadi. 22Qiyomat kunida ko‘plar Menga: “Yo Rabbiy, yo Rabbiy, bizlar Sening noming bilan bashorat qilmadikmi? Sening noming bilan jinlarni quvib chiqarmadikmi? Sening noming bilan ko‘pgina mo‘jizalar yaratmadikmi?” – deydilar. 23O‘sha vaqtda Men ularning yuziga qarab: Men sizlarni hech qachon tanigan emasman. Ey badkirdorlar, Mening oldimdan ketinglar! – deyman”.
Sog‘lom va chirik negiz
24“Endi kim Mening bu so‘zlarimni eshitib, ularni bajo keltirsa, uni o‘z uyini tosh ustiga qurgan farosatli odamga o‘xshataman. 25Yomg‘ir yog‘ib, sellar toshib, shamollar esib, u uyni bosib qolibdi. Lekin tosh ustiga o‘rnatilgani uchun qulamabdi. 26Biroq kim Mening bu so‘zlarimni eshitib, ularni bajo keltirmasa, o‘z uyini qum ustiga qurgan farosatsiz odamga o‘xshaydi. 27Yomg‘ir yog‘ib, sellar toshib, shamollar esib, u uyni bosib qolibdi. Uy esa qulab, yer bilan yakson bo‘libdi”.
28Iso bu so‘zlarni aytib bo‘lgandan keyin, xaloyiq Uning ta’limotiga hayron qoldi. 29Chunki Iso ularga ulamolar va farziylar kabi emas, balki qudratli kuch egasiday ta’sirchan ta’lim berar edi.
8–BOB
Isoning moxovni sog‘aytirishi
1Iso tog‘dan tushgach, tumonat xaloyiq Uning orqasidan ergashdi. 2Shu o‘rtada bir moxov Unga yaqinlashib, sajda qildi-da:
– Hazrat, agar istasang, meni moxovlikdan pok qila olasan, – dedi. 3Iso qo‘lini uzatdi va unga tegizib:
– Istayman, pok bo‘l! – dedi. Moxov shu zahoti dardidan forig‘ bo‘ldi. 4Iso unga:
– Ehtiyot bo‘l, buni hech kimga aytma. Lekin borib, o‘zingni ruhoniyga ko‘rsat va sog‘ayganingni tasdiqlatgin, Muso payg‘ambar buyurgan qurbonlikni keltirib ber, – dedi.
Rimlik yuzboshining e’tiqodi
5Iso Kafarnahum shahriga kirib kelayotganda, bir yuzboshi Uning oldiga keldi va yolvorib:
6– Hazrat, mening xizmatkorim uyda shol bo‘lib g‘oyat qiynalib yotibdi, – dedi. 7Iso unga:
– Men borib uni sog‘aytiraman, – dedi. 8Yuzboshi javob berib:
– Hazrat! – dedi, – Kulbamga oyoq bosishing uchun men munosib emasman. Sen birgina so‘z aytsang, bas, xizmatkorim sog‘ayib ketadi. 9Chunki men ham buyruqqa tobe odamman, shuningdek, mening buyrug‘imga bo‘ysunuvchi askarlarim ham bor. Biriga “ket” desam, ketadi. Boshqasiga “kel” desam, keladi. Biron xizmatkorimga “shuni qil” desam, qiladi.
10Iso buni eshitgach hayron qoldi. Orqasidan ergashib kelayotganlarga:
– Sizlarga chinini aytayin, – dedi, – Men bunchalik buyuk ishonchni Isroilning biron joyida ham topmadim.
11Sizlarga shuni aytaman:
13Keyin Iso yuzboshiga:
– Bor, sen ishonganingdek bo‘lsin, – dedi. Yuzboshining xizmatkori esa o‘sha zahoti sog‘ayib ketdi.
Iso ko‘p xastalarni sog‘aytirishi
14Iso Butrusning uyiga kelganda, uning qaynonasi isitmalab yotganini ko‘rdi. 15Iso uning qo‘liga tegishi bilan isitmasi tushdi. Ayol esa turib, Unga[27] xizmat qila boshladi.
16Kech kirishi bilan, jinga chalingan bir talay kishini Isoning oldiga keltirishdi. U so‘z bilan yomon ruhlarni quvib chiqardi, dardga yo‘liqqanlarning hammasini sog‘aytirdi. 17Shu tariqa Isha’yo payg‘ambarga vahiy bo‘lgan ushbu oyat bajo keldi:
“U bizning kasalliklarimizni ko‘tardi,
Dardlarimizni esa O‘zi chekdi”.
Isoga ergashishning shartlari
18Iso atrofida ko‘p xaloyiqni ko‘rgach, shogirdlariga narigi tomonga suzib o‘tishni buyurdi. 19Shu vaqtda bir ulamo Unga yaqinlashib:
– Ustoz, qayerga borma, men Sening orqangdan yuraman, – dedi. 20Iso unga:
– Tulkilarning inlari bor, osmon qushlarining uyalari bor. Lekin Inson O‘g‘lining[28] bosh suqadigan joyi yo‘q, – dedi.
21Shogirdlardan boshqa biri Isoga:
– Hazrat[29], oldin borib otamni ko‘mib kelishimga ijozat ber, – dedi. 22Lekin Iso unga:
– Sen Mening orqamdan yur. O‘liklarni qo‘y, ularni o‘zicha o‘lik bo‘lganlar ko‘msin, – dedi.
Isoning to‘fonni tinchitishi
23Iso qayiqqa tushganda, Uning ketidan shogirdlari ham tushishdi. 24Qo‘qqisdan ko‘lda kuchli to‘fon ko‘tarildi, qayiq to‘lqinlar og‘ushida qoldi. Iso esa uyquda edi. 25Shogirdlari Uning yoniga bordi-da, Uni uyg‘otishib:
– Yo Rabbiy, bizlarni qutqar, halok bo‘lyapmiz! – deyishdi. 26Iso ularga:
– Hoy imoni sustlar, buncha qo‘rqoq bo‘lmasangiz?! – dedi. So‘ng turib, shamolga va ko‘lga do‘q urdi. Shu zahoti chuqur sukunat cho‘kdi. 27Odamlar esa bir-biriga:
– Bu qanaqa kishiki, shamol ham, ko‘l ham Unga bo‘ysunsa? – deb hayratlanishdi.
Jin urgan ikki odamning qutulishi
28Iso narigi qirg‘oqqa, Gergesa[30] yurtiga yetib kelganida, qabriston lahadlaridan chiqib kelgan, jinga chalingan ikki kishi Unga ro‘baro‘ bo‘ldi. Ular juda vahshiy bo‘lganliklari uchun, hech kim bu yo‘ldan o‘tolmas edi. 29Ular shunday baqira boshlashdi:
– Ey Xudoning O‘g‘li[31] Iso, bizda nima ishing bor? Bu yerga bizlarni vaqtidan oldin qiynagani keldingmi?
30Ulardan uzoqroqda katta to‘ng‘iz podasi o‘tlab yurgan edi. 31Jinlar Isoga yolvorib:
– Agar bizlarni quvib chiqaradigan bo‘lsang, unda to‘ng‘iz podasiga yuborgin, – deyishdi. 32Iso ularga:
– Boringlar! – deyishi bilanoq, ular odamlardan chiqib ketib, to‘ng‘iz podasiga kirib oldilar. Shu onda butun to‘ng‘iz podasi tik qiyalikdan ko‘l tomon yopirilib, suvda nobud bo‘ldi. 33To‘ng‘iz boquvchilar esa qochib shaharga borishdi va yuz bergan hamma hodisani, shuningdek, jinga chalinganlar bilan bo‘lib-o‘tgan voqeani gapirib berishdi. 34Shunda butun shahar aholisi Isoning qarshisiga chiqdi. Uni ko‘rgach, yurtlari hududidan chiqib ketishini iltimos qilishdi.
9–BOB
Isoning sholni sog‘aytirishi
1Shundan keyin Iso qayiqqa tushib, ko‘lning berigi tomoniga qaytib suzib o‘tdi. U O‘z shahri –
– Dadil bo‘l, bolam, gunohlaring kechirildi, – dedi. 3Shunda ulamolardan ba’zilari o‘zlaricha: “Bu kufrlik qilyapti-ku!” – deyishdi. 4Iso esa ularning mulohazalarini payqab, dedi:
– Nega sizlar ko‘ngillaringizdan yomon fikrlarni o‘tkazyapsiz? 5“Gunohlaring kechirildi”, – deb aytish osonroqmi, yoki: “O‘rningdan turib yura qol”, – deb aytishmi? 6Lekin Inson O‘g‘lining yer yuzida gunohlarni kechirish qudrati borligini ham bilib qo‘yinglar.
Shundan so‘ng Iso sholga qayrilib:
– O‘rningdan tur, to‘shagingni olib uyingga ket! – dedi. 7Shol esa o‘rnidan turdi-da, to‘shagini olib o‘z uyiga ravona bo‘ldi. 8Bu voqeani ko‘rgan xaloyiq o‘ta hayron bo‘lib, insonlarga bunday qudrat bergan Xudoni olqishladi.
Isoning Mattoni chaqirishi
9Iso u yerdan o‘tayotganda, soliq yig‘adigan joyda o‘tirgan Matto ismli odamni ko‘rib qoldi-da, unga:
– Mening orqamdan yur! – dedi. U esa o‘rnidan qalqib, Isoning orqasidan yurdi.
10Iso uyda yeb-ichib o‘tirar ekan, ko‘pgina soliqchilar va har xil gunohkor kishilar ham kelib, dasturxon atrofida Iso bilan shogirdlariga qo‘shilishdi. 11Farziylar buni ko‘rib, Isoning shogirdlaridan:
– Nega Ustozingiz soliqchilaru gunohkorlar bilan birga yeb-ichib o‘tiribdi? – deb so‘radilar. 12Iso buni eshitgach, ularga dedi:
– Sog‘lar emas, bemorlar tabibga muhtojdir.
13Yaxshisi sizlar borib,
Ro‘za tutish haqida savol
14U vaqt Yahyoning shogirdlari Isoning oldiga kelib so‘radilar:
– Bizlar va farziylar ko‘p ro‘za tutamiz-u, Sening shogirdlaring-chi, nega tutmaydilar?
15Iso ularga dedi:
– Kuyov davrada bo‘lgan vaqtda to‘y ahli aza tutarmikin? Biroq kuyov ulardan judo bo‘lgan kunlar keladi, ana o‘shanda ro‘za tutadilar. 16Hech kim eski kiyimga yangi matodan yamoq solmaydi. Chunki yangi yamoq eski kiyimdan so‘kilib, kiyimni battar sitib yuboradi. 17Shuningdek, yangi sharobni ham eski meshga quymaydilar. Chunki eskining tagi tushadi, sharob to‘kiladi va mesh ham nobud bo‘ladi. Aksincha, yangi sharobni yangi meshga quyadilar, u ham, bu ham saqlab qolinadi.
Tirilgan qiz, sog‘aygan ayol
18Iso ularga bu so‘zlarni aytib turganda, qaysi bir jamoaboshi kelib, Isoga ta’zim qildi-da:
– Mening qizim hozir o‘ldi. Biroq Sen kelib unga qo‘lingni tekizsang, u yana tirilib ketadi, – dedi.
19Iso o‘rnidan turib, shogirdlari bilan u odamning orqasidan bordi. 20Shu payt o‘n ikki yildan beri qon ketishidan qiynalib yurgan bir ayol Isoga orqa tomondan yo‘lab, kiyimining etagiga qo‘l tegizdi. 21U o‘zicha: “Agar kiyimiga bir tegib olsam bas, sog‘ayib ketaman”, – deb o‘ylagan edi.
22Iso orqasiga o‘girilib, ayolni ko‘rgach:
– Dadil bo‘l, qizim, ishonching seni qutqardi, – dedi.
Ayol shu zahoti dardidan xalos bo‘ldi.
23Iso boshliqning uyiga yetib, nay chaluvchilarni va qiy-chuv qilayotgan olomonni ko‘rgach:
24– Bu yerdan tashqariga chiqinglar! Qizcha o‘lgan emas, uxlab yotibdi, – dedi.
Ular esa Uning ustidan kulishdi. 25Olomon tashqariga chiqarilgandan so‘ng Iso ichkariga kirib, qizchaning qo‘lidan ushladi. Qizcha esa o‘rnidan turib ketdi.
26Bu hodisa xabari mamlakat bo‘ylab ovoza bo‘ldi.
Ikki ko‘r va bir soqovni sog‘aytirish
27Iso u yerdan jo‘nab ketayotganda, ikki ko‘r Uning orqasidan ergashgancha dod solib:
– Ey Dovud O‘g‘li[32] Iso, bizlarga rahm qil! – deb faryod chekishardi. 28Iso uyga qaytganda, ko‘rlar Uning yoniga kelishdi. Iso ulardan so‘radi:
– Men xohishingizni bajo qilishga kuchim borligiga ishonasizlarmi?
– Ishonamiz, Hazrat! – deb javob berishdi ular. 29Shunda Iso ularning ko‘zlariga tegib:
– Sizning ishonchingizga yarasha bo‘lsin, – dedi. 30Shu bilan ularning ko‘zlari ochilib ketdi.
– Buni hech kim bilmasin, tag‘in! – deb Iso ularga qattiq tayinladi. 31Ular esa u yerdan chiqiboq, butun mamlakat bo‘ylab U haqda ovoza tarqatib yuradigan bo‘lishdi.
32U kishilar endi chiqib borayotganda, jin chalgan bir soqovni Isoning oldiga keltirishdi. 33Iso jinni quvib chiqargandan keyin, soqov gapira boshladi. Xalq esa hayratda qolib:
– Isroilda bunday hodisa hech qachon bo‘lgan emas, – dedi. 34Bunga farziylar:
– U jinlar boshlig‘ining kuchi bilan jinlarni quvib chiqaryapti-ku, – deb g‘ingshidilar.
Hosil mo‘l, yumushchilar oz
35Iso hamma shahar-qishloqlarni aylanadigan bo‘ldi. Mahalliy ibodatxonalarda ta’lim berib,
37O‘sha vaqtda Iso O‘z shogirdlariga dedi: “Hosil mo‘l, biroq yumushchilar oz. 38O‘z hosilingni yig‘ib-teradigan yumushchilar yubor, deb hosil Egasiga iltijo qilinglar”.
10–BOB
O‘n ikki shogirdni tanlab xizmatga yuborish
1Iso O‘zining o‘n ikki shogirdini yoniga chaqirib, odamlardan yomon ruhlarni quvib chiqarish va har qanday dardu illatni sog‘aytirish uchun ularga qudrat ato etdi. 2Ushbu o‘n ikki havoriyning[33] ismlari esa quyidagicha: birinchisi Butrus deb atalgan Simun va uning ukasi Idris, keyin Zabadiyning o‘g‘illari Yoqub bilan ukasi Yuhanno, 3Filip, Bartolmey, To‘ma, soliqchi Matto, Alfeyning o‘g‘li Yoqub va Taddey deb atalgan Leviy, 4vatanparvar[34] Simun hamda Isoning xoini Yahudo Ishqariyot.
5Iso bu o‘n ikkovini jo‘natib, buyruq berdi: “Majusiylar yo‘liga oyoq bosmanglar va samariyaliklarning biron shahriga kirmanglar. 6Aksincha, adashgan qo‘ylarga o‘xshagan Isroil xalqi oldiga boringlar. 7Yo‘lingiz qayga tushmasin, elga: “Osmon Shohligi yaqinlab qoldi”, – deb e’lon qilinglar. 8Xastalarni sog‘aytiringlar, moxovlarni pok qilinglar, o‘liklarni tiriltiringlar, jinlarni quvib chiqaringlar. Tekin oldingizlar, tekin beringlar. 9Belbog‘laringizga oltin, kumush yoki mis pul ham tugmanglar. 10Yo‘l uchun na to‘rva, na bir juft ko‘ylak, na choriq va na hassa olinglar. Chunki mehnatkash o‘zining non-nasibasiga munosibdir.
11Qaysi shahar yoki qishloqqa kirsangiz, u yerda o‘zingizga munosiblarnigina yo‘qlab boring va jo‘naguningizcha o‘sha yerda qolinglar. 12Uyga kirayotganingizda uy ahliga salom beringlar. 13Agar u uy ahli niyatingizga munosib bo‘lsa, ularning boshi salomat bo‘ladi. Agarda munosib bo‘lmasa, salomingiz sizga qaytib keladi. 14Agar kim sizni qabul qilmasa va so‘zlaringizga quloq solmasa, u uydan yoki shahardan chiqib ketayotganingizda oyoqlaringizdan changni ham qoqib ketinglar. 15Sizga chinini aytayin: qiyomat kunida bunday shahardan ko‘ra Sado‘m va G‘amo‘ra yerining ahvoli yengilroq bo‘ladi”.
Kelajak qayg‘ular va quvg‘inlar
16“Mana, Men sizlarni bo‘rilarning orasiga qo‘ylar kabi yuboryapman. Siz ilonday ziyrak, kaptarday sodda bo‘linglar. 17Insonlardan ehtiyot bo‘linglar; chunki sizlarni adliyaga topshirib, ibodatxonalarda kaltaklaydilar. 18Mening nomim uchun sizlarni hokimlar va podshohlar qoshiga olib boradilar, siz esa ular va turli xalqlar oldida Mening guvohlarim bo‘lasizlar. 19Sizni tutib berishayotganda esa nimani aytamiz, qanday gapiramiz, deb o‘ylab qayg‘urmanglar. Nima aytishingiz kerakligi o‘sha onda sizlarga uqtiriladi. 20Chunki o‘zlaringiz emas, ichingizdagi Otangizning Ruhi[35] gapiradi.
21Aka ukasini, ota o‘g‘lini o‘limga topshiradi. Bolalar o‘z ota-onalariga qarshi chiqib, ularni o‘ldirtiradilar.
22Mening nomim tufayli hamma sizlardan nafratlanadi. Lekin oxirigacha chidagan qutuladi.
23Agar sizlarni bir shahardan quvsalar, boshqasiga qochib o‘tinglar. Sizlarga chinini aytayin: sizlar Isroilning shaharlarini aylanib chiqishga ulgurmasingizdan, Inson O‘g‘li[36]
24Shogird o‘zining ustozidan yuqori bo‘lmas, xizmatkor o‘zining xo‘jayinidan yuqori bo‘lmas. 25Shogirdga o‘zining ustoziday, xizmatkorga o‘zining xo‘jayiniday bo‘lsa kifoyadir. Agar uy egasiga iblis[37] deb nom qo‘yishgan bo‘lsa, unda uy ahlini yana nimalar deyishmaydi!”
Qo‘rqish va qo‘rqmaslik haqida
26“Shunday qilib, ulardan qo‘rqmanglar! Chunki ochilmay qoladigan hech qanday yashirin narsa yo‘q, ma’lum bo‘lmaydigan hech qanday sir ham yo‘qdir.
27Sizga qorong‘ilikda gapirayotganlarimni yorug‘likda aytaveringlar. Qulog‘ingizga shivirlab aytilayotganlarni tomlarning ustidan e’lon qilaveringlar.
28Tanni o‘ldirib, jonni esa o‘ldira olmaydiganlardan qo‘rqmanglar. Yaxshisi, jonni ham, tanni ham jahannamda halok etishga qodir bo‘lgan
Isoga loyiq bo‘lish haqida
32“Kimda-kim insonlar oldida Meni tan olsa, Men ham osmondagi Otamning oldida uni tan olaman. 33Biroq, kim insonlar oldida Meni inkor etsa, Men ham osmondagi Otamning oldida uni inkor etaman.
34Meni yer yuziga tinchlik keltirish uchun kelgan, deb o‘ylamanglar. Men tinchlik emas, balki qilich keltirgani kelganman. 35Odamni otasidan, qizni onasidan, kelinni qaynonasidan ajratish uchun kelganman. 36Odamning dushmanlari o‘z uyidagilar bo‘ladi. 37Ota yoki onasini Mendan ortiq sevgan Menga loyiq emas. O‘g‘li yoki qizini Mendan ortiq sevgan Menga loyiq emas. 38Kimki o‘z xochini olib, ortimdan ergashmasa, Menga loyiq emas. 39O‘z jonini ayamoqchi bo‘lgan uni yo‘qotadi. Men uchun jonini yo‘qotgan esa jon topadi.
40Sizni qabul qilgan Meni qabul qiladi. Meni qabul qilgan esa Meni Yuborganni qabul qilgan bo‘ladi. 41Kim payg‘ambarni payg‘ambar deb qabul qilsa, u payg‘ambarga yarasha ehson oladi. Kim solihni solih deb qabul qilsa, u solihga yarasha ehson oladi. 42Kimki shogirdlik hurmati deb, bularning hatto eng kichigiga bir piyola sovuq suvgina ichirsa ham, chindan sizlarga aytamanki, u ehsoniga sazovor bo‘lur”.
11–BOB
Iso Masih va Yahyo payg‘ambar
1Iso o‘n ikki shogirdiga ushbularni buyurib bo‘lgach, yaqin shaharlarda ta’lim berish va voizlik qilish uchun u yerdan jo‘nadi.
2Zindonda yotgan Yahyo esa Masihning qilayotgan ishlarini eshitgach, o‘z shogirdlaridan ikkitasini Uning oldiga yuborib:
3“Keladigan
4Iso javob berib ularga dedi: “Boringlar, eshitib ko‘rayotganlaringizni Yahyoga bildiringlar: 5Ko‘rlar ko‘ryapti, cho‘loqlar yuryapti, moxovlar tuzalyapti, karlar eshityapti, o‘liklar tirilyapti va bechoralarga Xushxabar e’lon qilinyapti. 6Meni deb vasvasaga tushmagan baxtlidir!”
7Yahyoning shogirdlari jo‘nayotgan paytda, Iso xaloyiqqa Yahyo haqida gapira boshladi: “Nima ko‘rgani sahroga bordingizlar? Shamolda hilpirab turgan qamishnimi?
8Axir, nima ko‘rgani chiqdingizlar? Nafis kiyim kiygan odamnimi? Nafis kiyinganlar podshoh saroylarida bo‘ladi-ku!
9Axir, nima ko‘rgani chiqdingizlar? Payg‘ambarnimi? Ha, sizga aytamanki, payg‘ambardan ham ulug‘ bo‘lganni ko‘rdingizlar.
10Bu kishi
“Men Sendan avval elchimni yuborarman,
U Sening oldingda yo‘l hozirlab yurar”.
11Sizlarga chinini aytayin: ayol zotidan tug‘ilganlar orasida Yahyo payg‘ambardan buyugi chiqqan emas. Shunga qaramay, Osmon Shohligida hatto eng kichik hisoblangan ham undan kattadir. 12Yahyo payg‘ambar maydonga kelgan kunlardan to hozirgacha Osmon Shohligiga tajovuz qilib kelmoqdalar; tajovuzkorlar dastasi uni bosib olishga zo‘r bermoqda. 13Ma’lumki, Yahyogacha o‘tgan barcha payg‘ambarlar va shuningdek, Tavrot bitiklari bo‘lg‘usi hodisalar haqida oldindan darak berib kelgan. 14Endi qabul qilishni istasangizlar, qaytib kelishi muqarrar bo‘lgan Ilyos payg‘ambar xuddi Yahyoning o‘zidir. 15Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!
16Endi bu naslni kimga o‘xshatay? Bu nasl – maydonda o‘tirib, bir-biriga:
17“Senlarga nay chaldik, o‘ynamadinglar,
Senlarga yig‘i chiqardik, dodlamadinglar”,
– deb qichqirishadigan bolalarga o‘xshaydi.
18Chunki Yahyo kelib, yemadi-ichmadi va uni “jin uribdi” deyaptilar.
19Inson O‘g‘li[39] kelib, yedi ham, ichdi ham va bu gal: “Ana kabobxo‘ru sharobxo‘r odamni ko‘ringlar, U soliqchilar va gunohkorlarning do‘sti ekan!” – deyishmoqda. Va lekin
Gunohkor shaharlarning holiga voy
20Shu vaqt Iso mo‘jizalarining aksari namoyon bo‘lgan shaharlarga, tavba-tazarru qilmaganliklari uchun ta’na qila boshladi: 21“Sening holingga voy, ey Horazin! Sening holingga voy, ey Baytsayda! Chunki sizlarda sodir bo‘lgan mo‘jizalar Tir va Sido‘n shaharlarida ro‘y berganda edi, ular allaqachon julga o‘ranib, kulga[40] surkanib, tavba-tazarru qilgan bo‘lardilar. 22Biroq sizlarga aytib qo‘yay: qiyomat kunida sizdan ko‘ra Tir va Sido‘nning holi yengilroq bo‘ladi. 23Yo sen, ey ko‘kkacha yuksaluvchi Kafarnahum! Sen tamug‘gacha[41] tushib ketursan. Chunki senda sodir bo‘lgan mo‘jizalar Sado‘m[42] yerida sodir bo‘lganda edi, u yer shu kungacha saqlanib qolgan bo‘lar edi. 24Biroq sizlarga aytib qo‘yay: qiyomat kunida sendan ko‘ra Sado‘m yerining ahvoli yengilroq bo‘ladi”.
Horib-tolganlarga xushxabar
25O‘sha vaqtda Iso so‘zini davom ettirib dedi: “Ey Ota, yeru ko‘k Hukmroni! Sen bu ishlarni donoyu oqillardan yashirib, go‘daklarga ma’lum etganing uchun Senga hamdu sanolar aytaman. 26Ha Ota, Sening ezgu xohishing shunday edi. 27Otam Menga hamma narsani topshirgan. Otadan boshqa hech kim O‘g‘ilni bilmas. O‘g‘ildan boshqa hamda O‘g‘il bilim berishni istagandan boshqa hech kim Otani bilmas.
28Ey og‘ir yuk ostida qiynalib, horib-tolgan hammalaringiz! Mening huzurimga keling, Men sizga orom beraman. 29Mening bo‘yinturug‘imga o‘zingizni qo‘shing[43] va Mendan o‘rganinglar. Chunki Men beozor va soddadilman. Shunday qilib, jonlaringiz taskin topar. 30Chunki Men solgan bo‘yinturuq yumshoq, Men bergan yuk yengildir”.
12–BOB
Dam olish kuniga rioya qilish haqida
1O‘sha kezlar bir shanba kuni Iso ekinzordan o‘tib borayotgan edi. Uning shogirdlari och bo‘lganidan, boshoqlarni uzib yeya boshlashdi. 2Farziylar[44] buni ko‘rib, Isoga:
– Ana, Sening shogirdlaring dam olish kunida[45] qilish mumkin bo‘lmagan ishni qilyaptilar! – deyishdi.
3– Nahotki sizlar Dovud va uning och qolgan hamrohlari nimalar qilganini o‘qimagan bo‘lsangiz? – dedi ularga Iso.
4– Dovud Xudoning uyiga kirib, o‘zi va yonidagilarga ham taqiqlangan, faqat ruhoniylargina yeyishi mumkin bo‘lgan baxshida nonlarni yegan edi.
5Yoki ma’baddagi ruhoniylar shanba kungi dam olish amrini buzsalar-da, gunohkor bo‘lmasliklarini Tavrotda o‘qimagansizmi?
6Biroq Men sizlarga aytayinki, bu yerdagi Kimsa ma’baddan ham ulug‘dir.
7Agar sizlar
9Iso u joydan nariga o‘tib, yahudiyibodatxonasiga kirdi. 10U yerda qo‘li shol bo‘lib qolgan bir odam bor edi. Isoni ayblash maqsadida Uni so‘roq qilishdi:
– Shanba kunida kasalni davolash mumkinmi?
11Iso ularga aytdi:
– Sizdan qay biringiz bir qo‘yi bo‘laturib, agar qo‘y shanba kuni chuqurga tushib ketsa, uni tortib chiqarmaydi? 12Inson esa qo‘ydan qanchalar ulug‘! Shunga ko‘ra, shanba kunida yaxshilik qilish mumkin.
13Shunday qilib, Iso u odamga:
– Qo‘lingni uzat! – dedi. U esa uzatishi bilanoq, bu qo‘li boshqa qo‘liday soppa-sog‘ bo‘ldi-qoldi.
14Farziylar esa shu zahot tashqariga chiqib, Isoni yo‘q qilishga til biriktirdilar. Iso buni bilib, u yerni tark etdi.
Ulug‘ Xaloskor Iso
15Tumonat xaloyiq Isoning ketidan ergashdi, U esa hamma kasallarini sog‘aytirdi. 16O‘zini oshkor etmoqni ularga qat’iy man qildi. 17Shu bilan Isha’yo payg‘ambarga kelgan quyidagi Xudo kalomi bajo bo‘ldi:
18“Mana, Mening tanlagan O‘g‘lonim,
Mahbubim, ko‘nglim Unga nisor!
Men O‘z Ruhimni Unga berarman,
U esa elga adl e’lon etgay.
19U talashmas, tortishmas ham,
Ko‘cha-ko‘yda sira baqirmas.
20Sindirmagay bukik qamishni,
O‘chirmagay tutayotgan pilikni-da,
To adlu insofni o‘rniga qo‘yguncha.
21Ellar esa Uning ismiga umid bog‘lar”.
Iso va shayton
22Shundan so‘ng Isoning oldiga jinga chalinib ko‘r va soqov bo‘lgan kishini keltirishdi. Isoning shifolashi tufayli uning tili ham chiqdi, ko‘zi ham ochildi. 23Bundan butun xaloyiq hayratlanib: “Bu Dovudning O‘g‘li – Masih[47] emasmikan?” – dedi. 24Farziylar buni eshitishgach: “U ins-jinslarning boshlig‘i – iblisning[48] kuchi bilangina jinlarni quvib chiqaryapti-ku”, – dedilar.
25Ularning o‘y-fikrlarini bilib, Iso ularga dedi: “O‘z ichidan bo‘linib ketgan har bir podshohlik xarob bo‘ladi, o‘z ichidan bo‘linib ketgan har bir shahar yoki uy abgor bo‘ladi. 26Agar shayton shaytonni quvib chiqarsa, unda u o‘z-o‘zidan bo‘lingan bo‘ladi. Endi uning saltanati qanday tura oladi? 27Agar Men jinlarni iblisning kuchi bilan quvib chiqarayotgan bo‘lsam, u holda sizlarning o‘g‘illaringiz kimning kuchi bilan quvib chiqaradi? Shu bois, ularning o‘zi sizlarni hukm qiladilar. 28Magar Men Xudoning Ruhi bilan jinlarni quvib chiqarayotgan ekanman, u demak, Xudoning Shohligi sizlarga yetib kelgan.
29Uyning egasi bo‘lgan baquvvat kishini avval bog‘lab qo‘ymasdan turib, birov uning uyiga kirib, mol-mulkini o‘g‘irlab keta olarmidi? Faqat shunday qilibgina uyni talash mumkin. 30Kim Men bilan birga bo‘lmasa, Menga qarshidir. Kim Men bilan birga yig‘masa, sochadi.
31Shuning uchun sizlarga aytaman: insonlarning har qanday gunohi va kufrligi kechiriladi. Lekin
33Yo daraxtni yaxshi der ekansiz, mevasini ham yaxshi deng. Yoki daraxtni yomon der ekansiz, mevasini ham yomon deng. Chunki har bir daraxt o‘z mevasidan bilinur.
34Voy ilonlar zoti-yey! Sizlar yovuz bo‘la turib, qanday qilib yaxshi so‘zlay olasiz? Axir, odamning dilida nima bo‘lsa, tili o‘shani gapiradi-ku!
35Yaxshi odam
Isodan dalil so‘rash
38Shunda ulamolar va farziylardan ba’zilari Isoga: “Ustoz, biz Sendan shularning biron bir dalilini ko‘rmoqchimiz”, – dedilar.
39Iso ularga javoban dedi: “Bu yovuz va subutsiz nasl dalil izlayapti, lekin Yunus payg‘ambarning alomatidan boshqa unga dalil berilmaydi. 40Yunus payg‘ambar uch kunu uch tun kit qornida bo‘lgani kabi, Inson O‘g‘li ham xuddi shunday uch kunu uch tun yer bag‘rida bo‘ladi. 41Nineviya odamlari qiyomat kunida bu nasl bilan birga tirilib, uni mahkum etadilar. Chunki ular Yunusning va’zi sababli tavba-tazarru qilganlar. Va mana, Yunusdan buyukrog‘i shu yerdadir. 42Janub malikasi[50] qiyomat kunida bu nasl bilan birga ko‘tarilib, uni mahkum etadi. Chunki u Sulaymonning hikmatini tinglash uchun dunyoning olis burchidan kelgan edi. Va mana, Sulaymondan buyukrog‘i shu yerdadir.
43Yovuz ruh insondan chiqib ketgandan so‘ng, rohat izlab suvsiz yerlarni aylanadi va topolmagach: 44“Men chiqqan uyimga qaytib boraman”, – deydi. U uyga kelgach uni kimsasiz, supurilgan va yig‘ishtirilgan holda topadi. 45O‘shanda borib, o‘zidan yovuzroq yana yettita ruhni o‘ziga ergashtiradi va uyga kirib yashaydilar. U odamning so‘nggi ahvoli esa avvalgidan battar bo‘ladi. Bu yomon nasl bilan ham shunday bo‘ladi”.
Isoning onasi bilan ukalari
46Iso xalq ommasiga hali gapirib turgan vaqtda, Uning onasi bilan ukalari kelib qolishdi. Ular tashqarida kutib turib, U bilan gaplashmoqchi bo‘lishdi. 47Kimdir Isoga:
– Mana, onang va ukalaring tashqarida Sen bilan gaplashmoqchi bo‘lib turishibdi, – dedi. 48Iso buni aytgan kishiga javob berib:
– Mening onam kim? Ukalarim kim? – dedi. 49So‘ng qo‘li bilan shogirdlarini ko‘rsatib:
– Mana, Mening onam va ukalarim! – dedi. 50– Kimda-kim osmondagi Otamning irodasini bajo keltirsa, u Mening ukam, singlim va onam bo‘ladi.
13–BOB
Xudo Shohligini tasvirlovchi yettita masal
1O‘sha kuni Iso uydan chiqib, ko‘l bo‘yida o‘tirdi. 2Uning oldida anchagina xaloyiq to‘plangach, U qayiqqa tushib o‘tirdi. Bor xaloyiq esa qirg‘oqda Unga ko‘z tikdi. 3Iso ularga masal yo‘li bilan ko‘p nasihatlar qildi:
1. Urug‘ sepuvchi
“Urug‘ sepuvchi urug‘ sepgani chiqibdi. 4Urug‘ sepayotganda ba’zi urug‘lar yo‘l yoqasiga tushibdi. Qushlar uchib kelib, ularni cho‘qib ketibdi. 5Boshqa ba’zi urug‘lar esa tuprog‘i kam toshloqqa tushibdi. Tuproq sayoz bo‘lganidan, urug‘lar tez ko‘karib chiqibdi. 6Biroq quyosh chiqqach, so‘lib, ildizi bo‘lmagani uchun qurib qolibdi. 7Yana boshqa ba’zi urug‘lar tikanlar orasiga tushibdi. Tikanlar o‘sib, urug‘larni bo‘g‘ib qo‘yibdi. 8Yana boshqa urug‘lar esa yaxshi yerga tushib, ba’zisi yuz, ba’zisi oltmish, ba’zisi o‘ttiz qat hosil beribdi. 9Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!”
Masallarning maqsadi
10Shogirdlar yaqinroq kelib, Isodan:
– Nega xalqqa masallar bilan gapiryapsan? – deb so‘radilar. 11U ularga javob berib dedi:
– Chunki Osmon Shohligining[51] sirlarini bilish qobiliyati sizlarga berilgan, ularga berilmagan. 12Zero kimda bor bo‘lsa, unga yana beriladi va u mo‘lchilikda bo‘ladi. Ammo kimda yo‘q bo‘lsa, bori ham undan tortib olinadi. 13Xalqqa masal bilan gapirishimning sababi shundaki, ular qarab turib ko‘rmaydilar, quloq solib turib eshitmaydilar va anglamaydilar. 14Isha’yo payg‘ambarning karomati ularga juda to‘g‘ri keladi, mana Xudo shunday degan:
“Tinglab tursangiz-da, anglamaysizlar,
Qarab tursangiz-da, ko‘rolmaysizlar.
15Bu xalqning dilini-chi yog‘ bosgan,
Arang eshitar quloqlari ham,
Ko‘zlarini esa yumib olganlar.
Ko‘z ko‘rsin deb, quloq eshitsin deb,
Dil farosatli bo‘lsin deb,
Menga iltijo qilsalar edi,
Men ularga shifo berar edim”.
16Lekin ko‘zlaringiz ko‘rayotgan va quloqlaringiz eshitayotgan sizlar qanday baxtlisizlar! 17Sizga chinini aytayin: ne-ne payg‘ambaru solihlar siz ko‘rayotganlarni ko‘rishni orzu qilganlar-u ko‘rolmaganlar, siz eshitayotganlarni eshitishni orzu qilganlar-u eshitolmaganlar.
Urug‘ sepuvchi haqidagi masalning ma’nosi
18“Endi sizlar urug‘ sepuvchi haqidagi masalni yaxshi tinglanglar.
19
2. Begona o‘t
24Iso ularga boshqa bir masalni keltirdi: “Osmon Shohligi o‘z dalasiga yaxshi urug‘ sepgan bir odamga o‘xshaydi. 25Hamma uxlab yotganda, u odamning dushmani kelib bug‘doy orasiga begona o‘t[52] urug‘larini sepib ketibdi. 26Ekin ko‘karib boshoq chiqarganda, begona o‘tlar ham paydo bo‘libdi. 27Yer egasining xizmatkorlari kelib:
– Xo‘jayin, siz dalangizga yaxshi urug‘ sepgan emasmidingiz? Endi bu begona o‘tlar qayerdan paydo bo‘ldi? – deb so‘rashibdi.
28– Bu dushmanning ishidir, – debdi yer egasi.
– Istasangiz, biz borib ularni yulib tashlaymiz, – deyishibdi xizmatkorlar.
29– Yo‘q, – debdi u, – sizlar begona o‘tlarni yulayotganda, ular bilan birga bug‘doyni ham yulib olishingiz mumkin. 30O‘rim-yig‘im vaqtigacha qo‘yinglar, u ham, bu ham birga o‘saversin. O‘rim-yig‘im bo‘lgach, men o‘roqchilarga: “Oldin begona o‘tlarni o‘rib olinglar va bog‘-bog‘ qilib yoqishga tayyorlanglar. Bug‘doyni esa mening omborimga to‘plab qo‘yinglar”, deb aytaman”.
3. Xantal urug‘i
31Iso ularga yana boshqa bir masalni aytib berdi: “Osmon Shohligi bir odam o‘z dalasiga sepib qo‘ygan xantal urug‘iga o‘xshaydi. 32U barcha urug‘lardan kichik bo‘lsa-da, lekin yetilgach, hamma ko‘katlardan baland bo‘lib o‘sadi. U shunday daraxt bo‘ladiki, ko‘k yuzidagi qushlar uchib kelib, uning shoxlarini o‘zlariga uya qiladilar”.
4. Xamirturush burdasi
33Iso ularga boshqa bir masalni ham aytib berdi: “Osmon Shohligi bir ayol butun xamirni oshirish uchun uch tog‘ora[53] unga qorishtirib solgan xamirturush burdasiga o‘xshaydi”.
34Iso bularning hammasini xalqqa masallar bilan tushuntirdi. Masalsiz ularga hech narsani tushuntirmas edi. 35Shu bilan payg‘ambarga vahiy bo‘lgan shu so‘z bajo keldi:
“Og‘zimni masallar aytmoqqa ochib,
Azaliy sirlardan voqif etaman”[54].
Begona o‘t haqidagi masalning ma’nosi
36Shundan so‘ng Iso xaloyiqqa javob berib, uyga kirdi. Shogirdlari Uning oldiga kelib:
– Daladagi begona o‘tlar haqidagi masalni bizlarga tushuntirib bergin, – dedilar. 37Iso ularga javoban dedi:
– Yaxshi urug‘ni sepgan – Inson O‘g‘lidir[55], 38dala esa – dunyo. Yaxshi urug‘lar – Xudo hokimiyatidagi odamlar, begona o‘tlar esa – yovuz shayton hokimiyatidagi odamlardir. 39Begona o‘tlarni sepgan dushman bo‘lsa – iblisdir. O‘rim-yig‘im – dunyoning oxiri, o‘roqchilar esa farishtalarga teng keladi.
40Begona o‘tlarni qanday terib o‘tda yoqsalar, bu dunyoning oxirida ham shunday bo‘ladi. 41Inson O‘g‘li O‘z farishtalarini yuboradi, ular esa gunohga sabab bo‘lgan va yomonlik qilib yurgan barchani Uning Shohligidan yig‘ib olib, 42lovullab turgan o‘choqqa tashlaydilar. U yerda yig‘i-sig‘i va ohu nola bo‘ladi. 43O‘shanda solihlar o‘z Otalarining Shohligida quyosh kabi porlaydilar. Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!
5. Yashirilgan xazina
44“Yana Osmon Shohligi dalada yashirilgan xazinaga o‘xshar. Uni bir odam topib sir saqlabdi va juda sevinganidan borib, bor-yo‘g‘ini sotib, u dalani xarid qilibdi”.
6. Qimmatbaho marvarid
45“Yana Osmon Shohligi nodir marvarid izlayotgan bir savdogarga o‘xshar. 46U qimmatbaho marvaridni topganda, borib bor-yo‘g‘ini sotib, marvaridni xarid qilibdi”.
7. Dengizga tashlangan to‘r
47“Yana Osmon Shohligi dengizga tashlangan va turli baliqlarni tutgan to‘rga o‘xshaydi. 48To‘r to‘lgach, uni qirg‘oqqa tortib chiqarishibdi va o‘tirishib, yaxshi baliqlarni saralab idishlarga solishibdi, yomonlarini esa tashqariga tashlab yuborishibdi. 49Dunyoning oxirida ham shunday bo‘ladi: farishtalar kelib, fosiqlarni solihlar orasidan ajratib, 50ularni lovullab turgan o‘choqqa tashlaydilar. U yerda yig‘i-sig‘i va ohu nola bo‘ladi”.
51Iso shogirdlaridan so‘radi:
– Bularning hammasiga tushundingizlarmi?
– Tushundik[56], – dedi ular. 52Iso shogirdlariga:
– Demak, Osmon Shohligi to‘g‘risida ta’lim-tarbiya olgan har bir ulamo o‘z xazinasidan yangi va eski narsalar chiqaradigan uy egasiga o‘xshaydi, – dedi.
Isoning O‘z yurtida rad qilinishi
53Iso bu masallarni aytib bo‘lgach, u yerdan ketdi. 54O‘z vataniga kelib, yerli xalqning ibodatxonasida ta’lim bera boshladi. Ular esa hayratda qolib:
– Shunday donolik va mo‘jizakorlik qudrati Unga qayerdan nasib bo‘ldi ekan? 55Duradgorning o‘g‘li emasmi O‘zi? Onasining ismi Maryam, ukalari esa Yoqub, Yusuf, Simun va Yahudolar emasmi? 56Uning hamma singillari ham bizning oramizda-ku! Bularning barchasiga U qanday qilib erishdi ekan? – deyishdi. 57Va g‘ashlanib, Uni rad qilishdi. Iso esa ularga:
– Payg‘ambar o‘z vatani va uyidan boshqa yerda e’tiborsiz bo‘lmas, – dedi. 58Ularning e’tiqodsizligi sababli u yerda ko‘p mo‘jizalar ko‘rsatmadi.
14–BOB
Yahyo payg‘ambarning boshini olish
1O‘sha kezlarda viloyat hokimi Hirod Iso to‘g‘risidagi ovozalarni eshitib, 2o‘zining amaldorlariga:
– Bu Yahyo payg‘ambar-ku, u qaytadan tirilibdi! Shuning uchun U orqali ajoyibotlar sodir bo‘lmoqda, – dedi.
3Hirod o‘z ukasi Filipning xotini Hirodiya tufayli Yahyoni tutib kishanlagan va zindonga tashlagan edi. 4Chunki Yahyo unga: “Bu xotinni olish sen uchun ravo emas”, – deb aytib yurgan edi. 5Hirod Yahyoni o‘ldirmoqni istagan bo‘lsa-da, xalqdan qo‘rqardi. Chunki Yahyoni payg‘ambar deb hisoblashardi.
6Hirodning tug‘ilgan kuni nishonlangan yig‘inda Hirodiyaning qizi o‘rtaga chiqib o‘ynadi va Hirodning ko‘nglini topdi. 7Natijada Hirod u nimaiki so‘rasa, topmoqqa qasam ichib, unga va’da berdi. 8Qiz esa onasining tashviqiga ko‘ra:
– Menga hoziroq laganda Yahyo payg‘ambarning boshini keltirib bering! – dedi.
9Shoh xafa bo‘ldi-yu, lekin o‘zi bilan birga yeb-ichib o‘tirganlarning ko‘zi oldida qasam ichganligi uchun, bu iltimosning bajarilishini buyurdi. 10Zindonga odam yuborib, Yahyoning boshini oldirdi. 11Uning boshini laganda keltirib qizga berdilar, qiz esa onasiga olib borib berdi. 12Yahyoning shogirdlari kelib, uning jasadini olib ko‘mdilar. Keyin borib Isoga xabar berdilar.
Isoning 5000 kishini to‘ydirishi
13Iso buni bilib olgach, bir O‘zi qayiqqa tushib, u yerdan xilvat joyga suzib ketdi. Xaloyiq buni eshitib, shaharlardan piyoda yo‘lga tushib, Uning orqasidan ergashdi. 14Iso qayiqdan chiqib, tumonat odamni ko‘rdi. Ularga achindi va ularning xastalariga shifo berdi.
15Oqshom tushgach, shogirdlari Uning yoniga kelib dedilar:
– Bu yerlar yovon ekan, endi vaqt kech bo‘lib qoldi. Xaloyiqqa ruxsat bergin, qishloqlarga borib o‘zlariga ovqat sotib olsinlar.
16Lekin Iso ularga:
– Ular ketishlari kerak emas, sizlar ularga ovqat beringlar, – dedi.
17– Bu yerda bizning beshta non va ikkita balig‘imiz bor xolos, – deyishdi Unga.
18– Ularni bu yerga, Menga keltiringlar, – dedi Iso. 19So‘ng U xaloyiqqa o‘t ustiga yonboshlashlarini buyurdi. Beshta non bilan ikkita baliqni olib, osmonga qarab duo qildi. Nonlarni sindirib shogirdlariga berdi, ular esa xaloyiqqa tarqatishdi. 20Hammalarining qorni to‘ydi. Ortib qolgan burda nonlarni terib olishganda, to‘la o‘n ikki savat chiqdi. 21Yeganlar esa xotinlar va bolalardan tashqari besh mingga yaqin kishi edi.
Isoning suv ustida yurishi
22Iso shogirdlarini o‘sha zahoti qayiqqa tushirib, narigi tomonga suzib o‘tishga majbur qildi. Ungacha O‘zi odamlarga ruxsat beradigan bo‘ldi. 23U xaloyiqni jo‘natib bo‘lgandan keyin, tanho O‘zi ibodat qilish uchun toqqa chiqdi. Kech kirganda, u yerda yolg‘iz O‘zi qoldi. 24Qayiq esa ko‘lning o‘rtasida bo‘lib to‘lqinlarda chayqalar, yoqimsiz shamol esmoqda edi.
25Subhidamda[57] Iso ko‘l tomondan shogirdlari yoniga keldi. 26Ular esa Uning ko‘l ustida yurib kelayotganini ko‘rib, dahshatga tushdilar.
– Bu bir sharpa! – deb qo‘rquvdan qichqirib yubordilar. 27Lekin Iso shu zahot ular bilan muloqotga kirib:
– Dadil bo‘linglar, bu Men, qo‘rqmanglar! – dedi. 28Butrus gapga kirib:
– Yo Rabbim[58], agar bu Sen bo‘lsang, menga buyruq ber, men suv ustida yurib Sening yoningga boray! – dedi. 29Iso:
– Kel! – dedi. Butrus esa qayiqdan chiqib, suv ustidan yurgancha Isoning yoniga yo‘l oldi. 30Lekin kuchli shamolni ko‘rib, o‘takasi yorildi. U cho‘ka boshlagach:
– Yo Rabbim, meni qutqar! – deb baqirdi. 31Iso o‘sha zahoti qo‘lini uzatib, uni ushlab qoldi-da:
– Ha, imoni sust, nega sen ikkilanding? – dedi.
32Ular qayiqqa o‘tishlari bilanoq shamol tindi. 33Qayiqdagilar esa Isoga sajda qilib:
– Haqiqatan ham Sen Xudoning O‘g‘lisan! – deyishdi.
34Ko‘ldan suzib o‘tib, Genisaret qirg‘og‘iga kelib to‘xtashdi. 35U yerning odamlari Isoni tanib qolishdi. Butun tevarak-atroflarga odam yuborib, biron dardga chalinganlarning hammasini Uning oldiga yig‘ishdi. 36Aqalli kiyimining etagiga tegish uchun Undan iltimos qilishdi, tekkanlar esa dardlaridan xalos bo‘ldi.
15–BOB
Diniy urf-odatlar va Xudoning amri
1O‘shanda Quddusdan ba’zi ulamolar va farziylar Isoning oldiga kelib, savol berdilar:
2– Sening shogirdlaring nega ota-bobolar urf-odatini buzib yuribdi? Hatto ovqatlanayotganda ham ular qo‘llarini yuvishmaydi!
3Iso ularga javob berib dedi:
– Nega sizlar ham o‘z urf-odatingizni deb Xudoning amrini buzib yuribsizlar?
4Xudo
8“Bu xalq Menga yaqinlashar faqat og‘izda,
Va Meni hurmatlar faqat tilida.
Lekin dili esa Mendan uzoqdur.
9Ular Meni behuda sano etur,
Insonlar amru ta’limin o‘rgatib”.
Insonni nima harom qiladi?
10Keyin Iso xalqni yoniga chaqirib, ularga dedi:
– Menga quloq solib, miyaga joylang! 11Og‘izga kiradigan narsa emas, balki og‘izdan chiqadigan narsa insonni harom qiladi.
12Shunda shogirdlari kelib Isoga:
– Bilyapsanmi, farziylar bu so‘zni eshitgach vasvasaga tushdilar, – deyishdi. 13Iso javob berib dedi:
– Samoviy Otam o‘tqazmagan har bir o‘simlik tag-tomiri bilan sug‘urib tashlanadi. 14Ularni qo‘yinglar, ular ko‘rlarning ko‘r yo‘lboshchilaridir. Agar ko‘r ko‘rni yetaklab yursa, unda ikkovi ham chohga tushib ketar.
15Bunga javoban Butrus:
– Bizga boyagi masalni tushuntirib ber! – dedi. 16Iso dedi:
– Sizlar ham hanuzgacha anglamadingizmi? 17Og‘izga kiradigan har bir narsa qoringa o‘tib, kerak joydan chiqib ketishini hali ham tushunmadingizmi? 18Biroq og‘izdan chiqadigan narsalar esa yurakdan chiqadi. Ana shular insonni harom qiladi. 19Yomon fikrlar, qotillik, fahshu zino ishlari, o‘g‘rilik, soxta guvohlik va haqoratlar bari yurakdan chiqadi. 20Yuvilmagan qo‘llar bilan ovqat yeyish insonni harom qilmaydi, ana shular insonni harom qiladi.
G‘ayriyahudiy ayolning ishonchi
21Iso u yerdan chiqib, Tir va Sido‘n yurtiga ketdi. 22O‘sha tevarakdan kan’onlik[59] bir ayol Isoni qarshilab:
– Ey Hazrat, Dovudning O‘g‘li[60], menga rahm qil! Qizimni jin juda qattiq qiynayapti, – deb faryod chekdi.
23Lekin Iso unga bir og‘iz so‘z ham javob bermadi. Shogirdlari kelib:
– Uni qo‘yib yubor, u orqamizdan dodlab yuribdi, – deb Isodan iltijo qildilar. 24Iso esa javob berib:
– Men faqat Isroil xalqining adashgan qo‘ylari huzurigagina yuborilganman, – dedi.
25Shunda ayol yaqinroq kelib:
– Ey Hazrat, menga yordam ber! – deb Isoga sajda qildi. 26Iso:
– Bolalardan nonni olib itlarga tashlash yaxshi emas, – degan javobni qaytardi. 27Ayol:
– Xuddi shunday, Hazrat, lekin itlar ham xo‘jayinlarining dasturxonidan tushgan ushoqlarni yeydilar-ku! – dedi. 28Iso buni eshitib, ayolga:
– Ey ayol, sening ishonching buyuk, sen tilagandek bo‘lsin, – dedi. Ayolning qizi esa o‘sha zahoti sog‘ayib ketdi.
29Iso u yerdan o‘tib, Jalila ko‘li atroflariga keldi. Toqqa chiqib, bir oz o‘tirdi. 30Huzuriga tumonat odam yig‘ildi. Ular o‘zlari bilan birga cho‘loq, ko‘r, soqov va boshqa ko‘pgina mayib-majruhlarni olib kelib, Isoning oyoqlari oldiga qo‘ydilar. Iso esa ularni sog‘aytirdi. 31Soqovlarning gapirayotganini, mayiblarning sog‘lom bo‘lib ketayotganini, cho‘loqlarning yurib, ko‘rlarning ko‘zlari ochilayotganini xalq ko‘rib, hayron bo‘ldi va Isroilning Xudosiga hamd-sano aytdi.
Isoning 4000 kishini to‘ydirishi
32Iso shogirdlarini yoniga chaqirib ularga:
– Xaloyiqqa achinaman, chunki uch kundir Mening oldimda turibdi va yeydigan hech narsasi yo‘q. Men ularga ovqat bermay jo‘natib yuborishni istamayman, chunki yo‘lda darmonsizlanib qoladilar, – dedi. 33Shogirdlari Unga:
– Bu yovonda shuncha kishini to‘ydiradigan yemakni qayerdan topamiz? – deyishdi.
34– Qancha nonlaringiz bor? – so‘radi Iso.
– Yettita non va ozgina balig‘imiz bor, – dedilar.
35Shundan keyin Iso xaloyiqqa yerga o‘tirishni buyurdi. 36Yettita non va baliqlarni olib, shukrona duosini aytib sindirdi va shogirdlariga berdi, shogirdlari esa butun xaloyiqqa tarqatdi. 37Hammalarining qorni to‘ydi. Ortib qolgan non burdalari naq yetti savat bo‘ldi. 38Xo‘randalar esa xotinlar va bolalardan tashqari to‘rt ming kishi edi. 39Iso xaloyiqqa ruxsat berdi va qayiqqa tushib, Magdala atroflariga keldi.
16–BOB
Zamonning alomatlarini bilish haqida
1Farziy va sadduqiy mazhabidagilar Isoni sinash maqsadda Uning oldiga kelib, osmondan alomat ko‘rsatishini so‘radilar. 2Iso esa ularga javoban dedi: “Oqshom tushgach, siz: “Osmon qizil ekan, havo ochiq bo‘ladi”, – deysizlar. 3Ertalab esa: “Osmon qizil-qoramtir ekan, bugun havo buzuq bo‘ladi”, – deysizlar. Voy munofiqlar-ey! Ko‘k yuzini aniqlay olasiz-u, nega zamonning alomatlarini aniqlay olmaysizlar? 4Bu buzuq va besubut avlod dalolatni-ku izlaydi, ammo Yunus payg‘ambarning[61] alomatidan boshqa unga biror bir dalolat bo‘lmaydi”.
Shunday deb, Iso ularni qoldirib ketdi.
Idroksiz shogirdlarni koyish
5Narigi qirg‘oqqa yetib kelgan shogirdlar o‘zlari bilan non olishni unutibdilar. 6Iso ularga:
– Qaranglar, farziylar bilan sadduqiylarning xamirturushidan ehtiyot bo‘linglar! – dedi. 7Ular esa: “Buni non olmaganimiz uchun aytdi, chog‘i”, deb ko‘ngillaridan o‘tkazdilar. 8Iso buni bilib, ularga dedi:
– Ey imoni sustlar! O‘zingizcha nega: o‘zimiz bilan non olmadik, deb andisha qilyapsizlar? 9Hali ham anglamadinglarmi? Beshta nonni besh ming kishi yeb, necha savat non burdalarini yig‘ishtirib olganingizni eslamayapsizlarmi? 10Yoki yettita nonni to‘rt ming kishi yeb, necha savat yig‘ishtirib olganingizni-chi? 11Men sizlarga: “Farziylar bilan sadduqiylarning xamirturushidan ehtiyot bo‘linglar”, – deb aytganim bu non haqida emasligini qanday qilib tushunmadinglar?
12Shundan keyin shogirdlar, Iso ularga nonning xamirturushidan emas, balki farziylar bilan sadduqiylarning ta’limotidan ehtiyot bo‘lish kerakligini aytganini tushundilar.
Butrusning Masihni tan olishi
13Filip Kesariyasi atroflariga kelgan Iso O‘z shogirdlaridan so‘radi:
– Odamlar Meni, Inson O‘g‘lini, kim deb hisoblaydilar?
14– Ba’zilari Yahyo payg‘ambar deb, boshqalari Ilyos payg‘ambar deb, yana birlari esa Yeremiya yoki bo‘lak payg‘ambarlardan biri deb hisoblaydilar, – dedi shogirdlar. 15Iso ulardan:
– Sizlar-chi, Meni kim deb hisoblaysizlar? – deb so‘ragach, 16Simun Butrus javob berib dedi:
– Sen barhayot Xudoning O‘g‘li – Masihsan!
17Iso Butrusga javoban dedi:
– Sen baxtiyorsan, ey Yunus o‘g‘li Simun! Bu sirni sen o‘z uquv-idroking[62] bilan uqqaning yo‘q, balki osmondagi Otam senga ochib bergan. 18Men ham senga shuni aytib qo‘yay: sening tosh degan isming bor va Men O‘z ummatimni bu tosh[63] ustida bunyod etaman, jahannam kuchlari[64] esa undan ustun chiqmas. 19Osmon Shohligining ochqichlarini senga beraman. Yer yuzida sen nimani bog‘lasang, osmonda ham bog‘langan bo‘ladi. Yer yuzida sen nimani yechsang, osmonda ham yechilgan bo‘ladi.
20Shundan so‘ng Iso O‘zining Masih ekanini biror kimsaga aytmoqni shogirdlariga qat’iy man etdi.
Iso O‘z o‘limi haqida
21Shu vaqtdan boshlab, Iso shogirdlariga O‘zining Quddusga borishi, oqsoqollar, oliy ruhoniylar va ulamolar qo‘lida ko‘p azob chekib, o‘ldirilishi, uchinchi kuni esa tirilishi kerakligini oshkor etadigan bo‘ldi. 22Butrus Uni chetga olib ta’na qila boshladi:
– Xudo xayringni bersin, Rabbim[65]! Bu narsalar Sening boshingga tushmas, – dedi. 23Iso esa Butrusga qarab:
– Yo‘qol ko‘zimdan, shayton! – dedi. – Sen Meni yo‘ldan uryapsan, chunki sen Xudoning ishlarini emas, balki inson ishlarini o‘ylayapsan.
24Keyin Iso O‘z shogirdlariga dedi:
– Agar kim Menga ergashishni istasa, o‘zidan kechsin va o‘z xochini ko‘tarib, orqamdan yursin. 25Kim o‘z jonini ayamoqchi bo‘lsa, uni yo‘qotadi. Lekin kim Men uchun jonini yo‘qotsa, jon topadi. 26Agar inson butun dunyoni egallasa-yu, o‘z joniga zarar yetkazsa, bundan qanday naf ko‘radi? Yoki inson o‘z joni evaziga qanday to‘lov toparkan? 27Inson O‘g‘li O‘z Otasining ulug‘vorligida, farishtalari bilan kelishida, har kimni o‘z qilmishiga yarasha taqdirlaydi. 28Sizlarga chinini aytayin: bu yerda turganlardan ba’zilari borki, ular Inson O‘g‘lining saltanatli Shoh bo‘lib kelayotganini ko‘rmaguncha, o‘lim ko‘rmaydilar.
17–BOB
Iso qiyofasining o‘zgarishi
1Oradan olti kun o‘tgandan keyin Iso tanho Butrus, Yoqub va uning ukasi Yuhannoni yoniga olib, baland bir toqqa olib chiqdi. 2U yerda, ularning ko‘z o‘ngida Isoning qiyofasi o‘zgarib ketdi. Uning yuzi quyoshday porlab, kiyimlari esa nurday oppoq tus oldi. 3Birdaniga ularga Muso bilan Ilyos payg‘ambarlar ko‘rinib, Iso bilan suhbatlashayotganday tuyuldi. 4Buni Butrus ko‘rib, Isoga:
– Rabbim! Bizlar uchun bu joy juda yoqyapti. Agar istasang, shu yerda uchta chayla quraylik: birisi Senga, birisi Musoga, birisi Ilyosga...
5U gapini tugatmasdanoq, nur yog‘ilib turgan bir bulut ularni qoplab oldi. Bulut ichidan esa bir ovoz keldi:
– Bu Mening sevikli O‘g‘limdir, Undan mamnunman. Unga quloq solinglar!
6Shogirdlar buni eshitgach, vahimaga tushib, yerga yuz tuban yiqildilar. 7Iso esa kelib ularga qo‘l tegizdi-da:
– Turinglar, qo‘rqmanglar! – dedi. 8Ular boshlarini ko‘tarib, yolg‘iz Isodan boshqa hech kimni ko‘rmadilar.
9Tog‘dan tushayotganlarida, Iso shogirdlariga:
– Inson O‘g‘li qaytadan tirilib kelmaguncha, ko‘rganlaringizni hech kimga aytmanglar, – deb tayinladi. 10Shogirdlari Undan so‘radilar:
– Nega ulamolar, oldin Ilyos payg‘ambar kelishi kerak, deb aytadilar?
11Iso javob berib ularga dedi:
– Bu to‘g‘ri, oldin Ilyos payg‘ambar kelib, hamma narsani yo‘lga qo‘yadi. 12Lekin Men sizlarga shuni aytaman: Ilyos allaqachon kelgan. Ammo odamlar uni tanimay, u bilan istaganlarini qilishdi. Xuddi shunga o‘xshab, Inson O‘g‘li ham odamlar qo‘lida azob chekishi muqarrardir.
13Shunda shogirdlar Iso ularga Yahyo payg‘ambar haqida gapirganligini angladilar.
Iso tutqanoqli bolani sog‘aytirishi
14Ular xaloyiq yoniga kelganlarida, bir odam Isoning oldiga kelib tiz cho‘kdi-da:
15– Hazrat, – dedi, – o‘g‘limga rahming kelsin! Uning tutqanog‘i bor, u juda azobda qoldi. Dam olovga, dam suvga tashlanadi. 16Bolamni Sening shogirdlaringga ko‘rsatdim, ammo ular uni tuzatisholmadi.
17Iso javob berib:
– Ey imonsiz, buzuq nasl-ey! Qachongacha sizni yoqlayveraman? Qachongacha sizga chidayin? Bolani bu yerga, Mening oldimga keltiringlar! – dedi.
18Iso jinga do‘q urgach, u boladan chiqib ketdi. Bola o‘sha zahoti tuzaldi.
19So‘ngra shogirdlari Isoning yakka qolganda oldiga kelib:
– Nega biz jinni quvib chiqarolmadik? – deb so‘rashdi. 20Iso ularga:
– E’tiqodsizligingiz uchun! – dedi. – Chindan, sizlarga aytamanki: agar bir xantal doniday ishonchingiz bo‘lsa-yu, bu toqqa: “Bu yerdan u yerga ko‘ch”, – deb aytsangizlar, u ko‘chadi. Sizga hech bir narsa imkonsiz bo‘lmaydi. 21[Biroq bu toifa jinlar ibodat va ro‘zadan boshqa narsa bilan chiqmas.]
22Ular Jalilaga qaytib kelgandan so‘ng, Iso shogirdlariga dedi:
– Inson O‘g‘li odamlar qo‘liga tutib berilishi muqarrardir. 23Uni o‘ldiradilar va U uchinchi kuni qaytadan tiriladi.
Shogirdlar juda xafa bo‘ldilar.
Ma’bad solig‘i
24Ular Kafarnahumga kelganlarida, ikki diramlik ma’bad solig‘ini[66] yig‘uvchilar Butrusning oldiga kelib:
– Sizlarning Ustozingiz ma’bad solig‘ini to‘lamaydimi? – deb so‘radilar. 25Butrus:
– To‘laydi! – dedi.
U uyga kelgach, Iso oldinroq gap ochib dedi:
– Simun, sening fikring qanday? Bu dunyo podshohlari soliq yoki bojni kimdan oladilar? Vatan o‘g‘illaridanmi yoki begonalardanmi?
26– Begonalardan-da, – dedi Unga Butrus. Iso javob berdi:
– Unday bo‘lsa, vatan o‘g‘illari soliqdan ozod ekan-da. 27Shunga qaramay, biz ularni vasvasaga solmaylik. Sen ko‘lga borib qarmoq tashla. Birinchi ilingan baliqni olib og‘zini ochsang, to‘rt diramlik[67] tangaga ko‘zing tushadi. Tangani olib, Men va o‘zing uchun soliq to‘lovi sifatida ularga ber.
18–BOB
Xudo oldida kim buyuk?
1Shu kez shogirdlar Isoning oldiga kelib:
– Osmon Shohligida kim buyuk? – degan savolni berdilar.
2Iso yoniga bir bolani chaqirib, uni o‘rtalarida turg‘izib:
3– Sizlarga chinini aytayin, – dedi. – Agar siz yo‘lingizdan qaytib, bolalarday bo‘lmasangiz, Osmon Shohligiga sira kirolmaysizlar. 4Shunday qilib, kim bu bola kabi o‘zini past olib yursa, Osmon Shohligida eng buyuk bo‘ladi. 5Kim shunday bir bolani Mening nomimdan qabul qilsa, Meni qabul qilgan bo‘ladi.
Vasvasa va gunoh haqida
6“Kimki Menga ishongan bu kichiklardan birontasini yo‘ldan ozdirsa, uning bo‘yniga ulkan tegirmon toshini osib dengiz chuqurligiga cho‘ktirilishi u uchun yaxshiroq bo‘lar edi. 7Vasvasalar dastidan bu dunyoning holiga voy! Vasvasalar kelishi shaksizdir, lekin kim orqali kelsa, o‘sha odamning holiga voy!
8Agar qo‘ling yoki oyog‘ing seni yo‘ldan ozdirsa, uni kesib tashla. Senga ikki qo‘lu ikki oyog‘ing bilan abadiy o‘tga tashlanishdan ko‘ra, mayib yoki cho‘loq bo‘lib abadiy hayotga erishganing yaxshiroqdir. 9Agar ko‘zing seni yo‘ldan ozdirsa, uni o‘yib tashla. Senga ikki ko‘zing bilan o‘tli jahannamga tashlanishdan ko‘ra, bir ko‘z bilan abadiy hayotga erishganing yaxshiroqdir”.
Adashgan qo‘y haqida masal
10“Ehtiyot bo‘linglar, bu kichiklardan birontasini ham xor qilmanglar. Men sizga shuni aytaman: osmonda ularning farishtalari doimo samoviy Otamning jamolini ko‘rib turadilar. 11[Inson O‘g‘li esa adashib gumroh bo‘lganlarni qutqarish uchun kelgan.] 12Sizlarning fikringiz qanday? Agar bir odamning yuzta qo‘yi bo‘lib, ulardan biri adashib qolsa, to‘qson to‘qqizini tog‘larda qoldirib, adashib qolganni izlab ketmaydimi? 13Agarda uni topib olsa bormi, sizga rostini aytsam, adashmagan to‘qson to‘qqiztasidan ko‘ra, shu bir qo‘y uchun u ko‘proq sevinadi. 14Shunga o‘xshab, osmondagi Otangiz bu kichiklardan birining ham halok bo‘lishini istamaydi”.
Birodaring gunoh qilsa...
15“Agar birodaring senga qarshi gunoh qilsa, uning oldiga borib, faqat yuzma-yuz gapirib, aybini unga ko‘rsat. Agar senga quloq solsa, sen birodaringni qaytarib olgan bo‘lasan.
16Agar senga quloq solmasa, o‘zing bilan yana bir yoki ikki kishini olib bor, toki
18Sizlarga chinini aytayin: yer yuzida sizlar nimaiki bog‘lasangizlar, osmonda ham bog‘langan bo‘ladi. Yer yuzida nimaiki yechsangizlar, osmonda ham yechilgan bo‘ladi. 19Sizlarga yana shuni ham aytay: agar yer yuzida sizdan ikki kishi yakdil bo‘lib, qandaydir bir narsani so‘rashsa, Mening osmondagi Otam ularning tilagini bajaradi. 20Qayerda ikki yoki uch kishi Mening nomim uchun yig‘ilsa, Men shu yerda ularning o‘rtasida bo‘laman”.
Rahmsiz banda haqida masal
21Shu vaqtda Butrus kelib Isoga: “Rabbim, – dedi, – agar birodarim menga qarshi gunoh qilsa, men necha marta uni kechirayin? Yetti marta kechsam yetarmi?”
22Iso unga dedi: “Senga yetti marta emas, balki yetmish karra yetti marta, deyapman. 23Binobarin, Osmon Shohligi bandalari bilan hisob-kitob qilishni istagan bir podshohga o‘xshaydi. 24Hisoblashishni boshlaganda, undan o‘n ming oltin yombi[71] qarzdor bo‘lgan bir bandani uning qoshiga keltiribdilar. 25Lekin qarz to‘lashga hech narsasi bo‘lmagani uchun, podshoh unga o‘zini, xotinini, bolalarini va butun mol-mulkini sotib, qarzini to‘lashni buyuribdi. 26Banda esa yerga yiqilib, podshohiga ta’zim qilib:
– Podshohim, sabr qiling, men sizga hammasini to‘layman, – debdi. 27Bu bandasiga rahmi kelib, podshoh uni qo‘yib yuboribdi va qarzini kechirib yuboribdi.
28U banda esa tashqariga chiqib, o‘zidan yuz kumush tanga qarzdor bo‘lgan bir sherigini uchratib, uni ushlab olibdi-da:
– Mendan olgan qarzingni qaytar! – deb bo‘g‘a boshlabdi. 29Sherigi esa uning oyoqlariga yiqilib:
– Sabr qil, men senga hammasini to‘layman, – deb yolvoribdi. 30Biroq u bunga ko‘nmabdi, borib, qarzini to‘lamagunicha sherigini zindonga qamatib qo‘yibdi.
31Uning sheriklari bu voqeani ko‘rib, juda xafa bo‘lishibdi va borib, podshohga hamma bo‘lib-o‘tganni xabar qilishibdi. 32Shunda podshoh bandasini oldiga chaqirib:
– Ey yovuz banda! – debdi. – Menga yolvorganing uchun, men sening barcha qarzingdan kechdim. 33Men senga rahm qilganimday, sen ham sherigingga rahm qilsang bo‘lmasmidi?
34G‘azablangan podshoh hamma qarzini to‘lamaguncha bandasini azob beruvchilarning qo‘liga topshiribdi.
35Shuningdek, agar sizlarning har biringiz o‘z birodaringizning gunohini chin ko‘ngildan kechirmasangiz, Mening samoviy Otam ham sizlarga xuddi shu yo‘lni tutadi”.
19–BOB
Nikoh va ajralish haqida
1Iso bu so‘zlarni aytib bo‘lgach, Jalilani tark etib, Yahudiya hududiga, O‘rdun daryosining narigi tomoniga keldi. 2Tumonat xaloyiq Uning ketidan ergashib yurdi. Iso u yerda xastalarga shifo berdi.
3Isoni sinash niyatidagi ba’zi farziylar Uning oldiga kelib:
– Erkak har qanday sababga ko‘ra o‘z xotinidan ajralishi mumkinmi? – degan savolni berdilar. 4Iso ularga javoban:
–
7Ular Isoga:
– Unday bo‘lsa, Muso nima uchun: “Erkak xotini bilan ajralsa, taloq xatini yozib bersin”, deb amr etganlar? – deyishdi. 8U ularga dedi:
– Bag‘ri tosh odamlar bo‘lganingiz uchun Muso sizlarga xotinlaringiz bilan ajralishga ijozat bergan. Lekin boshdan bunday emas edi. 9Men sizlarga shuni aytayin: kim bevafolikdan boshqa sabab tufayli xotinidan ajralib, o‘zgaga uylansa, zino qilgan bo‘ladi. Shuningdek, eridan ajralgan xotinga uylangan ham zino qilgan bo‘ladi.
10Shogirdlar Isoga:
– Agar erkakning xotiniga nisbatan shunday majburiyati bo‘lsa, uylanmagan yaxshiroq ekan-da! – deyishdi. 11Iso ularga:
– Bu so‘zni hamma ham hazm etolmaydi, – dedi. – Kimgaki nasib bo‘lsa, u hazm eta oladi. 12Ba’zi kishilarning onadan tug‘ma erkakligi zaifdir. Boshqalar esa odamlar tomonidan axta qilinadilar. Yana boshqalar Osmon Shohligi yo‘lida uylanishdan voz kechadilar. Uddalagan bu gaplarning mag‘zini chaqsin.
Isoning bolalarni duo qilishi
13Shunda Iso ularning peshanalariga qo‘llarini qo‘yib duo qilishi uchun, Uning oldiga bolalarni keltirishdi. Shogirdlari yetaklab keluvchilarni koyiy boshlagach, 14Iso dedi:
– Bolalarni qo‘yinglar, Mening oldimga kelishlariga to‘sqinlik qilmanglar. Zero Osmon Shohligi shundaylarnikidir.
15Ularning peshanalarini silab, u yerdan jo‘nab ketdi.
Boylik va abadiy hayot
16Shu mahal bir kishi Isoning yoniga kelib:
– Valine’mat Ustozim! Abadiy hayot nasib bo‘lishi uchun qanday savobli ish qilmog‘im lozim? – deb so‘radi. 17Iso unga dedi:
– Nega sen Mendan savobli ish haqida so‘rayapsan? Birgina Xudodan boshqa hech kim savob egasi emas[73]. Agar boqiy hayotga erishmoq istasang, ilohiy amrlarga rioya qil.
18– Qaysilariga? – deb so‘radi u. Iso dedi:
– “Odam o‘ldirma. Zino qilma. O‘g‘rilik qilma. Soxta guvohlik berma. 19Ota-onangni hurmat qil. O‘zgani o‘zing kabi sev”, degan amrlarni-da.
20Yigit Unga dedi:
– Men bularning hammasini yoshligimdan saqlab kelaman. Menga yana nima yetishmaydi?
21Iso unga:
– Agar komil bo‘lishni istasang, bor, hamma mol-mulkingni sotib, pulini kambag‘allarga tarqat. Shundagina ko‘kda xazinang bo‘lur. Va kel, Mening ortimdan ergash, – dedi.
22Yigit bu so‘zlarni eshitib, qayg‘u ichida u yerdan chiqib ketdi. Chunki uning pul-dunyosi ko‘p edi.
23Iso shogirdlariga:
– Sizga chinini aytayin: boy odamning Osmon Shohligiga kirishi qiyin bo‘ladi. 24Yana sizga aytaman: boy odamning Xudo Shohligiga kirishidan ko‘ra, tuyaning igna teshigidan o‘tishi osondir, – dedi.
25Shogirdlari buni eshitib, chandon taajjublandilar va:
– Unday bo‘lsa, kim najot topa olarkan? – deb so‘radilar. 26Iso ularga ko‘zlarini tikib:
– Odamlarga bu imkonsiz, lekin Xudoga hamma narsa mumkindir, – dedi. 27Bu so‘zga javoban, Butrus Isoga dedi:
– Mana, biz hamma narsani qoldirib, Sening orqangdan ergashib keldik. Buning evaziga biz nima toparmiz?
28Iso ularga dedi:
– Sizga chinini aytayin: yangi dunyoda[74]Inson O‘g‘li O‘zining ulug‘vor taxtida o‘tirganida, Mening orqamdan ergashib kelgan sizlar ham o‘n ikkita taxtga o‘tirib, Isroilning o‘n ikki qabilasini hukm qilasizlar. 29Men uchun uy-joy, aka-uka, opa-singil, ota-ona, xotin-bola yoki yer-mulkini tashlab ketgan har bir kishi bulardan yuz hissa ortiqrog‘ini topib, abadiy hayotga noil bo‘lajak. 30Lekin ko‘p birinchi bo‘lganlar oxirgi, oxirgilar esa birinchi bo‘ladilar.
20–BOB
Uzumzorda ishlovchilar haqida masal
1“Shunday qilib, Osmon Shohligi uzumzoriga erta saharda mardikorlar yollagani chiqqan bog‘ egasiga o‘xshaydi. 2U mardikorlar bilan kuniga bir kumush tanga berishga kelishib, ularni o‘zining uzumzoriga yuboribdi.
3Soat to‘qqizlarda[75] u yana chiqib, bozor maydonida bekor turgan boshqa odamlarni ko‘rib, 4ularga:
– Sizlar ham mening uzumzorimga boringlar, men sizlarga tegishli haqingizni beraman, – debdi. Ular esa boribdilar.
5Tush chog‘i va soat uchga yaqin u tag‘in chiqib, yana shunday qilibdi. 6Soat beshlarda chiqib, bekor turgan yana boshqalarni ko‘ribdi-da:
– Nega sizlar bu yerda kun bo‘yi bekor turibsizlar? – deb so‘rabdi. 7Ular esa:
– Hech kim bizlarni ishga yollamadi-da, – debdilar. Shunda bog‘ egasi:
– Sizlar ham mening uzumzorimga boringlar, tegishli haqingizni olasizlar, – debdi.
8Kech bo‘lgach, uzumzor egasi o‘zining hosilotiga:
– Mardikorlarni chaqirib, ularga oxirgisidan boshlab birinchisigacha xizmat haqlarini bergin, – deb buyuribdi. 9Shunday qilib, soat beshlarda ish boshlaganlar bir kumush tangadan olishibdi. 10Birinchi kelganlar esa ko‘proq olamiz, deb o‘ylashibdi. Ammo ular ham bir kumush tangadan olishibdi. 11Ular xizmat haqini olgach, bog‘ egasiga norozilik bildira boshlashibdi:
12– Bu oxirgi kelganlar bir soatgina ishladi, siz esa ularni kunning issig‘iyu mashaqqatini tortgan bizlar bilan teng ko‘rdingiz.
13Bunga javoban bog‘ egasi ulardan biriga:
– Do‘stim, men senga nohaqlik qilganim yo‘q. Sen men bilan bir kumush tangaga kelishgan edingmi? 14Endi haqingni olib, boraver. Men senga bergancha aqchani bu oxirgi kelganga ham bersam, nima bo‘pti? 15O‘z pulimni xohlagancha istifoda qilish o‘z ixtiyorimda emasmi? Yoki mening saxiyligimni ko‘rolmayapsanmi? – debdi.
16Shunga o‘xshab,
Iso O‘z o‘limini uchinchi bor aytishi
17Iso Quddusga qarab yo‘l olar ekan, o‘n ikki shogirdini alohida chaqirib, ularga dedi: 18“Hozir Quddusga boryapmiz va Inson O‘g‘lioliy ruhoniylar bilan ulamolarga tutib beriladi. Ular esa Uni o‘limga mahkum etadilar. 19Haqoratlash, qamchilash va xochga mixlash uchun Uni majusiylarga topshiradilar. Uchinchi kuni esa U qaytadan tirilajak”.
Bir onaning tilagi
20Shunda Zabadiylar oilasining onasi o‘g‘illari bilan birga Isoning huzuriga keldi. Nimadir so‘ramoqchi bo‘lib, Unga ta’zim qildi. 21Iso ayoldan so‘radi:
– Sen nima istaysan?
– Sening Shohligingda bu mening ikki o‘g‘limning biri o‘ng tomoningda va biri chap tomoningda o‘tirishlarini buyurgin! – dedi Unga ayol. 22Iso javob berib dedi:
– Sizlar nima so‘rayotganingizni bilmaysizlar. Men ichajak hasratli taqdir sharobini icha olasizlarmi?
– Ichamiz! – dedi ular. 23Iso ularga:
– Sizlar-ku Mening kosamdan ichib, hasratlarimni chekasizlar, ammo Mening o‘ng va chap tomonimda o‘tirishga ruxsat berish Mening ixtiyorimda emas. Otam bu o‘rinni kimlarga tayyorlagan bo‘lsa, ularga buyuradi, – dedi.
24Boshqa o‘n shogird buni eshitgach, ikki aka-ukaga achchiqlana ketishdi. 25Iso esa ularni yoniga chaqirib, dedi:
– Bilasizlarki, dunyo xalqlari ustidan saltanatli podshohlar bor, el ustidan otabeklar hokimlik qiladi. 26Ammo sizning orangizda bunday bo‘lmasin. Orangizda kim katta bo‘lishni istasa, sizga xizmatkor bo‘lsin. 27Orangizda kim birinchi bo‘lishni istasa, sizga qul bo‘lsin. 28Zero Inson O‘g‘li ham O‘ziga xizmat qildirish uchun emas, balki O‘zi xizmat qilish va O‘z jonini fido qilib, ko‘plarni qutqarish uchun kelgan.
Isoning ikki ko‘rni sog‘aytirishi
29Ular Yerixo shahridan jo‘nayotganlarida, ko‘p xalq Isoning orqasidan ergashib bordi. 30Yo‘l chekkasida o‘tirgan ikki ko‘r Iso ularning oldidan o‘tib borayotganini eshitgach:
– Ey Hazrat, Dovud O‘g‘li[76], bizlarga rahm qil! – deb baqira boshladilar. 31Xaloyiq ularni jim bo‘lishga majbur qilsa-da, lekin ular ovozlarini yanada balandroq qilib:
– Ey Hazrat, Dovud O‘g‘li, bizlarga rahm qil! – deb yolvordilar. 32Iso to‘xtab, ularni yoniga chaqirdi-da:
– Sizlar Mendan nima istaysizlar? – deb so‘radi. 33Ular:
– Hazrat, ko‘zlarimiz ochilsin! – deyishdi.
34Isoning ularga rahmi kelib, ko‘zlariga qo‘l tegizdi. Shu onda ularning ko‘zlari ochilib ketdi. Ular Isoning ortidan ergashdilar.
21–BOB
Isoning Quddusga tantanali kirishi
1Quddusga yaqinlashishib, Zaytun tog‘i etagidagi Baytfagiya qishlog‘iga yetib kelishdi. Iso ikki shogirdini yana yo‘lga solib: 2“Qarshingizdagi qishloqqa boringlar, shu zahot bog‘lab qo‘yilgan urg‘ochi eshakni va uning yonida xo‘tikni ko‘rasizlar. Ularni yechib, Mening oldimga keltiringlar. 3Agar kimdir sizga biror nima desa, “Bular Rabbimizga kerak, U ko‘p o‘tmay ularni qaytarib yuboradi”, – deb javob beringlar”, – dedi.
4Bu sodir bo‘lganlarning hammasi payg‘ambarga vahiy bo‘lgan ushbu oyat bajo kelishi uchun ro‘y berdi:
5“Sion qiziga aytingizkim:
Bir mocha eshakka minib,
Xo‘tikka mingashib kamtarona,
Sening Podshohing kelar yoningga”[77].
6Shogirdlar yo‘lga tushib, Iso ularga buyurganiday qildilar. 7Eshak bilan xo‘tikni keltirib, ularning ustiga kiyimlarini yukladilar. Iso esa minib oldi. 8Xalqning ko‘pchilik qismi o‘z kiyimlarini yo‘lga poyandoz qildi. Ba’zilari esa daraxt shoxlarini kesib, yo‘lga to‘shadilar. 9Oldda va orqada yurayotgan xaloyiq:
“Dovud O‘g‘li mangu yashasin![78]
Xudovand nomidan Kelayotgan muborak!
Ko‘klardan najot yuborgil!”
– deb hayqirishar edi. 10Iso Quddusga kirib kelganda, butun shahar: “Bu kim bo‘ldi?” – deb harakatga keldi. 11Xaloyiq esa: “Bu Jalilaning Nosira shahridan bo‘lgan Iso payg‘ambar!” – deb ta’kidladi.
Isoning sotuvchilarni ma’baddan quvishi
12Iso Xudo ma’badiga kirib, ma’badda oldi-sotdi qilayotgan hammani quvib chiqardi. Sarroflarning[79] xontaxtalarini va kaptar sotuvchilarning kursilarini ag‘darib yubordi. 13Iso ularga:
–
14Ma’badda Isoning oldiga ko‘rlar va cho‘loqlar keldi. U esa ularga shifo berdi. 15Lekin oliy ruhoniylar va ulamolar Isoning qilayotgan ajoyib ishlarini hamda ma’badda: “Dovud O‘g‘li mangu yashasin!” deb hayqirayotgan bolalarni ko‘rib, darg‘azab bo‘ldilar.
16– Bular nima demoqdalar, eshityapsanmi? – deyishdi Unga. Iso ularga:
– Ha! – dedi. – Nahotki sizlar: “Go‘dak va chaqaloqlar og‘zidan Sen madhiya yaratding”, – degan oyatni[80] hech qachon o‘qimagan bo‘lsangiz?
17So‘ng Iso ularni qoldirib, shahardan chiqdi va Baytaniyaga borib, u yerda tunadi.
Qurib qolgan anjir daraxti
18Ertalab Iso shaharga qaytib kelayotganda och qoldi. 19Yo‘l chetida bir anjir daraxtini ko‘rib, uning yoniga keldi. Iso barglardan boshqa hech narsa topmay, daraxtga:
– Bundan keyin senda abadiy meva bitmasin! – dedi. Anjir daraxti esa shu onda qurib qoldi. 20Buni ko‘rgan shogirdlar hayratga tushib:
– Qanday qilib anjir daraxti darhol qurib qoldi? – dedilar. 21Iso ularga javoban:
– Sizlarga chinini aytayin, – dedi, – Agar ishonchingiz qat’iy bo‘lib, shubhalanmasangiz, bu anjir daraxti bilan sodir bo‘lganni ado etish u yoqda tursin, hatto bu toqqa: “Ko‘taril-da, dengizga otil”, – desangiz, aytganingiz bo‘ladi. 22Sizlar ibodat qilib, ishonch bilan nimaiki so‘rasangiz, erishasizlar.
Isoning vakolati haqida savol
23Iso ma’badga kirib ta’lim berayotganda, oliy ruhoniylar va xalq oqsoqollari Uning oldiga kelib:
– Sen bu ishlarni qanday huquq bilan qilyapsan? Senga bunday vakolatni kim bergan? – deb so‘radilar. 24Iso ularga javob berib dedi:
– Men ham sizga bir savol berayin. Agar Menga javob bersangizlar, shunda Men ham bu ishlarni qanday vakolat bilan qilayotganimni sizlarga aytaman. 25Yahyo payg‘ambar odamlarni suvda tavba qildirish uchun kimdan vakolat olgan edi? Xudodanmi[81] yoki insondanmi?
Ular esa o‘zaro mulohaza yurita boshladilar: “Agar Xudodan desak, U bizlarga: “Nega unga ishonmadingiz?” – deb aytadi. 26Agar insondan desak, xalqdan qo‘rqish kerak, chunki xalqning bari Yahyoni payg‘ambar deb hisoblaydi-ku”.
27Nihoyat Isoga:
– Bilmaymiz, – deb javob berdilar. Iso esa ularga:
– Men ham bularni qanday vakolat bilan qilayotganimni sizga aytmayman, – dedi.
Ikki o‘g‘il haqida masal
28“Sizlarning fikringiz qanday? Bir odamning ikki o‘g‘li bor ekan. U birinchisiga kelib:
– O‘g‘lim, bugun borib uzumzorimizda ishla, – debdi. 29Ammo u:
– Istamayman! – deb so‘z qaytaribdi. Keyin pushaymon bo‘lib, boribdi. 30U odam ikkinchi o‘g‘liga kelib, yana shunday debdi. Bunisi javob berib:
– Xo‘p xo‘jayin, boraman, – debdi-yu, lekin bormabdi. 31Ikkovidan qaysi biri otasining xohishini bajo keltirgan bo‘ladi?”
Isoga: “Birinchisi”, – dedilar.
U ularga: “Sizlarga chinini aytayin, – dedi. – Sayoqlaru[82] fohishalar Xudoning Shohligiga sizlardan oldin erishmoqdalar. 32Chunki Yahyo payg‘ambar sizning oldingizga to‘g‘ri yo‘lni o‘rgatib keldi va sizlar unga ishonmadingiz, sayoqlar va fohishalar esa ishondi. Sizlar-chi, buni ko‘rgandan keyin ham pushaymon qilmadingiz, ishonmadingiz”.
Yovuz bog‘bonlar haqida masal
33“Endi boshqa bir masalni eshiting: bir yer egasi bor ekan. U uzumzor yaratib, atrof-tevaragini panjara bilan o‘rab, ichida iskanja va qo‘riqchi minorasi quribdi-da, uzumzorni bog‘bonlarga ijaraga tashlab, o‘zi vaqtincha boshqa mamlakatga ketibdi. 34Hosil mavsumi yaqinlashgach, o‘zining mahsulini olish uchun bog‘bonlarning oldiga xizmatkorlarini yuboribdi. 35Bog‘bonlar esa uning xizmatkorlarini tutishibdi va kimini urib, kimini o‘ldirib, kimini esa toshbo‘ron qilishibdi. 36Bog‘ egasi bu gal avvalgidan ham ko‘proq boshqa xizmatkorlarini yuboribdi. Bog‘bonlar esa ular bilan ham shunday qilishibdi. 37Oxirida bog‘ egasi:
– O‘g‘limni hurmat etarlar, – deb ularning oldiga o‘z o‘g‘lini yuboribdi. 38Lekin bog‘bonlar o‘g‘lini ko‘rib, bir-biriga:
– Bu merosxo‘r-ku, qani uni o‘ldirib, merosiga ega bo‘laylik, – deyishibdi. 39Uni tutib, uzumzordan tashqariga chiqarib, o‘ldirishibdi. 40Shunday qilib, uzumzorning egasi qaytib kelganda, bu bog‘bonlarni nima qilar ekan?”
41Tinglayotganlar Isoga: “Bu yovuz odamlarni yovuzlarcha yo‘q qilib, uzumzorini esa mavsumida hosilini terib turadigan boshqa bog‘bonlarga ijaraga beradi”, – dedilar.
42Iso ularga dedi: “Nahotki siz Zaburdagi bu so‘zni hech o‘qimagan bo‘lsangizlar?
“Binokorlar keraksiz deb tashlagan tosh
Naq binoning peshtoqidan joy oldi.
Bu Xudovand irodasi tufaylidir,
Bizga esa ajoyibot timsolidir”[83].
43Shuning uchun sizlarga aytamanki, Xudoning Shohligi sizdan olinib, tegishli hosilini yetishtiruvchi xalqqa beriladi. 44Kimki bu toshga yiqilsa, parchalanib ketadi. Tosh kimning ustiga tushsa, uni ezib yuboradi”.
45Oliy ruhoniylar va farziylar Isoning masallarini tinglagan sayin, ular o‘zlari haqida aytilganini payqadilar. 46Ular Isoni qo‘lga tushirishga intilayotgan bo‘lsalar-da, xalqdan qo‘rqar edilar. Chunki xalq Isoni payg‘ambar deb hisoblar edi.
22–BOB
Nikoh to‘yi haqida masal
1Iso masallar bilan gapini davom ettirib, xalqqa xitoban dedi:
2“Osmon Shohligi o‘zining o‘g‘liga nikoh to‘yi qilgan bir podshohga o‘xshaydi. 3Podshoh to‘yga taklif etilganlarni chaqirish uchun xizmatkorlarini yuboribdi. Ular esa kelishni istamabdilar. 4Podshoh yana boshqa xizmatkorlarini yuborib:
– Taklif etilganlarga aytinglarki, men ziyofat dasturxonini tayyorlab qo‘ydim, ho‘kizlaru bo‘rdoqilarim so‘yildi, hammasi tayyor. To‘yga kelaveringlar! – debdi.
5Biroq ular yana nazarga ilmay, biri o‘zining dalasiga, boshqasi bozor-o‘charga ketibdi. 6Qolganlar esa podshoh xizmatkorlarini tutib, xo‘rlab, o‘ldirishibdi. 7Podshoh buni eshitib, g‘azablanibdi. Qo‘shinlarini yuboribdi-da, qotillarni tig‘dan o‘tkazib, shaharlarini kulga aylantiribdi. 8Keyin u qolgan xizmatkorlariga:
– Nikoh to‘yi tayyor, lekin taklif etilganlar bunga munosib emas ekanlar. 9Shuning uchun chorrahalarga borib, kimni topsangizlar, to‘yga chaqiringlar, – deb buyuribdi. 10Bu xizmatkorlar yo‘lga chiqib, uchratganlarining hammasini – yomonlarni ham, yaxshilarni ham to‘plashibdi. To‘yxona mehmonlarga to‘lib ketibdi.
11Podshoh mehmonlarni ko‘rish uchun kirganda, u yerda nikoh kiyimida kiyinmagan bir odamni ko‘ribdi 12va undan:
– Do‘stim, nikoh kiyimisiz bu yerga qanday kirding? – deb so‘rabdi, u indamabdi. 13Shunda podshoh malaylariga buyruq berib:
– Uning qo‘l-oyoqlarini bog‘lab, tashqariga, qorong‘ilikka tashlanglar. U yerda yig‘i-sig‘i va ohu voh bo‘ladi, – debdi.
14Shunga o‘xshab,
Xudoning haqi Xudoga...
15Shundan keyin farziylar borib, Isoni U aytadigan biron so‘zi orqali ilintirish chorasini maslahatlashib oldilar. 16Ular o‘z shogirdlarini Hirod tarafdorlari[84] bilan birga Isoning oldiga yuborishdi. Bular Isoga:
– Ustoz, – deyishdi, – Biz bilamizki, Sen haqiqatgo‘ysan va Xudoning haq yo‘lini o‘rgatib yuribsan. Kimlargadir ma’qul bo‘lishni o‘ylab o‘tirmaysan, hech kimni yuz-xotir qilmaysan ham. 17Endi bizlarga ayt-chi, Sening fikring qanday? Qaysarga[85] soliq to‘lash dinga muvofiqmi, yoki yo‘qmi?
18Lekin Iso ularning shumligini bilib:
– Munofiqlar! – dedi, – Nega Meni sinab ko‘rmoqchisizlar? 19Qani, Menga soliqqa to‘lanadigan tangani ko‘rsatinglar-chi.
Ular Isoga bir dinor[86] keltirgach,
20– Bu surat va yozuv kimniki? – deb so‘radi.
21– Qaysarniki, – dedilar.
– Unday bo‘lsa, Qaysarning haqini Qaysarga, Xudoning haqini Xudoga beringlar, – dedi Iso.
22Buni eshitganlarida hayron bo‘ldilar va Isoning oldidan uzoqlashdilar.
Qiyomat haqida savol
23Qiyomat yo‘q, deb aytadigan sadduqiylar o‘sha kuni Isoning oldiga kelib, 24Unga savol berdilar:
– Ey Ustoz! Muso payg‘ambar deganki: “Agar kim farzand ko‘rmasdan dunyodan o‘tsa, ukasi uning xotinini nikohiga olib, akasining zurriyotini tiklasin”. 25Bizda yetti aka-uka bor edi. Birinchisi uylanib, farzand ko‘rmay qazo qildi, xotini esa ukasiga qoldi. 26Ikkinchi, uchinchi, hatto yettinchigacha hammaning boshiga shu ko‘rgilik tushdi. 27Hammadan keyin xotin ham o‘ldi. 28Shunday qilib, u qiyomatda yettovidan qaysi birining xotini sanalar ekan? Chunki u hammasiga xotin bo‘lgan edi-ku.
29Iso ularga javob berib dedi:
– Siz Muqaddas Kitobni ham, Xudoning qudratini ham bilmaganingizdan adashyapsizlar. 30Chunki oxiratda na uylanadilar va na erga tegadilar, balki osmondagi Xudo farishtalariga o‘xshaydilar. 31O‘liklarning qayta tirilishiga kelsak, Xudoning sizlarga yo‘llaganini hech o‘qimagansizmi? 32“Men Ibrohimning Xudosi, Is’hoqning Xudosi va Yoqubning Xudosiman”, – degan edi U. Xudo esa o‘liklarning emas, tiriklarning Xudosidir.
33Xalq buni eshitib, Iso ta’limotiga mahliyo bo‘ldi.
Eng buyuk amr
34Iso sadduqiylarni jim qilib qo‘yganini farziylar eshitgach, bir joyga to‘plandilar. 35Ulardan Tavrot tafsirchisi bo‘lgan birisi Isoni sinash niyatida Undan:
36– Ustoz, Tavrotning qaysi amri buyuk? – deb so‘radi. 37Iso unga:
– “Egang Xudovandni butun qalbing bilan, butun joning bilan va butun onging bilan sevgin”. 38Bu – birinchi va eng buyuk amr. 39Ikkinchisi esa shunga o‘xshashdir: “O‘zgani o‘zing kabi sevgin”. 40Butun Ilohiy Buyruq va payg‘ambar oyatlarining hammasi ham mana shu ikki amrga tayanadi.
Masih kimning o‘g‘li?
41Farziylar yig‘ilishganda, Iso ulardan so‘radi:
42– Masih[87] haqida qanday fikrlaringiz bor? U kimning o‘g‘li?
– Dovudning o‘g‘li-da, – deb javob berdilar. 43Iso ularga dedi:
– U holda, qanday qilib Dovud ilohiy ilhom bilan Masihni Rabbim deb atagan? Mana, Dovud nima degan:
44“Xudovand mening Rabbimga aytdi:
Yovlaringni oyoqlaring ostiga yiqitmagunimcha,
Sen Mening o‘ng tomonimda o‘ltirib turgin”[88].
45Demak, Dovud Uni Rabbim deb atagan bo‘lsa, qanday qilib U Dovudning o‘g‘li bo‘ladi?
46Va hech kim Isoga bir og‘iz so‘z javob berolmadi. O‘sha kundan boshlab yana hech kim Undan biron gap so‘rashga jur’at etmadi.
23–BOB
Soxta va chin dindorlik
1Undan keyin Iso xaloyiqqa va shogirdlariga xitob qilib, dedi: 2“Ulamolar va farziylarMuso minbarida o‘tiribdilar[89]. 3Shu bois ular sizga nimani bajarishni amr etsalar, bajo keltiringlar. Aytganini qiling, lekin qilganini qilmang! Chunki ular o‘z aytganlarini bajarmaydilar. 4Ular og‘ir va ko‘tarib bo‘lmaydigan yuklarni insonlar yelkasiga tashlab qo‘yadilar, lekin o‘zlari bu yuklarga barmoq tegizishni ham istamaydilar. 5Ular butun ishlarini insonlarga ko‘rinish uchun qiladilar. Duo qutilarini[90] yirikroq, kiyimlarining gajimlarini[91] uzunroq qiladilar. 6Shuningdek, ziyofatlarda to‘rda va ibodatxonalarda hurmatli o‘rinda o‘tirishni, 7xalq yig‘inlarida alik olishni va odamlar tomonidan “Ustozimiz, Ustozimiz!” deb olqishlanishni yaxshi ko‘radilar.
8Biroq sizlar ustoz deb atalishga ko‘nmang. Chunki sizning birgina Ustozingiz bor, U ham bo‘lsa – Masihdir. Sizlar esa hammalaringiz birodarsizlar. 9Yer yuzida hech kimni o‘zingizga ota deb ham atamanglar. Chunki sizning birgina Otangiz bor, U ham bo‘lsa – samoviy Otangizdir. 10Rahbar deb ham nom olmanglar. Chunki sizlarning birgina Rahbaringiz bor – U Masihdir. 11Orangizdagi kattangiz sizlarga xizmatda bo‘lsin. 12Zero kim o‘zini yuqori qo‘ysa, pasaytiriladi. Kim o‘zini past olib yursa, ulug‘lanadi”.
Din arboblariga ta’na qilish
13“Ey ulamoyu farziylar, munofiqlar! Osmon Shohligini insonlarga bekitib qo‘yganingiz uchun holingizga voy! O‘zlaringiz ham unga kirmayapsizlar, kirmoqchi bo‘lganlarga ham yo‘l qo‘ymayapsizlar.
14[Ey ulamoyu farziylar, siz munofiqlarning holiga voy! Siz beva ayollarning uylarini shilib, xo‘ja ko‘rsinga uzoq duo o‘qiysizlar. Shunga yarasha og‘irroq jazo olasizlar.]
15Ey ulamoyu farziylar, siz munofiqlarning holiga voy! Sizlar loaqal biror-bir kishini o‘z diningizga kiritish uchun dengizlaru qit’alarni aylanib chiqasizlar. Lekin buni amalga oshirib bo‘lgach esa, uni o‘zingizdan ikki barobar yomonroq do‘zaxi qilasizlar.
16Ey ko‘r peshvolar, holingizga voy! Sizlar: “Ma’bad haqiga ichilgan qasam o‘tmaydi, lekin ma’baddagi oltin haqiga ichilgan qasam bajarilishi shart”, deysiz. 17Hoy nodonu ko‘rlar! Qaysi biri buyukroq: ma’badning oltinimi, yoki oltinni muqaddas qilgan ma’badning o‘zimi? 18Shuningdek, sizlar yana: “Qurbongoh haqiga ichilgan qasam o‘tmaydi, lekin qurbongohdagi qurbonlik haqiga ichilgan qasam bajarilishi shart”, – deysizlar. 19Hoy nodonlar, ko‘rlar! Qaysi biri buyukroq: qurbonlikmi yoki qurbonlikni muqaddas qilgan qurbongohmi? 20Axir, qurbongoh haqiga qasam ichgan, ham qurbongohning o‘zi, hamda undagi barcha narsalar haqiga qasam ichgan bo‘ladi. 21Ma’bad haqiga qasam ichgan esa, ham ma’badning o‘zi, hamda ma’badda yashaydigan Xudo haqiga qasam ichgan bo‘ladi. 22Osmon haqiga qasam ichgan esa, ham Arshi A’lo, hamda Arshi A’lodagi Xudoning O‘zi haqiga qasam ichgan bo‘ladi.
23Ey ulamoyu farziylar, siz munofiqlarning holiga voy! Sizlar yalpiz, arpabodiyon va zira qatori oshko‘kdan ushr berib turasiz-u, lekin Ilohiy Buyruqning nihoyatda muhim amrlari bo‘lgan haqqoniyat, marhamat va sadoqatga[92] esa e’tibor bermay qo‘ydingizlar. Bularning birini bajara turib, ikkinchisini ham tashlab qo‘ymasligingiz kerak edi. 24Sizlar chivinni pesh qiluvchi[93], ammo tuyani yutib yuboradigan ko‘r peshvolarsiz!
25Ey ulamoyu farziylar, siz munofiqlarning holiga voy! Sizlar kosayu laganning sirtini tozalaysiz, ammo ularning ichi o‘g‘rilik va badnafslikka to‘lib-toshib yotibdi. 26Ey so‘qir farziy! Sen avvalo kosa va laganning ichini tozalab ol, shunda ularning tashi ham toza bo‘ladi.
27Ey ulamoyu farziylar, siz munofiqlarning holiga voy! Sizlar tashqaridan chiroyli ko‘rinadigan, lekin ichi o‘liklarning suyaklari va har xil qabihliklarga to‘la, ohaklangan qabrlarga o‘xshaysizlar. 28Garchi tashqaridan insonlarga mo‘min ko‘rinsangizlar ham, lekin ichlaringiz ikkiyuzlamachilik va yomonlikka to‘ladir”.
Soxta dindorlar oladigan jazo
29“Ey ulamoyu farziylar, siz munofiqlarning holiga voy! Chunki sizlar payg‘ambarlarga maqbara qurib, aziz-avliyolarning yodgorliklarini bezab yuribsizlar. 30“Agar ota-bobolarimiz davrida yashaganimizda, biz payg‘ambarlarning qonini to‘kishda ularga hamkorlik qilmas edik”, – deysizlar. 31Bu bilan siz o‘zingizni o‘zingiz inkor etib, payg‘ambarlarni qatl qilganlarning o‘g‘illari ekaningizni o‘zingiz tasdiqlab turibsiz. 32Qani, ota-bobolaringiz boshlagan ishni bitirib qo‘ymaysizlarmi?!
33Hoy ilonlar, zaharli ilon zotlari-yey! Jahannam jazosidan qanday qilib qutularkansizlar? 34Ana shu sababdan Men sizga qanchadan-qancha payg‘ambaru donishmandu ulamolarni yuborib turaman. Sizlar esa ulardan kimini o‘ldirasizlar, kimini xochga mixlaysizlar, kimini esa ibodatxonalaringizda qamchilab shahardan-shaharga quvg‘in qilasizlar. 35Shu yo‘sin solih kishi bo‘lgan Hobilning[94] qonidan tortib, ma’bad bilan qurbongoh oralig‘ida sizlar o‘ldirgan Baraxiya o‘g‘li Zakariyoning[95] qonigacha, yer yuzida to‘kilgan butun begunoh qonlar sizning bo‘yningizda! 36Ha, sizlarga chinini aytaman: ushbu gunohlarning hammasi shu naslning bo‘yniga tushadi”.
Isoning Quddus uchun nolasi
37“O, Quddus, Quddus! Payg‘ambarlarni o‘ldiruvchi va huzuringga yuborilganlarni toshbo‘ron qilguvchi shahar! Tovuq o‘z jo‘jalarini qanotlari ostida qanday to‘plasa, Men ham sening bolalaringni necha bor shunday to‘plamoqchi bo‘ldim, sizlar-chi, istamadingiz. 38Mana, sizning uy-joyingiz huvullab qoladi. 39Sizga shuni aytib qo‘yay: “Xudovand nomidan Kelayotgan muborak”, – deb xitob qilmaguningizcha, Meni qaytib ko‘rmaysizlar”.
24–BOB
Iso oxirzamon haqida
1Iso ma’baddan chiqib ketayotganda, shogirdlari Uning yoniga kelib, diqqatini ma’badning binolariga qaratmoqchi bo‘lishdi. 2Iso ularga: “Bularning hammasini ko‘ryapsizmi? Sizlarga chinini aytayin: bu yerda biror g‘isht butun qolmaydi, hammasi vayron bo‘ladi”, – dedi.
3Iso bir O‘zi Zaytun tog‘ida o‘tirgan vaqtda, shogirdlari Uning yoniga kelib, so‘rashdi: “Bizlarga ayt-chi, bu voqealar qachon yuz beradi? Sening kelishing va oxirzamon yaqinlashganini ko‘rsatadigan belgi qanday bo‘ladi?”
4Iso javob berib ularga dedi: “Hech kim sizlarni yo‘ldan ozdirmasligi uchun ehtiyot bo‘linglar. 5Chunki talay kishilar Mening nomim bilan kelib: “Men Masih bo‘laman”, – deb ko‘plarni yo‘ldan ozdiradi. 6Shuningdek, yiroq-yaqindan urush xabarlarini eshitasizlar. Ammo cho‘chib vahimaga tushmangiz! Hamma narsa Xudo taqdir etganidek sodir bo‘lishi lozim. Ammo bu hali so‘nggi nihoya emasdir. 7Xalq xalqqa qarshi, podshohlik podshohlikka qarshi ko‘tariladi. Ayrim joylarda qahatchiliklar, o‘latlar, zilzilalar bo‘ladi. 8Bularning bari esa bamisli to‘lg‘oqning boshidir.
9O‘shanda sizlarni qiynash va o‘ldirish uchun tutib beradilar. Mening nomim tufayli barcha xalqlar sizlardan nafratlanadi. 10O‘shanda ko‘plar vasvasaga tushib, bir-birini tutib beradi, bir-biridan nafratlanadi. 11Ko‘pdan-ko‘p soxta payg‘ambarlar paydo bo‘lib, ko‘plarni yo‘ldan uradi. 12Yovuzlik avjga chiqishi tufayli ko‘pchilikning sevgisi soviydi. 13Lekin oxirigacha chidagan qutuladi. 14Xudo saltanati to‘g‘risidagi InjilXushxabari hamma xalqlarga dalolat bo‘lish uchun jahon bo‘ylab targ‘ib qilinadi va o‘shandagina so‘ng bo‘ladi”.
Buyuk musibat va Isoning qayta kelishi
15“Shunday qilib, Doniel payg‘ambar karomat qilib aytgan “dahshatli razolat”[96]muqaddas joyda turganini ko‘rganingizda (o‘qigan o‘zi tushunsin!) 16Yahudiyada bo‘lganlar tog‘larga qochishsin. 17Tomning ustida turganlar uyidan anjomlarini olish uchun pastga tushmasin. 18Dalada bo‘lganlar esa to‘nini olgani qaytib kelmasin. 19U kunlarda homilador va emizuvchi ayollarning holiga voy! 20Qochishingiz qishga yoki dam olish kuniga to‘g‘ri kelmasligi uchun ibodat qilinglar. 21Chunki o‘shanda dunyo boshlanishidan to hozirgacha sodir bo‘lmagan va qaytib sodir bo‘lmaydigan buyuk musibat bo‘ladi. 22Agar o‘sha kunlar qisqartirilmaganida edi, hech bir jonzod omon qolmasdi. Lekin tanlangan kishilar uchungina u kunlar qisqartiriladi. 23Agar o‘shanda kimdir sizga: “Masih mana bu yerda”, yoki “U yerda”, – deb aytsa, ishonmanglar. 24Chunki soxta masihlar va soxta payg‘ambarlar paydo bo‘lib, ilojini topsalar, hatto tanlangan kishilarni ham yo‘ldan ozdirish uchun g‘aroyibot va mo‘jizalar ko‘rsatadilar. 25Mana, Men sizlarga oldindan aytib qo‘ydim.
26Shunday qilib, agar sizlarga: “Mana, U sahroda”, – deb aytsalar, chiqmanglar. “Mana, U berk xonalarda”, – deb aytishsa ham, ishonmanglar. 27Chunki Inson O‘g‘lining kelishi xuddi sharqda chaqnab, hatto g‘arbda ham barchaga ko‘rinuvchi chaqmoqday bo‘ladi.
28Murda qayerda bo‘lsa, kalxatlar ham o‘sha yerda to‘planadi.
29O‘sha kunlarning musibatidan so‘ng, alhol quyosh tutilib, oy xiralanadi. Yulduzlar osmondan tushib, samoviy kuchlar larzaga keladi. 30O‘shanda Inson O‘g‘lining alomati osmonda namoyon bo‘ladi. Yer yuzidagi barcha qabilalar uvvos tortib yig‘laydilar, Inson O‘g‘li osmon bulutlari uzra buyuk qudrat va shon-shuhrat ila kelayotganini ko‘radilar. 31U mahobatli karnay tutgan farishtalarini yuboradi. Ular esa Uning tanlagan kishilarini osmonning bir burchidan boshqa burchigacha, to‘rt tomondan to‘plab keladilar”.
Hushyor bo‘lib turish haqida
32“Anjir daraxtidan ibrat olinglar. Uning shoxlari ko‘karib, barg chiqarayotganidan yoz yaqinlashganini bilasizlar. 33Xuddi shunday, sizlar ham bularning hammasini ko‘rgach, bilingki, U yaqindir, eshik oldida turibdi. 34Sizlarga chinini aytayin: bu nasl o‘tmasdanoq, bularning hammasi sodir bo‘ladi. 35Yeru osmon bitar, lekin Mening so‘zlarim bitmas.
36U kun va u soat haqida birgina Otamdan boshqa hech kim bilmaydi, osmondagi farishtalar ham bilmaydi. 37Nuh payg‘ambar davrida qanday bo‘lgan bo‘lsa, Inson O‘g‘li kelishida ham shunday bo‘ladi. 38To‘fongacha bo‘lgan kunlarda, to Nuh payg‘ambar kemaga kirgan kunigacha yeb-ichdilar, uylandilar, turmushga chiqdilar. 39Ular bo‘lg‘usi ofatdan bexabar yurganda, to‘fon kelib, hammasini qirib tashladi. Inson O‘g‘lining kelishi ham xuddi shunday bo‘ladi. 40O‘shanda ikki kishi dalada bo‘ladi; biri olinadi, biri qoldiriladi. 41Tegirmon tortayotgan ikki ayol bo‘ladi; biri olinadi, biri qoldiriladi.
42Shuning uchun hushyor bo‘lib turinglar, chunki Rabbingiz qaysi soatda kelishini bilmaysizlar. 43Lekin shuni bilib qo‘yinglarki, o‘g‘ri tunning qay vaqtida kelishini agar uy egasi bilganda, bedor turib, uyiga lahim qazilishiga yo‘l qo‘ymas edi. 44Shunga o‘xshab, sizlar ham tayyor bo‘lib turinglar. Chunki Inson O‘g‘li sizlar o‘ylamagan soatda kelib qoladi”.
Yaxshi va yomon xizmatkor haqida masal
45“Qul-cho‘rilarga rizq-ro‘zni o‘z vaqtida berib turish uchun xo‘jayin ularga boshliq qilib qo‘ygan ishonchli va aqlli xizmatkor kimdir? 46Xo‘jayini kelganda, uni shularni bajarib turgan holda ko‘rsa, u xizmatkor qanday baxtlidir! 47Sizlarga chinini aytayin: o‘zining butun mol-mulki ustidan uni nazoratchi qilib qo‘yadi.
48Agarda yomon niyatli xizmatkor o‘z ko‘nglida: “Xo‘jayinim yaqin orada kelmaydi”, – deb o‘ylab, 49o‘rtoqlarini urib, ichkilikbozlar bilan birga yeb-ichishni boshlasa, 50u xizmatkorning xo‘jayini kutmagan bir kunda, o‘ylamagan bir soatda kelib qoladi-yu, 51uni tilka-pora qilib, boshiga ikkiyuzlamachilar kunini soladi. U yerda yig‘i-sig‘i va ohu vohlar bo‘ladi”.
25–BOB
O‘n kelin dugonasi haqida masal
1“O‘sha vaqtda Osmon Shohligini o‘zlarining chiroqlarini yoniga olishib, kuyovni qarshilagani chiqqan o‘n kelin dugonasiga[97] o‘xshatsa bo‘ladi. 2Ulardan beshovi es-hushli, beshovi esa ovsar ekan. 3Ovsarlari chiroqlarini olib, o‘zlari bilan yog‘ olmabdilar. 4Es-hushlilari esa chiroqlari bilan birga idishlarda yog‘ ham olibdilar. 5Kuyov kechikkani sababli, hammalari mudrab, uxlab qolishibdi.
6Tunning yarmida birdaniga ovoz yangrabdi:
– Ana, kuyov kelyapti, uni qarshilagani chiqinglar!
7Shunda qizlarning hammasi turib, chiroqlariga yopishibdi. 8Ovsarlari es-hushlilarga:
– Chiroqlarimiz o‘chib boryapti, bizlarga yog‘laringizdan beringlar! – deyishibdi. 9Es-hushlilar javob berib:
– Yo‘q, bizlarda ham, sizlarda ham yog‘ yetmay qolmasin. Yaxshisi, siz baqqollarning oldiga borib, o‘zlaringizga yog‘ sotib olinglar, – deyishibdi.
10Ular yog‘ sotib olgani ketishganda, kuyov kelib qolibdi. Tayyor turgan qizlar kuyov bilan birga to‘yxonaga kirib, orqalaridan eshiklar yopilibdi.
11Bir muddatdan keyin qolgan qizlar kelib:
– Hoy Egam, hoy Egam, eshikni oching, bizlar keldik! – deyishibdi. 12Lekin U ularga javob berib:
– Men sizga rostini aytsam, sizlarni tanimayman, – debdi.
13Shunday qilib, hushyor bo‘lib turinglar, chunki siz Inson O‘g‘li keladigan aniq kunni ham, soatni ham bilmaysizlar”.
Omonat pul haqida masal
14“Yana
19Ancha vaqtdan so‘ng boyagi xizmatkorlarning xo‘jayini qaytib kelib, ulardan hisobot so‘rabdi. 20Besh yombi olgan boshqa besh yombini ham olib kelib:
– Xo‘jayin! Menga besh yombi bergandingiz, mana men ularga qo‘shib yana besh yombi orttirdim, – debdi. 21Xo‘jayini unga:
– Barakalla, yaxshi va sodiq xizmatkor ekansan. Sen kichik bir ishda ham sodiq bo‘lganing uchun, endi seni katta ishlarga munosib ko‘raman. Xo‘jayiningning shodligini baham ko‘r, – debdi.
22Ikki yombi olgan ham kelib:
– Xo‘jayin! Menga ikki yombi bergandingiz. Mana, men ularning yoniga qo‘shib yana ikki yombi orttirdim, – debdi. 23Xo‘jayini unga:
– Barakalla, yaxshi va sodiq xizmatkor ekansan. Sen kichik bir ishda ham sodiq bo‘lganing uchun, endi seni katta ishlarga munosib ko‘raman. Xo‘jayiningning shodligini baham ko‘r, – debdi.
24Bitta yombi olgan ham kelib:
– Xo‘jayin! Men sizning qattiqqo‘l odam ekaningizni bilardim. Siz ekmagan yerdan o‘rasiz, uymagan joydan xirmon ko‘tarasiz. 25Shuning uchun men qo‘rqqanimdan borib, sizning yombingizni yerga yashirib qo‘ydim. Mana berganingiz! – debdi.
26Xo‘jayini unga javob qaytarib:
– Ey yomon va yalqov xizmatkor! – debdi. – Men ekmagan yerdan o‘rishimni, uymagan joydan xirmon ko‘tarishimni bilarkansan, 27u holda pulimni sudxo‘rlarga qarzga bersang bo‘lmasmidi? Shunda men kelib, uni foydasi bilan qaytarib olgan bo‘lar edim. 28Endi, undan yombini olib o‘n yombisi borga beringlar! 29Chunki kimda bor bo‘lsa, unga yana beriladi va u mo‘lchilikda bo‘ladi. Kimda yo‘q bo‘lsa, undan bori ham tortib olinadi. 30Endi bu yaramas xizmatkorni tashqariga, qorong‘ilikka uloqtirib yuboringlar. U yerda yig‘i-sig‘i va oh-vohlar bo‘ladi”.
[Bularni aytib, Iso xitob qilib dedi: “Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!”]
Qiyomat-qoyim so‘rog‘i
31“Inson O‘g‘li O‘zining ulug‘vorligida, jamiki muqaddas farishtalari bilan birga kelgan paytida O‘zining ulug‘vor taxtiga o‘tiradi. 32Barcha xalqlar Uning huzuriga to‘planadilar. Cho‘pon qo‘ylarni echkilardan ajratganiday, U ularni birma-bir saralab qo‘yadi. 33“Qo‘ylarni” O‘zining o‘ng tomoniga, “echkilarni” esa chap tomoniga turg‘izadi.
34Shunda Podshoh o‘ng tomondagilarga aytadi:
– Ey, Mening Otamning olqaganlari, kelinglar! Dunyo yaratilganidan beri sizlar uchun meros sifatida tayyorlab qo‘yilgan Shohlikni egallangiz. 35Chunki Men och edim, Menga ovqat berdingizlar. Chanqagan edim, Menga suv ichirdingizlar. Musofir edim, Meni mehmon qildingizlar. 36Yalang‘och edim, Meni kiyintirdingizlar. Kasal edim, Meni boqdingizlar. Zindonda edim, Meni kelib ko‘rdingizlar.
37Bunga javoban solihlar Unga shunday deydilar:
– Yo Rabbiy! Qachon Sening ochligingni ko‘ribmizki, yedirgan bo‘lsak, yoki chanqaganingni ko‘ribmizki, suv tutgan bo‘lsak? 38Qachon Sening musofir bo‘lganingni ko‘rib, mehmon qildik, yoki yalang‘ochligingni ko‘rib, kiyintirdik? 39Qachon biz kasal yoki zindonda bo‘lganingni ko‘rib, Seni yo‘qlab keldik?
40Podshoh javob berib ularga deydi:
– Sizlarga chinini aytayin: sizlar Mening shu kichik birodarlarimdan biriga neki qilgan bo‘lsangiz, bu Menga qilganingizdir.
41So‘ng U chap tomondagilarga ham aytadi:
– Ey la’natilar! Ko‘zimdan yo‘qoling, iblis va uning farishtalariga tayyorlab qo‘yilgan abadiy olovga mubtalo bo‘ling! 42Chunki Men och edim, ovqat bermadingizlar. Chanqagandim, suv tutmadingizlar. 43Musofir edim, Meni mehmon qilmadingiz. Yalang‘och edim, Meni kiyintirmadingiz. Kasal bo‘ldim, zindonga tushdim, Meni kelib ko‘rmadingizlar.
44Shunga javoban ular ham:
– Yo Rabbiy! Seni qachon och, chanqagan, musofir, yalang‘och, kasal yoki zindonda bo‘lganingni ko‘ribmizki, Senga xizmat qilmagan bo‘lsak? – deb so‘raydilar. 45U javob berib ularga shunday deydi:
– Sizlarga chinini aytayin: sizlar shu kichiklarning biriga qilmagan muruvvatingiz Menga qilmagan bilan barobardir.
46Shunday qilib, bular abadiy azobga, solihlar esa abadiy hayotga noil bo‘ladilar”.
26–BOB
Isoni o‘ldirish rejasi
1Iso hamma so‘zlarini aytib bo‘lgach, shogirdlariga dedi: 2“Ikki kundan keyin Fisih bayrami bo‘lishini bilasizlar. Ana, o‘shanda Inson O‘g‘lixochga mixlash uchun tutib beriladi”.
3Shundan keyin oliy ruhoniylar, ulamolar va oqsoqollar jamisi Kayafa ismli bosh oliy ruhoniyning hovlisida to‘planishib, 4Isoni hiyla bilan tutib o‘ldirishni o‘zaro maslahatlashib oldilar. 5Ular: “Bu ish faqat bayram kunlarida bo‘lmasligi kerak, yana xalq g‘alayon qilmasin”, – dedilar.
Isoga atir moy quygan ayol
6Iso Baytaniyada moxov Simunning uyida ekan, 7bir ayol Uning oldiga keldi. U ganchdan yasalgan idishda juda qimmatli atir moy keltirib, Iso dasturxon oldida o‘tirgan paytda Uning boshiga quydi. 8Shogirdlari buni ko‘rgach, g‘azablanib:
– Bu isrofgarlikning nima keragi bor? 9Bu moyni katta bahoga sotib, pulini kambag‘allarga bo‘lib berish mumkin edi-ku! – deyishdi.
10Iso aytilganlarning farqiga borib, shogirdlariga dedi:
– Nega ayolni xijolatda qoldiryapsizlar? U Men uchun ezgu ish qildi. 11Kambag‘allar har doim sizlar bilan birga, lekin Men doim sizlar bilan birga bo‘lmayman. 12Ayol bu moyni tanamga to‘kib, Meni ko‘mishga tayyorladi. 13Sizlarga chinini aytayin: InjilXushxabari dunyoning qaysi yerida targ‘ib qilinsa, bu ayol ham eslanib, uning qilgan ishi yodga olinadi.
14Shunda o‘n ikki shogirddan biri bo‘lgan Yahudo Ishqariyot degan kishi oliy ruhoniylarning oldiga borib:
15– Isoni qo‘lingizga tutib bersam, menga nima berasizlar? – deb so‘radi. Ular Yahudoga o‘ttiz kumush tanga taklif etdilar. 16O‘sha vaqtdan boshlab Yahudo Isoga xiyonat qilish uchun qulay payt poylaydigan bo‘ldi.
Qutlug‘ ziyofat va Isoga xiyonat
17Xamirturushsiz non yopiladigan Fisih bayramining birinchi kunida shogirdlar Isoning oldiga kelib so‘radilar:
– Senga Fisih bayrami taomini qayerda tayyorlashimizni buyurasan?
18– Shaharga kirib falon kishining oldiga boringlar, – dedi Iso, – va unga shunday deb aytinglar: “Ustozimiz: Mening vaqt-soatim yaqinlashdi, deyapti, Fisih bayramini shogirdlarim bilan birga sening uyingda nishonlamoqchiman, deyapti”.
19Shogirdlari Iso ularga buyurganiday qilib, Fisih taomini tayyorladilar.
20Oqshom tushgach, Iso o‘n ikki shogirdi bilan dasturxon atrofiga o‘tirdi. 21Ovqatlanayotganlarida, Iso:
– Sizlarga rostini aytsam, sizdan bir kishi Meni tutib beradi, – dedi. 22Shogirdlar juda xafa bo‘lib, birin-ketin Undan:
– Rabbiy, o‘sha men emasmi? – deb so‘ray boshladilar. 23U esa javob qaytarib dedi:
– Men bilan birga kosaga non botirib yegan Meni tutib beradi. 24To‘g‘ri, Inson O‘g‘lining taqdiri oyatda yozilganiday ketyapti. Lekin Inson O‘g‘lini tutib beradigan o‘sha odamning holiga voy! U odamning tug‘ilmagani yaxshiroq bo‘lar edi.
25Shunda Isoga xoinlik qiladigan Yahudo so‘radi:
– Ustoz, meni ko‘zda tutayotganing yo‘qmi?
– O‘zing aytding, – dedi Iso.
26Ular ovqatlanib o‘tirganlarida, Iso nonni oldi, duo o‘qib sindirdi va shogirdlariga tarqatib:
– Olinglar, yenglar, bu Mening tanamdir, – dedi. 27Kosani ham olib, shukrona duosini aytdi va ularga uzatib:
– Bundan hammalaring ichinglar, – dedi. 28– Chunki bu – ko‘plarning gunohlari kechirilishi uchun to‘kiladigan, Yangi Ahdni[99] tasdiqlaydigan Mening qonimdir. 29Men sizlarga shuni aytaman: Otamning Shohligida sizlar bilan yangi sharob ichadigan o‘sha kungacha, Men uzumning bu ko‘z yoshidan boshqa ichmayman.
30Keyin ular kuylab, Zaytun tog‘i tomon ketdilar.
Butrusning Isodan tonishi haqida karomat
31Shu orada Iso shogirdlariga dedi:
– Bu tunda hammangiz Mendan yuz o‘girasizlar. Chunki
“Men cho‘ponni jarohatlayman,
Qo‘ylar o‘zi tarqab ketadi”.
32Biroq o‘lib tirilganimdan keyin, Men sizlardan oldin Jalilaga boraman.
33Butrus javob berib Unga dedi:
– Agar hamma Sendan yuz o‘girsa ham, men hech qachon o‘girmayman! – dedi. 34Iso unga:
– Senga rostini aytsam, shu kechayoq, xo‘roz qichqirmasdan avval, sen Mendan uch marta tonasan, – dedi. 35Butrus Unga:
– Men Sen bilan birga o‘lsam ham, Sendan aslo tonmayman! – dedi. Boshqa hamma shogirdlari ham shunday dedilar.
Isoning bog‘dagi ibodati
36Shundan keyin Iso shogirdlari bilan birga Getsemaniya degan joyga keldi va ularga:
– Men nariroq borib ibodat qilgunimcha, sizlar shu yerda o‘tirib turinglar, – dedi. 37Butrus bilan Zabadiyning ikki o‘g‘lini O‘ziga hamroh qilib olgan Iso ruhan siqilib, anduh cheka boshladi. 38U yonidagilarga:
– Mening jonim o‘lim oldidaligini sezib, juda qiynalmoqda. Shu yerda qolib, Men bilan birga sergak turinglar, – dedi. 39Bir oz nari ketib, yerga muk tushdi va ibodat qilib:
– Ey Otam! Agar mumkin bo‘lsa, bu
40U shogirdlari yoniga qaytib kelganda, ularni uxlab yotgan holda ko‘rdi va Butrusga dedi:
– Demak, sizlar Men bilan birga loaqal bir soatga uyg‘oq tura olmadinglar. 41Vasvasaga tushmaslik uchun hushyor bo‘lib, ibodat qila turinglar. Ruh tetik, tana esa zaifdir.
42Iso ikkinchi marta borib:
– Ey Otam! Agar bu qismat Meni damiga olmay[100] o‘tib ketishi mumkin bo‘lmasa, mayli, Sen xohlagandek bo‘lsin, – deb ibodat qildi.
43U qaytib kelib, shogirdlarini yana uxlab yotgan holda ko‘rdi. Ularning qovoqlari salqigan edi. 44Iso ularni qoldirib, yana uzoqlashdi va o‘sha so‘zlarni takrorlab, uchinchi marta ibodat qildi.
45Shundan so‘ng O‘z shogirdlari yoniga kelib, ularga dedi:
– Sizlar hali ham uxlab, rohatlanib yotibsizlarmi? Mana, vaqt-soati keldi, Inson O‘g‘li gunohkorlar qo‘liga tutib berilyapti. 46Turinglar, ketaylik. Mana, Menga xoinlik qiluvchi ham yaqinlashib qoldi.
Isoning hibsga olinishi
47Iso gapini tugatmayoq, o‘n ikki shogirdidan biri bo‘lgan Yahudo kelib qoldi. Uning yonida oliy ruhoniylar va xalq oqsoqollari tomonidan yuborilgan, qilich va tayoq ushlagan olomon bor edi. 48Isoga xoinlik qiluvchi esa: “Men kimni o‘psam, U O‘shadir, Uni tutib olinglar”, deb ular bilan til biriktirgan edi. 49U to‘g‘ri Isoning oldiga borib:
– Kayfing chog‘ bo‘lsin, Ustoz! – deb, Uni o‘pdi. 50Iso unga:
– Do‘stim, nima uchun kelding? – deyishi bilanoq, odamlar kelib, Isoga qo‘llari bilan yopishgancha Uni ushlab olishdi. 51Shunda Iso bilan birga bo‘lganlardan biri qilichini qinidan sug‘urib, qulochkashlab oliy ruhoniyning qaroliga dast soldi-da, qulog‘ini uzib tashladi. 52Lekin Iso unga:
– Qilichingni joyiga qaytarib qo‘y! Qilich ko‘targan bari qilichdan halok bo‘lur. 53Yoki o‘ylaysanki, Men Otamga iltijo qilolmaymanmi? U Menga hoziroq o‘n ikki tumandan[101] ko‘proq farishtalarni yuborishi mumkin. 54Biroq u holda bularning sodir bo‘lmog‘i kerakligi aytilgan oyatlar bajo bo‘larmikin?
55Shundan so‘ng Iso olomonga qayrilib dedi:
– Sizlar Meni hibsga olish uchun qaroqchiga qarshi chiqqandek qilichlaru tayoqlar bilan qurollanib kelibsizlar. Men bo‘lsam, har kuni ma’badda ta’lim berib, sizlar bilan birga o‘tirar edim, sizlar-chi, Meni qo‘lga olmadinglar. 56Lekin bularning hammasi payg‘ambar oyatlari bajo kelishi uchun sodir bo‘ldi.
O‘shanda hamma shogirdlari Isoni qoldirib, qochib ketishdi.
Iso yahudiylarning Oliy Kengashi oldida
57Isoni qo‘lga olganlar Uni bosh oliy ruhoniy Kayafaning huzuriga keltirdilar. U yerga ulamolar bilan oqsoqollar ham to‘plandilar. 58Butrus esa Isoga uzoqdan ergashib, oliy ruhoniyning hovlisigacha keldi. Ichkariga kirib, bu voqeaning oxirini ko‘rish uchun xizmatkorlar bilan birga o‘tirdi. 59Oliy ruhoniylar, oqsoqollar va butun Oliy Kengash Isoga o‘lim jazosini berish uchun Unga qarshi soxta dalillar izlashga tushdilar. 60Anchagina guvohlar olg‘a chiqqan bo‘lsa-da, yetarlicha ayblovchi dalillar topilmadi. Nihoyat, ikki soxta guvoh so‘zga chiqib:
61– Bu Odam: “Men Xudoning ma’badini buzib, uch kunda qayta tiklay olaman”, degan, – deb aytishdi.
62Bosh oliy ruhoniy o‘rnidan turib, Isoga:
– Nega Sen hech javob qaytarmaysan? Ularning ayblovlariga nima deysan? – dedi. 63Iso indamadi. Oliy ruhoniy Unga:
– Barhayot Xudo haqi Senga qasam ichirayinki, bizlarga ayt: Xudoning O‘g‘li – Masih Senmisan? – dedi. 64Iso unga:
– O‘zing aytding, – dedi. – Hatto sizlarga aytadurmanki, bundan keyin Inson O‘g‘li Qodir Tangrining o‘ng tomonida o‘ltirib, osmon bulutlari uzra kelayotganini ko‘rasizlar.
65Shunda oliy ruhoniy kiyimlarini yirtib:
– U shakkoklik qilmoqda-ku! Bizlarga boshqa guvohlarning nima keragi bor? Mana endi U Xudoga shak keltirganini o‘zlaringiz eshitdingizlar. 66Sizlar nima deysizlar? – dedi. Ular javob berib:
– O‘limga loyiq! – deyishdi.
67So‘ng ular Isoning yuziga tupurib, Uni mushtlay boshladilar. Boshqalari esa Uni shapaloqlab:
68– Ey Masih! Qani payg‘ambarligingni ko‘rsatib, aytib ber-chi, Seni kimlar uryapti ekan? – derdilar.
Butrusning Isodan tonishi
69Bu vaqt Butrus tashqi hovlida o‘tirib edi. Bir xizmatkor ayol uning yoniga kelib:
– Sen ham jalilalik Iso bilan birga eding-ku! – dedi. 70Lekin Butrus hammaning oldida inkor etib:
– Sen bo‘lmag‘ur gapni aytyapsan, – dedi.
71So‘ng darvoza tomon chiqdi. Boshqa bir xizmatkor ayol ham uni ko‘rib, atrofdagilarga:
– Bu ham nosiralik Iso bilan birga bo‘lgan! – dedi. 72Butrus esa qasam ichgancha:
– Men bu Odamni tanimayman! – deb yana tondi.
73Bir ozdan keyin u yerda turganlar kelib, Butrusga:
– Sen ulardan birining xuddi o‘zisan, kaloming ham aytib turibdi, – deyishdi. 74Lekin Butrus la’nat o‘qib, qasam ichdi-da:
– Men bu Odamni tanimayman! – deb turib oldi. Shu vaqt birdan xo‘roz qichqirdi. 75Isoning unga: “Xo‘roz qichqirmasdanoq, sen Mendan uch marta tonasan”, – degan so‘zi Butrusning esiga tushib, tashqariga chiqdi-da, achchiq-achchiq yig‘ladi.
27–BOB
Xoin Yahudoning halokati
1Tong otgach, oliy ruhoniylar bilan xalq oqsoqollari jamisi kengashib, Isoni o‘lim jazosiga mahkum qilishga kelishdilar. 2Isoni bog‘ladilar va olib borib, viloyat hokimi Po‘ntiy Pilatga topshirdilar.
3Xoin Yahudo esa Isoning mahkum etilganini bilib, pushaymon bo‘ldi va o‘ttiz kumush tangani oliy ruhoniylar bilan oqsoqollarga qaytarib berib:
4– Men xoinlik qildim, begunoh qon to‘kilishida aybdorman, – dedi. Ular esa:
– Bundan bizlarga nima? Yana o‘zing bilasan! – deyishdi.
5Shunda Yahudo kumush tangalarni ma’bad ichiga uloqtirib yubordi-da, u yerdan chiqib borib, o‘zini osib o‘ldirdi.
6Oliy ruhoniylar tangalarni terib olib: “Bu pul qon narxidir, uni ma’badning xazinasiga qo‘shish mumkin emas”, – deyishdi. 7O‘zaro kelishib, bu pulga begonalar ko‘miladigan qabriston uchun Kulol Yerini sotib oldilar. 8Shuning uchun u yer bugungacha “Qon Yeri” deb ataladi. 9Shu yo‘sin Yeremiya payg‘ambarga vahiy bo‘lgan ushbular bajo bo‘ldi:
“Isroil o‘g‘illari Unga baho berib qo‘ygan
O‘ttiz kumush tangani olib,
10Xudovand menga buyurgani kabi,
Kulol Yerin sotib oldilar”.
Iso hokim Pilat oldida
11Iso hokimning huzurida turdi. Hokim Undan so‘radi:
– Sen yahudiylarning Podshohimisan?
– O‘zing aytding, – dedi unga Iso.
12Oliy ruhoniylar va oqsoqollar Uni ayblaganlarida, U hech narsa deb javob bermadi. 13Shunda Pilat Unga:
– Eshitmayapsanmi, Sening bo‘yningga qancha ayblar qo‘yishyapti! – dedi. 14Lekin Iso bu gaplarga ham biron javob qaytarmadi. Hokim esa juda hayron bo‘ldi.
15Har Fisih bayramida hokim xalq istagan bir mahbusni ozod qilish odati bor edi. 16O‘sha kez qamoqda nom chiqargan Barabba ismli bandi bor edi. 17Xalq to‘plangach, Pilat ularga xitob qilib so‘radi:
– Sizlar kimni ozod qilishimni istaysizlar? Barabbanimi, yoki Masih atalmish Isonimi?
18Ular Isoni ko‘rolmaslikdan tutib berganlarini u bilar edi. 19U hakamlik kursisida o‘tirganda, xotinidan xabar keldi: “U solih Odam bilan sening ishing bo‘lmasin. Chunki bu tunda men tushimda U tufayli ko‘p azobda qoldim”.
20Ammo oliy ruhoniylar va oqsoqollar bo‘lsa, Barabbani ozod etish, Isoni esa yo‘q qilishni so‘rashlari uchun olomonni qayrab qo‘ydilar.
21Hokim yana ularga xitob qildi:
– Sizlar ikkovidan qay birini ozod qilishimni istaysizlar?
– Barabbani! – deb javob berishdi. 22Pilat ularga dedi:
– Unda men Masih atalgan Isoni nima qilay?
– Xochga mixlansin! – deyishdi bir og‘izdan.
23– U nima yomonlik qilgan ekan? – so‘radi hokim. Lekin ular ovozlarini yana balandroq ko‘tarib:
– Xochga mixlansin! – deb qichqirishdi.
24Pilat hech narsa yordam bermayotganini, aksincha shov-shuv yanada kuchayib borayotganini ko‘rgach:
– Men bu solih Odamning qoni to‘kilayotganidan begunohman. Bu ishni o‘zlaringiz ko‘rib chiqinglar! – dedi-da, olomonning ko‘z oldida suv olib, qo‘llarini chaydi. 25Butun xalq bunga javoban:
– Uning qoni bizlarning va bolalarimizning gardanidadir! – deyishdi.
26Shundan so‘ng Pilat ularga Barabbani chiqarib yubordi. Isoni esa savalatgandan keyin xochga mixlash uchun askarlarga topshirdi.
Isoni haqorat qilish
27Shundan so‘ng hokimning askarlari Isoni hukumat qarorgohiga olib borib, butun bo‘linmani Uning boshiga to‘pladilar. 28Uning kiyimlarini yechib, egniga to‘q qizil yaktak kiydirdilar. 29Tikanlardan toj o‘rib, boshiga kiygizdilar. O‘ng qo‘liga qamish berib, Uning oldida tiz cho‘kkancha: “Yashavor, ey, yahudiylarning Podshohi!” – deb masxara qildilar. 30Unga tupurganlaricha qamishni olib, boshiga urdilar. 31Masxaralab bo‘lishgandan so‘ng egnidan yaktakni yechib, O‘zining kiyimlarini kiydirdilar va xochga mixlash uchun olib ketdilar.
Isoni xochga mixlash
32Ular chiqib ketayotganlarida, kirineyalik Simun degan kishini uchratib qoldilar. Uni Isoning xochini ko‘tarib borishga majbur qildilar. 33“Boshsuyagi” ma’nosini beruvchi Go‘lgota degan joyga keldilar. 34Shunda Isoga ichish uchun zardob aralashtirilgan sharob[102] berdilar. Iso uni tatib ko‘rgach, ichgisi kelmadi. 35So‘ng Uni xochga mixlab qo‘ydilar. Kiyimlari uchun qur’a tashlab, o‘zaro bo‘lishib oldilar. 36Keyin shu yerning o‘zida o‘tirgancha, Uni qo‘riqlab turdilar. 37Uning boshi uzra bir taxtachaga: “Yahudiylarning Podshohi Iso – Budir” degan aybnomani yozib qo‘ydilar.
38Iso bilan birga ikki qaroqchini ham – birini Uning o‘ng tomonida, ikkinchisini esa so‘l tomonida xochga mixlab qo‘ydilar. 39O‘tib ketayotganlar boshlarini chayqagancha, Isoni haqoratlashardi:
40– Hey ma’badni buzib uch kun ichida tiklaydigan! O‘zingni O‘zing qutqar-chi! Agar Sen Xudoning O‘g‘li bo‘lsang, qani xochdan tushib ko‘r-chi!
41Oliy ruhoniylar, ulamolar va oqsoqollar ham barchasi bunga qo‘shilishib, Uni masxaralay ketdilar:
42– Boshqalarni qutqardi, O‘zini esa qutqara olmaydi! Agar U Isroilning Podshohi bo‘lsa, endi xochdan tushib ko‘rsin, shunda biz Unga ishonamiz. 43U Xudoga ishonardi-ku. Agar U Xudoning azizi bo‘lsa, hozir qutqarib olsin-chi! Chunki U: “Men Xudoning O‘g‘liman”, – degan.
44Iso bilan birga xochga mixlangan qaroqchilar ham Uni shunday so‘kar edilar.
Isoning jon berishi
45Tushdan boshlab soat uchgacha[103] butun yerni qorong‘ilik qopladi. 46Soat uchlarda Iso baland ovoz bilan:
– Eli, Eli, lamo shavaqtani? ya’ni “Tangrim, Tangrim, nega Meni tashlab qo‘yding?” – deb faryod qildi. 47U yerda turganlardan ba’zilari buni eshitib:
– U Ilyosni chaqiryapti-ku, – deyishdi. 48Ulardan biri darhol yugurib, shimgichni olib keldi-da, uni sirkaga botirib, qamishning uchiga ilgancha, Isoga ichishga uzatdi. 49Boshqalari esa:
– To‘xta ko‘raylik-chi, Ilyos kelib Uni qutqararmikan, – deyishdi.
50Iso esa yana bir bor qattiq oh urib, jon berdi.
51Shu ondayoq ma’baddagi parda[104] yuqoridan pastgacha ikkiga bo‘linib, yirtilib ketdi. Yer larzaga keldi, toshlar yorildi. 52Qabrlar ochilib, talay rahmatli azizu avliyolarning jasadlari tirilib ketdi. 53Ular qabrlaridan chiqib, Iso qayta tirilganidan keyin tabarruk shaharga[105] kirib, ko‘plarga ko‘rindilar.
54Isoni qo‘riqlab turgan yuzboshi bilan yonidagi askarlar zilzilani va sodir bo‘layotgan barcha ishlarni ko‘rib, vahimaga tushdilar-da:
– Haqiqatan ham bu Xudoning O‘g‘li ekan! – dedilar.
55Jaliladan boshlab Isoga ergashib xizmat qilib kelgan ko‘pgina ayollar ham uzoqdan qarab turgan edilar. 56Ularning orasida magdalalik Maryam, Yoqub bilan Yusufning onasi Maryam hamda Zabadiy o‘g‘illarining onasi bor edi.
Isoni ko‘mish, qabrni qo‘riqlash
57Oqshom tushgach, Arimateya shahridan bo‘lgan Yusuf ismli bir boy odam keldi. O‘zi ham Isoning shogirdi edi. 58U Pilatning oldiga borib, Isoning jasadini so‘radi. Shunda Pilat jasadni unga berishni buyurdi. 59Yusuf jasadni olib, uni toza kafanga o‘radi 60va o‘zining qoyada yo‘nilgan yangi qabriga qo‘ydi. Keyin qabrning og‘ziga katta bir toshni yumalatib keltirib qo‘ydi-da, jo‘nadi. 61Magdalalik Maryam bilan boshqa Maryam esa shu yerda, qabrning ro‘parasida o‘tirgan edilar.
62Tayyorgarlik kunining[106] ertasiga oliy ruhoniylar va farziylar Pilatning huzuriga to‘planishib:
63– Taqsir! – deyishdi, – O‘sha aldamchi hali tirikligida: “Uch kundan keyin qayta tirilaman”, – degani esimizga tushdi. 64Shuning uchun uch kungacha qabrni qorovullashni buyursangiz, toki Uning shogirdlari kechasi kelib Uni o‘g‘irlab ketishmasin va xalqqa: “U qayta tirildi”, – deb aytishmasin. Yo‘qsa, oxirgi aldov birinchisidan battar bo‘ladi.
65Pilat ularga:
– Mana, soqchilar bo‘linmasi o‘zlaringizning ixtiyoringizda. Borib, bilganingizdek qabrni qorovullanglar, – dedi.
66Ular esa soqchilar bilan borib, qabr toshiga muhr bosib, qabrni qorovullay boshladilar.
28–BOB
Isoning tirilishi
1Dam olish kunining ertasiga, yakshanba kuni tongotarda magdalalik Maryam bilan boshqa Maryam qabrni ko‘rgani borishdi. 2Shunda to‘satdan shiddatli zilzila bo‘ldi. Xudovandning bir farishtasi osmondan tushdi va qabrga borib toshni ag‘darib yubordi-da, uning ustiga o‘tirdi. 3Uning ko‘rinishi yashinday, kiyimlari esa qorday oppoq edi. 4Soqchilar bo‘lsa, qo‘rquvdan titrab, joni chiqqanday bo‘lishdi.
5Farishta so‘zini ayollarga qaratib:
– Sizlar qo‘rqmang! – dedi. – Xochga mixlangan Isoni izlayotganlaringizni bilaman. 6U bu yerda yo‘q. O‘zi aytganidek, qayta tirilib ketdi. Kelinglar, Rabbingiz yotgan joyini ko‘ringlar. 7Endi tezroq borib, Uning shogirdlariga: “Iso tirildi. U sizdan oldin Jalilaga ketyapti, Uni o‘sha yerda ko‘rasizlar”, – deb aytinglar. Sizlarga buni men aytdim.
8Ayollar qabrdan shosha-pisha chiqib, katta sevinch va qo‘rquv ila yugura-yugura Isoning shogirdlariga xabar bergani ketishdi. 9Shogirdlarga bu xabarni yetkazaylik, deb ular yo‘lda ketayotganlarida, birdaniga Isoning O‘zi ularning qarshisidan chiqib:
– Salom! – dedi.
Ular esa ro‘baro‘ kelib, oyoqlariga yopishgancha Unga topina boshladilar. 10Shunda Iso ularga:
– Qo‘rqmanglar! Borib birodarlarimga Jalilaga borishlarini, Meni o‘sha yerda ko‘rishlarini xabar beringlar, – dedi.
Soqchilarning xabar berishi
11Ayollar hali yo‘lda borishar ekan, soqchilar bo‘linmasidan bir nechasi shaharga kirib, sodir bo‘lgan barcha hodisotni oliy ruhoniylarga bildirdilar. 12Ular oqsoqollar bilan to‘planib kengashgach, askarlarga ancha pul berib, 13shunday dedilar:
– Sizlar: “Shogirdlari kechasi kelib, biz uxlab yotganimizda Uni o‘g‘irlab ketishdi”, deb aytinglar. 14Agarda bu bo‘lib-o‘tganlar hokimning qulog‘iga yetib borsa, bizlar uni shunga ishontiramiz va sizlarni ko‘ngilsizlikdan xalos etamiz.
15Soqchilar esa pulni olib, topshiriqni aytilgandek bajardilar. Shunday qilib, bu hangama to bugungacha yahudiylar orasida ovoza bo‘lib keladi.
Isoning oxirgi buyrug‘i
16O‘n bir shogird Jalilaga, Iso ularga tayin etgan toqqa borishdi. 17Ular Isoni ko‘rib, Unga sajda qildilar. Ba’zilari esa shubhaga bordilar.
18Iso ularga yaqinlashib, shunday dedi: “Menga osmonda ham, yerda ham butun hokimiyat berilgandir. 19Shuning uchun borib, barcha xalqlardan shogird orttiringlar. Ularni Ota, O‘g‘il va Muqaddas Ruh nomi bilan suvga cho‘mdirib, imonga kiritinglar. 20Men sizlarga buyurgan hamma narsaga amal qilishni ularga o‘rgatinglar. Mana, Men har kuni, dunyoning oxirigacha sizlar bilan birga bo‘laman”.
Omin.
MARK XUSHXABAR
1–BOB
Yahyo payg‘ambarning kelishi
1Injil, ya’ni Xudoning O‘g‘li – Iso Masih haqidagi Xushxabar shu bilan boshlanadi.
2Isha’yo payg‘ambarning kitobida yozilganki:
“Men Sendan avval elchimni yuborarman,
U Sening oldingda yo‘l hozirlab yurar.
3Cho‘l-biyobonda nido yangramoqda:
Xudovand yo‘lini tayyorlangiz,
Ravon aylangiz so‘qmoqlarin! – deya”.
4Bu oyat xuddi Yahyo payg‘ambarga to‘g‘ri keladi. U cho‘lda paydo bo‘lib, xalqni imonga chaqira boshladi. “Gunohlaringiz kechirilishi uchun tavba-tazarru qilinglar va suvga cho‘mib imon keltiringlar”, – deb e’lon qilardi. 5Shunda butun Yahudiya yurti bo‘ylab yashovchilar va barcha quddusliklar Yahyoning oldiga chiqar, gunohlariga iqror bo‘lar va Yahyoning buyrug‘i bilan daryoga cho‘mib imon keltirar edilar.
6Yahyo tuya junidan kiyim kiyib, beliga teridan kamar bog‘lab, chigirtkayu yovvoyi asal bilan ovqatlanardi. 7U xalqqa shunday deb e’lon qilardi: “Orqamdan mendan ham Qudratlisi kelmoqda. Men engashib Uning choriq iplarini yechishga ham arzimayman. 8Men sizlarni suvgagina cho‘mdirib yuribman, U esa sizlarni Muqaddas Ruhga cho‘mdiradi[1]”.
Isoning Xudo tomonidan tasdiqlanishi
9O‘sha kunlari Iso Jalilaning Nosira shahridan keldi, Yahyo Uni O‘rdun daryosiga cho‘mdirdi. 10Iso suvdan chiqishi bilanoq osmon ochilib, MuqaddasRuh kaptarday uchib Isoning boshiga qo‘ngani ko‘rildi. 11Osmondan esa: “Sen Mening sevikli O‘g‘limsan, Sendan mamnunman”, – degan sado eshitildi.
Isoning vasvasaga solinishi
12Muqaddas Ruh Isoni darhol cho‘lga haydab ketdi. 13Iso cho‘lda qirq kun bo‘lib, shayton tomonidan vasvasaga solindi. U hayvonlar bilan birga yashar, farishtalar esa Unga xizmat qilishardi.
14Yahyo qamab qo‘yilgandan so‘ng, Iso Jalilaga qaytdi. U Xudoning Shohligi[2] haqida Xushxabar tarqatdi. 15“Vaqt-soati keldi, Xudoning Shohligi yaqinlashib qoldi. Tavba qilinglar, Injilga imon keltiringlar!” – deb e’lon qilib yurdi.
Isoning dastlabki shogirdlari
16Iso Jalila ko‘li bo‘yidan o‘tayotib, ko‘lga to‘r tashlab o‘tirgan Simun va uning ukasi Idrisni ko‘rib qoldi. Ular baliqchi edilar. 17Iso ularga:
– Mening ketimdan yuringlar, Men sizlarni inson ovchilari qilaman, – dedi. 18Ular esa darhol to‘rlarini tashlab, Isoning ortidan yurishdi.
19Iso u yerdan bir oz nari yurgach, Zabadiy o‘g‘illari Yoqub va uning ukasi Yuhannoni ko‘rib qoldi. Ular qayiqda to‘rlarini yamab o‘tirishgan edi. 20Iso shu onda ularni ham chaqirdi. Ular esa otalari Zabadiyni ishchilar bilan qayiqda qoldirib, Isoning orqasidan yurishdi.
Ibodatxonadan yomon ruhni quvib chiqarish
21Ular Kafarnahum shahriga kirib kelishdi. Juma kuni kech kirgach[3], Iso yahudiyibodatxonasiga borib, ta’lim bera boshladi. 22Xaloyiq Isoning ta’limotiga hayron qoldi. Chunki U odamlarga ulamolar kabi emas, balki qudratli kuch egasiday ta’sirchan ta’lim berar edi.
23O‘sha ibodatxonada yomon ruhga chalingan bir odam bor edi. U to‘satdan qichqirib yubordi:
24– Ey nosiralik Iso! Bizda nima ishing bor? Sen bizni halok qilgani keldingmi? Sening kimligingni bilaman, Sen Xudoning Azizisan!
25Biroq Iso yomon ruhga do‘q urib:
– Jim bo‘l va undan chiqib ket! – dedi.
26Yomon ruh u odamni larzaga soldi-da, ovozi boricha baqirib, uning vujudidan chiqib ketdi. 27Hammani vahima bosdi. O‘zaro fikr yuritib:
– Bu nima gap? Bu qanaqa yangi ta’limot ekan? U yomon ruhlarga ham qudrat bilan buyuradi, ruhlar esa Unga bo‘ysunadi! – deyishdi.
28Shunday qilib, Iso haqidagi shov-shuv tezda butun Jalila yurtiga yoyilib, yon-atrofga ovoza bo‘ldi.
Isoning ko‘plarni sog‘aytirishi
29Ibodatxonadan chiqqan hamon Iso O‘zi bilan Yoqub va Yuhannoni olib, Simun va Idrisning uyiga borishdi. 30Simunning qaynonasi isitmalab yotgan edi. U haqda Isoga aytib qolishdi. 31Iso ayolning yoniga borib, qo‘lidan ushlab ko‘tardi. Shu zahoti isitma tushdi va ayol xizmatga tutindi.
32Quyosh botib, kech kirgan paytda, barcha kasallar va jinga chalinganlarni Isoning oldiga olib kela boshlashdi. 33Butun shahar aholisi eshik oldiga yig‘ilib qoldi. 34Iso talay dardu illatlardan qiynalganlarni sog‘aytirdi. Ko‘p jinlarni quvib chiqardi, ularning so‘zlashiga esa imkon bermasdi. Chunki jinlar Isoning Masihligini[4] bilar edilar.
Isoning voizlik va shifokorlik safari
35Ertalab Iso juda barvaqt turdi va shahardan tashqariga, xilvat joyga borib, ibodat qildi. 36Simun va uning jo‘ralari Isoning orqasidan borishdi. 37Isoni topib:
– Hamma Seni izlayapti-ku! – deyishdi. 38Iso ularga:
– Yaqin atrofdagi qishloq va shaharlarga boraylik, Men u yerlarda ham voizlik qilayin, chunki Men ana shu maqsad uchun kelganman, – dedi.
39Shunday qilib, Iso butun Jalila yurtini kezib chiqib, mahalliy ibodatxonalarda voizlik qilar va jinlarni quvib chiqarar edi.
Isoning moxovni sog‘aytirishi
40Bir moxov Isoga yaqinlashib, Uning oldida tiz cho‘kkancha yalindi:
– Agar istasang, meni moxovlikdan pok qila olasan.
41Isoning unga rahmi kelib, qo‘lini uzatdi va unga tegizib:
– Istayman, pok bo‘l! – deb qo‘ydi.
42Buni aytar-aytmas, u odamning moxovligi arib, pok-pokiza bo‘lib ketdi. 43Iso esa unga jiddiy tanbeh berib:
44– Menga qara! Hech kimga hech narsa aytma, lekin borib ruhoniyga ko‘rin va sog‘ayganingni tasdiqlat, bundan dalolat bo‘lishi uchun Muso payg‘ambar buyurgan qurbonliklarni keltirib ber, – dedi-da, uni darhol jo‘natib yubordi.
45U kishi chiqiboq, ro‘y bergan hodisa haqida hamma yoqqa e’lon qila boshladi. Natijada Iso endi biror shaharga ochiq kirolmaydigan bo‘lib qoldi. U shahardan tashqarida, xilvat joylardagina bo‘lardi. Shunga qaramay, xaloyiq har tomondan Uning oldiga kelar edi.
2–BOB
Isoning sholni sog‘aytirishi
1Bir necha kundan keyin Iso yana Kafarnahum shahriga keldi. Uning uyda ekanligi ma’lum bo‘lgach, 2tezda ko‘p xaloyiq to‘plandiki, hatto eshik oldida ham joy qolmadi. Iso esa xalqqa Xudoning so‘zini aytardi. 3Shu orada to‘rt kishi ko‘tarib kelayotgan bir shol odamni Uning oldiga olib kelishdi. 4Xalq ko‘pligidan Isoga yaqinlashish imkonini topolmay, ular Iso o‘tirgan uyning tomini teshib tuynuk ochishdi va sholni to‘shagi bilan tushirishdi.
5Iso ularning ishonchini ko‘rib, sholga:
– Bolam, gunohlaring kechirildi, – dedi.
6Bu yerda ba’zi ulamolar o‘tirgan edilar. Ular o‘zlaricha: 7“Nega U bunday shakkoklik qilyapti? Gunohlarni yolg‘iz Xudodan boshqa kim ham kechira oladi?” – deb o‘ylar edilar. 8Iso shu onda ularning mulohazalarini ruhan payqab, ularga dedi:
– Nega sizlar dillaringizda bunday mulohaza qilyapsizlar? 9Nima osonroq? Sholga: “Gunohlaring kechirildi”, deb aytishmi, yoki: “O‘rningdan tur, to‘shagingni olib yur”, deb aytishmi? 10Lekin Inson O‘g‘lining[5] yer yuzida gunohlarni kechirish qudrati borligini ham bilib qo‘yinglar!
U shunday dedi-da, sholga qarab:
11– Senga aytaman, o‘rningdan tur, to‘shagingni olu, uyingga ket! – dedi.
12Shol shu ondayoq o‘rnidan turib ketdi-yu, to‘shagini ko‘tarib, hammaning ko‘z oldida chiqib ketdi. Barcha hayratga tushdi.
– Biz hech qachon bunday holni ko‘rmagan edik! – deb Xudoni olqishlar edilar.
Isoning Leviyni chaqirishi
13Iso yana ko‘l bo‘yiga chiqdi. Tumonat xaloyiq Uning oldiga to‘plandi. Iso ularga ta’lim berdi.
14U yerdan o‘tayotib, Iso soliq yig‘adigan joyda o‘tirgan Alfey o‘g‘li Leviyni ko‘rib qoldi.
– Mening orqamdan yur! – dedi unga Iso. Leviy esa o‘rnidan turib, Isoning orqasidan ergashdi.
15Keyin Iso Leviyning uyida mehmon bo‘lib o‘tirdi. Iso va shogirdlaridan boshqa ko‘p soliqchilar va har xil gunohkor odamlar ham yeb-ichib o‘tirardi. Bular singari Isoga ergashuvchi odamlar ko‘p edi. 16Iso soliqchilar va gunohkorlar bilan birga yeb-ichib o‘tirganini ulamolar va farziylar[6] ko‘rib, Uning shogirdlariga:
– Bu qanday gap? U soliqchilaru gunohkorlar bilan birga yeb-ichib o‘tiribdi-ku! – deyishdi. 17Iso buni eshitib, shunday javob berdi:
– Sog‘lar emas, bemorlar tabibga muhtojdir. Men taqvodorlarni emas, gunohkorlarni tavbaga chaqirgani kelganman.
Ro‘za tutish haqida savol
18Yahyoning ham, farziylarning ham shogirdlari ro‘za tutayotgan edilar. Ular Isoning yoniga kelib:
– Nega Yahyoning shogirdlari va farziylarning shogirdlari ro‘za tutadi-yu, Sening shogirdlaring tutmaydi? – deb so‘rashdi. 19Iso ularga dedi:
– Kuyov davrada bo‘lgan vaqtda to‘y ahli ro‘za tuta olarmikin? Yo‘q, kuyov ular bilan birga bo‘lguncha, ro‘za tuta olmaydilar. 20Biroq kuyov ulardan judo bo‘ladigan kunlar keladi, ana o‘shanda ro‘za tutadilar. 21Hech kim yangi matodan yamoq qilib, eski kiyimga solmaydi. Aks holda, yangi yamoq eski kiyimdan so‘kilib ketadi va yirtiq battar yomon bo‘ladi. 22Shuningdek, hech kim yangi sharobni eski meshga quymaydi. Aks holda, yangi sharob meshni yirtadi, sharob to‘kiladi va mesh ham nobud bo‘ladi. Illo, yangi sharobni yangi meshga quymoq darkor.
Dam olish kuniga rioya qilish haqida
23Bir shanba kuni Iso g‘alla dalasidan o‘tayotgan edi. Uning shogirdlari yo‘l-yo‘lakay boshoqlarni uza boshlashdi. 24Buni ko‘rgan farziylar Isoga:
– Qara, nega ular dam olish kunida taqiqlangan ishni qilishyapti? – deyishdi. 25Iso ularga dedi:
– Nahotki sizlar Dovud bilan hamrohlari och qolib muhtoj bo‘lganda nimalar qilishganini hech qachon o‘qimagan bo‘lsangiz? 26Dovud oliy ruhoniy Aviatar zamonida Xudoning uyiga kirib, faqat ruhoniylargina yeyishi mumkin bo‘lgan baxshida nonlarni yeb, hamrohlariga ham bergan edi.
27Keyin Iso davom etdi:
– Inson dam olish kuni uchun emas, balki dam olish kuni inson uchun yaratilgan. 28Binobarin, Inson O‘g‘li dam olish kunining ham hokimidir.
3–BOB
Iso qo‘li shol odamni davolashi
1Iso yana ibodatxonaga kirdi. U yerda qo‘li shol bir odam bor edi. 2U bu odamni dam olish kunida ham sog‘aytirarmikan, deb Isoni zimdan kuzatib turishdi.
3Iso qo‘li shol odamga:
– O‘rtaga chiq! – dedi. 4So‘ng xaloyiqdan so‘radi:
– Dam olish kunida yaxshilik qilish lozimmi yoki yomonlik? Jonni xalos qilish kerakmi, yoki halok?
Ular esa indamadi.
5Iso odamlarning bunday bag‘ri toshligidan qayg‘urib, atrofga g‘azab bilan qaragancha, u odamga:
– Qo‘lingni uzat! – dedi.
U odam qo‘lini uzatishi bilanoq, tuzalib ketdi. 6Farziylar esa darrov tashqariga chiqib, Isoni halok qilish chorasini topmoq uchun Hirodchilar[7] bilan til biriktirishdi.
Ko‘l bo‘yidagi olomon
7Iso shogirdlari bilan ko‘l tomon jo‘nadi. Jalila va Yahudiyadan chiqqan katta bir olomon Unga ergashardi. 8Quddus va Idumeyadan, O‘rdun naryog‘idagi yurtlardan, shuningdek, Tir va Sido‘n sohillaridan kelgan tumonat xaloyiq Isoning qilayotgan ishlarini eshitib, Uning oldida tirband bo‘lib qolgan edi. 9Iso odam ko‘pligidan siqilib qolmay, deb shogirdlariga qayiq tayyorlab qo‘yishni aytdi. 10Chunki ko‘plar shifo topayotgan edi va hamma dardlilar qo‘l tegizish ilinjida Iso tomon yopirilar edilar. 11Yomon ruhlar esa Isoni ko‘rgan paytda Uning oldiga yiqilib: “Sen Xudoning O‘g‘lisan”, – deb baqirib yuborishardi. 12Ammo Iso O‘zini oshkor qilib qo‘ymasliklari uchun ruhlarni qattiq tanbehlab qo‘yardi.
Iso o‘n ikki shogirdini tanlashi
13Shundan so‘ng Iso toqqa chiqib, shogirdlaridan O‘zi istaganlarini yoniga chaqirdi. Ular kelgach, 14-15Iso ularni voizlik qilishga, kasallarni sog‘aytirish va jinlarni quvib chiqarishga yubormoqchi bo‘lib, kuch-qudrat egasi qildi. Iso doim O‘zi bilan birga bo‘lish uchun quyidagi o‘n ikki shogirdini tayinladi: 16unga Butrus deb laqab qo‘ygan Simun, 17Bani-ragash, ya’ni “Momaqaldiroq o‘g‘illari” deb laqab qo‘ygan Zabadiy o‘g‘illari Yoqub va Yuhanno, 18yana Idris, Filip, Bartolmey, Matto, To‘ma, Alfey o‘g‘li Yoqub, Taddey, vatanparvar Simun 19va Isoga xiyonat qilgan Yahudo Ishqariyot.
Iso va shayton
20Shundan so‘ng uyga keldilar. Yana shunchalik ko‘p xaloyiq to‘plangan ediki, hatto non yeyishga vaqtlari bo‘lmadi. 21Isoning yaqinlari buni eshitib,
– U aqldan ozib qolibdi, – deb olib kelishga bordilar. 22Quddusdan kelgan ulamolar esa:
– Uni shayton[8] urgan, U ins-jinslarning boshlig‘i shayton kuchi bilangina jinlarni quvib chiqaryapti, – deyishdi.
23Shunda Iso ularni yoniga chaqirib, masal bilan so‘zlay boshladi:
– Qanday qilib shayton shaytonni quvib chiqara oladi? 24Agar bir podshohlik o‘z ichidan bo‘linib ketsa, u podshohlik turolmaydi. 25Bir xonadon o‘z ichidan bo‘linib ketsa, u xonadon turolmaydi. 26Agarda shayton o‘z-o‘ziga qarshi chiqib bo‘lingan bo‘lsa, u tura olmaydi, balki uning kuni bitadi. 27Hech kim uyning egasi bo‘lgan kuchli kishini avval bog‘lab qo‘ymasdan turib, uning uyiga kirib, mol-dunyosini o‘g‘irlab ketolmaydi. Faqat shunday qilibgina uyni talash mumkin.
28Sizlarga chinini aytayin: odam bolalarining qilgan barcha gunohlari va aytgan barcha kufrliklari kechiriladi. 29Lekin kim Muqaddas Ruhni[9] kufr etsa, abadiy kechirilmaydi, u abadiy jazoga mahkum bo‘ladi.
30Iso bu so‘zni, “Uni jin uribdi”, – deganlari sababli aytdi.
Isoning onasi bilan ukalari
31Isoning onasi bilan ukalari kelib qolishdi. O‘zlari uyning tashqarisida kutib turib, Isoni chaqirib kelish uchun odam yuborishdi. 32Isoning atrofida xaloyiq tirband edi. Ular Unga:
– Mana, onang, ukalaring va singillaring tashqarida kutib, Seni so‘rayaptilar, – deyishdi. 33Iso ularga javoban:
– Mening onam va ukalarim kim? – dedi. 34So‘ngra atrofida o‘tirganlarga nazar solib dedi:
– Mana, Mening onam va ukalarim! 35Kimda-kim Xudoning irodasini bajo keltirsa, u Mening ukam, singlim, onam bo‘ladi.
4–BOB
Urug‘ sepuvchi haqida masal
1Iso yana ko‘l bo‘yida ta’lim berishni boshladi. Oldiga bir talay odam yig‘ilib qolgach, Iso ko‘ldagi qayiqqa tushib o‘tirdi. Butun xaloyiq esa ko‘l qirg‘og‘ida, quruqlikda qoldi. 2Iso masal orqali xalqqa ko‘p nasihatlar qildi. O‘z ta’limotida shunday dedi:
3“Quloq solinglar! Urug‘ sepuvchi urug‘ sepgani chiqibdi. 4Urug‘ sepayotganda ba’zi urug‘lar yo‘l yoqasiga tushibdi. Qushlar uchib kelib, urug‘larni cho‘qib ketibdi. 5Ba’zi donlar tuprog‘i kam toshloqqa tushibdi. Tuproq chuqur bo‘lmaganidan, urug‘lar tez ko‘karib chiqibdi. 6Biroq quyosh chiqqach, so‘lib, ildizi bo‘lmagani uchun qurib ketibdi. 7Boshqa urug‘lar tikanlar orasiga tushibdi. Tikanlar o‘sib, urug‘larni bo‘g‘ib qo‘yibdi va ular hosil bermabdi. 8Yana boshqa urug‘lar esa yaxshi yerga tushibdi va unib-o‘sib, o‘ttiz, oltmish va hatto yuz barobar ko‘p hosil beribdi”.
9Keyin Iso ularga: “Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!” – dedi.
Masallarning hikmati
10Xalq ketib, Iso yolg‘iz qolgach, U bilan yuruvchilar va o‘n ikki shogirdi boyagi masal haqida alohida so‘radilar.
11Iso ularga dedi: “Xudo Shohligining siri sizlarga nasib etgan. Tashqaridagilarga esa hamma narsa masallar bilan uqtiriladi.
12Shunday qilib,
“Ular qarab turib, ko‘rmaslar,
Eshitib turib, anglamaslar.
Aks holda tavba-tazarru qilur
Va gunohlaridan forig‘ bo‘lur edilar””.
Urug‘ sepuvchi haqidagi masalning mohiyati
13“Bu masalni tushunmayapsizlarmi? – dedi ularga Iso. – Unday bo‘lsa, barcha masallarni ham qanday qilib tushunasizlar? 14Mana, urug‘ sepuvchining sepgani – Xudoning kalomidir. 15Yo‘l yoqasiga tushgan urug‘ shunday odamlarni bildiradi: ularning yuragiga ilohiy kalom sepiladi. Biroq ular eshitgan hamon shayton kelib, qalblariga sepilgan kalomni o‘g‘irlab ketadi. 16Toshloqqa tushgan urug‘ esa shunday odamlarni bildiradi: ular kalomni eshitar-eshitmas, sevinch bilan qabul qilaveradilar. 17Lekin ular ildizi yo‘q beqaror odamlardir. So‘ngra kalom tufayli qayg‘u yoki quvg‘inga duchor bo‘lishsa, tezda vasvasaga tushib qoladilar. 18Yana boshqalar tikanzorga tushgan uruqqa o‘xshaydilar. Ular Xudoning kalomini eshitadi-yu, 19lekin bu dunyoning tashvishlari, boylikka o‘chlik va boshqa havaslar ularning yuraklariga suqilib kirib, kalomni bo‘g‘ib qo‘yadi, kalom esa samarasiz qoladi. 20Yaxshi tuproqqa tushgan urug‘ bo‘lsa, kalomni eshitib, qalbiga jo qilgan odamlarni bildiradi. Ular goh o‘ttiz, goh oltmish, goh yuz barobar ko‘p samara beradilar”.
Ilohiy nurni tan olish haqida
21Iso ularga yana dedi: “Shamni olib kelib, idishning yoki chorpoyaning tagiga qo‘yadimi? Aksincha, shamdonga qo‘ymaydimi? 22Xuddi shu singari, oshkora bo‘lmaydigan hech qanday sir yo‘q, sirtga chiqmaydigan hech yashirin narsa yo‘q. 23Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!”
24Keyin ularga yana dedi: “Eshitayotganlaringizni qulog‘ingizga quyib oling! Siz qanday o‘lchov bilan o‘lchasangiz, xuddi shunday o‘lchov bilan sizga ham o‘lchab beriladi. Siz, tinglayotganlarga esa qo‘shib ham beriladi. 25Kimda bor bo‘lsa, unga yana beriladi. Kimda yo‘q bo‘lsa, bor bo‘lgani ham tortib olinadi”.
Injilning yoyilishi va ta’siri haqida
26Iso yana dedi: “Xudoning Shohligi yerga urug‘ sepgan odamga o‘xshaydi. 27Kechasi bo‘ldimi, uxlaydi, kunduzi bo‘ldimi, turadi. Urug‘ning qanday unib-o‘sayotganidan u bexabar. 28Yer o‘z-o‘zidan avval ko‘katni, so‘ngra boshoqni, undan keyin boshoqdagi to‘liq donni undiradi. 29Hosil pishgach, yig‘im-terim vaqti keldi, deb darhol o‘roq soladi”.
30Iso yana dedi: “Xudo Shohligini nimaga o‘xshataylik? Uni qanday masal bilan ifodalasak bo‘ladi? 31Mana, Xudoning Shohligi bir xantal doniga o‘xshaydi: u yerga sepilganda, yer yuzidagi barcha urug‘lardan kichik bo‘ladi. 32Lekin sepilgandan keyin ko‘karadi va barcha ko‘katlardan baland bo‘lib o‘sadi. U ulkan shoxlar chiqaradiki, osmondagi qushlar ham uning panohida uya quradilar”.
33Shunday qilib, Iso xalqning eshitish imkoniga qarab, bu singari ko‘pgina masallar orqali Xudo kalomini o‘rgatar edi. 34Masalsiz ularga gapirmas edi. Shogirdlari bilan tanho qolganda esa, ularga hammasini ochiq tushuntirar edi.
Isoning bo‘ronni tinchitishi
35O‘sha kuni kechqurun Iso shogirdlariga:
– Narigi qirg‘oqqa suzib o‘taylik, – dedi.
36Ular xaloyiqni jo‘natib, Isoni o‘tirgan qayig‘ida olib ketishdi. Isoning ketidan boshqa qayiqlar ham suzib keldi. 37Shu orada ko‘lda kuchli bo‘ron ko‘tarildi. To‘lqinlar qayiqni tebratib yubordi, qayiq suvga to‘la boshladi. 38Iso esa qayiqning quyruq tomonida yostiqqa bosh qo‘yib, uxlab yotgan edi.
Shogirdlar Isoni uyg‘otib:
– Ustoz, biz halok bo‘lyapmiz! Parvo qilmaysanmi? – deyishdi. 39Shunda Iso turib, shamolga do‘q urdi va ko‘lga:
– Jim bo‘l, bas qil! – deb qo‘ydi. Shu onda shamol tindi va chuqur sukunat bo‘ldi.
40Iso shogirdlariga:
– Nega bunday qo‘rqoqsizlar? Qanday qilib haligacha ishonchingiz yo‘q? – dedi. 41Ular esa juda qo‘rqib, bir-biriga:
– Bu qanaqa kishiki, shamol ham, ko‘l ham Unga bo‘ysunsa? – deyishdi.
5–BOB
Iso yovuz ruhli odamni sog‘aytirishi
1Ko‘lning narigi qirg‘og‘idagi Gadara yurtiga yetib kelishdi. 2Iso qayiqdan tushishi bilanoq, yovuz ruhga chalingan bir odam qabrlar orasidan chiqib, Uni qarshiladi. 3Turar joyi qabriston bo‘lgan bu odamni hech kim hatto zanjir bilan ham bog‘lay olmas edi. 4Ko‘p martaba uni kishanu zanjirlar bilan bog‘lagan bo‘lsalar-da, ammo u zanjirlarni uzib, kishanlarni ham sindirib tashlar edi. Uni tiyish uchun hech kimning kuchi yetmas edi. 5Doimo, kechayu kunduz qabrlarda, tog‘larda baqirib yurar, o‘zini toshlarga urib jarohatlar edi.
6U Isoni uzoqdan ko‘rib, yugurib keldi-da, Unga ta’zim qilib, 7ovozi boricha baqirdi:
– Ey Iso, Xudoyi Taoloning O‘g‘li! Men bilan nima ishing bor? Xudo haqi Senga yolvoraman, meni qiynama!
8Chunki Iso unga: “Ey yovuz ruh, bu odamdan chiqib ket!” – deb buyurgan edi.
9Iso undan so‘radi:
– Isming nima?
– Ismim Tumonat[10], chunki bizlar ko‘pchilikmiz, – javob berdi u. 10O‘zlarini bu yurtdan tashqariga haydab chiqarmasligini Isodan ko‘p yolvorib so‘radi.
11O‘sha tog‘ning yon bag‘rida katta to‘ng‘iz podasi o‘tlab yurgan edi. 12Hamma ruhlar Isoga yolvorib:
– Bizni shu to‘ng‘izlarga yuborgin, ularga kiraylik, – deyishdi.
13Iso ularga ruxsat berdi. Yovuz ruhlar esa shu zahoti u odamdan chiqib, to‘ng‘izlarga kirib olishdi. Ikki mingga yaqin to‘ng‘iz podasi tik qiyalikdan ko‘lga yopirilib, g‘arq bo‘ldi.
14Shunda to‘ng‘iz boquvchilar to‘rt tomonga to‘zib, shahar va qishloqlarda bu bo‘lib o‘tgan hodisani gapirib berishdi. Aholi esa buni ko‘rgani borib, 15Isoning oldiga yig‘ilishdi. Ilgari tumonat jin qamragan odamni kiyingan va aqli raso holda o‘tirganini ko‘rib, qo‘rqib ketishdi. 16Voqeani ko‘rganlar esa haligi odam jindan qanday qutulgani va to‘ng‘izlar bilan nima ro‘y bergani haqida xalqqa so‘zlab berishdi. 17Shunda yerli xalq Isodan o‘z yurtlari chegarasidan chiqib ketishni iltimos qildi.
18Iso qayiqqa tushdi. Jindan qutulgan odam Isoga ergashish uchun ruxsat so‘radi. 19Lekin Iso rozilik bermadi.
– O‘z uyingga bor, Rabbing senga nimalar qilganini, qanday rahm-shafqat ko‘rsatganini o‘z yaqinlaringga gapirib ber, – dedi unga.
20Shunda u kishi borib, O‘nkent viloyatida Iso o‘ziga nimalar qilganini targ‘ib qila boshladi. Hamma ham hayratga tushdi.
Tirilgan qiz, sog‘aygan ayol
21Iso ko‘lning berigi bo‘yiga suzib o‘tib, qirg‘oqda turardi. Uning oldiga yana ko‘p xaloyiq to‘plandi. 22Yahudiy jamoa boshlaridan Yair ismli bir kishi kelib qoldi. U Isoni ko‘rib, Uning oyoqlariga o‘zini tashladi-da:
23– Qizim o‘lim to‘shagida yotibdi. Kelib unga qo‘lingni tegizgin, u sog‘ayib tirik qolsin, – deb yalinib-yolvordi.
24Iso u bilan ketdi. Uning orqasidan ko‘p xaloyiq ergashib, Uni siqib qo‘yar edi. 25U yerda o‘n ikki yildan beri qon ketishidan azob chekayotgan bir ayol ham bor edi. 26U ko‘p tabiblardan ko‘p qiynalib, butun mol-mulkini sarf etgani bilan hech foyda ko‘rmagan, aksincha, ahvoli yanada og‘irlashib ketgan edi.
27Ayol Iso haqida eshitdiyu, xaloyiq o‘rtasida orqa tomondan Unga yaqinlashib, kiyimiga qo‘l tegizdi. 28U o‘zicha: “Agar kiyimiga bir tegib olsam bas, sog‘ayib ketaman”, – deb o‘ylagan edi. 29U shunday qilishi bilanoq, qon ketishi to‘xtadi. Ayol kasallikdan forig‘ bo‘lganini o‘z tanasida his etdi.
30Iso esa shu onda O‘zidan bir kuch chiqqanligini payqadi. U atrofidagi xaloyiqqa ko‘z yugurtirib:
– Mening kiyimimga kim tegdi? – dedi. 31Shogirdlari Unga:
– Xaloyiq Seni siqib turganligini ko‘ryapsan-ku va tag‘in kiyimimga kim tegdi, deb so‘rayapsanmi? – deyishdi.
32Lekin Iso buni qilgan ayolni ko‘rish uchun atrofga qarar edi. 33Ayol o‘ziga nima bo‘lganini bilib, qo‘rqib va qaltirab keldi, Isoning oyoqlariga o‘zini tashlab, butun haqiqatni Unga so‘zlab berdi. 34Iso unga:
– Qizim, ishonching seni qutqardi. Eson-omon borib, dardingdan forig‘ bo‘lgil, – dedi.
35Iso shunday deb turgan ham ediki, jamoaboshining uyidan odamlar kelib unga:
– Qizingiz o‘ldi, nega yana Ustozni ovora qilyapsiz? – dedilar. 36Iso bu so‘zlarni eshitib, jamoaboshiga:
– Qo‘rqma, faqat ishongin, – dedi.
37Iso hech kimning ergashishiga yo‘l qo‘ymay, faqat Butrus, Yoqub va uning ukasi Yuhannoni olib ketdi. 38Jamoaboshining uyiga yetganlarida, yig‘i va dod-faryod to‘la bir qiy-chuvga duch kelishdi. 39Iso ichkariga kirib:
– Nega qayg‘uryapsizlar, nega yig‘layapsizlar? Qizcha o‘lgan emas, u uxlab yotibdi, – dedi. 40Ular esa Uning ustidan kulishdi.
Iso hammani tashqariga chiqarib yubordi, qizchaning ota-onasi va shogirdlarini olib qoldi va qizcha yotgan xonaga kirdi. 41Qizchaning qo‘lidan ushlab unga:
– Talifa qumi! – dedi. Bu so‘zning tarjimasi: “Qizim, senga aytaman: o‘rningdan tur!” demakdir.
42O‘n ikki yashar qizaloq shu onda o‘rnidan turib, yura boshladi. Buni ko‘rganlarning aqli shoshdi. 43Iso:
– Buni hech kim bilmasin, – deb ularga qat’iy buyurdi va qizchaga ovqat berishlarini aytdi.
6–BOB
Isoning O‘z yurtida rad qilinishi
1Iso u yerdan jo‘nab, O‘z yurtiga bordi. Shogirdlari ham Uning orqasidan ergashib kelishdi.
2Shanba kuni bo‘lgach, Iso ibodatxonada ta’lim bera boshladi. Uni tinglayotganlarning ko‘pchiligi hayratga tushib:
– Bular Unga qayerdan nasib bo‘lgan ekan? Unga bunday donolikni kim berdi? Qanday qilib Uning qo‘li orqali bunaqa mo‘jizalar sodir bo‘lyapti? 3Maryamning o‘g‘li, Yoqub, Yusuf, Yahudo va Simunning akasi duradgor Iso bu emasmi? Uning singillari ham mana shu yerda, o‘z oramizda turibdi-ku! – deyishdi. Va g‘ashlanib, Isoni rad qilishdi. 4Iso ularga:
– Payg‘ambar o‘z vatanidan, o‘z qarindosh-urug‘lari va uyidan boshqa yerda e’tiborsiz qolmas, – dedi.
5Iso u yerda hech qanday mo‘jiza yaratolmadi. Faqatgina bir muncha bemorlarga qo‘l tegizib, ularni sog‘aytirdi. 6Ularning imonsizligiga ajablandi.
O‘n ikki shogirdni xizmatga yuborish
Shundan so‘ng Iso atrofdagi qishloqlarda kezib ta’lim berardi. 7O‘n ikki shogirdini yoniga chaqirib, ikkita-ikkitadan qilib jo‘natmoqchi bo‘ldi. Ularga yovuz ruhlar ustidan hokimlik qilish uchun qudrat berdi. 8Ularga buyurib: “Yo‘l uchun yolg‘iz hassadan boshqa hech narsa – to‘rva ham, non ham, kamarlaringga mis chaqa ham olmanglar, 9balki oddiygina choriq kiyib, ikki sidra kiyim esa kiymanglar”, – dedi.
10Iso yana dedi: “Agar biron joyda biron uyga kirsangizlar, u yerdan chiqishingizgacha o‘sha uyda qolinglar. 11Agar biron joy odamlari sizni qabul qilmasa va sizga quloq solmasalar, u yerdan chiqayotganingizda ularga ogohlantirish tariqasida oyoqlaringizdan changni qoqib ketinglar. [Sizlarga chinini aytayin, qiyomat kunida u shahardan ko‘ra Sado‘m va G‘amo‘ra shaharlarining holi yengilroq bo‘ladi.]”
12Shunda shogirdlar yo‘lga tushib, xalqni tavba qilishga undab yurishdi. 13Ko‘p jinlarni quvib chiqarishdi va ko‘p kasallarga yog‘ surtib ularni sog‘aytirishdi.
Yahyo payg‘ambarning boshini olish
14Isoning nomi el og‘ziga tushib qolgan edi. Podshoh Hirodning qulog‘iga ham mish-mishlar yetganda, u:
– Yahyo payg‘ambar tirilib kelibdi. Shuning uchun bu Kishi orqali bunday ajoyibotlar sodir bo‘lmoqda, – dedi.
15Boshqalar esa Uni Ilyos payg‘ambar deb hisoblasa, yana boshqalar Uni qadimgi payg‘ambarlar qatorida bir payg‘ambar derdilar.
16Hirod bularni eshitib:
– Bu men boshini kesgan Yahyodan boshqasi emas. U qayta tirilib kelgan, – deb qattiq turdi.
17Hirod o‘z ukasi Filipning xotini Hirodiyaga uylangani sababli Yahyoni qo‘lga olib, zindonga qamatib qo‘ygan edi. 18Chunki Yahyo Hirodga: “Ukangning xotinini olish sen uchun ravo emas”, – deb yurgan edi. 19Hirodiyaning o‘zi Yahyodan achchiqlanib, uni o‘ldirmoqchi bo‘lgan, ammo bu niyatiga yeta olmayotgan edi. 20Hirod esa Yahyoning solih va muqaddas kishi ekanini bilib, undan qo‘rqar va uni himoya qilar edi. Uning so‘zlarini maroq bilan tinglar va ko‘p ishlarni uning maslahati bilan qilardi[11].
21Bir kuni qulay fursat tug‘ilib qoldi. Hirod o‘zining tug‘ilgan kuni munosabati bilan o‘z mansabdorlari, mingboshilari va Jalila yurtining og‘alariga ziyofat berdi. 22Hirodiyaning qizi kirib, raqs tushdi va Hirod bilan ulfatlarining ko‘nglini topdi. Podshoh qizga:
– Nima istasang, tila, men senga beraman, – dedi. 23Unga hatto qasam ichib:
– Mendan nima so‘rasang, beraman, podshohligimning yarmigacha bo‘lsa ham, beraman, – dedi.
24Qiz chiqib onasidan so‘radi:
– Nimani so‘ray?
– Yahyo payg‘ambarning boshini so‘ra! – dedi onasi.
25Qiz shu onda podshoh huzuriga yugurib borib:
– Menga hoziroq laganda Yahyo payg‘ambarning boshini olib berishingizni so‘rayman, – dedi.
26Podshoh juda xafa bo‘ldi. Lekin qasam ichganligi tufayli va mehmonlar xotiri uchun qizning iltimosini rad etishni istamadi. 27U shu ondayoq jallodni yuborib, Yahyoning boshini keltirishni buyurdi. 28Jallod zindonga borib, Yahyoning boshini tanidan judo qildi va laganga solib, qizga olib berdi; qiz esa onasiga topshirdi.
29Yahyoning shogirdlari yuz bergan hodisani eshitib, uning jasadini olgani borishdi va uni dafn etishdi.
Isoning 5000 kishini to‘ydirishi
30Havoriylar[12] Isoning huzuriga to‘planib, qanday ishlar qilishganini, xalqqa nimalar o‘rgatishganini birma-bir aytib berdilar. 31Iso ularga:
– Kelinglar, bir o‘zimiz biron xilvat joyga boraylik, bir oz dam olinglar, – dedi. Chunki kelib-ketuvchilar ko‘pligidan ularning ovqat yeyishga ham vaqti yo‘q edi.
32Iso bilan shogirdlari alohida qayiqqa tushib, xilvat joyga jo‘nab ketishdi. 33Lekin xalq ularning ketayotganini ko‘rdi, ko‘pchilik tanib qoldi. Shunda hamma shaharlardan piyoda yo‘lga tushishdi, Iso bilan shogirdlari borayotgan joyga yugurib borib, ulardan oldin yetib kelishdi. 34Iso qayiqdan chiqqanda, shuncha xaloyiqni ko‘rib, ularga achindi. Chunki ular cho‘ponsiz qo‘ylarga o‘xshardi. Iso ularga ko‘p narsalarni o‘rgatardi.
35Ancha vaqt o‘tgandan so‘ng, shogirdlar Isoning yoniga kelib:
– Bu yer yovon ekan, endi vaqt kech bo‘lib qoldi. 36Xalqni qo‘yib yubor, atrofdagi qishloq va ovullarga borib o‘zlariga non sotib olishsin, yeydigan hech narsalari yo‘q, – deyishdi. 37Iso ularga javoban:
– Sizlar ularga ovqat beringlar! – dedi.
– Nahotki biz ikki yuz kumush tangaga non sotib olib kelib, xalqqa yedirsak? – deb so‘rashdi Undan. 38Iso dedi:
– Qancha nonlaringiz bor? Borib ko‘ringlar.
Ular bilib kelgach:
– Beshta non, ikkita baliq bor ekan, – deyishdi.
39Iso xaloyiqni to‘p-to‘p qilib yashil o‘t ustida o‘tqazishni shogirdlariga buyurdi. 40Xalq yuztadan va elliktadan to‘da-to‘da bo‘lib o‘tirdi. 41Iso beshta non bilan ikkita baliqni oldi va osmonga qarab shukrona duosini o‘qidi. Nonlarni sindirib, xaloyiqqa tarqatish uchun shogirdlariga berdi. Ikkita baliqni ham hammaga taqsimlab berdi. 42Ularning hammalari yeb to‘ydi. 43So‘ng ortib qolgan non burdalari va baliqlarni terib olishdi, to‘la o‘n ikki savat chiqdi. 44Non yeganlar besh mingga yaqin erkak edi.
Isoning suv ustida yurishi
45Iso vaqt o‘tkazmay, shogirdlarini qayiqqa tushirib, narigi tomondagi Baytsayda shahriga suzib o‘tishga majbur qildi. Ungacha O‘zi odamlarga ruxsat beradigan bo‘ldi. 46Xalqni jo‘natib yuborganidan keyin, Iso ibodat qilish uchun toqqa chiqdi.
47Kech kirgach, qayiq ko‘lning o‘rtasida edi, Iso esa yolg‘iz O‘zi quruqlikda edi. 48Shamol shogirdlarga qarshi esar edi. Iso ular qayiqni haydashga qiynalayotganini ko‘rdi.
Subhidam chog‘i[13] Iso ko‘l ustida yurgancha shogirdlari tomon keldi-da, yonlaridan o‘tguday bo‘ldi. 49Shogirdlar esa ko‘l yuzida yurgan Isoni ko‘rib, allaqanday sharpa deb o‘ylab, qichqirib yuborishdi. 50Hammasi ham Uni ko‘rib, yuraklari orqasiga tortib ketdi. Ammo Iso o‘sha zahoti gapga kirib:
– Dadil bo‘linglar! Bu Men, qo‘rqmanglar! – dedi.
51Iso shogirdlari yoniga, qayiqqa tushishi bilan shamol tindi. Shogirdlar haddan tashqari taajjublanib, lol bo‘lib qolishdi. 52Ular non bilan bo‘lgan mo‘jizadan ham ibrat olmagan edilar, aqllari yetmas edi[14].
53Ko‘ldan suzib o‘tib, Genisaret qirg‘og‘iga kelib to‘xtadilar. 54Qayiqdan chiqishlari bilanoq xalq Isoni tanib qoldi. 55Tezda butun o‘sha yurtga xabar yelib bordi. Isoning qayerdaligini eshitganlar esa o‘z kasallarini to‘shakda ko‘tarib borib, Isoni qidirib topguncha yurtni aylanadigan bo‘lishdi. 56Iso qayerga bormasin – qishloqlargami, shaharlargami, ovullargami – odamlar kasallarni ochiq maydonlarga qo‘yar, aqalli kiyimining bir chekkasiga tegish uchun Undan iltimos qilishardi. Unga qo‘l tegizganlar esa shifo topardi.
7–BOB
Diniy urf-odatlar va Xudoning amri
1Farziylar[15] va Quddusdan kelgan ayrim ulamolar Isoning yoniga to‘plandilar. 2Ular Iso shogirdlarining ba’zilari harom, ya’ni yuvilmagan qo‘llari bilan non yeyayotganlarini ko‘rib, ta’na qildilar. 3Sababki, farziylar va umuman yahudiylarota-bobolarining urf-odatini saqlab, qo‘llarini yaxshilab yuvmay hech ovqat yemaydilar. 4Bozordan qaytganlarida ham yuvinmay ovqat yemaydilar. Shuningdek, kosa, tovoq, qozon, kursi yuvish bilan bog‘liq ko‘pgina udumlarga rioya qiladilar.
5Shunday qilib, farziylar va ulamolar Isodan:
– Sening shogirdlaring nega ota-bobolar urf-odatini saqlamaydilar? Nima uchun yuvilmagan qo‘llari bilan non yeyishadi? – deb so‘radilar. 6Iso ularga shunday javob berdi:
– Isha’yo payg‘ambarning karomati siz ikkiyuzlamachilarga juda to‘g‘ri keladi, mana uning kitobida Xudo nima degan:
“Bu xalq Meni hurmatlar tilida,
Lekin dili esa Mendan uzoqdur.
7Ular Menga behudaga o‘qir sanolar,
Insonlar amru ta’limin farz deb”.
8[Sizlar-ku qozon-tovoq chayish bilan bog‘liq va boshqa yana ko‘p udumlarga rioya qilib,] Xudoning amrini tashlaysiz-u, insonlar urf-odatini esa pesh qilasizlar.
9Yana ularga dedi:
– Siz o‘z urf-odatlaringizni deb Xudoning amrlarini bir chetga yig‘ishtirib qo‘yishni boplaysiz-da! 10Muso payg‘ambar aytgan edi: “Ota-onangni hurmat qil”, va “Ota-onasini haqorat qilgan mutlaqo o‘ldirilsin”. 11Ammo sizlar: Agar kim ota yoki onasiga: Mening senga yordamim qurbon, ya’ni Xudoga bag‘ishlangan, – desa, 12u ota yoki onasiga biron yaxshilik qilmasa ham bo‘ladi, deysizlar. 13Shu bilan siz o‘zlaringiz o‘rnatgan urf-odatlaringizni deb Xudoning kalomini bekor qilasizlar. Va shunga o‘xshash yana ko‘p ishlarni qilasizlar.
Insonni nima harom qiladi?
14Keyin Iso butun xalqni yoniga chaqirib, dedi:
– Hammalaringiz Menga quloq solib, miyaga joylang! 15Sirtdan inson ichiga kiradigan hech narsa insonni harom qila olmaydi. Aksincha, inson ichidan chiqadigan narsa insonni harom qiladi. 16[Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!]
17Iso xaloyiq orasidan chiqib uyga kirdi, shogirdlari Undan boyagi masal haqida so‘radilar. 18U ularga dedi:
– Sizlar ham shunchalik befahmmisizlar? Sirtdan insonning ichiga kiradigan hech narsa uni harom qila olmasligini anglamaysizlarmi? 19Bu narsalar insonning qalbiga emas, qorniga kiradi va kerak joydan chiqib ketadi.
Shu bilan
20U yana dedi:
– Insonning ichidan chiqadigan narsalar insonni harom qiladi. 21Chunki ichdan, ya’ni inson qalbidan yomon fikrlar, fahshu zino, qotillik, 22o‘g‘rilik, tamagirlik, badniyatlik, makkorlik, nafsga berilganlik, g‘ayirlik, kufr, manmanlik va nodonlik chiqadi. 23Ana shu yomonliklarning hammasi insonning ichidan chiqib, uni harom qiladi.
G‘ayriyahudiy ayolning ishonchi
24Iso u yerdan chiqib, Tir va Sido‘n taraflariga keldi. Bir uyga kirdi va buni hech kim bilib qolishini istamas edi, lekin yashirina olmadi.
25Qizalog‘ini yovuz ruh chalgan bir ayol Iso haqida eshitib qoldi-da, tez kelib Uning oyog‘iga yiqildi. 26Bu ayol Suriyaning Finikiya muzofotida tug‘ilgan bo‘lib, yahudiy emas edi[16]. Qizidan jinni quvib chiqarishni Isodan iltimos qildi. 27Biroq Iso unga:
– Avval bolalar to‘ysin, bolalardan nonni olib itlarga tashlash yaxshi emas, – dedi. 28Ayol:
– Xuddi shunday, Hazrat, lekin itlar ham bolalar dasturxonidan to‘kilgan ushoqlarni terib yeydi-ku, – deb javob berdi. 29Iso unga:
– Bor, mana shu gaping uchun qizingdan jin chiqib ketdi, – dedi.
30Ayol borib uyiga kelganda, qizini jindan qutulib, to‘shakda yotgan holda ko‘rdi.
Isoning kar-soqovni tuzatishi
31Iso Tir va Sido‘n chegarasidan jo‘nab, O‘nkent viloyatidan o‘tib, yana Jalila ko‘li bo‘yiga keldi. 32Isoning oldiga bir kar-soqovni keltirib, unga qo‘l tegizishini so‘rashdi. 33Iso u odamni xaloyiq orasidan olib chiqib bir chetga tortdi-da, barmoqlarini uning quloqlariga tiqib qo‘ydi va tupurib tiliga tegizdi. 34Keyin osmonga qarab, chuqur xo‘rsindi-da, unga:
– Effatah! – dedi. Bu so‘zning tarjimasi “Ochil!” demakdir.
35Shu onda u odamning quloqlari ochilib, tilga kirdi, ravongina gapira boshladi.
36Iso u yerdagilarga, buni hech kimga aytmanglar, deb buyurdi. Biroq U odamlarga qancha man etsa ham, ular yanada ko‘proq oshkor etishardi. 37Ular haddan tashqari tong qolib: “U hamma narsani yaxshi qiladi, karlarni eshitadigan, soqovlarni gapiradigan qiladi”, – deyishardi.
8–BOB
Isoning 4000 kishini to‘ydirishi
1O‘sha kunlarda yana ko‘pdan-ko‘p odam yig‘ilgan edi. Yeyish uchun hech narsalari qolmaganda, Iso shogirdlarini yoniga chaqirib dedi:
2– Xalqqa achinyapman. Uch kundan beri Mening oldimda turishibdi va yeydigan hech narsalari yo‘q. 3Agar ularni uylariga ovqat bermay jo‘natib yuborsam, yo‘lda holdan toyadilar, chunki ba’zilari olis yerlardan kelishgan.
4Shogirdlari bunga javoban:
– Ularni to‘ydirish uchun bu sahroda kim qayerdan non topa olardi? – deyishdi.
5– Qancha nonlaringiz bor? – so‘radi Iso.
– Yettita, – dedi shogirdlar.
6Shundan keyin Iso xalqqa yerga o‘tirishni buyurdi. Yettita nonni olib, shukrona duosini o‘qib sindirdi va tarqatish uchun shogirdlariga berdi. Shogirdlar xalqqa tarqatishdi. 7Ularda bir oz baliq ham bor edi. Iso duo o‘qib, bularni ham tarqatishni buyurdi. 8Xalq yeb to‘ydi. Ortib qolgan burdalarni terishganda, yetti savat chiqdi. 9U yerda to‘rt mingga yaqin odam bor edi.
Iso xaloyiqqa javob berdi 10va tezda shogirdlari bilan qayiqqa tushib, Dalmanuta yurtiga suzib o‘tdi.
Isodan dalil so‘rash
11Farziylar Isoning oldiga borib, U bilan bahslasha boshladilar. Uni sinab ko‘rish maqsadida ko‘kdan dalil ko‘rsatishini so‘radilar. 12Lekin Iso chuqur xo‘rsindi:
– Nega bu avlod dalilni talab qilyapti? Sizlarga aytib qo‘yay, bu avlodga hech qanday dalil ko‘rsatilmaydi!
13Shunday dedi-yu, ularni qoldirib, yana qayiqqa tushdi va narigi qirg‘oqqa suzib o‘tdi.
Ongsiz shogirdlarni koyish
14Shogirdlar o‘zlari bilan non olishni unutibdilar. Qayiqda bittagina nondan boshqa narsa yo‘q edi. 15Shu orada Iso shogirdlarini ogohlantirib:
– Menga qaranglar, farziylarning va Hirodning xamirturushidan ehtiyot bo‘linglar! – dedi.
16Ular o‘zlaricha: “Buni non olmaganimiz uchun aytdi, chog‘i”, – deb fikr yuritishdi. 17Iso buni bilib qolib, ularga dedi:
– Nega sizlar, nonimiz yo‘q, deb qayg‘uryapsizlar? Hali ham tushunmayapsizlarmi, anglamayapsizlarmi? Hali ham yuragingiz so‘qirmi? 18Nahotki ko‘zlaringiz bo‘lib, ko‘rmaysizlar, quloqlaringiz bo‘lib, eshitmaysizlar? Esingizda yo‘qmi? 19Men beshta nonni sindirib, besh ming kishiga bo‘lib berganimda, sizlar non burdalaridan necha savat terib oldinglar?
– O‘n ikki savat, – dedi ular.
20– Men yettita nonni sindirib, to‘rt ming kishiga bo‘lib berganimda, burdalaridan necha savat terib oldinglar?
– Yetti savat, – deyishdi.
21– Hali ham anglamadinglarmi? – dedi ularga Iso.
Isoning ko‘rni sog‘aytirishi
22Iso Baytsayda qishlog‘iga keldi. Uning oldiga bir ko‘rni olib kelib, unga qo‘l tegizishini so‘rashdi. 23Iso ko‘rning qo‘lidan ushlab, qishloq tashqarisiga olib chiqdi. Ko‘zlariga tupurib, qo‘llarini uning boshiga qo‘ydi-da:
– Biron narsa ko‘ryapsanmi? – deb so‘radi. 24Ko‘r boshini ko‘tarib:
– Odamlarni ko‘ryapman, lekin ular menga yurayotgan daraxtlarday tuyulmoqdalar, – dedi.
25Shundan keyin Iso qo‘llarini yana ko‘rning ko‘zlariga tegizib, unga bir qarashni buyurdi. U ko‘zlarini ochib qarasa, sog‘ayib qolgan, hamma narsani aniq ko‘rayotgan edi. 26Iso uni uyiga jo‘natarkan:
– Qishloqqa kirma, [qishloqda hech kimga buni aytma,] – dedi.
Butrusning Masihni tan olishi
27Iso o‘z shogirdlari bilan Filip Kesariyasiga mansub qishloqlarga ketdi. Yo‘lda U shogirdlaridan:
– Odamlar Meni kim deb hisoblaydilar? – deb so‘radi. 28Shogirdlar dedi:
– Ba’zilari Yahyo payg‘ambar deb, boshqalari Ilyos payg‘ambar deb, yana birlari esa
29Iso ulardan so‘radi:
– Sizlar-chi, Meni kim deb hisoblaysizlar?
Butrus Unga javob berib:
– Sen Masihsan[17], – dedi.
30Bundan so‘ng Iso, Men haqimda hech kimga gapirmanglar, deb shogirdlariga qat’iy buyurdi.
Iso O‘z o‘limi haqida
31Inson O‘g‘li[18] ko‘p azob chekishi, oqsoqollar, oliy ruhoniylar va ulamolar tomonidan rad qilinib, o‘ldirilishi, uchinchi kuni esa qayta tirilishi kerak, deb Iso shogirdlariga uqtira boshladi. 32Bu haqda ochiqdan-ochiq gapirar edi. Shunda Butrus Isoni chetga tortib, fikridan aynitishga harakat qildi. 33Lekin Iso o‘girilib shogirdlarini ko‘rdi-da, Butrusga ta’na qildi:
– Yo‘qol ko‘zimdan, shayton! Sen Xudoning ishlarini emas, inson ishlarini o‘ylayapsan, – dedi.
34Shundan so‘ng Iso xalq bilan shogirdlarini oldiga chaqirib dedi:
– Kimda-kim Menga ergashishni istasa, o‘zidan kechsin va o‘z xochini ko‘tarib[19], orqamdan yursin. 35Kim jonini ayamoqchi bo‘lsa, jonini yo‘qotadi. Kim Men va Injiluchun jonini bersa, jonini qutqaradi. 36Agar inson butun dunyoni egallab olsa-yu, o‘z joniga zarar keltirsa, bundan unga nima foyda? 37Inson o‘z joni evaziga qanday to‘lov topib berarkan? 38Kimki bu vafosizu gunohkor nasl orasida Mendan va Mening so‘zlarimdan uyalar ekan, Inson O‘g‘li ham muqaddas farishtalar bilan birga Otasining ulug‘vorligida kelganda, undan uyaladi.
9–BOB
Iso qiyofasining o‘zgarishi
1Iso ularga yana dedi:
– Sizlarga chinini aytayin, bu yerda turganlardan ba’zilari borki, ular Xudo Shohligi qudrat bilan kelishini ko‘rmaguncha, o‘lim ko‘rmaydilar.
2Oradan olti kun o‘tgach, Iso Butrus, Yoqub va Yuhannoni alohida baland bir toqqa olib chiqdi. U yerda, ularning ko‘zi oldida Isoning qiyofasi o‘zgarib ketdi. 3Uning kiyimlari yarqirab, qorday oppoq tusga kirdiki, yer yuzida hech bir kir yuvuvchi bunday oqartira olmas edi.
4To‘satdan shogirdlarga Ilyos bilan Muso payg‘ambarlar ko‘rindi. Ular Iso bilan suhbatlashayotgan edilar. 5Shunda Butrus Isoga:
– Ustoz! Bizlar uchun bu yerda bo‘lish juda yoqyapti. Uchta chayla yasaylik, birisi Senga, birisi Musoga, birisi Ilyosga, – dedi. 6Lekin u nima deyishini bilmas edi, ularni juda vahima bosgan edi.
7Shu paytda bir bulut paydo bo‘lib, ularga soya soldi. Bulut ichidan:
– Bu Mening sevikli O‘g‘limdir, Unga quloq solinglar! – degan sado keldi.
8Birdaniga shogirdlar atroflariga qarab, yolg‘iz Isodan boshqa hech kimni yonlarida ko‘rishmadi.
9Tog‘dan tushayotganlarida Iso ularga:
– Inson O‘g‘li o‘lib tirilmaguncha, bu ko‘rganlaringni hech kimga aytmanglar, – deb buyurdi. 10Ular esa bu so‘zni diliga tugib olib, o‘lib tirilish o‘zi nima ekan, deb o‘zaro fikrlashar edilar. 11Isodan so‘radilar:
– Nega ulamolar,
12Iso ularga javoban dedi:
– To‘g‘ri, avvalo Ilyos payg‘ambar kelib, hamma narsani yo‘lga qo‘yadi. Xo‘sh, qanday qilib Inson O‘g‘li ko‘p azob chekishi va xo‘rlanishi kerak, degan oyatlar ham bor? 13Biroq Men sizlarga shuni aytaman: Ilyos allaqachon keldi va, u haqida yozilganidek, u bilan o‘z bilganlaricha qildilar[20].
Jin urgan bolani sog‘aytirish
14Iso qolgan shogirdlari yoniga qaytib kelgach, ularning atrofida ko‘p xaloyiqni va ular bilan bahslashayotgan ulamolarni ko‘rdi. 15Xaloyiq Isoni ko‘rishi bilanoq hammasi ajablanib ketishdi. Uning oldiga yugurib borib, salom berishdi.
16Iso ulamolardan:
– Ular bilan nimalar to‘g‘risida bahslashyapsizlar? – deb so‘radi. 17Xaloyiq orasidan kimdir javob berdi:
– Ustoz! Men Sening oldingga o‘g‘limni olib keldim, mana uni tilsiz ruh urgan. 18Yovuz ruh uni qayerda tutib olsa, yerga yiqitib sudraydi. Uning og‘zidan ko‘pik chiqadi, tishlarini g‘ichirlatib qotib qoladi. Sening shogirdlaringga, ruhni quvib chiqaringlar, dedim, lekin ular eplasholmadi.
19Iso bunga javoban:
– Ey imonsiz avlod! Qachongacha sizlar bilan bo‘laman? Qachongacha sizlarga chidayman? Oldimga keltiringlar bolani! – dedi.
20Bolani Isoning oldiga keltirishdi. Yovuz ruh Isoni ko‘rishi bilanoq, bolani qaltiratib tashladi. Bola yerga yiqildi-yu, og‘zidan ko‘pik oqizgancha ag‘nab yotaverdi. 21Iso uning otasiga qarab:
– U bu ahvolga tushganiga necha vaqt bo‘ldi? – deb so‘radi.
– Bolaligidan shunaqa. 22Ruh uni halok qilmoqchi bo‘lib ko‘p martaba olovga, suvga tashladi. Agar qo‘lingdan kelsa, bizlarga rahm qil, yordam bergin, – dedi. 23Iso unga:
– Qo‘limdan kelsami? To‘g‘risi, sen bir oz bo‘lsa ham ishona olsang edi! E’tiqodli kishi hamma imkonga ega bo‘ladi, – dedi. 24Shu on bolaning otasi ko‘z yoshi bilan hayqirib:
– E’tiqod qilaman, Rabbiy! E’tiqodsizligimdan qutqargin! – dedi.
25Xalq yugurishib yig‘ilayotganini ko‘rgan Iso yovuz ruhga do‘q qilib:
– Ey soqov va kar ruh, Men senga buyuraman: boladan chiq va qaytib unga kirma! – dedi.
26Shunda ruh qattiq qichqirib yubordi-da, bolani shiddat bilan qaltiratib undan chiqib ketdi. Bola o‘likday bo‘lib qolganidan, ko‘plar uni o‘ldi, deb aytishdi. 27Lekin Iso uni qo‘lidan ushlab ko‘tardi, bola oyoqqa turdi.
28Iso uyga kirdi. U yolg‘iz ekan, shogirdlari Undan:
– Nega biz jinni quvib chiqarolmadik? – deb so‘radilar. 29Iso ularga dedi:
– Bu toifa jinlarni ibodatdan[21] boshqa yo‘l bilan quvib bo‘lmaydi.
Ikkinchi marta Iso O‘z o‘limi haqida
30Ular u yerdan jo‘nab, Jalila yurti orqali yurib o‘tdilar. Iso esa buni hech kim bilib qolishini istamas edi. 31U shogirdlariga ta’lim berib, shunday dedi:
– Inson O‘g‘li odamlar qo‘liga tutib beriladi. Uni o‘ldirishadi, o‘ldirishgandan uch kun keyin esa U qayta tiriladi.
32Shogirdlar esa bu so‘zlarni tushunmasalar-da, ammo Undan so‘rashga ham botina olmadilar.
Eng katta kim?
33Iso Kafarnahum shahriga keldi. Uyda bo‘lganda, shogirdlaridan so‘radi:
– Yo‘lda ketayotganingizda nimalar haqida bahslashdinglar?
34Ular indamadilar, yo‘lda ular kim eng katta deb bahslashgan edilar.
35Iso o‘tirib, o‘n ikki shogirdini yoniga chaqirdi:
– Kim birinchi bo‘lishni istasa, hammaning oxirida tursin va hammaga xizmatkor bo‘lsin, – dedi.
36So‘ngra bir bolani olib, uni o‘rtalarida turg‘izib qo‘ydi va bolani quchoqlagancha, shogirdlariga dedi:
37– Kim shunday bolalardan birini Mening nomimdan qabul qilsa, u Meni qabul qilgan bo‘ladi. Kim Meni qabul qilsa, u Meni emas, balki Meni Yuborganni qabul qilgan bo‘ladi.
Masihga shogird bo‘lish haqida
38Yuhanno Isoga:
– Ustoz! Sening noming bilan jin quvib chiqarayotgan bir odamni ko‘rib qoldik. U biz bilan yurmayapti, deb unga buni man qildik, – dedi. 39Iso shunday dedi:
– Man qilmang! Chunki Mening nomim bilan mo‘jiza yaratgan hech kim darrov Meni yomonlay olmaydi. 40Kim sizga qarshi bo‘lmasa, u siz tomonda. 41Kim sizga Mening nomim uchun, Masih ummati bo‘lganingiz uchun bir piyola suvgina ichirsa ham, sizlarga chindan aytamanki, u o‘z mukofotidan quruq qolmas.
Yo‘ldan ozish va ozdirish haqida
42“Kim Menga ishongan shu kichiklardan birontasini yo‘ldan ozdirsa, uning bo‘yniga bir tegirmon toshini osib dengizga tashlanishi u uchun yaxshiroq bo‘lar edi.
43Agar qo‘ling seni yo‘ldan ozdirsa, uni chopib tashla. Ikki qo‘ling bilan so‘nmas do‘zax o‘tiga yo‘liqqaningdan ko‘ra, mayib bo‘lib abadiy hayotga erishganing yaxshiroqdir. 44[Do‘zaxilarning qurti ham o‘lmas, o‘ti ham so‘nmas.] 45Agar oyog‘ing seni yo‘ldan ozdirsa, uni chopib tashla. Ikki oyog‘ing bilan so‘nmas do‘zax o‘tiga tashlangandan ko‘ra, cho‘loq bo‘lib abadiy hayotga erishganing yaxshiroqdir. 46[Do‘zaxilarning qurti ham o‘lmas, o‘ti ham so‘nmas.] 47Agar ko‘zing seni yo‘ldan ozdirsa, uni o‘yib tashla. Ikki ko‘zing bilan o‘tli do‘zaxga tashlangandan ko‘ra, bir ko‘z bilan Xudoning Shohligiga kirganing yaxshiroqdir. 48Do‘zaxilarning qurti ham o‘lmas, o‘ti ham so‘nmas.
49Hamma ham o‘tda poklanadi[22], har bir qurbonlik tuzga bulanadi. 50Tuz – yaxshi narsa. Lekin tuz o‘z sho‘rligini yo‘qotsa, uni yana nima bilan sho‘r qilasizlar? Gapingiz tuzli bo‘lsin, o‘zaro tinch-totuv yashanglar”.
10–BOB
Nikoh va ajralish haqida
1Iso u yerdan ketib, Yahudiya o‘lkasiga va O‘rdun daryosining naryog‘iga keldi. Uning atrofiga yana ko‘p xalq yig‘ildi, U O‘z odati bo‘yicha odamlarga yana ta’lim bera boshladi. 2Ba’zi farziylar Uni sinab ko‘rmoq niyatida yaqinlashib:
– Er o‘z xotinidan ajralishiga ijozat beriladimi? – deb so‘radilar. 3Iso bunga javoban:
– Muso sizlarga nimani buyurgan edi? – deb so‘radi.
4– Muso erkak taloq xatini yozib xotinidan ajralishiga ijozat bergan edi, – deyishdi. 5Iso ularga javob berib dedi:
– Bag‘ri toshligingiz uchun Muso sizlarga bu amrni yozib qoldirgan.
6Aslida Xudo dunyoni yaratishidanoq odamlarni erkak va xotin qilib yaratdi.
7
10Uyga kelganlarida, shogirdlar yana shu haqda Isodan so‘radilar. 11U ularga dedi:
– Kim o‘z xotini bilan ajralib boshqasiga uylansa, u xotiniga nisbatan zino qilgan bo‘ladi. 12Xotin ham agar o‘z eridan ajralib boshqasiga tegsa, zino qilgan bo‘ladi.
Isoning bolalarni duo qilishi
13Ularning peshanasiga qo‘lini qo‘ysin, deb Isoning oldiga bolalarni keltirishardi. Shogirdlar esa yetaklab keluvchilarni koyib qo‘yishdi. 14Iso buni ko‘rganda, g‘azablanib dedi:
– Bolalarga yo‘l qo‘yinglar, Mening oldimga kelishiga to‘sqinlik qilmanglar! Mana, Xudoning Shohligi bundaylarnikidir. 15Sizlarga chinini aytayin: kim Xudoning Shohligini bola kabi qabul qilmasa, unga hech kirolmaydi.
16Keyin bolalarni quchoqlab, ularning peshanalarini silab duo qildi.
Boylik va abadiy hayot
17Iso yo‘lga chiqayotganda, kimdir yugurib kelib, Uning oldida tiz cho‘kdi-da:
– Valine’mat Ustozim! Abadiy hayot nasib bo‘lmog‘i uchun nima qilishim kerak? – deb so‘radi. 18Iso unga dedi:
– Nega Meni valine’mat deysan? Birgina Xudodan boshqa hech kim valine’mat emas-ku. 19Sen ilohiy amrlarni bilasan: “Zino qilma. Odam o‘ldirma. O‘g‘rilik qilma. Soxta guvohlik berma. Birovning haqini yema. Ota-onangni hurmat qil”.
20U kishi Isoga javob qaytarib:
– Ustozim! Bularning hammasiga yoshligimdan buyon rioya qilib kelaman, – dedi. 21Iso unga qaradi va yaxshi ko‘rib qoldi.
– Senga bir narsa yetishmaydi, – dedi unga. – Bor, nimaga ega bo‘lsang, hammasini sotib, pulini kambag‘allarga bo‘lib ber. Shundagina osmonda xazinang bo‘ladi. Keyin kel, [xochni olib] orqamdan yur.
22Bu so‘zlardan boyning ta’bi xira bo‘ldi, chunki uning mol-mulki ko‘p edi. U qayg‘urib qaytib ketdi.
23Iso atrofga ko‘z yugurtirib shogirdlariga dedi:
– Pul-dunyosi borlarning Xudo Shohligiga kirishlari naqadar qiyin!
24Shogirdlar bu so‘zlarni eshitib, aqllari shoshdi. Iso esa qayta boshdan so‘z oldi:
– Bolalarim, boylikka umid bog‘laganlar Xudo Shohligiga kirishga qanchalik qiynaladi! 25Boy odamning Xudo Shohligiga kirishidan ko‘ra, tuyaning igna teshigidan o‘tishi osondir.
26Shogirdlar haddan tashqari ajablanib o‘zlaricha:
– Unday bo‘lsa, kim najot topa olarkan? – deyishdi. 27Iso ularga ko‘zini tikib:
– Odamlarga bu imkonsiz, lekin Xudoga emas. Chunki Xudo hamma imkonga egadir, – dedi.
28Butrus so‘z olib Isoga:
– Mana, biz hamma narsani qoldirib, Sening orqangdan ergashib keldik, – dedi. 29Iso bunga javoban dedi:
– Sizlarga rostini aytsam, kim Men va Injil uchun uy-joy, aka-uka, opa-singil, ota-ona, xotin-bolalarini yoki yer-mulkini tashlab ketsa, 30u hozir, bu dunyodayoq duchor bo‘layotgan quvg‘inlar orasida yuz hissa ortiq uy-joylar, aka-ukalar, opa-singillar, ota-onalar, bolalar va yerlarga ega bo‘ladi, kelajak dunyoda esa abadiy hayotga sazovor bo‘ladi. 31Lekin ko‘p birinchilar oxirgi va oxirgilar esa birinchi bo‘ladilar.
Iso uchinchi marta O‘z o‘limi haqida
32Quddusga qarab yo‘l bosar edilar. Iso oldinda ketayotgan edi. Shogirdlari hayron edi, boshqalar esa qo‘rqib-qo‘rqib ergashayotgan edilar. Iso o‘n ikki shogirdini yoniga chaqirib, yana O‘zi bilan nima yuz berishi to‘g‘risida so‘zlay boshladi:
33– Mana, biz endi Quddusga kirib boryapmiz. U yerda Inson O‘g‘lioliy ruhoniylar va ulamolar qo‘liga tutib beriladi. Ular Uni o‘limga mahkum qilib, majusiylarga topshiradilar. 34Ular Uni haqorat qiladilar, qamchilaydilar, yuziga tupuradilar va Uni o‘ldiradilar. Lekin uch kundan so‘ng U qayta tiriladi.
Yoqub bilan Yuhannoning tilagi
35Zabadiy o‘g‘illari Yoqub bilan Yuhanno Isoning oldiga kelib:
– Ustoz, bizning bir tilagimiz bor, uni biz uchun bajo keltirishingni istaymiz, – deyishdi.
36– Sizlar uchun nima qilishimni istaysizlar? – so‘radi Iso. 37Ular:
– Sen ulug‘vor dargohingda bo‘lganingda, birimiz Sening o‘ng tomoningda, boshqamiz esa chap tomoningda o‘tirishimizga ruxsat bergin, – deyishdi. 38Iso ularga:
– Sizlar nima so‘rayotganingizni bilmaysizlar. Men ichadigan
– Chidayolamiz, – deb javob berishdi. Iso ularga dedi:
– Sizlar-ku Men ichadigan
41Qolgan o‘nala shogird buni eshitib, Yoqub bilan Yuhannodan achchiqlana ketishdi. 42Iso esa ularni yoniga chaqirib, dedi:
– Bilasizlarki, xalqlarning hokimlari hisoblanganlar hokimlik qilishdan qolishmaydilar, katta amaldorlar elga o‘z hukmini o‘tkazadilar. 43Ammo sizlarning orangizda bunday bo‘lmasin. Aksincha, orangizda kim katta bo‘lishni istasa, sizlarga xizmatda bo‘lsin. 44Orangizda kim birinchi bo‘lishni istasa, hammangizga qul bo‘lsin. 45Chunki Inson O‘g‘li[24] ham O‘ziga xizmat qildirish uchun emas, balki O‘zi xizmat qilish va O‘z jonini fido qilib, ko‘plarni qutqarish uchun kelgan.
Yerixo shahridagi ko‘rning ko‘zini ochish
46Ular Yerixo shahriga keldilar. Shahardan yana chiqib ketayotganlarida, Isoga O‘z shogirdlari hamda bir talay xaloyiq ergashib borayotgan edi. Yo‘l chekkasida Timeyning o‘g‘li ko‘r Bartimey sadaqa so‘rab o‘tirgan edi. 47U nosiralik Iso o‘tib ketayotganini eshitib:
– Ey Dovud O‘g‘li[25] Iso, menga rahm qil! – deb baqira boshladi. 48Ko‘p odamlar esa uni koyib, jim bo‘lishga majbur qilishdi. Lekin u:
– Ey Dovud O‘g‘li, menga rahm qil! – deb yana qattiqroq hayqirdi.
49Iso to‘xtadi va u odamni yoniga chaqirtirdi. Ko‘rni chaqirgani borganlar unga:
– Qo‘rqma, o‘rningdan tur, U seni chaqiryapti, – deyishdi.
50Ko‘r to‘nini yechib tashlab, o‘rnidan turib ketdi-da, Isoning yoniga keldi. 51Iso undan so‘radi:
– Sen Mendan nima istaysan?
– Ustozim, ko‘zlarim ko‘rsin! – dedi ko‘r. 52Iso unga:
– Bor, ishonching seni qutqardi, – dedi.
O‘sha zahoti ko‘rning ko‘zlari ochilib ketdi. U Isoning ortidan ergashib yo‘l yurdi.
11–BOB
Isoning Quddusga tantanali kirishi
1Quddusga yaqinlashib, Zaytun tog‘i etagidagi Baytfagiya va Baytaniya qishloqlariga kelganlarida, Iso shogirdlaridan ikkitasini jo‘nata turib dedi:
2– Qarshingizdagi qishloqqa boringlar. U yerga kirishingiz bilanoq, hech kim minmagan, bog‘lab qo‘yilgan xo‘tikni topinglar. Uni yechib bu yerga olib kelinglar. 3Agar kim sizlardan: “Nima qilyapsizlar?” deb so‘rab qolsa, “U Rabbimizga kerak, U uni darhol bu yerga qaytarib yuboradi”, deb javob beringlar.
4Ular borib, ko‘chada darvoza yonida bog‘lab qo‘yilgan xo‘tikni topib, yechib olishdi. 5U yerda turgan bir necha kishi ularga:
– Nima qilyapsizlar? Nega xo‘tikni yechyapsizlar? – deyishdi.
6Shogirdlar Iso buyurganidek javob berishdi, odamlar ularni qo‘yib yuborishdi. 7Xo‘tikni Isoning oldiga olib kelishdi. Uning ustiga kiyimlarini yozib qo‘yishdi, Iso unga mindi. 8Ko‘pchilik o‘z kiyimlarini yo‘lga poyandoz qildi. Boshqalar esa dashtdagi daraxtlardan yashil novdalarni kesib, yo‘lga to‘shadilar. 9Oldinda va orqada yurayotganlar:
“Najot bergin![26]
Xudovand nomidan Kelayotgan muborak!
10Otamiz Dovudning yaqinlashgan shohligi mangu bo‘lsin!
Ko‘klardan najot kelsin!”
– deb hayqirishar edilar.
11Iso Quddusga kirib kelib, ma’badga[27] bordi. Hamma narsani ko‘zdan kechirib, vaqt kech bo‘lib qoldi, deb o‘n ikki shogirdi bilan Baytaniya qishlog‘iga ketdi.
Qurib qolgan anjir daraxti
12Ertasi kun Baytaniyadan chiqqanlarida, Iso och qoldi. 13U uzoqdan barglar bilan qoplangan bir anjir daraxtini ko‘rib qoldi, biron narsa topilarmikin, deb unga yaqinlashdi. Daraxtning yoniga kelib, bargdan boshqa hech narsa topolmadi; chunki anjir terish vaqti emas edi. 14Iso daraxtga qarab:
– Bundan keyin abadiy sening mevangni yeguvchi bo‘lmasin! – dedi.
Shogirdlari ham bu gapni eshitishdi.
Oldi-sotdi qiluvchilarni ma’baddan quvish
15So‘ng Quddusga kelishdi. Iso ma’badga kirib, ichkarida oldi-sotdi qilayotganlarni quvib chiqara boshladi. Sarroflarning xontaxtalarini, kabutar sotuvchilarning kursilarini ag‘darib yubordi. 16Ma’bad ichida biron narsa ko‘tarib o‘tishga ham ruxsat bermadi.
17Iso xalqqa ta’lim berayotib dedi:
–
18Ulamolar va oliy ruhoniylar buni eshitganda, Isoni halok etish chorasini topmoq payiga tushdilar. Ammo butun xalq Uning ta’limotiga mahliyo edi, shuning uchun Undan hayiqar edilar.
19Kech bo‘lgach, Iso shahardan tashqariga chiqib ketdi.
Ibodat va ishonch haqida
20Erta bilan ular yana anjir daraxti yonidan o‘tib qarashsaki, daraxt ildizigacha qurib qolgan ekan. 21Butrus bo‘lgan hodisani eslab, Isoga:
– Ustoz! Qara, Sen la’natlagan anjir daraxti qurib qolibdi, – dedi. 22Iso bunga javoban aytdi:
23– Xudoga ishonchingiz bo‘lsin. Sizlarga gapim shuki, agar kim bu toqqa: “Qo‘porilib dengizga otil”, desa-yu, o‘z qalbida shubhalanmay, aytgani bajo kelishiga qattiq ishonsa, aytgani bo‘ladi. 24Binobarin, sizlarga aytaman: siz ibodatda nimaiki so‘rasangiz, olishingizga ishoninglar va erishasizlar. 25Ibodat qilib turganingizda birovda ginangiz bo‘lsa, uni kechirib yuboring, toki osmondagi Otangiz ham sizlarning gunohlaringizni kechirsin. 26[Agar sizlar boshqalarning ayb-gunohlarini kechirmasangizlar, osmondagi Otangiz ham sizlarni kechirmaydi.]
Isoning vakolati haqida savol
27Ular yana Quddusga keldilar. Iso ma’badda aylanib yurgan edi, oliy ruhoniylar, ulamolar va oqsoqollar Uning oldiga kelib 28so‘radilar:
– Sen bu mo‘jizalarni qanday kuch bilan qilyapsan? Bularni qilish uchun Senga kim vakolat bergan?
29Iso ularga shunday javob berdi:
– Men sizlarga bir savol beray. Menga javob bersangizlar, Men ham bu ishlarni qanday vakolat bilan qilayotganimni sizlarga aytaman. 30Yahyo payg‘ambar xalqni suvda tavba qildirish uchun Xudodan[28] vakolat olganmidi, yoki insondanmi? Javob beringlar Menga.
31Ular o‘zlaricha mulohaza yurita boshlashdi: “Agar Xudodan[29] desak, U: Nega Yahyoga ishonmadingizlar? – deydi. 32Ammo insondan desak-chi?”
Vaholanki, ular xalqdan qo‘rqardilar, chunki hammalari Yahyoni haqiqiy payg‘ambar deb hisoblardi. 33Xullas, ular Isoga javoban:
– Bilmaymiz, – deyishdi. Iso ularga:
– U holda Men ham qanday vakolat bilan bu ishlarni qilayotganimni sizlarga aytmayman, – deb javob berdi.
12–BOB
Yovuz bog‘bonlar haqida masal
1Iso xalqqa masallar orqali so‘zlay boshladi:
“Bir odam uzumzor barpo qilibdi. Atrof-tevaragini panjara bilan o‘rab, uzum siqadigan iskanja qurib, qo‘riqchi minorasi o‘rnatibdi-da, bog‘ni bog‘bonlarga ijaraga berib, o‘zi vaqtincha boshqa mamlakatga ketibdi.
2Mavsumida uzumzorning hosilidan olish uchun bog‘bonlarning oldiga bir xizmatkorini yuboribdi. 3Bog‘bonlar esa uni tutib urishibdi va hech narsa bermasdan qaytarib yuborishibdi. 4Bog‘ egasi yana boshqa bir xizmatkorini ularning oldiga yuboribdi. Ular esa tosh bilan uning boshini yorib, xo‘rlab chiqarib yuborishibdi. 5Yana boshqasini yo‘llabdi, unisini esa o‘ldirishibdi. Boshqa bir qancha xizmatkorini yuboraveribdi, ammo bog‘bonlar ularning ba’zisini urib, ba’zisini o‘ldirishibdi.
6Bog‘ egasining endi birgina odami qolibdi, u ham bo‘lsa, sevikli o‘g‘li ekan. U: “O‘g‘limni hurmat etarlar”, – deb, bog‘bonlar oldiga uni yuboribdi. 7Lekin ular bir-biriga:
– Bu merosxo‘r-ku! Qani, uni o‘ldiramiz, shunda meros bizga qoladi, – deyishibdi. 8O‘g‘lini ushlab, o‘ldirib, bog‘dan tashqariga chiqarib tashlashibdi.
9Endi bog‘ egasi nima qilar ekan? U kelib bog‘bonlarni o‘ldiradi, bog‘ini esa boshqalarga topshiradi.
10Nahotki sizlar shu oyatni hech o‘qimagan bo‘lsangiz:
“Binokorlar keraksiz deb tashlagan tosh
Naq binoning peshtoqidan joy oldi.
11Bu Xudovand irodasi tufaylidir,
Bizga esa ajoyibot timsolidir””[30].
12Din peshvolari buni eshitib, Isoni qo‘lga olishga intildilar. Chunki U bu masalni o‘zlari haqida aytganini tushundilar. Biroq xalqdan qo‘rqqanlaridan, Uni qoldirib ketdilar.
Xudoning haqi Xudoga
13Isoni tilidan tuzoqqa ilintirish uchun Uning oldiga farziylardan va Hirod odamlaridan ba’zilarini yubordilar. 14Ular kelib:
– Ustoz, – dedilar, – biz bilamizki, Sen odilsan, biror kishiga xushomadgo‘ylik qilmaysan. Odamlarga yuz-xotir qilmasdan, Xudoning yo‘lini to‘g‘ri o‘rgatasan. Seningcha, Qaysarga[31] soliq to‘lash dinga muvofiqmi, yoki yo‘q? Bizlar beraylikmi, bermaylikmi?
15Iso ularning munofiqligini bilar edi.
– Nima, Meni sinab ko‘rmoqchimisizlar? Menga bir dinor[32] olib kelinglar, bir ko‘rayin, – dedi.
16Ular olib kelgach, Iso so‘radi:
– Bu surat va yozuv kimniki?
– Qaysarniki, – dedi ular. 17Iso ularga:
– Qaysarning haqini Qaysarga, Xudoning haqini Xudoga beringlar, – dedi.
Buni eshitganlar juda hayron bo‘ldilar.
Qiyomat haqida savol
18Bundan keyin o‘liklar tirilmaydi, deb aytadigan sadduqiylar Isoning oldiga kelib, Undan so‘radilar:
19– Ey Ustoz! Muso payg‘ambar bizga shunday yozib qoldirgan: “Agar kimning akasi o‘lib, uning xotini qolib, ammo undan farzand qolmagan bo‘lsa, unda ukasi akasining xotiniga uylanib, u uchun avlod yaratsin”[33]. 20Xo‘sh, yetti aka-uka bor ekan. Birinchisi xotin olib, nasl qoldirmay o‘lib ketibdi. 21Ikkinchisi o‘sha xotinni olib, farzand ko‘rmay olamdan o‘tibdi. Uchinchisining boshiga xuddi shu ko‘rgilik tushibdi. 22Shuningdek, aka-ukalarning yettovi ham o‘sha xotinga uylanib, farzand ko‘rmay olamdan o‘tibdilar. Oxirida xotin ham qazo qilibdi. 23Xo‘sh, qiyomatda ular tirilganda, xotin qaysi birining xotini sanalar ekan? Yettovi ham unga uylangan ekanlar-ku!
24Iso ularga shunday javob berdi:
– Sizlar Muqaddas Kitobni ham, Xudoning qudratini ham bilmaysizlar, ana shu sababdan adashyapsizlar.
25O‘liklar tirilganda, na uylanadilar va na erga tegadilar, balki bamisoli osmondagi farishtalarday bo‘ladilar.
26Nahotki sizlar Musoning kitobida,
Eng muhim ilohiy amr
28Ulamolardan biri ularning munozara qilayotganini eshitib, Isoning ularga yaxshi javob berib turganini ko‘rdi. U Isoning oldiga kelib:
– Butun ilohiy amrlarning eng muhimi qaysi biri? – deb so‘radi. 29Iso unga javob berib dedi:
– Butun amrlarning eng muhimi shu: “Tingla, ey Isroil! Rabbimiz bo‘lgan Xudovand – yagona Xudovanddir. 30Rabbing bo‘lgan Xudovandni butun qalbing bilan, butun joning bilan, butun onging bilan va butun quvvating bilan sevgin”. Mana bu eng muhim amr. 31Ikkinchisi esa undan kam emas, chunonchi: “O‘zgani o‘zing kabi sevgin”. Bulardan buyuk amr yo‘q.
32– Yaxshi gapirding, Ustoz, – dedi ulamo Isoga. – Xudo yagona, Undan boshqa xudo yo‘q, deb to‘g‘ri aytding. 33Uni butun qalb, butun ong, butun jon va butun quvvat bilan sevish, o‘zgani esa o‘zimizni sevganday sevish kerak. Bu – har qanday qurbon so‘yish va nazr-niyoz atashdan[34] a’loroqdir.
34Iso uning oqilona javob berganini ko‘rib:
– Sen Xudoning Shohligidan uzoqda emassan, – dedi.
Shundan keyin boshqa hech kim Undan so‘rashga jur’at etmadi.
Masih kimning o‘g‘li?
35Iso ma’badda ta’lim berayotib, savol tashladi:
– Qanday qilib ulamolar MasihniDovudning O‘g‘li deydilar? 36Dovudning o‘zi Muqaddas Ruh ilhomi bilan deganki:
“Xudovand mening Rabbimga aytdi:
Yovlaringni oyoqlaring ostiga yiqitmagunimcha,
Sen Mening o‘ng tomonimda o‘ltirib turgin”[35].
37Demak, Dovudning o‘zi Masihni Rabbim deb atagan bo‘lsa, qanday qilib Masih uning o‘g‘li bo‘ladi?
Ko‘pchilik xalq esa Isoni ishtiyoq bilan tinglar edi.
Soxta dindorlikka qarshi ogohlantirish
38-39Iso xalqqa nasihat qilib yana shunday dedi:
– Uzun kiyimlar kiyish, xalq yig‘inlarida alik olish, ibodatxonalarda hurmatli o‘rinda va ziyofatlarda to‘rda o‘tirishni yaxshi ko‘radigan ulamolardan ehtiyot bo‘linglar! 40Ular beva ayollarning uy-joylarini shilib, xo‘ja ko‘rsinga uzoq duo o‘qiydilar. Mana shular og‘irroq jazoga duchor bo‘ladilar.
Beva ayolning xayr-ehsoni
41Iso ma’bad xazinasi qarshisida o‘tirib, xalqning sadaqa qutisiga qanday pul solayotganiga qarab turar edi. Bir to‘da boylar anchagina pul tashladilar. 42Bir kambag‘al beva ayol ham kelib, ikki chaqa[36] tashladi.
43Shunda Iso shogirdlarini yoniga chaqirib dedi:
– Sizlarga chinini aytayin, bu kambag‘al beva ayol qutiga pul tashlaganlarning hammasidan ham ko‘proq tashladi. 44Chunki boshqalarning barchasi o‘zlarining ortiqcha pullaridan tashladilar. Ammo bu ayol o‘zining tirikchilik tashvishlariga qaramasdan, bor-yo‘g‘ini tashladi.
13–BOB
Iso oxirzamon haqida
1Iso ma’baddan chiqib ketayotganda, shogirdlaridan biri:
– Ustoz, qara, naqadar chiroyli toshlar, naqadar hashamatli binolar! – dedi. 2Iso unga javob berib:
– Bu hashamatli binolarni ko‘ryapsanmi? Bu yerda biror-bir g‘isht butun qolmaydi, hammasi vayron bo‘ladi, – dedi.
3Iso Zaytun tog‘ida, ma’badning ro‘parasida o‘tirgan vaqtda Butrus, Yoqub, Yuhanno va Idris Undan alohida so‘radilar:
4– Bizga ayt-chi, bu aytganlaring qachon yuz beradi? Bularning amalga oshishini ko‘rsatadigan belgi qanday bo‘ladi?
5Iso shogirdlariga qarab so‘z boshladi:
“Hech kim sizlarni yo‘ldan ozdirmasligi uchun ehtiyot bo‘linglar! 6Chunki ko‘p kishilar Mening nomim bilan kelib: “Men U bo‘laman”, – deb ko‘plarni yo‘ldan ozdiradilar. 7Siz yiroq-yaqindan urush xabarlarini eshitganda, cho‘chimanglar. Garchi bular sodir bo‘lishi kerak bo‘lsa-da, bu hali so‘nggi nihoya emas. 8Xalq xalqqa qarshi, podshohlik podshohlikka qarshi ko‘tariladi. Ayrim joylarda zilzilalar, qahatchiliklar, qo‘zg‘olonlar bo‘ladi. Bu hodisalar esa bamisli to‘lg‘oqning boshidir.
9Sizlar esa o‘zingizga ehtiyot bo‘linglar. Chunki sizlarni adliyaga topshirib, ibodatxonalarda uradilar. Men tufayli sizlarni hokimlar va podshohlar huzurida turg‘izib qo‘yadilar, sizlar esa Mening guvohlarim bo‘lasizlar. 10Chunki avvalo barcha xalqlarga InjilXushxabari targ‘ib qilinishi lozim.
11Sizlarni topshirish uchun olib borayotganlarida, nima aytamiz, deb oldindan o‘ylamanglar, qayg‘urmanglar. O‘sha soatda nima nasib etsa, uni aytinglar. Chunki o‘shanda sizlar emas, balki Muqaddas Ruh[37] gapiradi. 12Aka ukasini, ota bolasini o‘limga topshiradi. Bolalar o‘z ota-onalariga qarshi chiqib, ularni o‘ldiradilar. 13Mening nomim tufayli hamma sizlardan nafratlanadi. Lekin oxirigacha chidagan qutuladi”.
Buyuk musibat va Isoning olamga qaytishi
14“Doniel payg‘ambar karomat qilib aytgan “dahshatli razolat”[38] nomunosib joyda turganini ko‘rganingizda (o‘qigan o‘zi tushunsin!) Yahudiyada bo‘lganlar tog‘larga qochishsin. 15Tomning ustida bo‘lganlar pastga tushib uyidan biron narsa olib kelish uchun uyiga kirishmasin. 16Dalada bo‘lganlar choponini olgani orqasiga qaytishmasin. 17U kunlarda homilador va emizikli ayollarning holiga voy! 18Qochishingiz qishga to‘g‘ri kelmasligi uchun ibodat qilinglar. 19Chunki o‘sha kunlarda shunday musibat bo‘ladiki, Xudo dunyoni yaratganidan to hozirgacha bunday bo‘lmagan va qaytib sodir bo‘lmaydi. 20Agar Rabbimiz o‘sha kunlarni qisqartirmaganda edi, hech bir jonzod omon qololmas edi. Lekin U tanlagan kishilar uchungina o‘sha kunlarni qisqartiradi.
21Agar o‘shanda kimdir sizlarga: “Masih mana bu yerda”, yoki: “Mana u yerda”, – deb aytsa, ishonmanglar. 22Chunki soxta masihlar va soxta payg‘ambarlar paydo bo‘lib, iloji bo‘lsa, tanlanganlarni ham yo‘ldan ozdirish uchun g‘aroyibotlar va mo‘jizalar ko‘rsatadilar. 23Sizlar esa ehtiyot bo‘linglar. Mana, Men hammasini sizlarga oldindan aytib qo‘ydim.
24Ammo o‘sha kunlarda, o‘sha musibatdan keyin quyosh tutilib, oy xiralanadi. 25Yulduzlar osmondan tushib, samoviy kuchlar larzaga keladi. 26U vaqt Inson O‘g‘li bulutlar ichida, buyuk qudrat va shon-shuhrat bilan kelayotganini ko‘radilar. 27O‘shanda U farishtalarini yuborib, osmonning bir burchidan boshqa burchigacha, yerning to‘rt tomonidan O‘zining tanlagan kishilarini to‘plab oladi”.
Hushyor bo‘lish haqida
28“Anjir daraxtidan ibrat olinglar: uning shoxlari ko‘karib barglar chiqarayotganda, yoz yaqinlashganini bilasizlar. 29Shunga o‘xshab, bu ishlarning sodir bo‘layotganini ko‘rganda bilinglarki, U yaqindir, bo‘sag‘ada turibdi. 30Sizlarga chinini aytayin: bu nasl o‘tmasdanoq, bularning hammasi sodir bo‘ladi. 31Yeru osmon bitar, lekin Mening so‘zlarim bitmas.
32O‘sha kun yoki soat haqida birgina Otamdan boshqa hech kim bilmaydi; O‘g‘il ham, osmondagi farishtalar ham bilmaydilar. 33Ko‘z-quloq bo‘lib turinglar, hushyor bo‘lib ibodat qilinglar; chunki o‘sha vaqt-soat qachon kelishini bilmaysizlar.
34Bu xuddi safarga jo‘nagan uy egasiga o‘xshaydi. U o‘z uy-ro‘zg‘orini xizmatkorlariga topshirib, har biriga biron vazifa berib, darvozabonga esa hushyor bo‘lib turishni buyurib, jo‘nab ketibdi. 35Xuddi shunday, sizlar ham hushyor bo‘lib turinglar. Chunki uy Egasi qachon kelishini – kechqurunmi, yarim tundami, xo‘rozlar qichqirgandami, yoki ertalabmi – bilmaysizlar. 36Mabodo U nogahon kelib, sizlarni g‘aflat uyqusida ko‘rmasin!
37Sizlarga nima aytayotgan bo‘lsam, hammaga aytganimdir: hushyor bo‘lib turinglar!”
14–BOB
Isoni o‘ldirish rejasi
1Yahudiylar xamirturushsiz non yeydigan Fisih[39] bayramiga ikki kun qolgan edi. Oliy ruhoniylar va ulamolar Isoni hiyla bilan tutib, o‘ldirish uchun fursat poylab turgan edilar. 2Ular:
– Bu ish faqat bayram kunlarida bo‘lmasligi kerak, yana xalq g‘alayon qilmasin, – deyishdi.
Isoga sunbul moyi quygan ayol
3Iso Baytaniya qishlog‘ida moxov Simunning uyida mehmon bo‘lib o‘tirgan edi, bir ayol ganchdan yasalgan idishda sof, qimmatbaho sunbul moyi olib keldi. Idishni sindirib, moyni Isoning boshiga quydi. 4Ba’zilar bundan g‘azablanib, bir-biriga:
– Bu moyni bunday isrof etishning nima keragi bor edi? 5Mana, bu moyni uch yuz kumush tangadan ham ko‘proqqa sotib kambag‘allarga taqsimlab berish mumkin edi-ku! – deb ayolni qattiq koyishdi.
6– Qo‘yinglar uni! – dedi Iso. – Nega ayolni xijolatda qoldiryapsizlar? U Men uchun ezgu ish qildi. 7Kambag‘allar har doim sizlar bilan birga bo‘ladilar. Istagan vaqtingizda ularga ezgulik qila olasizlar. Lekin Men doim sizlar bilan birga bo‘lmayman. 8Ayol qo‘lida borini berdi. U Mening tanamga xushbo‘y moy surtib, hozirdan dafnga tayyorladi. 9Sizlarga chinini aytayin: InjilXushxabari dunyoning qaysi yerida targ‘ib qilinsa, bu ayol ham eslanib, uning qilgan ishi yodga olinadi.
10Shunda o‘n ikki shogirddan biri bo‘lgan Ishqariyot Yahudo chiqib, Isoni tutib berish uchun oliy ruhoniylarning oldiga bordi. 11Ular buni eshitib, sevindilar va Yahudoga pul berishga ahd qildilar. U esa Isoga xiyonat qilish uchun qulay payt izlay boshladi.
Qutlug‘ ziyofat va Isoga xiyonat
12Yahudiylar xamirturushsiz non yeydigan Fisih bayramining birinchi kunida qurbon qo‘zisini so‘yish kerak edi. Bu kunda shogirdlar Isoga:
– Fisih bayram taomini qayerda yemoqchisan? Biz borib tayyorgarchilik qilaylik, – deyishdi. 13Iso shogirdlaridan ikkitasini yuborayotib, ularga dedi:
– Shaharga boringlar, sizlarga ko‘zada suv ko‘tarib ketayotgan odam uchraydi; uning orqasidan boringlar. 14U kiradigan uyning egasiga: “Ustozimiz: Shogirdlarim bilan Fisih bayram taomini yeydigan xona qayerda, deb so‘rayapti”, deb aytinglar. 15U kishi sizlarga shinam, tayyorlab qo‘yilgan katta boloxonani ko‘rsatadi. U yerda biz uchun hozirlik ko‘ringlar.
16Shogirdlar jo‘nashdi. Shaharga kirganlarida, xuddi Isoning aytganini topdilar va Fisih bayram taomini tayyorladilar. 17Oqshom bo‘lgach, Iso o‘n ikki shogirdi bilan birga u yerga keldi.
18Ular yeb o‘tirganlarida Iso:
– Sizlarga chinini aytayin, Men bilan taom yeyayotgan sizlardan bir kishi Meni tutib beradi, – dedi. 19Shogirdlar xafa bo‘lib, birin-ketin:
– O‘sha men emasmi? – deb Undan so‘ray boshladilar. [Va shogirdlardan biri yana:
– O‘sha men emasmi? – dedi.]
20Iso ularga javoban dedi:
– O‘n ikki shogirdimdan biri-da, kim Men bilan birga kosaga non ivitib yesa, o‘shadir. 21To‘g‘ri, Inson O‘g‘lining taqdiri oyatda yozilganiday ketyapti. Lekin Inson O‘g‘lini tutib beradigan o‘sha odamning holiga voy! U odamning tug‘ilmagani o‘zi uchun yaxshiroq bo‘lar edi.
22Ular ovqatlanayotganda, Iso nonni oldi, duo o‘qib sindirdi va shogirdlariga berib:
– Olinglar, yenglar, bu Mening tanamdir, – dedi. 23Kosani ham oldi va shukrona duosini o‘qib ularga uzatdi. Hammalari undan ichdilar. 24Iso ularga dedi:
– Bu ko‘plar uchun to‘kiladigan, Yangi Ahdni[40] kuchga kiritadigan Mening qonimdir. 25Sizlarga chinini aytayin: Xudoning Shohligida Men yangi sharob ichadigan kungacha uzum ne’matini boshqa ichmayman.
26So‘ng ular kuylab, Zaytun tog‘i tomon ketdilar.
Butrusning Isodan tonishi haqida karomat
27Iso shogirdlariga dedi:
– Bu tunda hammangiz Mendan yuz o‘girasizlar. Chunki
“Men cho‘ponni jarohatlayman,
Qo‘ylar o‘zi tarqab ketadi”.
28Biroq Men o‘lib tirilganimdan keyin, sizlarni Jalilada kutaman.
29Butrus Isoga:
– Agar hamma Sendan yuz o‘girsa ham, men o‘girmayman! – dedi. 30Iso unga:
– Senga rostini aytsam, bugun, shu kechasiyoq, xo‘roz ikki marta qichqirmasdanoq, sen Mendan uch marta tonasan, – dedi.
31Lekin Butrus yana ta’kid bilan o‘zinikini tasdiqlab:
– Men Sen bilan birga o‘lishim kerak bo‘lsa ham, Sendan aslo tonmayman, – dedi. Boshqa hamma shogirdlar ham shunday deyishdi.
Isoning bog‘dagi ibodati
32So‘ngra Getsemaniya degan bir joyga keldilar. Iso shogirdlariga:
– Men ibodat qilgunimcha, sizlar bu yerda o‘tirib turinglar, – dedi.
33Butrus, Yoqub va Yuhannoni O‘zi bilan birga olgan Iso vahimaga tushdi va qattiq qayg‘ura boshladi. 34Shogirdlariga:
– Mening jonim o‘lim oldidaligini sezib, juda qiynalmoqda. Shu yerda qolinglar-da, sergak turinglar, – dedi.
35Bir oz nari ketib yerga yiqildi, agar iloji bo‘lsa, bu soatning alami meni chetlab o‘tsin, deb ibodat qildi.
36– Ey aziz Otam[41]! – dedi. – Sen hamma narsaga qodirsan, bu
37Shogirdlari oldiga qaytib kelgach, ularni uxlab yotgan holda ko‘rdi. Butrusga dedi:
– Simun! Uxlayapsanmi? Bir soatgina ham uyg‘oq o‘tira olmadingmi? 38Vasvasaga tushmaslik uchun hushyor bo‘lib, ibodat qilib turinglar. Ruh tetik, tana esa zaifdir.
39Iso yana borib, o‘sha so‘zlarni aytib ibodat qildi. 40U qaytib kelib, shogirdlarini yana uxlab yotgan holda ko‘rdi. Ularning ko‘zlarini g‘aflat bosgan edi. Unga nima deb javob berishlarini bilmas edilar.
41Uchinchi marta borib kelib, Iso shogirdlariga dedi:
– Sizlar hali ham beparvo uxlab, rohatlanib yotibsizlarmi? Bas endi, mana vaqt-soati keldi, Inson O‘g‘li gunohkorlar qo‘liga tutib berilyapti. 42Turinglar, ketaylik! Mana, Menga xiyonat qiluvchi yaqinlashib qoldi.
Isoning qo‘lga olinishi
43Iso hali gapirib turganda, o‘n ikki shogirdidan biri Yahudo qo‘qqisdan kelib qoldi. Uning yonida oliy ruhoniylar, ulamolar va oqsoqollar tomonidan yuborilgan, qilich va tayoq ushlagan olomon bor edi. 44Xoin Yahudo: “Men kimni o‘psam, u O‘sha Kishidir. Uni ushlanglar va ehtiyot qilib olib ketinglar”, – deb ular bilan til biriktirgan edi.
45Yahudo keliboq, Isoga yaqinlashdi-da:
– Ustoz! Ustoz! – deb Uni o‘pdi.
46Shu onda odamlar Isoga dast solib, Uni ushlab olishdi. 47Isoning yonida turganlardan biri qilichini qinidan sug‘urdi-da, oliy ruhoniy qaroliga bir urib qulog‘ini kesib tashladi.
48Iso ularga dedi:
– Sizlar Meni qo‘lga olish uchun qaroqchiga qarshi chiqqandek qilichu tayoqlar bilan qurollanib kelibsizlar. 49Men esa har kuni ma’badda sizning orangizda edim, ta’lim berardim, sizlar-chi, Meni qo‘lga olmadingizlar. Ammo zotan oyatlar bajo kelishi lozim.
50O‘shanda hamma shogirdlari Isoni tashlab, qochib ketishdi. 51Yalang‘och tanasini choyshabga o‘ragan bir yigit ham Isoga ergashib borayotgan edi. Askarlar uni ushlab olganda, 52u choyshabni tashlab, ulardan yalang‘och holda qochib qutuldi.
Iso yahudiylarning Oliy Kengashi oldida
53Isoni bosh oliy ruhoniyning oldiga olib keldilar. Uning yoniga hamma oliy ruhoniylar, oqsoqollar va ulamolar yig‘ildilar. 54Butrus esa Isoga uzoqdan, to oliy ruhoniyning hovlisi ichigacha ergashib kelgandi. Xizmatkorlar bilan birga olov yonida o‘tirib, isindi.
55Oliy ruhoniylar va Oliy Kengashning[42] barcha a’zosi Isoga o‘lim jazosi berish uchun Unga qarshi guvoh izlar edilar, lekin topolmas edilar. 56Ko‘p odamlar Unga qarshi soxta guvohlik berayotgan bo‘lsalar-da, ammo bergan guvohliklari bir-biriga mos kelmas edi. 57Soxta guvohlardan ba’zilari so‘zga chiqib shunday der edilar:
58– U: “Inson qo‘li bilan qurilgan bu ma’badni Men buzib tashlayman-u, uch kunda inson qo‘llarisiz, boshqa bir ma’badni tiklayman”, – deganini eshitgan edik.
59Lekin bu xususda ham guvohlarning bergan ma’lumotlari bir-biriga zid edi.
60Bundan keyin bosh oliy ruhoniy o‘rtaga chiqib Isodan so‘radi:
– Sen nega hech javob qaytarmaysan? Ularning Senga qo‘ygan ayblariga nima deysan?
61Iso esa indamadi, hech javob qaytarmadi. Bosh oliy ruhoniy yana Undan so‘radi:
– Muborak Xudoning O‘g‘li – Masih Senmisan?
62Iso:
– Men O‘shaman va siz Inson O‘g‘lini qodir Tangrining o‘ng tomonida o‘tirib, osmon bulutlari bilan kelayotganini ko‘rasizlar, – dedi.
63Shundan keyin bosh oliy ruhoniy o‘z kiyimlarini yirtib:
– Bizlarga yana guvohlarning nima keragi bor? 64Kufr ketganini o‘zlaringiz eshitdingizlar. Bunga nima deysizlar? – dedi.
Hammalari Uni o‘limga loyiq deb topishdi. 65Ba’zilar Unga tupura boshlashdi. Uning yuz-ko‘zini bog‘lab, mushtlaganlaricha:
– Payg‘ambarligingni ko‘rsat-chi! – deyishardi. Xizmatkorlar ham Uni shapaloqlashardi.
Butrusning Isodan tonishi
66Butrus pastdagi hovlida ekan, oliy ruhoniyning xizmatkor ayollaridan biri kelib qoldi. 67Isinib turgan Butrusni ko‘rib, unga tikilib qaradi-da:
– Sen ham nosiralik Iso bilan birga eding-ku! – dedi. 68Lekin Butrus inkor etdi:
– Sen nima deyapsan o‘zi, tushunmayapman, anglamayapman, – dedi-yu, boshqa yoqqa, tashqi hovliga chiqib ketdi. Shu payt xo‘roz qichqirdi.
69Xizmatkor ayol uni yana uchratib, u yerda turganlarga:
– Bu ulardan biri-ku! – deb so‘zlay boshladi. 70Butrus yana inkor etdi.
Bir ozdan keyin u yerda turganlar yana Butrusga gapira boshlashdi:
– Haqiqatan sen ulardan birisan, jalilaliksan, [lahjang juda o‘xshaydi].
71– Sizlar aytayotgan bu Odamni men tanimayman! – deb Butrus la’nat o‘qib, qasam icha boshladi.
72Naq shu payt xo‘roz ikkinchi marta qichqirdi. Isoning: “Xo‘roz ikki marta qichqirmasdanoq, sen Mendan uch marta tonasan”, – degan so‘zi Butrusning esiga tushib, yig‘lay boshladi.
15–BOB
Iso hokim Pilatning oldida
1Tong otar-otmas, oliy ruhoniylar, oqsoqollar va ulamolar hamda Oliy Kengashning qolgan a’zolari maslahatlashib olishdi va Isoni bog‘latib, Pilatga olib borib topshirishdi. 2Pilat Isodan:
– Sen yahudiylarning Podshosimisan? – deb so‘radi.
– O‘zing aytding, – deb javob berdi Iso.
3Oliy ruhoniylar Uni ko‘p masalada ayblayotgan edilar. 4Pilat yana Unga:
– Sen hech narsaga javob bermaysanmi? Ko‘ryapsan-ku, Senga qarshi ayblar juda ko‘p! – dedi. 5Lekin Iso boshqa hech javob bermadi. Pilat bunga hayron qoldi.
6Har bayramda Pilat xalqning iltimosiga binoan bir mahbusni ozod qilar edi. 7O‘shanda isyon vaqtida qotillik qilgan Barabba ismli bir kishi o‘z sheriklari bilan qamoqda edi. 8Xalq yangitdan qiy-chuvlashib, Pilatdan har doim qilib kelgan ishni ular uchun ado etishni so‘ray boshladi.
9-10Oliy ruhoniylar Isoni ko‘rolmaganlaridan tutib berganliklarini bilgan Pilat:
– Yahudiylarning Podshosini oldingizga chiqarib yuborishimni istaysizlarmi? – deb so‘radi. 11Oliy ruhoniylar esa, buning o‘rniga yaxshisi Barabbani ozod qilishini talab qilinglar, deb xalqni qo‘zg‘ab qo‘yishdi. 12Pilat yana ularga xitob qildi:
– Unday bo‘lsa, sizlar yahudiylarning Podshosi deb atagan Kishini nima qilishimni istaysizlar?
13– Uni xochga mixlab qo‘y! – deb qaytadan shovqin-suron ko‘tarishdi. 14Pilat so‘radi:
– U nima yomonlik qilibdi?
– Uni xochga mixlab qo‘y! – deb yana kuchliroq baqirishdi.
15Shundan keyin Pilat xalqni mamnun qilay, deb ularning oldiga Barabbani chiqarib yubordi. Isoni esa rosa savalatgandan so‘ng xochga mixlash uchun
Isoni haqorat qilish
16Askarlar Isoni hukumat saroyidagi mahkama binosiga olib borib, butun bo‘linmani Uning boshiga to‘plashdi. 17Unga shohona to‘n kiydirishdi va tikanlardan toj o‘rib boshiga qo‘yishdi.
18– Yashavor, ey yahudiylarning Podshosi! – deb Uni qutlay boshlashdi. 19Qamish bilan Uning boshiga urib, yuziga tupurishdi. Uning oldida tiz cho‘kib, ta’zim qilishdi.
20Uni shunday masxara qilganlaridan keyin, Undan shohona to‘nni yechib olib, O‘zining kiyimlarini kiydirishdi va Uni xochga mixlash uchun olib ketishdi.
Isoni xochga mixlash
21Iskandar va Rufning otasi, kirineyalik Simun ismli bir kishi daladan kelib o‘tib ketayotgan edi. Bu kishini Isoning xochini ko‘tarib borishga majbur qilishdi.
22Nihoyat Isoni “Boshsuyagi” ma’nosini beruvchi Go‘lgota degan joyga olib kelishdi. 23Unga mirra[43] aralashtirilgan sharob berishdi, lekin U ichmadi. 24Bundan so‘ng Isoni xochga mixlab qo‘yishdi. Uning kiyimlarini esa o‘zaro bo‘lishib, kim nima oladi, deb qur’a tashlashdi.
25Uni xochga mixlaganlarida soat to‘qqiz[44] edi. 26Boshi ustida “Yahudiylarning Podshohi” deb Uning aybini ko‘rsatadigan yozuv bor edi. 27Iso bilan birga ikki qaroqchini ham – birini Uning o‘ng tomoniga, ikkinchisini esa chap tomoniga xochga mixlab qo‘ydilar. 28[Shunday qilib, “U jinoyatchilar qatorida turdi”, degan oyat bajo bo‘ldi.]
29O‘tib ketayotganlar boshlarini chayqagancha Isoni haqoratlashardi:
– Hey ma’badni buzib uch kun ichida tiklaydigan! 30O‘zingni O‘zing qutqarib, xochdan tushib ko‘r-chi!
31Oliy ruhoniylar va ulamolar ham ularga qo‘shilib, Isoni masxaralay ketishdi. Ular bir-biriga:
– Boshqalarni qutqardi, O‘zini esa qutqara olmaydi! 32Isroilning Podshosi Masih endilikda xochdan tushsin, toki biz ko‘rib Unga ishonaylik! – deyishardi.
Iso bilan birga xochga mixlanganlar ham Uni so‘kar edilar.
Isoning jon berishi
33Tush chog‘i butun yerni qorong‘ilik qoplab, soat uchgacha[45] davom etdi. 34Soat uchda Iso baland ovoz bilan:
– Elohi, Elohi, lamo shavaqtani? – deb faryod qildi. Bu so‘zning tarjimasi: “Tangrim, Tangrim, nega Meni tashlab qo‘yding?” – demakdir.
35U yerda turgan ba’zilar buni eshitib:
– Qarang, U Ilyos payg‘ambarni chaqiryapti-ku, – deyishdi. 36Shunda birov yugurib borib, shimgichni sirkaga botirib, qamishning uchiga ilib qo‘ydi-da, Isoga ichirmoqchi bo‘ldi. U:
– To‘xtanglar, ko‘raylik-chi, Ilyos kelib xochdan tushirarmikan, – dedi.
37Ammo Iso qattiq faryod qildiyu jon berdi. 38Ma’baddagi parda[46] yuqoridan pastgacha yirtilib, ikkiga bo‘linib ketdi. 39Isoning qarshisida turgan yuzboshi Uning shunday qattiq faryod qilib jon berganini ko‘rib:
– Haqiqatan ham bu Odam Xudoning O‘g‘li ekan! – dedi.
40U yerda uzoqdan qarab turgan ayollar bor edi. Ular orasida magdalalik Maryam, kichik Yoqub bilan Yusufning onasi Maryam hamda Salomiya bor edilar. 41Iso Jalilada ekanligida, ular Unga xizmat qilib ergashib kelgan edilar. U yerda Iso bilan birga Quddusga kelgan boshqa ko‘p ayollar ham bor edi.
Isoni dafn qilish
42Juma kuni kech kirishiga sal qolgan, dam olish kuniga tayyorgarlik qilish vaqti tugayotgan edi. 43Shunda Oliy Kengashning taniqli a’zosi, Xudo Shohligiga ko‘z tikib yurgan arimateyalik Yusuf jur’at etib, Pilatning huzuriga bordi va Isoning jasadini so‘radi. 44Pilat Uning darrov o‘lganiga hayron bo‘ldi. Yuzboshini chaqirib:
– Uning o‘lganiga ko‘p bo‘ldimi? – deb so‘radi. 45Yuzboshidan bilib olgach, jasadni Yusufga berdi.
46Yusuf kafan sotib oldi. Isoni xochdan tushirib olib, kafanga o‘radi va qoyada o‘yilgan qabrga qo‘ydi. Keyin qabrning og‘ziga bir toshni yumalatib keltirib, qo‘yib ketdi. 47Magdalalik Maryam bilan Yusufning onasi Maryam esa Isoning qayerga ko‘milganini ko‘rdilar.
16–BOB
Isoning tirilishi
1Shanba kungi dam olish vaqti tugagach, magdalalik Maryam, Yoqubning onasi Maryam va Salomiya borib Isoga surtish uchun atirlar sotib oldilar. 2Yakshanba kuni juda barvaqt turib, tong otarda qabrga bordilar. 3Ular bir-biriga:
– Qabr og‘zidagi toshni biz uchun kim ag‘darib beradi? – deyishdi.
4Boshlarini ko‘tarib qarashsaki, tosh allaqachon ag‘darilgan ekan; u juda ham katta edi. 5Qabr ichiga kirib, o‘ng tomonda o‘tirgan oq kiyimli bir yigitni ko‘rdilaru, cho‘chidilar.
6Yigit ularga:
– Qo‘rqmanglar! – dedi. – Sizlar xochga mixlangan nosiralik Isoni izlamoqdasizlar. U tirildi, U bu yerda yo‘q. Mana Uning qo‘yilgan joyi! 7Endi sizlar borib Uning shogirdlariga, ayniqsa Butrusga: “U sizlarni Jalilada kutyapti; sizlarga aytganidek, Uni o‘sha yerda ko‘rasizlar”, – deb aytinglar.
8Ayollar qabrdan chiqib, yugurib qochib ketdilar. Ularni qaltiroq va dahshat bosgan edi. Qo‘rqqanlaridan hech kimga biron narsa aytmadilar.
Isoning shogirdlariga zohir bo‘lishi
9Yakshanba kuni erta saharda tirilgan Iso birinchi bo‘lib yetti jindan qutqargan magdalalik Maryamga ko‘rindi. 10Maryam borib, ilgari Iso bilan birga bo‘lgan, endi esa motam tutib yig‘layotgan kishilarga xabar yetkazdi. 11Biroq ular Isoning tirik ekanligini va Maryam Uni ko‘rganligini eshitsalar ham, ishonmadilar.
12Shundan keyin Iso yo‘lda bir qishloq tomon ketayotgan ikkita shogirdiga boshqacharoq qiyofada ko‘rindi. 13Ular esa qaytib kelib, boshqalarga xabar yetkazishdi, lekin ularga ham ishonmadilar.
14Nihoyat, Iso O‘zining yeb-ichib o‘tirgan o‘n bir shogirdiga zohir bo‘ldi. Uni tirilgan holda ko‘rgan odamlarga ishonmay, imonsiz qolganlari, diydasini qotirgani uchun ularga ta’na qildi.
Isoning so‘nggi so‘zlari va osmonga ko‘tarilishi
15Iso shogirdlariga dedi: “Butun jahon bo‘ylab yuringlar va hamma tirik jonga InjilXushxabarini targ‘ib qilinglar. 16Kim ishonib, suvda imon keltirsa, najot topadi. Ishonmagan esa mahkum bo‘ladi. 17Quyidagi alomatlar imonlilarga hamroh bo‘ladi: Mening nomim bilan jinlarni quvib chiqaradilar. Yangi tillarda so‘zlaydilar. 18Qo‘llariga ilon olib ko‘tarsalar yoki halokatli biron narsa ichsalar ham, ularga zarar yetmaydi. Bemorlarga qo‘llarini qo‘yganda, ular sog‘ayib ketadilar”.
19Rabbimiz Iso shogirdlariga ushbularni tayinlab bo‘lgach, osmonga ko‘tarildi va Xudoning o‘ng tomoniga o‘tirdi.
20Shogirdlar esa ketib, hamma yoqda voizlik qilib yurdilar. Rabbimiz ularga ko‘maklashar va paydo qilgan mo‘jizalar orqali O‘z kalomini tasdiqlar edi.
Omin.
LUQO XUSHXABAR
1–BOB
Muqaddima
1Oramizda avj olgan voqealarni hikoya qilishga kirishgan ko‘plarning tashabbuslari ma’lumdir. 2Bu bo‘lib o‘tgan hodisotlarni boshdanoq o‘z ko‘zlari ila ko‘rib, bizga naql qilgan kishilar Ilohiy Kalomning shohidu xizmatkorlari bo‘lmishlar. 3Shunday qilib, men ham boshidan hammasini sinchiklab tekshirganimdan keyin, ey muhtaram Teofil[1], bu voqealarning tafsilotini tartib ila sizga yozib berishni munosib ko‘rdim, 4toki siz berilgan ma’lumotlarning juda asosli ekanini bilingiz.
Yahyo payg‘ambarning tug‘ilishi haqida karomat
5Yahudiya yurtida Hirod hokimlik qilayotgan davrda ruhoniylarning Abiyo ajdodidan Zakariyo ismli bir ruhoniy bor edi. Uning xotini esa Horun avlodidan bo‘lib, oti Elisabet edi. 6Bularning ikkovi ham solih va xudojo‘y kishilar bo‘lib, Xudovandning butun amru farmonlariga bekami-ko‘st rioya qilib yurishar edi. 7Lekin Elisabet pushtsiz bo‘lganidan, ularning farzandi yo‘q edi; buning ustiga ikkovi ham qartayib qolgan edilar.
8Xizmat navbati o‘z avlodiga qolgan bir kunda Zakariyo Xudo huzurida ruhoniylik xizmatini o‘tab turgan edi. 9Ruhoniylar odati bo‘yicha, Xudovand ma’badiga[2] kirib xushbo‘y tutatqilar tutatish qur’asi unga nasib etgan edi. 10Tutatqi tutatish vaqtida katta jamoat tashqarida ibodat qilayotgan edi. 11Shu payt Xudovandning bir farishtasi tutatqi tutatiladigan qurbongohning o‘ng yog‘ida paydo bo‘lib, Zakariyoga zohir bo‘ldi. 12Zakariyo uni ko‘rib, esankiradi-yu vahimaga tushdi.
13Farishta unga dedi:
– Zakariyo, qo‘rqma, chunki sening iltijolaring ijobat bo‘ldi. Xotining Elisabet senga bir o‘g‘il tug‘ib beradi va uning ismini Yahyo qo‘yasan. 14U senga shodlik va baxt-saodat keltiradi, uning tug‘ilganidan ko‘plar quvonadi. 15U Xudovand nazarida ulug‘ kishi bo‘ladi, mayu sharobni sira ichmaydi. Onasi qornidan u Muqaddas Ruhga[3] to‘lib tushadi. 16Isroil farzandlaridan ko‘plarini u o‘zlarining Egasi – Xudovandga qaytarib qo‘yadi. 17U Ilyos payg‘ambarning ruhi va qudrati ila Rabbimiz oldida yurib keladi. Otalar dilini farzandlariga qaytarib, osiy bandalarning fikrini solihlar tomon moyil qilib, hozirlanmish bir xalqni Rabbimizga taqdim etadi.
18Zakariyo farishtaga:
– Men bunga qanday amin bo‘laman? Mana, o‘zim qarib qoldimu, xotinim yoshi ham o‘tib qoldi, – dedi. 19Farishta unga javob berdi:
– Men Xudo oldida turgan Jabroilman, senga bu gaplar to‘g‘risida xushxabar yetkazish uchun yuborilganman. 20O‘z vaqtida bajo bo‘lajak so‘zlarimga ishonmaganing uchun, mana endi tildan qolasan. Bu ishlar amalga oshadigan kungacha gapirolmaysan, – dedi.
21Shu orada Zakariyoni kutib turgan xalq uning ma’badda imillab qolganiga hayron bo‘ldi. 22Zakariyo xalq oldiga chiqqach, so‘zlamoqqa tili aylanmadi. Xalq uning ma’badda vahiy ko‘rganligini tushundi. Zakariyo gung bo‘lib qolgani uchun, ular bilan imo-ishora orqali muloqot etdi.
23Diniy xizmat muddati tugagach, Zakariyo uyiga qaytib bordi. 24Oradan kunlar o‘tib, uning xotini Elisabet homilador bo‘ldi. U besh oy yashirinib yurdi. 25“Bu menga Rabbimning nazarlari tushgan shu kunlarda bo‘ldi, – derdi u. – U menga e’tibor berib, el ichida yuzi qoralikdan qutqardi”.
Iso Masihning tug‘ilishi haqida karomat
26Elisabetning homiladorligiga olti oy bo‘lgach, Xudo farishta Jabroilni Jalilaning Nosira degan shahriga, 27Dovud avlodidan Yusuf ismli yigitga unashtirilgan bir qizga yubordi. Qizning oti Maryam edi. 28Farishta uning oldiga kirib:
– Salom, ey Xudo yorlaqagan! Xudovand sen bilan. Ayollar ichra muboraksan, – dedi.
29Maryam esa farishtani ko‘rib, uning so‘zlaridan sarosimaga tushdi. “Bu qanaqa salomlashish bo‘ldi?” – deya ko‘nglidan o‘tkazdi.
30Farishta unga dedi:
– Maryam, qo‘rqma, sen Xudodan inoyat topding. 31Mana, sen homilador bo‘lib, o‘g‘il tug‘ajaksan va Uning ismini Iso qo‘yursan. 32U ulug‘ bo‘lgay, Xudoyi Taoloning O‘g‘li deb nom olgay. Xudoyi Taolo Unga otasi Dovudning taxtini bergay. 33U Yoqub xonadoni[4] uzra abadiy podshohlik qilur va bu podshohlikning cheki bo‘lmagay.
34Maryam:
– Men hali er ko‘rmagan bo‘lsam, bu qanday bo‘ladi? – deb so‘radi farishtadan. 35Farishta javob berdi:
– MuqaddasRuh sening ustingga tushib keladi, Xudoyi Taoloning qudrati seni qoplaydi. Shu sababli sendan tug‘ilajak muqaddas bola Xudoning O‘g‘li deyilur. 36Mana, bepusht deb yurishgan qarindoshing Elisabet ham qariligida o‘g‘ilga homilador bo‘ldi. Homilasi oltinchi oyda. 37Zero Xudoning biron kalomi puchga chiqmas.
38Shunda Maryam:
– Mana, men Xudovandning bandasiman. Menga aytganing kelsin, – dedi. Farishta esa uning yonidan g‘oyib bo‘ldi.
Maryam Elisabetning uyida
39Maryam o‘sha kunlardayoq zudlik bilan yo‘lga tushib, tog‘lik yurtga, Yahudo qabilasiga mansub bir shaharga bordi. 40U Zakariyoning uyiga kirib Elisabet bilan salomlashdi. 41Elisabet Maryamning salomini eshitgani zamon uning qornidagi bolasi o‘ynoqlab ketdi. Elisabet Muqaddas Ruhga to‘ldi-da, 42baland ovoz bilan xitob qilib dedi:
– Sen ayollar ichra muboraksan, qorningdagi bola ham muborakdir! 43Ne baxtki, Rabbimning onalari menga tashrif ayladilar! 44Sening saloming qulog‘imga yetishi bilanoq qornimdagi bola quvonchdan o‘ynoqlab ketdi. 45Ey e’tiqod qilgan, baxtlisan! Chunki Xudovand senga aytganlarini amalga oshirgay.
46Maryam shunday dedi:
47“Jon-tanim-la Xudovandni ulug‘layman,
Xaloskor Tangrim ila ko‘nglim shod-xurram.
48Men bandayi haqiriga U nazar soldi.
Endi meni barcha avlodlar olqagay.
49Qodir Tangri azimkorlik ko‘rsatdi menga;
Uning ismi – muqaddasdir.
50Uning marhamatlari nasib etgay
Undan qo‘rqqan avlod-ajdodlarga.
51Kuchini U ko‘rsatdi-da qo‘ldan keluvchi,
Manmanlarni o‘z xayollari-la to‘zday to‘zitdi.
52Taxtlaridan tushirdi hukmdorlarni,
Balandga ko‘tardi haqir-mo‘minni.
53Ochlarni to‘yg‘izib baxt-saodatli qildi,
Quppa-quruq jo‘natdi boylikka o‘chni.
54Ota-bobomizga bergan va’dasi bo‘y-la,
Ibrohimga hamda uning zurriyotiga
55Shafqat qilishni yodda tutib mangu,
O‘g‘loni – Isroilga himmat ayladi”.
56Shunday qilib, Maryam uch oycha Elisabet bilan bo‘lib, o‘z uyiga qaytib keldi.
Yahyo payg‘ambarning tug‘ilishi
57Elisabetning oy-kuni to‘lib, o‘g‘il tug‘di. 58Qo‘ni-qo‘shni va qarindoshlari Xudovandning unga ko‘rsatgan buyuk marhamatini eshitib, u bilan birga quvonishdi. 59Sakkizinchi kuni bolani sunnat qilgani olib borishdi. Unga otasining ismini – Zakariyo qo‘ymoqchi bo‘lishdi. 60Bunga bolaning onasi e’tiroz bildirib:
– Yo‘q, ismini Yahyo qo‘yamiz, – dedi. 61Lekin boshqalar:
– Qarindosh-urug‘ing orasida bu ism bilan atalgan hech kim yo‘q-ku, – deyishdi unga.
62Shu payt otasiga ham imo-ishora qilib, undan bolaga qanday ism qo‘ymoqchi ekanligini so‘rashdi. 63Zakariyo bir taxtacha talab qildi va: “Uning ismi Yahyo bo‘ladi”, – deb yozib qo‘ydi. Hamma hayron qoldi. 64O‘sha zahoti Zakariyoning og‘zi ochilib, tilga kirdi. U Xudoni ulug‘lab gapira boshladi.
65Atrofda yashovchilarning hammasini vahima bosdi. Bu haqdagi ovoza butun tog‘lik Yahudiya o‘lkasiga yoyilib, og‘izga tushib ketdi. 66Eshitgan barchaning fikri bular bilan band bo‘lib: “Ajabo, bu bola kim bo‘lar ekan?” – deb yurishdi. Chunki Xudovandning qo‘li unda namoyon edi.
Zakariyoning payg‘ambarona madhiyasi
67Chaqaloqning otasi Zakariyo Muqaddas Ruhga to‘lib, bashorat qilib dedi:
68“O‘z xalqini yo‘qlab, asoratdan qutqargan Rabbimiz
Isroilning Xudovandiga hamdu sanolar!
69U quli Dovud xonadonidan chiqqan
Qudratli Najotkorni berdi bizga;
70Qadimdan muqaddas payg‘ambarlar orqali so‘zlaganiga muvofiq,
71U barcha ashaddiy dushmanlarimiz qo‘lidan bizni qutqargay.
72Ota-bobomizlarga marhamat aylab,
Ular-la qilgan muqaddas ahdini yodladi.
73Otamiz Ibrohimga qasamyod qilganiga ko‘ra,
U yovlarimiz qo‘lidan bizni qutqarib,
74Umrimiz boricha O‘z panohida bexatar saqlab,
75Muqaddaslik va solihlik ila
O‘ziga xizmat qilmog‘imizga iloj topajak.
76Sen ham, ey chaqaloq,
Haq Taoloning payg‘ambari deb nom olasan.
Zero sen Rabbimiz oldida yurib,
U qadam bosar yo‘lni muhayyo qilursan.
77Uning xalqiga gunohlari afv bo‘lib,
Najot topajaklarini anglatarsan.
78Zero Xudoyimiz mehr-shafqati ila
Yuksaklikdan najot tongi yorishdi,
Ufqimizni ravshan qilib yubordi.
79Zulmatda, o‘lim soyasida o‘tirganlarga ziyosin sochdi,
Oyoqlarimizni esa tinchlik yo‘liga burdi”.
80Shunday qilib, bola Yahyo ulg‘ayib va ruhan quvvatlanib, Isroilga ko‘rinadigan kunigacha cho‘l-sahrolarda bo‘ldi.
2–BOB
Iso Masihning tug‘ilishi
1O‘sha kunlarda Qaysar[5] Avgust, butun
4Shuningdek, Yusuf ham Jalilaning Nosira shahridan Yahudiyaga, Dovudlar shahri Baytlahmga bordi. Chunki u Dovud nasabi va xonadonidan edi. 5U o‘ziga unashtirilgan qiz, homilador Maryam bilan birga ro‘yxatdan o‘tmoqchi bo‘ldi. 6Ular o‘sha yerda bo‘lganlarida esa Maryamning oy-kuni to‘ldi. 7U o‘zining to‘ng‘ich o‘g‘lini tug‘di. Uni yo‘rgaklab, oxurga yotqizib qo‘ydi, chunki musofirxonada ularga joy yo‘q edi.
Cho‘ponlar va farishtalar
8O‘sha yurtda cho‘ponlar bor edi. Ular tunda suruvlarini poylab, dalada tunar edilar. 9To‘satdan Xudovandning farishtasi ularning oldida paydo bo‘ldi va ilohiy nur ularning ko‘zlarini qamashtirdi. Bu dahshat cho‘ponlarni vahimaga soldi.
10– Qo‘rqmanglar! – dedi ularga farishta. – Men sizlarga el-xalqni cheksiz quvontirajak Xushxabarni keltirdim. 11Bugun Dovudlar shahrida sizlar uchun Xaloskor tug‘ildi. U Rabbimiz – Masihdir[6]. 12Mana, sizlarga Uning belgisi: yo‘rgaklangan, oxurda yotgan chaqaloqni topasizlar.
13Birdaniga farishta yonida lak-lak samoviy qo‘shinlar bo‘y ko‘rsatdi. Ular Xudoga hamdu sano aytishardi:
14“Samodagi Xudoga hurmatu izzat,
Yerdagi bandalarga tinchligu marhamat!”
15Farishtalar ular oldidan osmonga ko‘tarilgan zamon, cho‘ponlar o‘zaro so‘z qotdilar:
– Qani, kelinglar, Baytlahmga borib, Xudovand bizga bildirgan bu voqeani ko‘raylik!
16Ular yugura borishib, Maryam, Yusuf va oxurda yotgan chaqaloqni topdilar. 17Ko‘rishiboq, chaqaloq haqida o‘zlariga aytilgan bashoratdan so‘zladilar. 18Hamma eshitganlar cho‘ponlarning gapiga juda hayron bo‘lishdi. 19Maryam esa bu so‘zlarning barini diliga tugib olib, chuqur o‘ylab yurdi. Oxiri cho‘ponlar:
20– Biz hamma narsani ayni aytilganidek topdik, – deb, eshitib ko‘rganlari uchun Xudoga hamdu sano o‘qib, qaytdilar.
Isoni Xudoga bag‘ishlash marosimi
21Oradan sakkiz kun o‘tib, chaqaloqni sunnat qilmoq lozim bo‘ldi. Maryam homilador bo‘lishidan oldin farishta unga buyurganiday, bolaning ismini Iso qo‘ydilar.
22Musoning Qonunida[7] bayon etilgan chilla davri[8] tamom bo‘lgach, Xudovandga bag‘ishlash uchun Isoni Quddusga olib keldilar. 23Chunki Xudovand Qonunida: “Tug‘ilgan har bir to‘ng‘ich o‘g‘il Xudovandga bag‘ishlansin”, deb bitilgan. 24Yana Xudovand Qonunida aytilishicha, ular “ikkita musicha yoki ikkita kaptar palaponini” qurbon qilishga niyat qildilar.
25O‘sha vaqtda Quddusda Shim’o‘n nomli bir odam bor edi. U solih va dindor bo‘lib, Isroilning tasalli topish zamonini intizor bo‘lib kutar edi. Muqaddas Ruh esa unga yor edi. 26MuqaddasRuh unga: “Sen Xudovand yuborgan Masihni ko‘rmaguningcha, o‘lmaysan”, deb ilhom bergan edi.
27Shunday qilib, Shim’o‘n Muqaddas Ruh ta’sirida ma’badga bordi. Isoning otasiyu onasi Ilohiy Qonunda buyurilgan marosimlarni ijro qilaylik, deb chaqaloqni ichkari olib kirganlarida, 28Shim’o‘n chaqaloqni quchog‘iga bosib, Xudoni ulug‘lab dedi:
29“Hoy Egam, Sen aytgan so‘zingga muvofiq,
Qulingga endi tinch javob bergaysan.
30Zeroki o‘z ko‘zim-la ko‘roldim
31Barcha ellar uchun hozirlagan najoting,
32Turli elu xalqlarga ilohiy nur sochuvchi,
Xalqing Isroilga esa sharaf keltiruvchi najoting”.
33Isoning otasi Yusuf va onasi U haqda aytilgan bu so‘zlarga hayron bo‘lishdi. 34Shim’o‘n ularni duo qilib, Isoning onasi Maryamga dedi:
– Mana shu yotgan go‘dak Isroilda ko‘plarning qulashi hamda yuksalishiga sababchi bo‘ladi, ilohiy sinoat deb ko‘p qarshilik qo‘zg‘aydi. 35Sening qalbingga ham bu tig‘ sanchilar, ko‘plarning qalbidagi fikr-xayoli ham oshkor bo‘lib qolar.
36U yerda Osher qabilasidan Fanuilning qizi Anna ismli juda keksa bir payg‘ambar ayol ham bor edi. U yosh er ko‘rib, yetti yilda tul qolgan edi. 37Sakson to‘rt yoshar beva endi ma’baddan hech ayrilmasdi, ro‘za tutardi, kechayu kunduz toat-ibodat qilib, Xudo xizmatida edi. 38Shu onda u ham yaqinlashib, Xudovandni madh etgancha Quddusning najot kuniga ko‘z tikib yurganlarning hammasiga bu bola haqida so‘zlay boshladi.
39Yusuf bilan Maryam Xudovand Qonunida buyurilgan butun udumlarni bajo keltirgandan keyin Jalilaga, o‘z shaharlari Nosiraga qaytib bordilar. 40Bola esa o‘sib, hikmatga boy va ruhan baquvvat bo‘la borgan sayin, Xudoning inoyati Unda namoyon bo‘lar edi.
O‘smir Iso ma’badda
41Isoning ota-onasi har yili Fisih bayramida Quddusga borar edilar. 42Iso o‘n ikki yoshga to‘lganda, ular yana odatdagiday bayram uchun Quddusga bordilar.
43Bayram kunlari tamom bo‘lib, ular uyga qaytar ekanlar, o‘smir Iso Quddusda qoldi. Isoning ota-onasi esa buni payqamadilar. 44U boshqalar bilan birga kelyapti, deb o‘yladilar. Bir kunlik yo‘l yurishgach, qarindosh bilan tanishlari orasida Isoni qidira boshladilar. 45Uni topolmay, qidira-qidira Quddusga qaytdilar.
46Uch kundan so‘ng Uni ma’baddan topdilar. U muallimlar orasida o‘tirib, ularni tinglar va ham savollar berar edi. 47Uni tinglayotganlar bari Uning fahm-idrokiga va berayotgan javoblariga hayron edilar. 48Ota-onasi Uni ko‘rib, ajablandilar. Onasi Unga:
– Bolam, nega bizni bunday ovora qilding? Mana, otang bilan men juda qayg‘urib Seni qidirib kelyapmiz, – dedi. 49Iso ularga:
– Meni qidirishingizning nima keragi bor edi? Yoki Otamning ishlari bilan mashg‘ul bo‘lishim kerakligini bilmas edingizmi? – dedi.
50Ammo ular Uning aytgan so‘zlarini tushunmadilar. 51Iso ular bilan birga jo‘nab, Nosiraga qaytib keldi. Ularga itoatli bo‘lib yurdi. Onasi esa bu gaplarning hammasini diliga tugib oldi. 52Shunday qilib, Iso zakovatda ham, yoshda ham ulg‘ayib borib, Xudo va bandalarining mehrini qozonar edi.
3–BOB
Yahyo payg‘ambarning o‘rtaga chiqishi
1Qaysar Tiberius saltanatining o‘n beshinchi yili edi. YahudiyadaPo‘ntiy Pilat, Jalilada Hirod, Itureya bilan Traxonit viloyatlarida uning ukasi Filip, Avilina yurtida esa Lisaniy hokimlik qilar edilar. 2Hanan va Kayafa oliy ruhoniy lavozimida edilar.
O‘sha vaqtda sahroda yashayotgan Zakariyoning o‘g‘li Yahyoga Xudo kalomi keldi. 3Yahyo O‘rdun daryosi atrofidagi butun yurtlarni keza boshladi, xalqni tavba-tazarru qilishga va gunohlari kechirilishi uchun suvga cho‘mib imon keltirishga chorladi. 4Bu voqea xuddi Isha’yo payg‘ambarning kitobida bitilgan oyatga to‘g‘ri keladi:
“Mana, cho‘lda nido yangramoqda:
Xudovand yo‘lini tayyorlangiz,
Ravon aylangiz so‘qmoqlarin! – deya.
5Neki soy bor, to‘lajak lim-lim,
Har tog‘u tosh cho‘kajak bir qur.
Qing‘ir-qiyshiq yo‘llar rostlanib,
Past-balandliklar tekis bo‘lur,
6Har bir bashar Xudo najotin ko‘rur”.
7Yahyo o‘z huzurida suvga cho‘mib imon keltirish uchun kelayotgan xalq ommasiga xitob qildi:
– Hoy ilonlar zoti-yey! Boshingizga kelayotgan Xudo g‘azabidan qochishni sizlarga kim uqtirdi? 8Bundan buyon tavba qilganingizga yarasha samara beringlar! O‘zingizcha: Otamiz Ibrohim, deb o‘ylab o‘tirmanglar. Men sizlarga: Xudo shu toshlardan Ibrohimga avlod tiklashga qodir, deyapman. 9Hozirdan daraxtlar ildizida bolta yotibdi-ku. Endi yaxshi meva bermagan har bir daraxt kesilib olovga tashlanadi.
10Xaloyiq Yahyodan so‘radi:
– Unday bo‘lsa, biz nima qilishimiz kerak?
11U javob berib dedi:
– Kimning ikkita ust-boshi bo‘lsa, birini muhtojlarga bersin. Kimning oziq-ovqati bo‘lsa, u ham shunday qilsin.
12Soliqchilardan ba’zilari ham suvda imon keltirish uchun kelib, Yahyodan:
– Ustoz, biz nima qilishimiz kerak? – deb so‘rashdi. 13Yahyo:
– Sizlarga buyurilganidan ortig‘ini talab qilmanglar, – deb javob berdi. 14Ba’zi bir askarlar ham undan:
– Xo‘sh, bizlar nima qilishimiz kerak? – deb so‘radilar. Yahyo ularga:
– Hech talonchilik qilmanglar, hech kimning haqini yemanglar, o‘z maoshingiz bilan qanoatlanib yuringlar, – dedi.
15Xaloyiq umidvor bo‘lib, Yahyo haqida: “Bu Masih emasmikin?” – deb ko‘ngildan o‘tkazib turar edi. 16Yahyo esa hammaga javoban dedi:
– Men sizlarni suvgagina cho‘mdirib yuribman. Lekin bundan so‘ng mendan qudratli Kishi kelmoqda, men Uning choriq iplarini yechishga ham munosib emasman. U sizlarni Muqaddas Ruhga va otashga cho‘mdiradi. 17Uning panshaxasi qo‘lida tayyor turibdi, U O‘z xirmonini shopirib tashlaydi: bug‘doyni O‘z omboriga to‘plab, somonni esa so‘nmas o‘tda yondirib yuboradi.
18Yahyo yana ko‘p narsalar xususida xaloyiqqa nasihat qilib, Xushxabarni bayon etar edi. 19Viloyat hokimi Hirod ham Yahyo tarafidan fosh bo‘lib qoldi. Chunki u o‘z ukasining xotini Hirodiyani olgan va boshqa bir qator yomonliklar ham qilgan edi. 20Shunday qilib, Hirod qilg‘iliklari yetmaganday, buning ustiga Yahyoni zindonga qamatib qo‘ydi.
Isoning Xudo tomonidan tasdiqlanishi
21Barcha xaloyiq suvga cho‘mib imon keltirayotgan vaqtda, Iso ham suvga cho‘mdi. U ibodat qilib turganda osmon ochilib ketdi 22va MuqaddasRuh jism tusini olib, kaptar shaklida Uning ustiga tushib keldi. Osmondan esa: “Sen Mening sevikli O‘g‘limsan, Sendan mamnunman”, – degan sado keldi.
Isoning nasabnomasi
23Iso O‘z xizmatini boshlagan vaqtda o‘ttiz yoshlar chamasida edi. U Yusufning o‘g‘li hisoblanar edi.
Yusuf esa – Eli o‘g‘li,
24Mattot o‘g‘li, Leviy o‘g‘li, Malkiy o‘g‘li, Yanay o‘g‘li, Yusuf o‘g‘li,
25Mattatiyo o‘g‘li, Omo‘s o‘g‘li, Nahum o‘g‘li, Hesli o‘g‘li, Nagay o‘g‘li,
26Mahat o‘g‘li, Mattatiyo o‘g‘li, Shim’iy o‘g‘li, Yo‘seh o‘g‘li, Yo‘do o‘g‘li,
27Yuhanno o‘g‘li, Rezo o‘g‘li, Zarubobil o‘g‘li, Sha’ltiel o‘g‘li, Neriy o‘g‘li,
28Malkiy o‘g‘li, Addiy o‘g‘li, Qosam o‘g‘li, Elmodam o‘g‘li, G‘yer o‘g‘li,
29Yo‘shua o‘g‘li, Il’azar o‘g‘li, Yorim o‘g‘li, Mattot o‘g‘li, Leviy o‘g‘li,
30Shim’o‘n o‘g‘li, Yahudo o‘g‘li, Yusuf o‘g‘li, Yunus o‘g‘li, Elyoqim o‘g‘li,
31Maliyo o‘g‘li, Manno o‘g‘li, Mattato o‘g‘li, Natan o‘g‘li, Dovud o‘g‘li,
32Ishay o‘g‘li, Obid o‘g‘li, Bo‘az o‘g‘li, Salmo‘n o‘g‘li, Nahsho‘n o‘g‘li,
33Aminadob o‘g‘li, Rom o‘g‘li, Hasro‘n o‘g‘li, Paras o‘g‘li, Yahudo o‘g‘li,
34Yoqub o‘g‘li, Is’hoq o‘g‘li, Ibrohim o‘g‘li, Terah o‘g‘li, Naho‘r o‘g‘li,
35Sarug‘ o‘g‘li, Rag‘u o‘g‘li, Falaj o‘g‘li, Haver o‘g‘li, Shalah o‘g‘li,
36Qenan o‘g‘li, Arpaxshod o‘g‘li, Som o‘g‘li, Nuh o‘g‘li, Lamak o‘g‘li,
37Matushaloh o‘g‘li, Hano‘x o‘g‘li, Yored o‘g‘li, Maholalil o‘g‘li, Qenan o‘g‘li,
38Eno‘sh o‘g‘li, Shit o‘g‘li, Odam o‘g‘li, Xudo o‘g‘li edi.
4–BOB
Isoning vasvasaga solinishi
1Iso Muqaddas Ruhga to‘lgan holda O‘rdun daryosidan qaytib keldi. U Muqaddas Ruhning ta’sirida sahroda aylanib yurib, 2qirq kun iblis tomonidan vasvasaga solindi. U bu kunlarda hech narsa yemay, oxirida och qoldi. 3O‘shanda iblis Isoga:
– Agar Sen Xudoning O‘g‘li bo‘lsang, bu toshga buyur, nonga aylansin! – dedi. 4Iso bunga javoban:
–
5So‘ng Isoni baland bir toqqa olib chiqib, iblis bir lahzada olamning barcha saltanatlarini Unga ko‘rsatdi. 6Iblis Isoga dedi:
– Barcha bu o‘lkalar ustidan hokimlik qilishni hamda bularning shon-shuhratini Senga beraman; ular menga topshirilgan va men istaganimga beraman. 7Endi Sen menga sajda qilsang bas, hammasi Seniki bo‘ladi.
8Iso javob berib:
– Yo‘qol oldimdan shayton!
9Keyin iblis Isoni Quddusga olib bordi. Uni ma’badning tepasiga turg‘izib, shunday dedi:
– Agar Sen Xudoning O‘g‘li bo‘lsang, O‘zingni bu yerdan pastga tashla-chi. 10Chunki shunday bitilgani bor:
“U O‘z farishtalariga sen haqda amr etgay,
Toki seni asrab qolsinlar.
11Ular seni qo‘llarida ko‘tarib ketar,
Oyog‘ing ham toshga qoqilmagay”[9].
12Iso iblisga javoban:
– Yana: “Egang Xudovandni sinama”, deb yozilgani ham bor, – dedi.
13Iblis esa barcha vasvasalarini tamom qilgandan keyin vaqtincha Isodan uzoqlashdi.
Isoning O‘z yurtida rad qilinishi
14Iso Muqaddas Ruh qudratida Jalilaga qaytib keldi. U haqda mamlakat bo‘ylab ovoza tarqaldi. 15Yahudiylaribodatxonalarida ta’lim bergani sari, hamma Uning duosini qildi.
16So‘ng Iso o‘sib tarbiyalangan joyi Nosiraga bordi. O‘z odati bo‘yicha shanba[10] kunida ibodatxonaga kirib, tilovat qilish uchun o‘rnidan turdi. 17Unga Isha’yo payg‘ambarning kitobini uzatdilar. U kitobni ochib, quyidagi oyat yozilgan joyni topdi:
18“Xudovandning Ruhi Menga yor.
U Meni
Bechoralarga mujda yetkazmoq uchun,
Dilabgorlarga shifo bermoq uchun,
Asirga: ozod bo‘lgil,
Ko‘rga: ochilsin ko‘zing, demoq-chun,
Mazlumga erkinlikni e’lon etib,
19Marhamat yili bo‘lgay, demoq-chun,
Xudovand Meni yubordi”.
20Keyin Iso kitobni yopib, xizmatkorga berib, o‘tirdi. Ibodatxonadagi barchaning ko‘zi Unga tikildi. 21Iso ularga so‘zlay boshladi:
– Sizlar eshitgan kalom shu bugun bajo bo‘ldi, – dedi.
22Hamma Isoning aytganlarini ma’qullar edi. Uning og‘zidan chiqqan latif so‘zlarga mahliyo bo‘lishib: “Yusufning o‘g‘li emasmi O‘zi?” – deb qo‘yar edilar.
23Iso ularga dedi:
– Sizlar albatta: “Ey tabib, o‘zingni o‘zing davola” degan matalni esimga tushirmoqchisizlar. “Biz eshitganimizday, Kafarnahumda ro‘y bergan ishlarni bu yerda, o‘z yurtingda ham qil-chi”, deb aytmoqchisizlar-da.
24Keyin Iso davom etdi:
– Sizlarga chinini aytayin, hech qanday payg‘ambar o‘z yurtida qabul qilinmaydi. 25Masalan, Ilyos payg‘ambar davrida uch yilu olti oy osmon tutilib, butun mamlakatda og‘ir ocharchilik bo‘lganda, Isroilda ko‘p beva ayollar bor edi. 26Ammo Ilyos ularning birontasiga yuborilmay, faqatgina Sido‘n diyoridagi Zorafat shahrida yashovchi bir bevaga yuborilgan edi. 27Xuddi shu singari Elisha payg‘ambarning davrida ham Isroilda ko‘p moxovlar bor edi. Ammo bularning birontasi sog‘aymagan bo‘lsa-da, faqatgina suriyalik Naoman sog‘ayib qoldi, – dedi.
28Yig‘ilgan jamoat bularni eshitib, hammalari qattiq g‘azablanib ketishdi. 29O‘rinlaridan turib, Isoni shahardan tashqariga haydab chiqarishdi-da, Uni tashlab yuborish uchun o‘z shaharlari qurilgan tepaning chetiga olib borishdi. 30Lekin Iso ularning orasidan yorib o‘tib, ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi.
Ibodatxonadan jinni quvib chiqarish
31Iso Jalilaning Kafarnahum shahriga kelib, shanba kunlarida xalqqa ta’lim beradigan bo‘ldi. 32Xalq esa Isoning ta’limotiga hayron qoldi, chunki Uning so‘zida kuch-qudrat bor edi.
33Shaharning ibodatxonasida jinga chalingan, yomon ruhli bir odam bor edi. U baland ovoz bilan baqirib:
34– Qo‘ysang-chi, nosiralik Iso! Bizlar bilan nima ishing bor? Sen bizni halok qilgani kelding-ku! Sening kimligingni bilaman: Sen Xudoning Azizisan! – dedi.
35– Jim bo‘l va bu odamdan chiqib ket! – dedi Iso jinga do‘q urib.
Jin esa bu odamni hammaning ko‘z o‘ngida yerga qulatdi-da, unga hech qanday zarar yetkazmay, chiqib ketdi. 36Hammani vahima bosdi. Xalq o‘zaro mulohaza qilib: “Bu qanday gap ekan? U yomon ruhlarga ham kuch-qudrat va hokimlik bilan buyuradi, ular esa chiqib ketadi!” – deyishar edi. 37Shunday qilib, Iso haqidagi shov-shuv yon-atrofga ovoza bo‘ldi.
Ko‘p xastalarni sog‘aytirish
38Iso ibodatxonadan chiqib Simunning uyiga kirdi. Simunning qaynonasi og‘ir isitmada qiynalib yotgan edi. Isoga kasalni ko‘rib qo‘yishni iltimos qilishdi. 39Iso ayolning yoniga kelib, isitmani koyib qo‘ydi. Isitma esa o‘sha zahoti ayolni tark etdi. U turiboq, ularga xizmat qilishga tutindi.
40Quyosh botayotgan chog‘, hamma turli xastaliklarga yo‘liqqan odamlarini Isoning huzuriga keltirishardi. Iso qo‘llarini har biriga tegizib ularga shifo berardi. 41Jinlar esa: “Sen Xudoning O‘g‘li – Masihsan!” – deb baqirganlaricha, ko‘p odamlarni tark etardilar. Iso jinlarga do‘q urib, gapirishlariga monelik qilardi. Chunki ular Uning Masihligini bilardi.
42Kunduz bo‘lgach, Iso uydan chiqib xilvat joyga tortinib ketdi. Xalq esa Uni qidirib topib, tashlab ketmaslikni so‘rab yolvordi. 43Iso ularga:
– Men Xudo saltanati[11] to‘g‘risidagi Xushxabarni boshqa shaharlarga ham yetkazishim farz, Men shuning uchun yuborilganman, – dedi.
44Shunday qilib, Iso Jalila[12] yurtining ibodatxonalarida voizlik qilib yurdi.
5–BOB
Isoning dastlabki shogirdlari
1Bir kuni Iso Genisaret ko‘li yoqasida turganda, xaloyiq Xudoning kalomini tinglash uchun Uning huzurida tirband edi. 2Iso ko‘l qirg‘og‘ida turgan ikki qayiqni ko‘rdi. Baliqchilar shu orada qayiqdan chiqib, to‘rlarini yuvayotgan edilar. 3Qayiqlardan biri Simunning qayig‘i edi. Iso unga tushib, qirg‘oqdan bir oz nariroq suzib borishni Simundan iltimos qildi. So‘ng o‘tirib, qayiq ichidan xalqqa ta’lim berishga tushdi. 4Nasihatlarini tugatib, Iso Simunga:
– Chuqurroq suvlarga suzib borib, o‘lja uchun to‘rlaringizni tashlanglar, – dedi. 5Simun javob berib:
– Ustoz, bizlar tun bo‘yi urinib, hech narsa tutolmadik. Lekin Sening so‘zing bo‘yicha to‘rni tashlayman, – dedi.
6Ular Isoning aytganini qilgach, juda ko‘p baliq ovladilarki, hatto to‘rlari yirtilib ketdi. 7Ular boshqa qayiqdagi o‘rtoqlariga yordam berishlari uchun ishora qildilar. O‘rtoqlari kelib, ikkala qayiqni cho‘kar darajada to‘ldirib oldilar.
8Simun Butrus buni ko‘rdi-da, Isoning tiziga cho‘kkalab:
– Yo Rabbiy! Mening oldimdan ketgin, chunki men gunohkor insonman, – dedi. 9Ular tutgan bunday mo‘l baliq ovidan o‘zini va u bilan birga bo‘lganlarning hammasini vahima bosgan edi. 10Simunning sheriklari Zabadiy o‘g‘illari Yoqub bilan Yuhanno ham vahimaga tushishgan edi.
Iso Simunga qarab:
– Qo‘rqma, bundan buyon insonlarni ovlaysan, – dedi.
11Ular ikkita qayiqni qirg‘oqqa tortdilar va hammasini qoldirib, Isoning ortidan ergashdilar.
Isoning moxovni sog‘aytirishi
12Iso bir shaharda bo‘lganda, butun tanasi moxov bo‘lgan bir kishi kelib qoldi. U Isoni ko‘rib, yuz tuban yerga tashlandi-da:
– Ey Hazrat, agar istasang, meni moxovlikdan poklay olasan, – deb yalindi.
13Iso qo‘lini uzatdi va unga tegizib:
– Istayman, pok bo‘l! – deb qo‘ydi. Moxovlik esa o‘sha zahoti undan aridi. 14Iso unga buni hech kimga aytmaslikni tayinladi. Unga:
– Borib o‘zingni ruhoniyga ko‘rsat, darding ariganini tasdiqlatish uchun Muso payg‘ambar amr etgan qurbonliklarni keltirib ber; bundan hammaga dalolat bo‘lsin, – dedi.
15Shu bilan Iso haqidagi gap-so‘z yana ko‘proq yoyilib ketdi. Tumonat xaloyiq Uni tinglash va o‘zlarining dardlaridan forig‘ bo‘lish uchun Uning oldiga yig‘ilib kelar edi. 16U esa goho-goho xilvat joylarga chekinib, ibodat qilar edi.
Isoning sholni sog‘aytirishi
17Iso ta’lim berayotgan kunlarning birida Jalila bilan Yahudiya yurtlarining har bir qishlog‘idan hamda Quddusdanfarziylar[13] va Tavrot tafsirchilari keldi. Ular o‘tirib tinglar ekanlar, xastalarni shifolovchi ilohiy kuch Isoda namoyon bo‘layotgan edi. 18Kimsalar to‘shakda shol bir odamni olib keldilar. Uni uyga, Isoning oldiga olib kirishga urindilar. 19Lekin odam ko‘pligidan buning ilojini topolmay, uyning tomiga chiqib, tomni yorib, sholni to‘shagi bilan o‘rtaga, Isoning oldigayoq tushirdilar.
20Iso ularning e’tiqodini ko‘rib:
– Ey odam bolasi, sening gunohlaring kechirildi, – dedi.
21Ulamolar va farziylar esa: “Kufrlik qilayotgan bu Odam kim ekan? Yolg‘iz Xudodan boshqa gunohlarni kim kechira oladi?” – deb mulohaza yurita boshladilar.
22Iso ularning mulohazalarini sezib, bunga javoban:
– Sizlar ko‘ngilda nimalarni mulohaza qilyapsizlar? – dedi. 23– Nimani aytish osonroq: Gunohlaring kechirildi, deb aytishmi, yoki: o‘rningdan turib yura qol, deb aytishmi? 24Lekin Inson O‘g‘lining[14] yer yuzida gunohlarni kechirish qudrati borligini ham bilib qo‘yinglar!
Shunday deyishi bilan Iso shol odamga qayrilib:
– Senga aytaman: O‘rningdan tur, to‘shagingni ol-da, uyingga yur! – dedi.
25Shol o‘sha zahoti hammaning ko‘z o‘ngida o‘rnidan turib ketdi, o‘zi yotgan to‘shagini olib, Xudoni ulug‘lab uyiga ketdi. 26Hammani vahima bosdi. Xudoni olqishlar ekanlar:
– Biz ajib ishlar ko‘rdik-da bugun, – dedilar qattiq qo‘rqib.
Isoning Leviyni chaqirishi
27Shundan so‘ng Iso u yerdan chiqib, soliq yig‘adigan joyda o‘tirgan Leviy nomli soliqchini ko‘rib qoldi, unga:
– Mening orqamdan yur! – dedi. 28U o‘rnidan turdi, hamma narsasini qoldirib, Isoning ketidan ergashdi.
29So‘ngra Leviy o‘z uyida Iso sharafiga katta ziyofat berdi. Ular bilan birga yeb-ichib o‘tirganlar orasida oddiy xalqdan talay kishi va ko‘pgina soliqchilar bor edi. 30Din olimlari va farziylar esa zorlanib, Isoning shogirdlariga:
– Nega sizlar soliqchiyu gunohkorlar bilan birga yeb-ichib o‘tiribsizlar? – deyishdi.
31Iso ularga shunday javob berdi:
– Sog‘lar emas, bemorlar tabibga muhtojdir. 32Men taqvodorlarni emas, gunohkorlarni tavbaga chaqirgani kelganman.
Ro‘za tutish haqida
33Yana Unga dedilar:
– Mana, Yahyoning shogirdlari tez-tez ro‘za tutib ibodat qilishadi, farziylarning shogirdlari ham xuddi shunday qilishadi. Sening shogirdlaring-chi, nega yeb-ichib yuribdilar?
34Iso ularga dedi:
– Kuyov davrada bo‘lgan vaqtda to‘y ahlini ro‘za tutishga majbur qilib bo‘larmikin? 35Biroq kuyov ulardan judo bo‘lgan kunlar keladi, ana o‘shanda ro‘za tutadilar.
36Iso ularga bir masalni ham aytib berdi:
– Hech kim yangi kiyimdan yirtib olib, eski kiyimga yamoq solmaydi. Aks holda yangi kiyim yirtiq-yamoq bo‘ladi va yangi kiyimdan olingan yamoq ham eski kiyimga to‘g‘ri kelmaydi. 37Shuningdek, hech kim yangi sharobni eski meshga quymaydi. Chunki yangi sharob meshni yirtadi, sharob to‘kiladi va mesh ham nobud bo‘ladi. 38Aksincha, yangi sharobni yangi meshga quyish kerak. [Shunda u ham, bu ham saqlab qolinadi.] 39Hech kim eski sharobni sipqirar ekan, yangisini istamaydi. “Eskisi shirin”, – deb o‘tiraveradi.
6–BOB
Dam olish kuniga rioya qilish haqida
1
– Nega sizlar dam olish kunida qilish mumkin bo‘lmagan ishni qilyapsizlar?
3Iso ularga shunday javob berdi:
– Nahotki sizlar Dovud bilan uning hamrohlari och qolganda nimalar qilganini hech o‘qimagan bo‘lsangiz? 4Dovud Xudoning uyiga kirib, faqat ruhoniylargina yeyishi mumkin bo‘lgan baxshida nonlarni olib yeb, hamrohlariga ham bergan edi.
5Keyin Iso ularga dedi:
– Inson O‘g‘li[15] dam olish kunining ham hokimidir.
6Boshqa shanba kunida ham Iso ibodatxonaga kirib ta’lim berishga tushdi. U yerda o‘ng qo‘li qurib qolgan bir odam bor edi. 7Ulamolar bilan farziylar Isoni ayblash uchun biron vaj topish maqsadida, U shanba kunida ham odamni sog‘aytirarmikan, deb Uni kuzatib turdilar. 8Iso bo‘lsa, ularning fikrlarini bilib, qo‘li shol odamga:
– O‘rningdan turib o‘rtaga chiq! – deb buyurdi. U o‘rtaga chiqdi.
9Iso hammaga xitob qilib dedi:
– Men sizlarga savol beray: dam olish kunida nima qilish lozim – yaxshilikmi yoki yomonlikmi? Jonni xalos qilishmi yoki halok qilishmi?
Ular indamadilar. 10Iso ularga birin-ketin ko‘z yugurtirdi-da, u odamga:
– Qo‘lingni uzat! – dedi.
U odam shunday qilishi bilanoq shol qo‘li boshqa qo‘liday soppa-sog‘ bo‘lib qoldi. 11Boshqalar esa jazavalanib, Isoni nima qilsak ekan, deb o‘zaro fikrlasha boshladilar.
Isoning o‘n ikki havoriyni tanlashi
12O‘sha kunlarda Iso ibodat uchun toqqa chiqdi va kechani Xudoga ibodat qilish bilan o‘tkazdi. 13Tong yorishgach, shogirdlarini yoniga chaqirdi va oralaridan quyidagi o‘n ikki kishini tanlab, havoriy[16] qilib tayinladi: 14U Butrus deb ham yuritgan Simun, uning ukasi Idris, Yoqub, Yuhanno, Filip, Bartolmey, 15Matto, To‘ma, Alfey o‘g‘li Yoqub, vatanparvar deb tanilgan Simun, 16Yoqub o‘g‘li Yahudo va keyinchalik xiyonat qilgan Yahudo Ishqariyot.
17Shundan so‘ng Iso ular bilan birga pastga tushib, yassi bir joyda to‘xtadi. Uning ko‘plab shogirdlari, shuningdek, butun Yahudiyadan, Quddusdan, Tir va Sido‘n sohillaridan kelgan juda katta olomon 18Isoni tinglash va o‘z xastaliklaridan forig‘ bo‘lish uchun u yerga to‘plangan edilar. Yomon ruhlardan aziyat tortganlar ham kelib, shifo topar edilar. 19Butun xalq Unga qo‘l tegizish ilinjida intilar edi, chunki Undan hammani sog‘aytiradigan shifobaxsh bir kuch chiqar edi.
Saodatlilar va saodatsizlar
20Iso ko‘zlarini shogirdlariga tikib, dedi:
“Ey kambag‘allar, saodatlisiz!
Chunki Xudoning Shohligi siznikidir.
21Ey hozir och-yupunlar, saodatlisiz!
Chunki siz to‘q bo‘lajaksizlar.
Ey hozir yig‘layotganlar, saodatlisiz!
Chunki sizga sevinch kulgisi kelur.
22Inson O‘g‘liga yon bosganingiz uchun
Odamlar sizdan nafratlansa,
Jamiyatdan quvg‘in qilib, haqorat qilsa,
Nomingizga dog‘ tushirib etsa badnom,
Siz baribir saodatmandsizlar!
23O‘sha kunda sevining, sevinchdan o‘ynanglar!
Zero sizga samo mukofoti buyuk bo‘lur.
Payg‘ambarlarga ham otalari shu yo‘lni tutgan.
24Lekin boylar, holingizga voy!
Chunki siz o‘z huzuringizni olib bo‘ldingiz.
25Ey hozir to‘qlar, holingizga voy!
Chunki siz och qolajaksizlar.
Hozir kulguvchilar, holingizga voy!
Siz yig‘lab-ho‘ngraysizlar.
26Siz haqda xush gapirsa-da hamma insonlar,
Bu holda ham holingizga voy!
Soxta payg‘ambarlarga ham otalari shu yo‘lni tutgan”.
Dushmanlaringizni sevinglar
27“Lekin siz, tinglayotganlarga aytaman: dushmanlaringizni sevinglar, sizdan nafratlanganga yaxshilik qilinglar. 28Sizga qarg‘ish yog‘dirganga duolar o‘qing. Sizga ozor berganlar uchun ibodat qilinglar.
29Bir chakkangga urganga ikkinchisini ham tut. To‘ningni olgandan ko‘ylagingni ham ayamagil. 30Sendan so‘ragan har kimsaga ber, senikini olgandan qaytarib berishini talab qilma. 31Odamlar sizlarga qanday muomala qilishlarini istasangizlar, siz ham ularga shunday muomalada bo‘ling.
32Agar sizni sevganlarnigina sevsangiz, qanday savob qilgan bo‘lasizlar? Ana, gunohkorlar ham o‘zlarini sevganlarni sevadilar. 33Agar o‘zingizga yaxshilik qilganlargagina yaxshilik qilsangiz, qanday savob qilgan bo‘lasiz? Ana, gunohkorlar ham xuddi shunday qiladilar. 34Agar siz qaytarib olishga umid qilib qarz bersangiz, qanday savob qilgan bo‘lasiz? Ana, gunohkorlar ham qancha qarzlari bo‘lsa, shuncha qaytarib olish maqsadidagina gunohkorlarga qarz beradilar.
35Lekin siz dushmanlaringizni seving, yaxshilik qiling, hech narsa tama qilmay qarz bering. Shunda buyuk mukofot olib, Taoloning o‘g‘illari bo‘lasizlar. Chunki Uning O‘zi ham noshukurlar bilan yomon niyatlilarga nisbatan mehribon-ku. 36Shunday qilib, Otangiz[17] rahmdil bo‘lgani kabi, sizlar ham rahmdil bo‘linglar”.
Boshqalarni hukm qilmanglar
37“Boshqalarni hukm qilmang, sizlar ham mahkum bo‘lmaysiz. Boshqalarni ayblamang, sizlar ham aybdor bo‘lmaysiz. Boshqalarni kechiring, sizlar ham kechirilasiz. 38Boshqalarga bering, sizlarga ham qaytadi – yaxshilab bosilgan, silkitilgan, to‘lib-toshgan o‘lchov bilan qo‘yin-qo‘njingizga to‘kiladi. Chunki sizlar qanday o‘lchov bilan o‘lchasangizlar, xuddi shunday o‘lchov sizlarga ham tatbiq etiladi”.
39Iso ularga quyidagi matalni ham aytib berdi: “Ko‘r ko‘rni yetaklab yura olarmikin? Ikkalasi ham chohga tushib ketmasmikin? 40Ana, shogird o‘z ustozidan yuqori bo‘lmas. Ammo kamolotga yetgandan keyin har kim o‘zining ustoziday bo‘lur.
41Sen nega birodaringning ko‘zidagi zirapchaga qaraysan-u, lekin o‘z ko‘zingdagi xodani sezmaysan? 42Sen o‘z ko‘zingdagi xodani ko‘rmay turib qanday birodaringga: “Kel, birodarim, ko‘zingdagi zirapchani chiqaray”, deya olasan? Ey ikkiyuzlamachi! Oldin o‘z ko‘zingdan xodani chiqarib qo‘y, keyin birodaringning ko‘zidan zirapchani chiqarishni aniq ko‘rasan”.
Daraxt va uning mevasi
43“Yaxshi daraxt yomon meva bermas, yomon daraxt ham yaxshi meva bermas. 44Har bir daraxt o‘z mevasidan bilinur. Tikanzordan anjir terilmas, butazordan uzilmas uzum. 45Yaxshi odam o‘zining yaxshi qalb xazinasidan yaxshilik chiqarur. Yomon odam o‘zining yomon qalb xazinasidan yomonlik chiqarur. Odamning dili nimaga to‘lib-toshsa, tili o‘shani gapirur”.
Sog‘lom va chirik negiz
46“Nega sizlar Meni “Yo Rabbim, yo Rabbim” deb chaqirasiz-u, ammo aytganlarimni qilmaysizlar? 47Mening oldimga kelgan va so‘zlarimni eshitib, bajo keltirgan har bir kishining kimga o‘xshashligini sizlarga uqtiray: 48U uy qurayotganda qazib chuqur qilgan va poydevorini tosh ustiga o‘rnatgan odamga o‘xshaydi. Sel toshib, o‘sha uyni suv bosibdi-yu, lekin uyni qo‘zg‘atolmabdi. Chunki u tosh ustiga mahkam o‘rnatilgan ekan. 49Lekin so‘zimni eshitib, unga amal qilmagan kishi uyini tuproq ustiga, poydevorsiz qurgan odamga o‘xshaydi. U uyni suv bosgan hamon qulab tushibdi, uning xarobaligi esa qo‘rqinchli bo‘libdi”.
7–BOB
Rimlik yuzboshining e’tiqodi
1Iso O‘zini tinglab turgan xalqqa bu so‘zlarini aytib bo‘lganidan keyin, Kafarnahum shahriga kirdi. 2U yerda bir yuzboshining juda aziz xizmatkori kasal bo‘lib, o‘lim to‘shagida yotgan edi. 3Yuzboshi Isodan xabardor bo‘lib, U kelib xizmatkorini davolasin, deb iltimos qilish uchun yahudiylarningoqsoqollarini Uning huzuriga yubordi. 4Ular Isoning yoniga kelgach, bir samimiy o‘tinch bilan:
– U Sening shafoatingga munosibdir. 5U xalqimizni sevadi, bizga hatto ibodatxona ham qurib bergan, – deyishdi.
6Iso ular bilan birga ketdi. U uyga yaqinlashib qolganda, yuzboshi Isoga bu gaplarni aytgani do‘stlarini peshvoz chiqardi:
– Ey Hazrat, ovora bo‘lma! Kulbamga oyoq bosishing uchun munosib emasman. 7Shuning uchun Sening oldingga borishni ham o‘zimga loyiq ko‘rmadim. Sen birgina so‘z aytsang, bas, xizmatkorim sog‘ayib ketadi. 8Chunki men ham buyruqqa tobe odamman, shuningdek, mening ixtiyorimda ham askarlar bor. Birisiga “ket” desam, ketadi, boshqasiga “kel” desam, keladi; biron xizmatkorimga “shuni qil” desam, qiladi.
9Iso bu so‘zlarni eshitgach, yuzboshiga hayron qoldi. U o‘girilib, orqasidan ergashib kelayotgan xaloyiqqa:
– Sizlarga shuni aytib qo‘yay, Men bunday zo‘r e’tiqodni Isroilda ham topganim yo‘q, – dedi.
10Yuborilganlar uyga qaytib kelishganda, bemor xizmatkorni tuzalgan holda ko‘rdilar.
Beva ayolning o‘g‘lini tiriltirish
11Oradan ko‘p o‘tmay, Iso Nain degan shaharga ketdi. Ko‘plab shogirdlari va ancha xalq U bilan birga yurishar edi. 12Iso shaharning darvozasiga yaqinlashganda, bir beva ayolning yakkayu yagona o‘g‘li o‘ligini ko‘tarib chiqayotgan edilar. Tumonat shahar aholisi u ayolni o‘rab olgan edi. 13Rabbimiz Iso onani ko‘rgach, unga rahmi kelib:
– Yig‘lama! – dedi. 14U yondashib, tobutga qo‘l tegizdi. Tobutkashlar to‘xtab qolishdi. Iso o‘likka:
– Ey yigit, senga aytyapman: tur o‘rningdan! – dedi.
15O‘shanda o‘lik rostlanib o‘tirdi-da, gapira boshladi. Iso uni onasiga topshirdi. 16Hammani vahima bosdi. “Oramizda buyuk payg‘ambar paydo bo‘ldi, Xudo O‘z xalqini yo‘qlab keldi”, – deganlaricha, Xudoni olqishlar edilar. 17Shu tariqa Isoning dong‘i butun Yahudiya hamda yon-atrofdagi joylarga tarqaldi.
Iso Masih va Yahyo payg‘ambar
18Yahyoning shogirdlari bu bo‘lib o‘tgan voqealar haqida ustozlariga xabar berishdi.
19Shunda Yahyo shogirdlaridan ikkitasini chaqirib: “Keladigan
20Ular Isoning oldiga kelib:
– Bizni Yahyo payg‘ambar yubordi. U Sendan: “Keladigan
21Naq shu paytda Iso turli xastalik va illatlarga mubtalo va yovuz ruhlarga chalingan talay xalqqa shifo berib, ko‘pgina ko‘rning ko‘zini ham ochib yurgan edi. 22Iso Yahyoning shogirdlariga javoban dedi:
– Boringlar, ko‘rib eshitayotganlaringizni Yahyoga bildiringlar: ko‘rlar ko‘ryapti, cho‘loqlar yuryapti, moxovlar tuzalyapti, karlar eshityapti, o‘liklar tirilyapti va bechoralar Xushxabarni eshityaptilar. 23Meni deb vasvasaga tushmagan baxtlidir!
24Yahyoning xabarchilari ketgandan keyin, Iso xalqqa qarata Yahyo to‘g‘risida gapira boshladi: “Sahroga nima ko‘rgani bordingizlar? Shamolda hilpirab turgan qamishnimi?
25Axir, nima ko‘rgani bordingizlar? Bashang kiyingan odamnimi? Biroq bashanglar, nash’alarda yashovchilar podshohlarning saroyida bo‘ladi-ku!
26Axir, nima ko‘rgani bordingizlar? Payg‘ambarnimi? Ha, sizlarga rostini aytsam, payg‘ambardan ham ulug‘ini ko‘rdingizlar.
27Bu kishi haqida
“Men Sendan avval O‘z elchimni yuborarman,
U Sening oldingda yo‘l hozirlab yurar”.
28Sizlarga aytamanki, ayol zotidan tug‘ilganlar orasida Yahyo payg‘ambardan ulug‘roq biron payg‘ambar yo‘q. Shunga qaramay, Xudoning Shohligida hatto eng kichik hisoblangani ham undan kattadir”.
29Shunda barcha xalq va hatto soliqchilar ham Yahyoning va’ziga quloq solib, suvda imon keltirdilar va Xudoni odil deb tan oldilar. 30Lekin din olimlari va farziylar suvda imon keltirmay, Yahyoning va’zini, shuningdek, o‘zlariga mo‘ljallangan Xudo irodasini rad qildilar.
31“Shunday qilib, bu nasl odamlarini nimaga tenglashtiray? –
“Sizlarga nay chaldik, o‘ynamadinglar,
Sizlarga yig‘i chiqardik, yig‘lamadinglar”,
– deb qichqirishadigan bolalarga o‘xshaydilar.
33Chunki Yahyo payg‘ambar kelib non yemadi, sharob ichmadi; sizlar esa uni “jin uribdi” deysizlar.
34Inson O‘g‘li kelib, ham yedi, ham ichdi; bu gal esa Uni “kabobxo‘ru sharobxo‘r, soliqchilar bilan gunohkorlarning do‘sti” deysizlar.
35Va lekin
Iso va gunohkor ayol
36Farziylardan biri Isoni taom yeyishga taklif qildi. Iso farziyning uyiga kirib, dasturxon atrofida o‘tirdi. 37Bu shaharlik gunohkor deb tanilgan bir ayol Isoning farziy uyida mehmon bo‘lganligini bilib, bir ganch idishda atir moy olib keldi. 38Isoning orqa tomonida, oyoqlari yonginasida turganicha yig‘lab, ko‘z yoshlari bilan Uning oyoqlarini ho‘llay boshladi. So‘ng sochlari bilan Isoning oyoqlarini artgancha, o‘pa turib atir moy surtdi.
39Isoni taklif etgan farziy buni ko‘rgach: “Agar bu odam payg‘ambar bo‘lganida edi, Unga suykalib turgan shu ayolning kimligini, qanaqa gunohkor ayol ekanligini bilar edi”, – deb ko‘nglidan o‘tkazdi.
40Iso unga qayrildi:
– Simun, senga aytadigan so‘zim bor.
– Aytgil, Ustoz! – dedi u.
41Iso dedi:
– Bir qarz beruvchining ikki qarzdori bor ekan, biri besh yuz, ikkinchisi ellik kumush tanga qarz bo‘lgan ekan. 42Biroq qarzdorlarning to‘lash uchun hech narsasi bo‘lmaganidan, u ikkovini ham kechiribdi. Aytib ber-chi, ulardan qaysi biri uni ko‘proq sevar ekan?
43Simun javob berib:
– Mening fikrimcha, ko‘proq qarzi kechirilgan kishi bo‘lsa kerak, – dedi.
– To‘g‘ri mulohaza qilding, – dedi unga Iso. 44Keyin ayolga o‘girilib:
– Bu ayolni ko‘ryapsanmi? – dedi Simunga. – Men sening uyingga kelganimda, oyoqlarimni yuvgani suv berganing yo‘q. U esa o‘zining ko‘z yoshlari bilan oyoqlarimni ho‘llab, sochlari bilan artib quritdi. 45Sen-chi, Meni o‘pganing yo‘q, bu ayol esa kelganimdan beri oyoqlarimni o‘pishdan to‘xtamayapti. 46Sen boshimga hatto moy quymading, u esa-chi oyog‘imga atir moy surkadi. 47Shuning uchun senga aytib qo‘yay: uning ko‘p gunohlari kechirilgan, ko‘p sevishining sababi ana shunda. Kimki oz kechirilsa, u oz sevadi.
48So‘ng Iso ayolga qayrilib:
– Gunohlaring kechirildi, – dedi.
49Iso bilan birga yeb-ichib o‘tirganlar o‘zlaricha fikr yurita boshlashdi: “Kim bo‘ldi bu gunohni ham kechirayotgan?”
50Iso esa yana ayolga:
– Ishonching seni qutqardi, eson-omon borgil, – dedi.
8–BOB
Isoga ergashgan ayollar
1Oradan ko‘p o‘tmay, Iso shaharu qishloqlar bo‘ylab Xudo saltanati to‘g‘risidagi Xushxabarni tarqatar edi. O‘n ikki shogirdi U bilan birga yurishar edi. 2Shuningdek, yomon ruhlardan va turli kasalliklardan xalos bo‘lgan bir necha ayollar, shu jumladan, ichidan yettita jin chiqib ketgan magdalalik Maryam, 3Hirodning saroy boshqaruvchisi Xuzaning xotini Yo‘anna, Susanna va boshqa ko‘p ayollar ham Iso bilan yurib, o‘z mol-mulklarini sarf qilib, Uning tirikchiligiga xizmat qilishar edi.
Urug‘ sepuvchi haqida masal
4Yana ko‘p xalq to‘planib, barcha shaharlar aholisi ham Uning oldiga oqib kelayotgan bir paytda, Iso masal bilan gap boshladi:
5“Urug‘ sepuvchi o‘z urug‘ini sepish uchun chiqibdi. Sepayotganda ba’zi urug‘lar yo‘l yoqasiga tushib, poymol bo‘libdi. Osmondagi qushlar kelib, urug‘larni cho‘qib ketibdi. 6Ba’zi urug‘lar toshloq yerga tushibdi. Urug‘lar ko‘karib chiqibdiyu, lekin tuproq namsiz bo‘lgani uchun qurib qolibdi. 7Yana boshqa urug‘lar tikanlar orasiga tushibdi. Tikanlar o‘sib, urug‘larni bo‘g‘ib qo‘yibdi. 8Yana ba’zi urug‘lar yaxshi yerga tushibdi. Ular ko‘karib chiqib, yuz marta ko‘p hosil beribdi”.
Iso bularni aytib bo‘lib: “Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!” – deb xitob qildi.
Masallarning maqsadi
9Shogirdlar Isodan:
– Boyagi masalning ma’nosi nima? – deb so‘rashdi. 10U shunday javob berdi:
– Xudo Shohligining sirlarini bilish qobiliyati sizlarga nasib bo‘lgan. Boshqalarga bo‘lsa, hamma narsani masallar bilan tushuntiraman, toki
Urug‘ sepuvchi masalining ma’nosi
11“Bu masalning ma’nosi shu: Urug‘ – Xudoning kalomidir. 12Yo‘l yoqasiga tushgan donlar shunday odamlarni bildiradiki, ular kalomni eshitadilar, lekin keyin imon va najot topmasliklari uchun iblis ularning yuragidan kalomni olib ketadi. 13Toshloq yerga tushgan donlar esa shunday odamlarni bildiradi: ular kalomni eshitganda uni sevinch bilan qabul qilaveradilar. Lekin ular ildizga ega emas. O‘qtin-o‘qtin ishonsalar-da, sinov vaqtida imondan qaytadilar. 14Tikanlar orasiga tushgan urug‘lar shunday insonlarni bildiradiki, ular kalomni eshitadilar, biroq hayotning tashvishlari, boylik va zavq-shavq savdolari ostida bo‘g‘ilib, pishiq hosil bermaydilar. 15Yaxshi yerga tushgan urug‘ esa shunday kishilarni bildiradi: ular kalomni eshitib, yaxshi, sof yurakda saqlaydilar va chidam bilan hosil beradilar”.
[Iso bularni aytib: “Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!” – deb xitob qildi.]
Yorug‘lik va qorong‘ilik haqida
16“Hech kim shamni yoqib, uni idish bilan yopmaydi yoki chorpoya tagiga qo‘ymaydi. Aksincha, kirganlar yorug‘likni ko‘rsin, deb uni shamdonga qo‘yadi. 17Shuningdek, oshkora bo‘lmaydigan hech qanday sir yo‘q, ma’lum va ayon bo‘lmaydigan hech yashirin narsa yo‘q. 18Shu sababdan qanday tinglayotganingizga diqqat qilinglar. Chunki kimda bor bo‘lsa, unga yana beriladi. Kimda yo‘q bo‘lsa, o‘zida bor bo‘lishini fikr qilgan narsasi ham undan tortib olinadi”.
Isoning onasi bilan ukalari
19Isoning onasi bilan ukalari Uning oldiga keldilar, ammo xaloyiq ko‘pligidan Unga yaqinlasha olmadilar. 20Isoga:
– Onang va ukalaring Seni ko‘rmoqchi bo‘lib tashqarida turibdilar, – degan xabar yetkazishdi.
21Iso ularga shunday javob berdi:
– Mening onam va ukalarim – Xudo kalomini tinglovchi va bajo keltiruvchilardir.
Isoning bo‘ronni tinchitishi
22Kunlarning birida Iso O‘z shogirdlari bilan qayiqqa tushib ularga:
– Ko‘lning narigi tomoniga suzib o‘taylik, – dedi.
Ular jo‘nab ketishdi. 23Suzib ketayotganlarida Iso uxlab qoldi. Ko‘lda qattiq bo‘ron turdi. Qayiq suvga to‘lib, ular xavfli ahvolda qoldi. 24Shogirdlar Isoning yoniga borib:
– Ustoz, Ustoz, halokatdamiz! – deb Uni uyg‘otishdi.
Iso turib shamolga va to‘lqinlanayotgan suvlarga do‘q urdi. Shu zahoti bo‘ron tinib, sukunat tushdi. 25Iso shogirdlariga:
– Ishonchingiz qani? – dedi.
Ular esa juda qo‘rqib dong qotib qolishdi.
– Kim ekan U? Mana shamollar va suvlarga ham buyuradi, ular esa Unga bo‘ysunadi! – deyishdi bir-biriga.
Jinga chalinganning tuzalishi
26Jalilaning qarshi tomonidagi Gadara yurtiga suzib keldilar. 27Iso qirg‘oqqa chiqishi bilan shahardan bir odam uchradi. Bu odam ancha vaqtdan beri jinga giriftor bo‘lib, kiyim ham kiymasdi. U uyda ham turmay, qabriston g‘orlarida yashar edi. 28Isoni ko‘rgach, u qichqirib yubordi-da, o‘zini Uning oldiga tashlab, baland ovoz bilan:
– Ey Iso, Xudoyi Taoloning O‘g‘li, men bilan nima ishing bor? O‘tinaman, meni qiynama! – dedi. 29Chunki Iso yomon ruhga bu odamdan chiqib ketishni buyurgan edi. Uni saqlash uchun zanjir-kishan bilan bog‘lagan bo‘lsalar-da, lekin u bandlarni uzib tashlar va jin tez-tez uni tutib cho‘l-sahrolarga sudrab borar edi.
30Iso undan so‘radi:
– Isming nima?
– Ismim Tumonat[18], – dedi u. Chunki uning vujudini bir talay jin chirmagan edi.
31Jinlar o‘zlarini tubsiz qa’rga yubormaslikni Isodan yolvorib so‘radilar. 32Shu tog‘ning yon bag‘rida katta bir to‘ng‘iz podasi o‘tlab yurgan edi. Jinlar to‘ng‘izlarga kirishga ruxsat berishi uchun Isodan yolvorib so‘radilar. Iso ularga ruxsat berdi. 33Shunda jinlar odamdan chiqib, to‘ng‘izlarga kirib oldilar. To‘ng‘iz podasi tik qiyalikdan pastga yopirildi va ko‘lda g‘arq bo‘ldi.
34To‘ng‘iz boquvchilar sodir bo‘lgan voqeani ko‘rgach, yugurib borib shaharda va ovullarda bularni gapirib berdilar. 35U joylar aholisi esa bo‘lib o‘tgan hodisani ko‘rish uchun dalaga chiqib, Isoning yoniga keldi. Jin chiqqan odamni kiyingan va aqli raso holatda Isoning oyog‘i tomonda o‘tirganini ko‘rib, vahimaga tushishdi. 36Hodisani ko‘rganlar esa u odamning jindan qanday qutulganini hammaga so‘zlab berishdi. 37Shunda Gadara atrofidan kelgan barcha aholi qattiq dahshatga tushdi, ularning yeridan chiqib ketishni Isodan iltimos qilishdi. Iso esa qayiqqa tushib qaytib ketdi.
38Jinlardan xalos bo‘lgan odam Iso bilan birga yurmoqlikni Undan so‘radi. Lekin Iso unga:
39– O‘z uyingga qaytib borib, Xudo sen bilan nimalar qilganini gapirib ber, – deb uni jo‘natdi.
U kishi borib, Iso u bilan nimalar qilganini butun shaharda e’lon qiladigan bo‘ldi.
Tirilgan qiz, sog‘aygan ayol
40Iso
Iso borarkan, xaloyiqning siquvida qoldi. 43Shu o‘rtada o‘n ikki yildan beri qon ketishidan azob chekayotgan bir ayol ham bor edi. U bor-yo‘g‘ini tabiblarga sarf etgani bilan hech biridan shifo topmagan edi. 44Ayol Isoga orqa tomondan yaqinlashib, etagiga elas qo‘l tegizgan onda qon oqishi darhol to‘xtadi.
45– Kim u Menga qo‘lini tegizgan? – dedi Iso. Hamma tongach, Butrus bilan yonidagilar dedi:
– Ustoz, xaloyiq Seni o‘rab, siqib turibdi, Sen esa-chi, Menga kim qo‘l tegizdi, deysan?
46Lekin Iso:
– Kimdir Menga aniq tegdi-da, Men O‘zimdan bir kuch chiqqanini sezdim, – dedi.
47Ayol boshqa yashirina olmaganini payqagach, qaltiragancha Isoga yaqinlashib, Uning oyoqlariga o‘zini tashladi-yu, Unga qanday maqsad bilan tekkanligini va o‘sha zahoti qanday darddan xalos bo‘lganini butun xalqqa eshittirib so‘zlab berdi.
48Iso unga:
– Dadil bo‘l, qizim! Ishonching seni qutqardi, eson-omon borgil, – dedi.
49Iso gapini hali tugatmasdanoq, jamoaboshining uyidan kimdir kelib, jamoaboshiga:
– Qizingiz o‘ldi, Ustozni ovora qilmay qo‘yaqoling, – dedi. 50Buni eshitgan Iso u odamga:
– Qo‘rqma, faqat ishongin, qizing qutqariladi, – dedi.
51Iso o‘sha uyga kelib, Butrus, Yuhanno, Yoqub va qizning ota-onasidan boshqa hech kimning O‘zi bilan ichkariga kirishiga ruxsat bermadi. 52Hamma qizcha uchun yig‘lab nola qilayotgan edi. Biroq Iso:
– Yig‘lamanglar, u o‘lgan emas, faqat uxlab yotibdi, – dedi.
53Ular qizchaning o‘lganligini bila turib, Uning ustidan kulishdi. 54Iso esa [hammani tashqariga chiqarib,] qizchaning qo‘lidan ushlab qoldi-da:
– Ey qizaloq, o‘rningdan tur! – deb xitob qildi.
55Qizchaning ruhi taniga qaytdi. U shu ondayoq o‘rnidan turib ketdi. Iso unga ovqat berishni buyurdi. 56Qizning ota-onasi hayron qoldilar. Iso esa ularga bo‘lgan voqea haqida hech kimga aytmaslikni buyurdi.
9–BOB
O‘n ikki shogirdni xizmatga yuborish
1Iso o‘n ikki shogirdini yoniga chaqirib, ularga butun jinlar ustidan hokimlik qilish va kasallarni sog‘aytirish qudratini berdi. 2Xudoning Shohligini e’lon qilish va xastalarga shifo berishga ularni yuborib, 3Iso dedi: “Yo‘lga hech narsa olmanglar: hassa ham, to‘rva ham, non ham, aqcha ham, bir juft ko‘ylak ham olmanglar. 4Qaysi uyga kirsangizlar, u yerdan jo‘naguningizcha o‘sha uyda qolinglar. 5Agar biror shaharda sizni qabul qilmasalar, u yerdan chiqayotganingizda aholiga ogohlantirish tariqasida oyoqlaringizdagi changni qoqib ketinglar”.
6Shogirdlar jo‘nadilar. Qishloqdan-qishloqqa o‘tib borib, hamma yoqda Xushxabarni targ‘ib qilar, kasallarga shifo berar edilar.
Hokim Hirodning esankirashi
7Viloyat hokimi Hirod sodir bo‘layotgan ajoyibotlarni eshitib, esankirab qoldi. Chunki ba’zilar: “Yahyo tirilib kelibdi”, – desalar, 8boshqalar esa: “Ilyos payg‘ambar paydo bo‘libdi”, – derdilar. Yana boshqalar bo‘lsa: “Qadimgi payg‘ambarlardan biri tirilib kelibdi”, – deb yurishdi. 9Hirod bo‘lsa: “Men Yahyoni boshidan judo qilganman. Endi bunday ishlarni qilyapti, deb yurishgani kim ekan?” – dedi-da, Isoni ko‘rgisi keldi.
Isoning 5000 kishini to‘ydirishi
10Shu orada Isoning havoriylari safardan qaytib kelib, qilgan ishlarini Unga aytib berishdi. Iso havoriylarni Baytsayda nomli shahar yaqinidagi xilvat joyga O‘zi bilan olib ketdi. 11Ammo xaloyiq buni bilib, Uning orqasidan boraverdi. Iso ularni yaxshi qarshilab, Xudoning Shohligi to‘g‘risida suhbatlashdi, shifoga muhtojlarni davoladi.
12Kun botib, kech kira boshladi. Isoning o‘n ikki shogirdi Uning oldiga kelib:
– Xaloyiqqa ruxsat ber, atrofdagi ovul va qishloqlarga borib rizqini topsin, tunasin. Chunki bunda ovloq joydamiz, – dedilar.
13– Sizlar ularga ovqat beringlar! – dedi Iso.
– Beshta non va ikkita baliqdan boshqa biron narsamiz yo‘q-ku. Borib shuncha kishiga ovqat sotib ololamizmi? – dedi shogirdlar.
14O‘sha yerda besh mingga yaqin erkak bor edi. Iso shogirdlariga:
– Xaloyiqni har qatorga elliktadan qilib o‘tqazinglar, – dedi.
15Shogirdlar xuddi shunday qilib, hammani o‘tqazdilar. 16Iso beshta non bilan ikkita baliqni oldi-yu, osmonga qarab shukrona duosini o‘qidi. So‘ng bularni mayda-mayda qilib, xalqqa tarqatish uchun shogirdlariga berdi. 17Hammalari yeb to‘ydi. Ortib qolgan burdalarni terib olishganda, o‘n ikki savat chiqdi.
Butrus Isoning Masihligini tan olishi
18Bir vaqtda Iso yolg‘iz O‘zi ibodat qilar edi. Shogirdlari ham yaqin turar edilar. Iso ulardan:
– Xalq Meni kim deb hisoblaydi? – deya so‘radi. 19Ular javob berib:
– Yahyo payg‘ambar deb hisoblaydi, boshqalar esa Ilyos payg‘ambar deb hisoblaydi. Yana boshqalar bo‘lsa: “Qadimgi payg‘ambarlardan biri tirilib kelibdi”, deb o‘ylab yurishibdi, – dedilar. 20Iso ulardan:
– Sizlar-chi, Meni kim deb hisoblaysizlar? – deb so‘radi. Bunga javoban Butrus:
– Sen Xudo yuborgan Masihsan! – dedi.
Iso O‘z o‘limi haqida
21Iso bularni hech kimga aytmanglar, deb shogirdlariga qat’iy buyruq berdi. 22“Inson O‘g‘li ko‘p azob chekishi, oqsoqollar, oliy ruhoniylar va ulamolar tomonidan rad qilinib o‘ldirilishi, uchinchi kuni esa qayta tirilishi kerak”, – dedi.
23So‘ng hammaga xitob qilib dedi: “Agar kim Menga ergashishni istasa, o‘zidan kechsin va har kuni o‘z xochini ko‘tarib[19], ortimdan yursin. 24Kim o‘z jonini saqlab qolmoqchi bo‘lsa, uni yo‘qotadi. Kim Men uchun jonini yo‘qotsa, uni saqlab qoladi. 25Agar inson butun dunyoni egallab olsa-yu, biroq o‘ziga zarar yetkazsa yoki halokatga yo‘liqsa, bundan qanday foyda ko‘radi? 26Kim Mendan va Mening so‘zlarimdan uyalsa, Inson O‘g‘li[20] ham O‘zi, Otasi va muqaddas farishtalar salobati ila kelganda, undan uyaladi. 27Sizlarga chinini aytayin: bu yerda turganlardan ba’zilari borki, Xudoning Shohligini ko‘rmaguncha, o‘lim ko‘rmaydilar”.
Iso qiyofasining o‘zgarishi
28Iso bu so‘zlarni aytgandan keyin sakkiz kuncha o‘tib, Butrus, Yuhanno va Yoqubni olib, ibodat qilish uchun toqqa chiqdi. 29U ibodat qilayotganda, yuzining ko‘rinishi o‘zgarib, kiyimlari yashinday oq bir tusda yarqirab ketdi. 30-31Shu onda nur yog‘ilib turgan ikki zot – Muso va Ilyos payg‘ambarlar paydo bo‘lib, Iso bilan gapga tushdilar. Ular Isoning yaqinda Quddusga borib olamdan o‘tishi to‘g‘risida suhbatlashar edilar.
32Butrus va u bilan birga bo‘lganlarni uyqu elitgan edi. Qo‘qqisdan uyg‘onishib, nurli Isoni va U bilan birga turgan ikki zotni ko‘rdilar. 33U zotlar endi Isodan ajralib ketaylik, degan paytda Butrus Isoga:
– Ustoz, bizga bu joy juda yoqyapti! Qani, uchta chayla quraylik – birisi Senga, birisi Musoga, birisi Ilyosga, – dedi. Ammo u nima deyarini bilmas edi.
34Butrus gapini tugatmasdanoq, bir bulut paydo bo‘lib ularga soya soldi. Ular bulut ostida qolib, vahimaga tushdilar. 35Bulut ichidan:
– Bu Mening aziz O‘g‘limdir; Unga quloq solinglar, – degan sado eshitildi.
36Sado uzilgach, shogirdlar Isoning u yerda yolg‘iz qolganini ko‘rdilar. Ular ko‘rganlarini yashirib, o‘sha kunlarda hech kimga bildirmadilar.
Isoning boladan jin quvishi
37Ertasi kun ular tog‘dan tushdi. Isoni ko‘p xaloyiq qarshiladi. 38Kimdir birdan xalq ichidan dod soldi:
– Ustoz! Sendan yalinib so‘rayman, o‘g‘limga bir qaragin, u mening yagona bolam-ku. 39Bir ruh bolani tutib turadi va u birdaniga baqirib yuboradi. Ruh uni og‘zidan ko‘pik chiqquncha yerga yiqitib sudraydi, uni obdan qiynab, zo‘rg‘a undan ayriladi. 40Men Sening shogirdlaringga, ruhni quvinglar, deb yolvordim, lekin ular eplolmadi, – dedi. 41Iso bunga javoban:
– Ey vafosiz va buzuq nasl! Qachongacha sizlar bilan birga bo‘laman? Qachongacha sizlarga chidab turaman? O‘g‘lingni bu yerga keltir! – dedi.
42Bola yaqinlashmasdanoq, jin uni yerga ag‘natib ura ketdi. Lekin Iso yomon ruhga bas qilishni buyurdi, bolani sog‘aytirdi va uni otasiga topshirdi. 43Hamma Isoning buyukligiga hayron qoldi.
Iso yana O‘z o‘limi haqida
Isoning qilayotgan ishlaridan hamma taajjubda ekan, U O‘z shogirdlariga: 44“Sizlar bu so‘zlarimni quloqlaringizga quyib olinglar! – dedi. – Inson O‘g‘li odamlar qo‘liga tutib berilishi muqarrardir”.
45Shogirdlar bo‘lsa, bu so‘zni tushunmadilar. Bu so‘z ularning tushunchasidan yashirin bo‘lib, ma’nosiga yetmadilar, Isodan so‘rashga esa qo‘rqar edilar.
Kim katta?
46Shogirdlar orasida: qay birimiz kattamiz, degan tortishuv bo‘ldi. 47Ularning ko‘nglidagi fikrni uqib, Iso bir bolani olib O‘zining yoniga turg‘izdi-da, 48ularga dedi:
– Kim bu bolani Mening nomimdan qabul qilsa, Meni qabul qilgan bo‘ladi. Kim Meni qabul qilsa, Meni Yuborganni qabul qilgan bo‘ladi. Orangizda kim eng kichik ekan, mana u buyuk hisoblanadi.
49Shunda Yuhanno so‘z oldi:
– Ustoz! Sening noming bilan jinlarni quvayotgan bir odamni ko‘rdik. U biz bilan yurmagani sababli, unga buni man etdik.
50– Man qilmang – dedi Iso. – Kimki sizga qarshi emas, u siz tomonda.
Samariyaliklarning Isoni rad qilishi
51Isoning olamdan o‘tish kunlari yaqinlasharkan, U Quddusga borishga jazm qildi. 52O‘zidan oldin xabarchilarni yubordi. Ular Iso kelishiga hozirlik ko‘rish uchun Samariyaning bir qishlog‘iga kirdilar. 53Lekin U Quddusga ketayotgan sayyoh ko‘rinishida bo‘lgani uchun, samariyaliklar Isoni qabul qilmadilar. 54Shogirdlari Yoqub ila Yuhanno buni ko‘rib:
– Rabbiy, istasang, biz Ilyos payg‘ambar qilganidek, bularni gumdon qilish uchun osmondan olov tushsin deb aytaylik! – dedilar. 55Iso esa ularga burildi-da, ta’na qilib:
– Sizlar qanday ruhda borayotganingizni bilmaysizlar, – dedi. 56– Inson O‘g‘li inson jonini halok qilish emas, xalos qilish uchun kelgan.
So‘ngra ular boshqa qishloq sari ketdilar.
Isoga ergashishning shartlari
57Yo‘lda ketar ekanlar, kimdir Isoga:
– Hazrat, qayerga borma, men Sening orqangdan yuraman, – dedi. 58Iso unga:
– Tulkilarning inlari, ko‘k qushlarining uyalari bor. Lekin Inson O‘g‘lining bosh suqadigan joyi yo‘q, – dedi.
59Boshqa birisiga Iso:
– Orqamdan yur! – dedi. Lekin u:
– Hazrat, oldin borib otamni ko‘mib kelishga ijozat ber, – dedi. 60Iso unga:
– O‘liklarni qo‘y, ularni o‘zicha o‘lik bo‘lganlar ko‘msin. Sen esa borib, Xudoning Shohligi haqida xabar tarqatgin, – dedi.
61Yana boshqa biri:
– Hazrat, men Sening orqangdan yuraman. Faqat oldin borib uydagilar bilan xayrlashishimga ijozat ber, – dedi. 62Lekin Iso unga dedi:
– Qo‘llarini omochda tutib, orqasiga qaragan hech kim Xudoning Shohligi uchun layoqatli bo‘lmas.
10–BOB
Yetmish shogirdning voizlik safari
1Bu hodisalardan keyin Rabbimiz Iso boshqa yetmish shogirdni tanlab, O‘zi tashrif buyuradigan har bir shahar, har bir joyga O‘zidan oldin borib tursin uchun ularni ikkita-ikkitadan yubordi. 2Ularga xitoban dedi: “Hosil mo‘l, biroq yumushchilar oz. O‘z hosilingni yig‘ib-teradigan yumushchilar yubor, deb hosil Egasiga iltijo qilinglar. 3Boringlar! Sizni bo‘rilar orasiga qo‘zilarday yuboryapman. 4Hamyon ham, to‘rva ham, choriq ham olmang, yo‘lda hech kimga salom ham bermanglar. 5Qaysi uyga kirsangizlar, avval boshda: “Uyingizga tinchlik bo‘lsin”, deb salom beringlar. 6Agar u yerda biror tinchliksevar bo‘lsa, uning boshi salomat bo‘ladi. Bo‘lmasa, salomingiz sizlarga qaytib keladi. 7Kirgan uyda qolinglar, sizlarga nimaiki bersalar, uni yeb-ichinglar. Chunki mehnatkash o‘z mehnatiga yarasha taqdirlanmoqqa munosibdir. Uyma-uy o‘tib yurmanglar.
8Qaysi shaharga kelganingizda sizlarni qabul qilsalar, oldingizga qo‘yilganni yenglar.
9O‘sha yerdagi kasallarga shifo berib, ularga: “Xudoning Shohligi sizlarga yaqinlashdi”, deb aytinglar.
10Agarda qaysi shaharga kelganingizda sizlarni qabul qilmasalar, u yerdan chiqayotganingizda ko‘cha-ko‘yda baralla:
11“Shahringizdan oyoqlarimizga yopishgan changni ham qoqib, o‘zingizga qoldirib ketyapmiz. Biroq shunga qaramay bilib qo‘yinglarki, Xudoning Shohligi sizlarga yaqinlashdi”, deb aytinglar.
12Sizlarga gapim shuki,
Gunohkor shaharlarning holiga voy
13“Sening holingga voy, ey Horazin! Sening holingga voy, ey Baytsayda! Agar sizlarda sodir bo‘lgan mo‘jizalar Tir bilan Sido‘n shaharlarida yaratilganda, ular allaqachon julga o‘ranib, kulga o‘tirib, tavba qilgan bo‘lardilar. 14Mana, qiyomat kunida sizdan ko‘ra Tir va Sido‘nning holi yengilroq bo‘ladi. 15Ey sen, ko‘kkacha o‘rlagan Kafarnahum, tuban ketajaksan tamug‘ga!
16Sizni tinglagan Meni tinglagan bo‘ladi. Sizni rad etgan Meni rad etgan bo‘ladi. Meni rad etgan esa Meni Yuborganni rad etgan bo‘ladi”.
Yetmish shogirdning safardan qaytishi
17Yetmish shogird quvonch bilan safardan qaytib kelib Isoga:
– Rabbiy, Sening nomingni tilga olsak, jinlar ham bizga bo‘ysunadi-ku! – dedilar. 18Iso ularga dedi:
– Men shaytonning osmondan yashinday tushganini ko‘rdim. 19Mana, Men sizlarga ilonu chayonlarni ezib tashlash hamda dushmanning butun kuch-qudratini oyoq osti qilish iqtidorini berganman. Hech narsa sizlarga zarar yetkazmaydi. 20Biroq ruhlar sizga bo‘ysunayotganidan quvonmanglar, balki nomlaringiz osmonda yozilganidan quvoninglar!
21O‘sha paytda Iso
– Ey Ota, yeru ko‘k Hukmdori! Sen bu ishlarni donoyu oqillardan yashirib, go‘daklarga ma’lum etganing uchun Senga hamdu sano aytaman. Ha Ota, Sening ezgu xohishing shunday edi.
22[Keyin Iso shogirdlariga o‘girilib, dedi:]
– Otam Menga hamma narsani topshirgan. O‘g‘ilning kimligini Otadan boshqa hech kim bilmaydi, Otaning kimligini ham O‘g‘ildan va O‘g‘il bilim berishni istagan kishidan boshqa hech kim bilmaydi.
23So‘ng shogirdlariga qarab, Iso alohida dedi:
– Sizlar ko‘rayotgan narsalarni ko‘rib turgan ko‘zlar saodatlidir! 24Sizlarga shuni aytayin: ne-ne payg‘ambaru podshohlar siz ko‘rayotganni ko‘rmoq orzu etgandilar, lekin ko‘rolmadilar, siz eshitayotganni eshitmoq orzu etgandilar, lekin eshitolmadilar.
Amaliy rahmdillik haqida
25Shunda Isoni sinash maqsadida kelgan Tavrot tafsirchilaridan biri oyoqqa turib, Unga savol berdi:
– Ustoz, abadiy hayot nasib bo‘lmog‘i uchun nima qilishim kerak?
26– Tavrotda nima yozilgan? Qanday o‘qiysan? – deb so‘radi Iso. 27U kishi shunday javob berdi:
– “Egang Xudovandni butun qalbing, butun joning, butun quvvating va butun onging bilan sev, yaqiningni[22] esa o‘zing kabi sev”, –
28Iso unga:
– Sen to‘g‘ri javob berding, shunday qilgin, ana shunda yashaysan! – dedi. 29Ammo u odam o‘zini oqlamoqchi bo‘lib:
– Xo‘p, menga yaqin kim? – deb so‘radi Isodan. 30Iso unga o‘rnakli naql bilan javob qaytardi:
– Bir odam Quddusdan Yerixoga borar ekan, qaroqchilar qo‘liga tushib qolibdi. Qaroqchilar uning kiyimlarini yechib olib, o‘lasi qilib urib, shu holicha tashlab ketibdilar. 31Ittifoqo, shu yo‘ldan bir ruhoniy[23] borar ekan. Uni ko‘rib, yonidan o‘tib ketibdi. 32U joyga bir levit[24] ham kelib, u odamni ko‘riboq, yonidan o‘tib ketaveribdi. 33Bir samariyalik yo‘lovchi esa bu joydan o‘tarkan, uning ustidan chiqib qolibdi va holiga ko‘p kuyinibdi. 34Uning yoniga kelibdi-da, yaralariga moy surib, sharob quyib, bog‘lab qo‘yibdi. So‘ng uni o‘z uloviga mindiribdi-da, mehmonxonaga olib kelib, unga g‘amxo‘rlik qilibdi. 35Ertasiga jo‘nayotganda ikki kumush tanga chiqaribdi-da, mehmonxona egasiga berib: “Unga yaxshi qaragin. Agar bundan ziyod xarj qilar bo‘lsang, men qaytib kelganimdan so‘ng senga beraman”, – deb ketibdi.
36Seningcha, uchovidan qaysi biri qaroqchilarning qo‘liga tushgan odamning yaqini sanaladi?
37Tavrot tafsirchisi:
– Unga shafqat qilgan odam-da, – deb javob berdi.
– Bor, sen ham shunday qil! – dedi unga Iso.
Iso Maryam bilan Martaning uyida
38O‘z yo‘llarida davom etishdi. Iso bir qishloqqa kirdi. Bu yerda Marta ismli ayol Uni uyiga taklif qildi. 39Uning Maryam ismli bir singlisi bor edi. Maryam Isoning oyoqlari oldida o‘tirib Uning so‘zlarini tinglar edi. 40Marta esa tayyorgarchilik ishlari bilan juda ovora edi.
Nihoyat, u Iso yoniga kelib:
– Hazrat! Singlim bir o‘zimni xizmatda qoldirib qo‘yganiga e’tibor bermayapsanmi? Unga aytgin, menga yordam bersin! – dedi. 41Iso unga shunday javob berdi:
– Marta, Marta, buncha urinib tashvishlanmasang! 42Zarur bo‘lgan bittagina ish bor. Maryam esa o‘zi uchun yaxshi ulushni tanladi va bu undan tortib olinmaydi.
11–BOB
Ibodat haqida
1Iso bir joyda ibodat qilar edi. Ibodatni tamom qilgach, shogirdlaridan biri Unga:
– Rabbiy! Yahyo o‘z shogirdlarini o‘rgatganidek, bizni ham ibodat qilishga o‘rgat, – dedi. 2Iso ularga dedi:
– Ibodat qilayotganingizda shunday deb aytinglar:
Ey, Otamiz!
Sening muqaddas isming ulug‘lansin[25].
Sening Shohliging kelsin.
3Kundalik rizqimizni berib turgin.
4Gunohlarimizni kechirgin, chunki biz ham o‘zimizga qarzdor bo‘lgan har bir kishini kechiramiz.
Bizni vasvasaga duchor qilmagin[26].
5Yana ularga dedi: “Faraz qilaylik, orangizda bir kishining do‘sti bor. Yarim kechada do‘sti uning oldiga kelib:
– Do‘stim, menga uchta non qarz berib tur. 6Mening bir do‘stim yo‘ldan o‘taturib, tashrif buyurdi, oldiga qo‘yadigan hech narsam yo‘q, – deydi. 7Unisi ichkaridan javob berib:
– Meni bezovta qilma. Eshik qulf, bolalarim men bilan bir to‘shakda yotishibdi, endi o‘rnimdan turib senga berolmayman, – deydimi?
8Sizlarga rostini aytsam: o‘z do‘sti bo‘lgani uchun ham turib unga bermasa-da, lekin uning shilqimligi tufayli u turib, qancha so‘rasa, shuncha beradi.
9Shunday qilib, Men sizga aytaman: so‘rab turinglar, sizga beriladi. Izlab turinglar, topasizlar. Taqillatib turinglar, eshik ochiladi. 10Chunki har bir so‘ragan olar, izlagan topar, taqillatganga eshik ochilar.
11Orangizdagi qaysi bir ota, o‘g‘li undan non so‘rasa, unga tosh beradi? Yoki baliq so‘rasa, unga baliq o‘rniga ilon beradi? 12Yoki tuxum so‘rasa, unga chayon beradi? 13Shunday qilib, sizlar yovuz bo‘la turib bolalaringizga yaxshi hadyalar bera bilar ekansiz, samodagi Ota esa Undan so‘raganlarga Muqaddas Ruhni berishi yanada shubhasizdir”.
Iso va shayton
14Bir kuni Iso soqovdan jinni quvib chiqardi. Jin chiqqandan so‘ng, soqov tilga kirdi, xalq esa hayratda qoldi. 15Ammo oralaridan ba’zilari: “U ins-jinslar boshlig‘i iblisning[27] kuchi bilangina jinlarni quvib chiqaryapti!” – dedilar. 16Boshqalar esa Isoni sinab ko‘rmoqchi bo‘lib, osmondan dalolat ko‘rsatishni Undan talab qildilar.
17Iso ularning qalb kechinmalarini bilib, dedi: “O‘z ichidan bo‘lingan har bir podshohlik nuraydi, o‘z ichidan bo‘lingan xonadon xarob bo‘ladi. 18Agar shayton ham o‘zaro bo‘lingan bo‘lsa, uning saltanati qanday tura oladi? Sizlar bo‘lsa, yana Meni iblis kuchi bilan jinlarni quvib chiqarayotibdi, deysiz-a? 19Agar Men jinlarni iblis kuchi bilan quvib chiqarayotgan bo‘lsam, u holda sizlarning o‘g‘illaringiz kimning kuchi bilan quvib chiqarishadi? Shu sabab ham ular sizga hakam bo‘ladilar. 20Agar Men Xudo dasti ila jinlarni quvib chiqarayotgan ekanman, bu Xudo Shohligining sizga yetib kelgani demak.
21Agar kuchli odam o‘z uyini qurol-yarog‘i bilan qo‘riqlab tursa, uning mol-mulki bexatar bo‘ladi. 22Ammo undan kuchlirog‘i hujum qilib uni yengsa, u tayangan barcha qurollarini tortib oladi va o‘ljasini istaganga taqsimlab beradi. 23Kim Men bilan birga bo‘lmasa, Menga qarshidir. Kim Men bilan birga yig‘masa, sochadi.
24Yovuz ruh insondan chiqqanidan keyin, rohat izlab suvsiz yerlarni aylanib yuradi va topmagach: “Chiqqan uyimga qaytib boraman”, deydi. 25Kelgach esa, uyni supurilgan va yig‘ishtirilgan holda ko‘radi. 26Shunda borib, o‘zidan ham yovuzroq boshqa yettita ruhni chaqiradi va ular bilan uyga kirib yashay boshlaydi. U odamning keyingi holi avvalgidan battarroq bo‘lar”.
Haqiqiy baxtiyorlik
27Iso bu so‘zlarni aytayotganda, xalq orasidan bir ayol ovozini baland qilib:
– Seni asragan qorin, Seni emizgan ko‘krak baxtlidir! – deb yubordi. 28Lekin Iso dedi:
– Aniqrog‘i, Xudo kalomini tinglab uni bajo keltirganlar baxtlidir!
Isodan dalil talab qilish
29Ko‘pdan-ko‘p xaloyiq yig‘ila boshlagach, Iso so‘z ochib dedi: “Bu nasl yomondir! Bu nasl bir dalil izlamoqda, ammo Yunus payg‘ambarning alomatidan boshqa unga dalil berilmaydi. 30Yunus Nineviya aholisi uchun qanday alomatli bo‘lgan bo‘lsa, Inson O‘g‘li[28] ham bu nasl uchun shunday alomatli bo‘ladi. 31Janub malikasi[29] qiyomat kunida bu nasl odamlari bilan birga tirilib, ularni mahkum etadi. Chunki u Sulaymonning hikmatini tinglash uchun dunyoning olis elidan kelgan. Hamda mana, Sulaymondan buyukrog‘i bu yerdadir! 32Nineviya odamlari qiyomat kunida bu nasl bilan birga turib, uni mahkum etadilar. Chunki ular Yunusning va’zi sababli tazarru qilganlar. Hamda mana, Yunusdan buyukrog‘i bu yerdadir!”
Yorug‘ tan haqida
33“Hech kim shamni yoqib, uni ko‘rinmas yerga yoki chelakning tagiga qo‘ymaydi. Aksincha, kirganlar ziyoni ko‘rsin, deb uni shamdonga qo‘yadi. 34Tanning chirog‘i – ko‘z. Agar ko‘zing tiniq bo‘lsa, butun taning ham nurli bo‘lar. Agarda ko‘zing yomon bo‘lsa, taning ham qorong‘i bo‘lar. 35Shuning uchun, ichingdagi nur qorong‘i bo‘lmasligiga e’tibor ber. 36Agar taningda biron qorong‘i qism bo‘lmay, hamma joyi nurlanib tursa, shunda yonar chiroq seni yoritgandek, butun taning ham yorqin bo‘lar”.
Isoning din arboblarini koyishi
37Iso bularni gapirib turganda, bir farziy Uni dasturxonga taklif qildi. Iso uning uyiga kirib, ovqatlanishga o‘tirdi. 38Iso ovqatdan oldin qo‘llarini yuvmaganini farziy ko‘rib, ajablandi.
39Rabbimiz Iso unga dedi: “Ey farziylar, sizlar piyolayu tovoqning sirtini tozalaysiz-u, ammo ichingiz talonchilik va yovuzlikka to‘lib-toshadi! 40Hoy befahmlar! Sirtni yaratgan ichni ham yaratgan emasmi? 41Yaxshisi, o‘zingizda boridan xayr-sadaqa beringlar, shunda sizlar uchun hamma narsa halol bo‘ladi.
42Ey farziylar, holingizga voy! Sizlar yalpiz, za’faron va har xil sabzavotdan ushr berasiz-u, ammo haqqoniyat va Xudo sevgisiga beparvosizlar! Bularning birini bajara turib, ikkinchisini ham tashlab qo‘ymasligingiz kerak edi.
43Ey farziylar, holingizga voy! Sizlar ibodatxonalarda to‘rda o‘tirish va xalq yig‘inlarida alik olishni yaxshi ko‘rasizlar. 44Holingizga voy, ey munofiq tafsirchilar hamda farziylar! Sizlar odamlar sezmay ustidan bosib o‘tgan belgisiz qabrlarga o‘xshaysizlar”.
45Shu mahalda Tavrot tafsirchilaridan biri so‘zga chiqib Isoga: “Ustoz, bu so‘zlarni aytib, bizni ham ranjitding-ku”, – dedi.
46Iso esa aytdi: “Ey tafsirchilar, sizlarning ham holingizga voy! Siz ko‘tarib bo‘lmaydigan yuklarni insonlarga yuklaysiz-u, o‘zlaringiz esa u yuklarga barmog‘ingizni ham tegizmaysizlar. 47Holingizga voy! Sizlar ota-bobolaringiz o‘ldirgan payg‘ambarlarga maqbara qurasizlar. 48Shu bilan ota-bobolaringizning qilmishlarini tasdiqlab, ularga hamfikrdek bo‘lmoqdasizlar. Ular-chi, payg‘ambarlarni o‘ldirishgandi, sizlar esa ularga maqbara qurib yuribsizlar! 49Shuning uchun ham Xudo o‘z hikmatlarida shunday degan: “Men ularga payg‘ambarlar va rasullar yuboraman. Ulardan ba’zilarini o‘ldiradilar, ba’zilarini esa quvg‘in qiladilar”.
50-51Shu sababli, dunyo bino bo‘lgandan beri to‘kilgan barcha payg‘ambarlar qoni, Hobildan[30] tortib, qurbongoh ila ma’bad orasida o‘ldirilgan Zakariyogacha to‘kilgan barcha qonlar shu naslning bo‘yniga tushadi! Ha, sizlarga yana aytamanki, bu qonlar shu nasldan talab qilinadi!
52Ey tafsirchilar, ma’rifat kalitini qo‘lga olganingiz uchun holingizga voy! O‘zlaringiz-ku eshikdan kirganingiz yo‘q, kirmoqchi bo‘lganlarga esa to‘sqinlik qilib turibsizlar”.
53Iso bularni endi aytib tugatar ekan, ulamolar va farziylar Uni qattiq siquvga oldilar, ko‘plab so‘roqlarga javob berishga majburladilar. 54Uning og‘zidan Uni ayblovchi biron gap chiqishini poylab, Uni tuzoqqa tushirish payida edilar.
12–BOB
Riyokorlikka qarshi ogohlantirish
1Shu orada minglarcha odam to‘planib, bir-birini ezayotganday tuyular edi. Iso oldin O‘z shogirdlariga qarab so‘zlay boshladi: “Farziylarning xamirturushidan (ya’ni riyokorligidan) ehtiyot bo‘linglar! 2Ochilmay qoladigan hech yopiq narsa yo‘q, bilinmay qoladigan hech qanday sir yo‘q. 3Sizning qorong‘ilikda so‘zlaganlaringiz yorug‘likda eshitilajak, berk eshiklar orqasida quloqqa shivirlaganlaringiz tomlar uzra e’lon etilajak”.
Qo‘rqish va qo‘rqmaslik haqida
4“Men siz, do‘stlarimga aytaman: badanni o‘ldirib, keyin boshqa biron narsa qilishga qodir bo‘lmaganlardan qo‘rqmanglar.
5Biroq kimdan qo‘rqishingiz kerakligini sizlarga uqtiray: kishini o‘ldirgandan keyin jahannamga tashlashga ham qodir bo‘lgan
6Beshta chumchuq ikki tangaga sotilmaydimi? Xudo huzurida bularning birisi ham unutilmagan. 7Sizlarga kelsak, boshingizdagi sochlar ham bari sanoqli. Demak, qo‘rqmanglar, siz ko‘pdan-ko‘p chumchuqlardan qadrliroqsiz.
8Sizlarga yana shuni aytay: kimda-kim insonlar oldida Meni tan olsa, Inson O‘g‘li[31] ham Xudo farishtalari oldida uni tan oladi. 9Biroq kimda-kim insonlar oldida Meni inkor etsa, u Xudo farishtalari oldida ham inkor etiladi. 10Kimki Inson O‘g‘liga qarshi so‘z aytsa, kechiriladi. Lekin kim Muqaddas Ruhni kufr qilsa[32], kechirilmaydi.
11Sizlarni diniy hay’atlar[33] va boshliqlar, hokimlar oldiga olib kelganlarida, nima deb, qanday gapirib o‘zimizni himoya qilamiz, deb qayg‘urmanglar. 12Chunki nima deyish kerakligini o‘sha onda MuqaddasRuh sizlarga o‘rgatadi”.
Aqlsiz boy haqida masal
13Xaloyiq ichidan kimdir Isoga:
– Ustoz, akamga ayt, merosni men bilan bo‘lsin, – dedi. 14Iso unga:
– Ey inson! Meni sizlarga kim qozi yoki meros bo‘luvchi qilib qo‘ydi? – dedi. 15Keyin xaloyiqqa:
– Ehtiyot bo‘linglar, o‘zingizni har turli tamagirlikdan saqlanglar. Zero inson umri uning mol-mulki ko‘pligiga bog‘liq emas, – dedi.
16Iso ularga shunday masal keltirdi:
“Bir boy odamning dalasi mo‘l hosil berib turar ekan. 17Boy o‘z-o‘ziga:
– Nima qilay? Hosilni qo‘yadigan joyim yo‘q, – deb o‘ylab yurgan ekan. 18– Mana bunday qilaman, – debdi oxiri, – omborlarimni buzib, kattarog‘ini quraman, butun g‘alla va mollarimni shu yerga joylayman. 19So‘ng o‘z-o‘zimga: Ey jonim, deyman, sen ko‘p yillarga yetgulik davlat to‘plading. Endi rohat qil, yeb-ichgin, kayf-safo surgin, – debdi.
20Lekin Xudo unga:
– Ey nodon! Bu kechayoq joning olinadi. Shunda bu tejab qo‘yganlaring kimga qoladi? – debdi.
21O‘zi uchun boylik to‘plab, Xudo nazarida boyimagan kishining qismati ana shunday bo‘ladi”.
Tirikchilik tashvishlari haqida
22Iso shogirdlariga yana dedi: “Binobarin, sizlarga aytamanki, nima yeymiz, deb joningiz uchun, nima kiyamiz, deb taningiz uchun tashvishlanib yurmanglar. 23Jon ovqatdan, tan esa kiyimdan a’lodir. 24Qarg‘alarga qaranglar: ular na ekadi, na o‘radi, na omborlari va na qo‘rxonalari bor. Shunga qaramay, Xudo ularning rizqini beradi. Sizlar esa qushlardan naqadar qadrlisizlar! 25Sizlardan kim tashvishlanib, o‘z umrini bir lahza bo‘lsin uzaytira olar ekan[34]? 26Bu qadar kichik ishni qilishga qurbingiz yetmas ekan, boshqa narsalar tashvishini qilmoq ne darkor?
27Piyozgullarga qaranglar, ular qanday o‘sadi! Ular mehnat ham qilmaydi, charx ham yigirmaydi. Ammo sizlarga aytamanki, hatto podshoh Sulaymon o‘zining shuhrat cho‘qqisida ham bularning biriday kiyinmagan edi. 28Bugun bor bo‘lib, ertaga o‘choqqa tashlanadigan dasht o‘tiga Xudo bunday zeb bergan bo‘lsa, sizlarni undan kam ko‘rarmikin, ey imoni sustlar! 29Nima yeymiz, nima ichamiz, deb qayg‘urib yurib bezovta bo‘lmanglar. 30Dunyo xalqlari hadeb bu narsalarning payida yuradilar. Lekin sizlarning Otangiz[35] bularga muhtoj ekaningizni biladi-ku! 31Sizlar, yaxshisi, Xudo Shohligi payida bo‘linglar va qolgani sizga nasib etadi.
32Qo‘rqmagil, ey kichik poda! Otangiz Shohlikni sizlarga berishni munosib ko‘rdi. 33Mol-mulkingizni sotib, sadaqa beringlar. O‘zingizga eskirmaydigan hamyonlar qilib, ko‘klarda bitmas-tuganmas xazina hozirlanglar. U yerda ularga o‘g‘ri ham yaqinlashmas, kuya ham tushmas. 34Xazinangiz qayerda bo‘lsa, yuragingiz ham o‘sha yerda bo‘lur”.
Isoning qayta kelishiga tayyor bo‘lish
35“Bellaringiz belbog‘liq, chiroqlaringiz yonib tursin! 36Sizlar xo‘jayin to‘ydan qaytishini kutib turgan, u kelib eshikni taqillatishi bilan ochib berishga tayyor turgan odamlardek bo‘linglar. 37Xo‘jayin kelganda hushyor holda ko‘rgan xizmatkorlar baxtlidir! Sizlarga chinini aytayin, u xizmatkorlarini o‘tqazib, bel bog‘lagancha o‘zi ularning xizmatiga tushib ketadi. 38Xoh yarim kechada, xoh tongotarda[36] xo‘jayin kelib qolsa-yu xizmatkorlarini shunday holda uchratsa, ular qanday baxtlidirlar! 39Ammo bilinglarki, agar uy egasi o‘g‘ri qay soatda kelishini bilganda, u bedor bo‘lib, uyiga lahim qazilishiga yo‘l qo‘ymas edi. 40Shuningdek, sizlar ham tayyor bo‘lib turinglar, chunki Inson O‘g‘li siz o‘ylamagan soatda kelib qoladi”.
41Shu payt Butrus Isodan: “Rabbiy, Sen u masalni faqat biz uchun aytyapsanmi, yoki hamma uchunmi?” – deb so‘radi.
42Rabbimiz Iso dedi: “Uy ahliga o‘z vaqtida rizq-ro‘z tarqatish uchun xo‘jayin xizmatkorlariga boshliq qilib qo‘ygan ishonchli va aqlli uy boshqaruvchi kim? 43Xo‘jayin kelib, xizmatkorini yumush qilib turganda ko‘rsa, u qanday baxtlidir! 44Sizlarga chinini aytayin, o‘zining butun mol-mulklari ustidan uni nazoratchi qilib qo‘yadi. 45Mabodo u xizmatkor o‘z ko‘nglida: “Xo‘jayinim yaqin orada kelmaydi”, deb qarolu cho‘rilarni ura ketsa-da, yeb-ichib mast-alast bo‘lsa, 46u xo‘jayin xizmatkori kutmagan bir kunda, o‘ylamagan bir soatda kelib qoladi-yu, uni tilka-pora qilib, boshiga dahriylar kunini soladi.
47Xo‘jayinning xohishini bilib, tayyor bo‘lmagan, xo‘jayin istagicha ish tutmagan xizmatkor ko‘p tayoq yeydi. 48Bilmay turib jazoga munosib ish qilgan xizmatkor esa oz tayoq yeydi. Kimga ko‘p berilgan bo‘lsa, undan ko‘p talab qilinadi. Kimga ko‘p ishonib topshirilgan bo‘lsa, undan ko‘proq undiriladi”.
Iso nizoga sabab
49“Men yer yuziga o‘t yoqish uchun keldim. O‘t endiyoq alanga olishini qanchalik istardim! 50Men juda og‘ir dard-alamni[37] boshdan kechirishim kerak. Bu amalga oshmaguncha naqadar qiynalaman! 51Meni yer yuziga tinchlik keltirish uchun kelgan, deb o‘ylaysizlarmi? Sizga yo‘q, aksincha, nizo solgani kelganman, deyapman. 52Zero bundan buyon bir uyda besh kishi o‘zaro bo‘lingan bo‘ladi, uchtasi ikkitasiga va ikkitasi uchtasiga qarshi tarafkashlik qiladi. 53Ota o‘g‘liga qarshi, o‘g‘il otasiga qarshi, ona qiziga qarshi, qiz onasiga qarshi, qaynona keliniga qarshi, kelin qaynonasiga qarshi chiqadi”.
Zamon alomatlari va abadiylik
54Iso xalq ommasiga yana ushbuni ham aytdi: “Siz g‘arbdan bulut ko‘tarilganini ko‘rdingizmi, hamon “jala bo‘ladi” deysizlar va xuddi shunday bo‘ladi. 55Janub shamoli esgan vaqtda sizlar “jazirama issiq bo‘ladi” deysizlar va shunday bo‘ladi. 56Ey riyokorlar! Yeru ko‘k yuzini aniqlay bilasiz-u, nega bu vaqt-soatning ma’nosini bila olmaysizlar? 57Nahotki o‘zingizcha to‘g‘ri yo‘lni payqamasangiz?
58Sen raqibing bilan birga mahkamaga borayotganingda, yo‘l-yo‘lakay u bilan kelishishga harakat qil. Aks holda u seni qozining oldiga sudrab keladi, qozi seni zindonbonga topshiradi, zindonbon esa seni zindon qa’riga tashlaydi. 59Senga gapim shuki: so‘nggi tiyinni to‘lamaguningcha, u yerdan chiqmaysan”.
13–BOB
Tavba va halokat haqida
1O‘sha vaqtda kimlardir Isoga kelib, hokim Pilat o‘ldirgan jalilaliklar haqida xabar qilishdi. Pilat ularni tig‘dan o‘tkazib, qonlarini o‘zlari so‘ygan qurbonlar qoniga aralashtirib tashlagan edi.
2Iso xabarchilarga dedi: “Sizningcha, bu jalilaliklar boshqa butun Jalila kishilaridan ko‘proq gunohkor bo‘lgani uchun shunchalik jafo chekdilarmi? 3Sizga yo‘q deyman. Lekin tavba qilmasangiz, hammalaringiz ham ular kabi halok bo‘lasiz. 4Masalan, Siloam minorasi qulaganda, o‘n sakkiz kishi ezilib nobud bo‘lgan edi. Sizlar bu kishilarni Quddusda yashovchi hammadan ko‘ra aybdorroq deb o‘ylaysizmi? 5Sizga yo‘q deyman. Lekin tavba qilmasangiz, hammalaringiz ham ular kabi halok bo‘lasiz”.
Xudoning sabri haqida masal
6Iso quyidagi masalni ham aytib berdi: “Bir kishining uzumzorida o‘tqazilgan anjir daraxti bor ekan. Kishi kelib, undan meva izlabdi-yu, lekin topolmabdi. 7U bog‘bonga:
– Men uch yildan beri bu anjir daraxtidan meva izlab kelaman va topolmayman. Uni kesib tashla, nega u yerni band qilib turibdi? – deb aytibdi. 8Bog‘bon esa shunday javob beribdi:
– Xo‘jayin, daraxtingiz bu yil ham tursin. Men uning yon-bag‘irlarini bir chopib go‘ng solay. 9Balki meva berar. Mayli, agar bermasa, unda kelgusi yil kesib tashlarsiz”.
Qaddi bukik ayolni shifolash
10Shanba kuni Iso yahudiyibodatxonalarining birida ta’lim berayotgan edi. 11U yerdagi bir ayol o‘n sakkiz yildan beri yomon ruhdan qiynalib og‘rigan, ikki bukilgan, qaddini sira tiklayolmas edi. 12Iso uni ko‘rgach, yoniga chaqirib dedi:
– Ey xotin, sen dardingdan xalos bo‘lding!
13So‘ng qo‘llarini ayolning boshiga qo‘ydi. Ayol qaddi tiklandi-qoldi, Xudoga olqishlar ayta boshladi.
14Iso dam olish kuni ham shifolash bilan mashg‘ul ekanini ko‘rgan jamoaboshi achchiqlanib, jamoaga:
– Ishlash uchun olti kun bor. Davolanmoqchi bo‘lsangiz, shanbadan boshqa kun kelinglar, – dedi. 15Rabbimiz Iso unga javoban dedi:
– Ey munofiq! Shanba kuni bo‘lishiga qaramay, har biringiz o‘z ho‘kiz yoki eshagingizni oxurdan yechib sug‘organi olib bormaysizmi? 16Shunga ko‘ra, o‘n sakkiz yildan beri shayton bog‘lab qo‘ygan, bobomiz Ibrohim qizi hisoblangan bu ayolni shanba kuni kishanlaridan ozod qilish o‘rinli emasmidi?
17Isoning bu so‘zlari Unga qarshilik ko‘rsatganlarning hammasini uyatga qo‘ydi. Butun xalq esa Iso bajarayotgan barcha ajoyib ishlarni ko‘rgani sayin quvonar edi.
Xudo saltanati haqida ikki masal
18Iso yana so‘z oldi: “Xudoning Shohligi nimaga o‘xshash? Uni nimaga tenglashtirayin? 19U bir odam o‘z bog‘iga ekkan xantal urug‘iga o‘xshar. Urug‘ unib, ulkan daraxt bo‘libdiki, shoxlari aro ko‘k qushlari ham qo‘nib uya quribdi”.
20Tag‘in dedi: “Xudoning Shohligini nimaga o‘xshatay? 21U bir ayol butun xamirni oshirish uchun uch tog‘ora[38] unga qorishtirib solgan xamirturush burdasiga o‘xshar”.
Najot eshigi tor
22Iso Quddus tomon yo‘l olib, shaharma-qishloq yurib ta’lim berar edi. 23Kimdir Unga savol berdi:
– Hazrat, najot topadiganlar ozmi?
Iso hammaga aytdi: 24“Tor eshikdan kirish uchun jon kuydiringlar. Sizga shuni aytay: 25Uy Egasi turib eshikni bekitib qo‘ygach, ko‘plar kirish uchun intiladilar, biroq kirolmaydilar. O‘shanda sizlar ham tashqarida qolib:
– Yo Rabbiy, yo Rabbiy, bizlarga ochib ber! – deb eshikni taqillata boshlaysizlar. Lekin U sizlarga:
– Kim va qayerdan ekaningizni bilmayman, – deb javob beradi. 26Shunda sizlar:
– Biz Sening oldingda yeb-ichdik, Sen bizning ko‘chalarda ta’lim berib yurding-ku, – deb aytasizlar. 27U esa:
– Kimsiz, qayerdansiz, bilmayman, deb sizlarga aytib edim-ku. Ey badkirdorlar to‘dasi, Mening ko‘zimdan uzoqlashinglar! – deydi.
28O‘shanda yig‘i-sig‘i va ohu vohlar chekasizlar. Chunki o‘zingizni tashqariga quvg‘indi, Ibrohim, Is’hoq, Yoqub va barcha payg‘ambarlarni esa Xudoning Shohligi soyasida ko‘rasizlar. 29Sharqu g‘arbdan, shimolu janubdan odamlar kelib, Xudo Shohligida ziyofatga o‘tiradilar. 30O‘sha vaqt ba’zi oxirgilar birinchi, birinchilar esa oxirgi bo‘ladilar”.
Isoning Quddus uchun nolasi
31O‘sha kuni farziylardan ayrimlari Isoning oldiga kelib:
– Bu yerdan chiqib ket, chunki Hirod Seni o‘ldirmoqchi, – deyishdi. 32Iso ularga shunday dedi:
– Borib u tulkiga aytinglar: Men bugun va erta jinlarni quvib, shifokorlik qilmoqdaman. Uchinchi kuniyoq davrim tugar. 33Shunday bo‘lsa ham, Men bugun, erta va indin O‘z yo‘limdan og‘may yuraverishim kerak. Chunki payg‘ambar Quddusdan tashqarida o‘ldirilishi maholdir.
34O Quddus, Quddus! Payg‘ambarlarni qatl qilib, huzuringga yuborilganlarni toshbo‘ron qilguvchi shahar! Tovuq o‘z jo‘jalarini qanotlari ostiga qanday to‘plasa, Men ham sening bolalaringni necha bor shunday to‘plamoqchi bo‘ldim, lekin siz istamadingiz. 35Mana, sizning uy-joyingiz huvullab qoladi. Sizga shuni aytib qo‘yay: “Xudovand nomidan Kelayotgan muborak”, – deb xitob qilmaguningizcha, Meni yana ko‘rmaysizlar.
14–BOB
Dam olish kunidagi shifokorlik
1Bir shanba kuni Iso farziylar mazhabi boshliqlaridan birining uyiga mehmonga bordi. Uni zimdan kuzatib turishardi. 2Isoning oldida istisqo dardidan qiynalib yurgan bir odam paydo bo‘ldi. 3Iso uni ko‘rishi bilan Tavrot tafsirchilari va farziylarga qayrilib:
– Dam olish kunida kishini shifolash mumkinmi, yo‘qmi? – deb so‘radi. 4Ular esa indamadilar.
Iso bu odamni ushladi-da, shifolab, jo‘natib yubordi. 5So‘ng din peshvolariga dedi:
– Sizlardan kimningdir o‘g‘li[39] yoki ho‘kizi quduqqa tushib ketsa, shanba kuni bo‘lishiga qaramay, darhol chiqarib olmasmidingiz?
6Ular esa bu gapga biron javob topa olmadilar.
Mehmonu mezbonga pand-nasihat
7Mehmonlar to‘rda o‘tirishga intilayotganlarini payqagan Iso ularga ibratli naql aytdi: 8“Seni birov nikoh to‘yiga chaqirsa, to‘rga chiqib o‘tiraverma. Ehtimol, taklif etilganlar orasida sendan e’tiborlirog‘i bo‘lib qolar. 9Shunda ikkovingizni ham chaqirgan mezbon kelib senga: “Bu o‘rinni unga bo‘shatib ber”, – deyishi mumkin. Sen esa xijolat tortib, poygahda o‘tirishga majbur bo‘lasan. 10Shuning uchun, taklif etilgan bo‘lsang, poygahda o‘tirib tur, toki mezbonning o‘zi kelib senga: “Do‘stim, iltimos to‘rga chiqqin”, – deb aytsin. Shunda boshqa mehmonlar ko‘zida sening hurmating ortadi. 11Kimki o‘zini yuqori olsa, pasaytiriladi. Kimki o‘zini past olsa, yuksaltiriladi”.
12So‘ng Iso O‘zini taklif qilgan uy egasiga dedi: “Tushki yoki kechki ziyofat qilganingda, do‘st, aka-uka, qarindosh-urug‘ va boy qo‘shnilaringnigina chaqirib turma. Chunki ular ham seni chaqirib, qarimta qilishiga to‘g‘ri keladi. 13Aksincha, ziyofat berganingda, qashshoq, mayib, shol va ko‘rlarni chaqir. 14Shunda sen baxtlisan. Chunki ular senga qarimtasini qaytara olmasa-da, lekin qiyomatda solihlar tirilganida sen buning qarimtasini ko‘rasan”.
Xudo chaqirganlar haqida masal
15Iso bilan birga dasturxon atrofida o‘tirganlardan biri bu so‘zlarni eshitib, Unga:
– Xudoning Shohligida tuz totgan kishi baxtlidir! – dedi. 16Iso o‘z navbatida unga dedi:
“Bir odam kechki katta dasturxon yasab, ko‘plarni taklif etibdi. 17Ziyofat vaqti yetganda:
– Kelinglar, dasturxon tayyor bo‘ldi, – deb mehmonlarni chaqirmoq uchun xizmatkorini yuboribdi. 18Shunda hammalari kelishib olgandek, uzr so‘ray boshlashibdi. Birinchisi unga:
– Men yer sotib oldim, borib uni ko‘rishim kerak. Iltimos, meni kechiring, – debdi. 19Boshqasi esa:
– Men besh juft ho‘kiz sotib oldim, ularni sinagani boryapman. Iltimos, meni kechiring, – debdi. 20Uchinchi birovi ham:
– Men xotin oldim, shuning uchun kelolmayman, – debdi.
21Xizmatkor qaytib kelib, xo‘jayiniga vaziyatni tushuntiribdi. Xo‘jayin g‘azablanib, xizmatkoriga:
– Tez bo‘l, shaharning yo‘lak va ko‘chalarini kezib chiq, qashshoq, mayib, shol va ko‘rlarni bu yerga olib kel, – debdi.
22Xizmatkor
– Xo‘jayin, buyurganlaringizni bajardim-u, yana ham bo‘sh joy bor, – debdi. 23Shunda xo‘jayin xizmatkoriga:
– Yo‘llarga chiq, so‘qmoqlarga bor, elni kelishga qista, toki uyim to‘lsin, – debdi. 24– Sizlarga aytamanki, chaqirilgan odamlardan birortasi ham ziyofatimdan totib ko‘rmaydi. [Chunki da’vat etilganlar ko‘p, ammo tanlanganlar ozdir.]”
Isoning shogirdi bo‘lmoq
25Ko‘pdan-ko‘p xaloyiq Iso bilan birga borar ekan, U o‘girilib ularga dedi: 26“Agar kim Mening huzurimga kelsa-yu, o‘zining ota-onasi, xotini, bola-chaqasi, aka-ukasi, opa-singillari va hatto o‘z jonidan ko‘ngil uzmasa[40], u Mening shogirdim bo‘lolmaydi. 27Kimki o‘z xochini ko‘tarib orqamdan yurmasa, Mening shogirdim bo‘lolmaydi.
28Sizlardan birortangiz imorat qurmoqchi bo‘lsangiz, uni bitirish uchun mablag‘ yetarlimi, deb oldindan xarajatini hisoblab chiqmaysizmi? 29Bo‘lmasa poydevor solib, imorat qura bilmasangiz, o‘tgan-ketgan ko‘rib: 30“Bu odam qurishni boshladi-yu bitira olmadi”, – deb masxara qilishadi.
31Yoki qaysi podshoh boshqa bir podshohga qarshi urushga borsa, o‘zimning o‘n ming askarim bilan yigirma ming askarga qarshi chiqishga kuchim yetarmikan, deb oldindan o‘tirib maslahatlashmas ekan? 32Kuchi yetmasa, dushman hali uzoqdaligida uning oldiga elchi yuborib sulh so‘raydi. 33Shunday qilib, sizlardan har biringiz o‘zingizning bor-yo‘g‘ingizdan ko‘ngil uzmasangiz, Mening shogirdim bo‘lolmaysiz.
34Tuz – yaxshi narsa. Lekin tuz o‘z ta’mini yo‘qotsa, uni yana nima bilan sho‘r qilish mumkin? 35Yerga ham, go‘ngga ham yaramaydi, uni axlatga tashlab yuboradilar. Kimning eshitar qulog‘i bo‘lsa, eshitsin!”
15–BOB
Adashgan qo‘y haqida masal
1Har qanday gunohkor odamlar va soliqchilar Isoni tinglash uchun Uning oldiga oqib kelar edilar. 2Buni ko‘rgan farziylar va ulamolar: “Mana, U gunohkorlarni qabul qilib, birga yeb-ichmoqda”, – deb norozilik bildirdilar. 3Iso esa ularga quyidagi masalni aytib berdi:
4“Sizlardan kimningdir yuzta qo‘yi bo‘lsa-yu, ulardan birortasini yo‘qotsa, to‘qson to‘qqiztasini dashtda qoldirib, yo‘qolgan qo‘yni topmaguncha qidirmaydimi? 5Uni topgach, quvonib yelkasiga olib ko‘tarib ketadi. 6Uyga kelgach, do‘stlari bilan qo‘shnilarini chaqirib: “Men bilan birga quvoninglar, men yo‘qolgan qo‘yimni topdim”, – deydi. 7Sizlarga aytamanki, xuddi shunga o‘xshab, tavbaga hojat sezmagan to‘qson to‘qqiz taqvodordan ko‘ra, tavba qilgan bittagina gunohkor uchun osmonda shodlik bo‘ladi”.
Yo‘qolgan tanga haqida masal
8“Yoki qaysi bir ayolning o‘nta kumush tangasi bo‘lsa-da, bittasini yo‘qotib qo‘ysa, u sham yoqib pulni topmaguncha uyini supurib-sidirib sinchiklab qidirmaydimi? 9Pulni topgach, dugonalari bilan qo‘shnilarini chaqirib: “Men bilan birga quvoninglar, men yo‘qolgan tangamni topdim”, – deydi. 10Sizlarga aytamanki, xuddi shuningdek, tavba qilgan bitta gunohkor uchun Xudo farishtalari huzurida shodlik bo‘ladi”.
Darbadar o‘g‘il (Xudo sevgisi haqida masal)
11Iso yana dedi: “Bir odamning ikki o‘g‘li bor ekan. 12Ularning kichigi otasiga:
– Ota, mol-mulkingizdan menga tegishli qismini bering, – debdi.
Ota bisotini ikki o‘g‘liga bo‘lib beribdi.
13Bir necha kundan keyin kichik o‘g‘il bor-yo‘g‘ini yig‘ishtirib, uzoq bir mamlakatga ketibdi. U yerda shaloq yashab, mol-dunyosini ko‘kka sovurib yuribdi. 14Borini isrof etgandan keyin, u mamlakatda og‘ir qahatchilik boshlanibdi, yigit ham muhtojlikka yo‘liqibdi. 15U borib, bu mamlakat fuqarolaridan biriga yollanibdi. U esa yigitni o‘z dalasidagi to‘ng‘izlarni boqishga yuboribdi. 16Nihoyat, yigit to‘ng‘izlar yeydigan qo‘zoqlar bilan qornini to‘ydirishga ham zor bo‘libdi, lekin unga shuni ham ravo ko‘rishmas ekan.
17O‘ziga kelgach, u debdi: “Otamning qanchadan-qancha yollanma ishchilarining noni oshib-toshib yotibdi, men esa bu yerda ochlikdan o‘lyapman. 18Endi otamning oldiga boray va unga: Ota, men Xudoga[41] va sizga qarshi gunoh qildim. 19Endi sizning o‘g‘lingiz atalishga loyiq emasman. Meni yollanma ishchilaringiz qatoriga qabul qilsangiz, bas, deyman”.
20Yigit otasi oldiga ravona bo‘libdi. U hali uzoqda kelayotganligidayoq, otasi o‘g‘lini ko‘rib, ko‘ngli bo‘shab ketibdi. Yugurgancha borib, o‘g‘lining bo‘ynidan quchib, yuz-ko‘zlaridan o‘pibdi.
21O‘g‘li unga:
– Ota, men Xudoga[42] va sizga qarshi gunoh qildim. Endi sizning o‘g‘lingiz deb atalishga loyiq emasman, – debdi.
22Ota xizmatkorlariga shunday buyuribdi:
– Tez bo‘ling, eng nafis to‘n keltirib yelkasiga yoping, qo‘liga uzuk taqing, oyoqlariga choriq kiygizinglar. 23Bo‘rdoqini olib chiqib, so‘yinglar, yeb-ichaylik, xursandchilik qilaylik. 24Chunki mening bu o‘g‘lim o‘lgan edi – tirildi, yo‘qolgan edi – topildi.
Shunday qilib, xursandchilik qila boshlabdilar. 25Katta o‘g‘il shu paytda dalada ekan. Qaytayotib uyga yaqinlashganda, qulog‘iga cholg‘u va o‘yin-kulgi sadolari eshitilibdi. 26Xizmatkorlardan birini chaqirib:
– Nima gap? – deb so‘rabdi.
27– Ukangiz keldi, otangiz uni sog‘-salomat ko‘rgani uchun bo‘rdoqini so‘ydilar, – debdi u.
28Shunda katta o‘g‘il achchiqlanib, ichkariga kirgisi kelmabdi. Otasi esa tashqariga chiqib, o‘g‘liga o‘tinib gapiribdi. 29U otasiga javob beribdi:
– Men shuncha yildan beri sizga xizmat qilaman. Sira sizning buyrug‘ingizga qarshi chiqqanim yo‘q. Lekin do‘stlarim bilan xursandchilik qilishim uchun siz menga bitta uloq ham atamadingiz. 30Ammo mol-mulkingizni fohishalarga sarflab qaytgan anavi o‘g‘lingizga bo‘rdoqi so‘yibsiz!
31Otasi unga shunday javob beribdi:
– O‘g‘lim! Sen doimo men bilan birgasan, mening hamma narsam seniki. 32Biroq bugun shodlanish, xursandchilik qilish kerak. Chunki sening bu ukang o‘lgan edi – tirildi, yo‘qolgan edi – topildi”.
16–BOB
Shum ish boshqaruvchi
1Iso O‘z shogirdlariga ham aytdi:
“Bir boyning xo‘jalik ishlarini boshqaruvchisi bor ekan. Boyning qulog‘iga, ish boshqaruvchi mol-mulkingizni bejo sarf qilib yuribdi, degan chaquv yetibdi. 2Shunda boy ish boshqaruvchini chaqirib:
– Sen to‘g‘ringda uzunquloq gap yuribdi. Ishlaringning hisobini ber, sen endi uyimni boshqarolmaysan, – debdi.
3Ish boshqaruvchi o‘zicha:
– Nima qilsam ekan? – debdi. – Xo‘jayinim boshqaruvchilikni qo‘limdan olyapti. Yer qazishga kuchim yetmaydi, tilanchilik qilish esa menga uyat. 4Boshqaruvchilikdan bo‘shatilganimdan so‘ng odamlar yana o‘z uylariga qabul qilishlari uchun nima qilsam bo‘ladi?
So‘ng:
– Ha, topdim! – debdi-da, 5xo‘jayinidan qarz bo‘lganlarning har birini alohida yoniga chaqiribdi. Birinchisidan so‘rabdi:
– Xo‘jayinimdan qancha qarzing bor?
6– Yuz kuva[43] zaytun moyi, – javob beribdi u.
– Tilxatingni ol, tezda o‘tirib ellik kuva deb yoz! – debdi unga ish boshqaruvchi. 7Keyin boshqasidan ham so‘rabdi:
– Sening qancha qarzing bor?
– Yuz qanor[44] bug‘doy, – javob beribdi u. Unga ham:
– Tilxatingni ol, sakson qanor deb yoz! – debdi.
8Xo‘jayini esa o‘zining bu shum ish boshqaruvchisini, aqlli ish qilding, deb maqtabdi. Chindan ham bu dunyoning odamlari o‘zlariga o‘xshaganlar orasida nur ahlidan[45] ko‘ra es-hushliroq harakat qiladilar”.
Boylik va sadoqat haqida
9“Men sizga aytamanki, bu bevafo dunyoning boyligidan foydalanib do‘st orttiringlar, toki bu boylik tugagach, sizlarni abadiy makonlarga qabul qilsinlar. 10Kichik ishda sadoqatli bo‘lgan buyuk ishda ham sadoqatlidir. Kichik ishda sadoqatsiz bo‘lgan buyuk ishda ham sadoqatsizdir. 11Agar siz bu bevafo dunyoning boyligiga sodiq bo‘lmasangiz, haqiqiy boylikni sizga kim ishonib beradi? 12Agar boshqalarning narsasiga sodiq bo‘lmasangiz, o‘z nasibangizni sizga kim beradi?
13Hech qanday xizmatkor ikki xo‘jayinga xizmat qilolmaydi. U yo birini yomon ko‘rib, boshqasini sevadi, yoki biriga ixlos qo‘yib, boshqasini xor qiladi. Siz ham Xudoga, ham pulga birdek sig‘ina olmaysiz”.
Xudo saltanati haqida
14Farziy mazhabidagilar bularni eshitib, pulparast bo‘lganlari uchun Isoga mazax qila boshladilar.
15Iso ularga dedi: “Siz odamlar oldida o‘zingizni taqvodor qilib ko‘rsatasizlar, lekin Xudo yuragingizni biladi. Ana, odamlarda ko‘kka ko‘tarilgan neki bo‘lmasin, Xudo nazarida jirkanchdir. 16Tavrot va Payg‘ambarlar davri[46] Yahyo kelguncha davom etdi. U vaqtdan buyon Xudo Shohligi to‘g‘risidagi Xushxabar va’z qilinmoqda va hamma bu Shohlikka kirish uchun zo‘r bermoqda. 17Biroq Tavrotdan bir chiziq yo‘qolishidan ko‘ra, yeru osmonning yo‘qolishi osonroqdir.
18Kimda-kim o‘z xotinidan ajralib, boshqasiga uylansa, zino qilgan bo‘ladi. Shuningdek, eridan ajralgan xotinga uylangan kishi ham zino qilgan bo‘ladi”.
Oxiratdagi boy bilan gadoy
19“Kimxob va shoyi kiyimlar kiyib, har kuni dabdabali bazmlarda kayf-safo surgan bir boy odam bor ekan. 20Boyning darvozasi oldida hamma badaniga yara toshgan Lazar[47] ismli bir qashshoq gadoy yotar ekan. 21U boy dasturxonidan to‘kilgan ushoqlar bilan qorin to‘ydirishni orzu qilar, itlar esa kelib uning yaralarini yalab ketar ekan.
22Bir kuni gadoy o‘lib qolibdi, farishtalar uni Ibrohim alayhissalomning yoniga olib boribdilar. Keyin boy ham o‘lib, uni ko‘mishibdi.
23Tamug‘[48] azobidan o‘tar ekan, boy boshini ko‘tarib uzoqdagi Ibrohimni va uning yonidagi Lazarni ko‘ribdi. 24U faryod ko‘tarib:
– Ey Ibrohim ota! Menga rahm qilib Lazarni yuborgin, u barmog‘ining uchini suvga botirib tilimga suv tomizsin. Chunki men bu olovda ko‘p azob chekyapman, – debdi. 25Ibrohim unga shunday javob beribdi:
– Unutma, o‘g‘lim, sen hayotingda yaxshilik nasibangni olib bo‘lding, Lazar esa yomonlik nasibasini olib bo‘ldi. Endi u bu yerda tasalli topyapti, sen bo‘lsang, azob chekyapsan. 26Bundan tashqari, siz bilan bizning oramizda tubsiz jarlik bor. Bu yerdan siz tomon o‘tmoqchi bo‘lganlar o‘ta olmaydilar va u yerdan biz tomon ham o‘tmaydilar.
27– Unday bo‘lsa, ey ota, sendan o‘tinib so‘rayman, Lazarni otamning uyiga yuborgin. 28Mening beshta ukam bor. Ular ham bu azobli joyga kelmasliklari uchun ularni ogohlantirib qo‘ysin, – debdi boy. 29Ibrohim unga:
– Ular Muso payg‘ambarni va boshqa payg‘ambarlarni bilishadi, ularga quloq solishsin, – debdi. 30Boy esa:
– Yo‘q, Ibrohim ota, quloq solmaslar. Faqat o‘liklardan biri ularning oldiga borsa, o‘shanda tavba qilarlar, – debdi. 31Ibrohim shunday debdi:
– Agar Muso va boshqa payg‘ambarlarga quloq solmagan bo‘lsalar, o‘liklardan biri tirilib borsa ham ishonmaydilar”.
17–BOB
Vasvasa, gunoh va kechirim haqida
1Iso o‘z shogirdlariga yana dedi: “Vasvasalar kelishi shaksizdir. Lekin kim orqali kelsa, o‘sha odamning holiga voy! 2Bu kichiklardan birontasini yo‘ldan ozdirgandan ko‘ra, uning bo‘yniga tegirmon toshini osib, dengizga tashlanishi u uchun foydaliroq bo‘lar edi. 3O‘zlaringizga ehtiyot bo‘linglar!
Agar birodaring gunoh qilsa, unga tanbeh ber. Agar tavba qilsa, uni kechir. 4Agar senga qarshi bir kunning o‘zida yetti marta gunoh qilsa-yu, yetti marta senga qaytib kelib: “Tavba qildim”, – desa, uni kechirib yubor”.
Imon haqida
5HavoriylarRabbimizIsoga:
– Imonimizga imon qo‘sh, – dedilar. 6Rabbimiz javob berdi:
– Agar zig‘irday[49] imoningiz bo‘lib, shu tut daraxtiga: “Ildizing bilan qo‘porilib chiq va dengizga ko‘chib ildiz ot”, – desangiz, daraxt sizga bo‘ysunadi.
Xizmat burchi haqida
7“Orangizdagi qay biringiz qo‘sh haydovchi yoki podachi xizmatkoringiz daladan qaytgach, unga: “Tez kelib dasturxonga o‘tir”, – deysiz? 8Aksincha: “Kechki ovqatimni tayyorla, ishga bel bog‘lab, ovqatlanib bo‘lgunimcha menga xizmat qil, undan keyin o‘zing yeb-ichasan”, – demaysizmi? 9Xo‘jayin buyurgan ishlarni bajargan qul tashakkur olarmikin? Qaydam. 10Sizlar ham shunga o‘xshab, o‘zingizga buyurilgan hamma ishni bajargandan so‘ng: “Bizlar arzimaydigan qullarmiz, faqat zimmamizdagi ishni qildik”, – denglar”.
Shifo topgan o‘nta moxov
11Iso Samariya bilan Jalila oralig‘idan o‘tib, Quddus tomon yo‘l oldi. 12U bir qishloqqa kirayotganda, o‘nta moxovga duch keldi. Ular uzoqda turgancha 13ovozlarini baland qilib:
– Ey Ustozimiz Iso, bizga rahm qil! – deyishdi. 14Ularni ko‘rgan Iso:
– Borib, o‘zlaringni ruhoniylarga[50] ko‘rsatinglar, – dedi.
Ular esa yo‘lda ketayotib, moxovdan forig‘ bo‘lishdi.
15Ulardan biri o‘zining shifo topganini payqagach, baland ovoz bilan Xudoni ulug‘lab orqaga qaytdi. 16Isoning oyoqlariga yiqilib Unga tashakkur bildirdi. Bu odam samariyalik[51] edi.
17Iso:
– Shifo topgan o‘n kishi edi-ku? Qolgan to‘qqizingiz qani? 18Xudoni ulug‘lash uchun shu begona kishidan boshqa hech kim qaytib kelmadimi? – dedi.
19So‘ng u odamga:
– O‘rningdan turib bora qol, ishonching seni qutqardi, – dedi.
Xudo Shohligi va Isoning qayta kelishi
20Farziylar Isoga:
– Xudoning Shohligi qachon keladi? – degan savolni berishdi. Iso ularga javob berdi:
– Xudoning Shohligi ko‘zga ko‘rinib kelmaydi. 21“Qara, u bu yerda”, yoki “Ana u yerda”, – deb ham aytishmaydi. Mana, Xudoning Shohligi o‘z ichingizdadir.
22So‘ng Iso shogirdlariga qayrilib, dedi:
– Shunday kunlar keladiki, Inson O‘g‘lining[52] bittagina kunini ko‘rishga havas qilasizlar, biroq ko‘rolmaysizlar. 23Sizlarga: “Mana, u bu yerda”, yoki “Mana shu yerda”, deb aytishsa, bormanglar, ularning orqasidan quvmanglar. 24Chunki chaqmoq chaqib, falakni bir uchidan boshqa uchigacha yarqiratib yuborganidek, Inson O‘g‘li ham O‘z kunida xuddi shunday paydo bo‘ladi. 25Lekin undan avval U ko‘p azob chekishi va bu nasl tomonidan rad qilinishi kerak.
26Nuh payg‘ambar davrida qanday bo‘lgan bo‘lsa, Inson O‘g‘li keladigan kunlarda ham shunday bo‘ladi. 27Nuh kemaga kirgan kuniga qadar yedilar, ichdilar, uylandilar, turmushga chiqdilar. Va to‘fon kelib, hammani halok qildi. 28Lut kunlarida ham shunday bo‘ldi: yeb-ichdilar, oldi-sotdi qildilar, ekin-tikin va binokorlik bilan mashg‘ul bo‘ldilar. 29Lekin Lut Sado‘m shahridan chiqqan kuniyoq osmondan olov va oltingugurt yog‘ib, hammani halok qildi.
30Inson O‘g‘li zohir bo‘lgan kunda ham xuddi shunday bo‘ladi. 31U kunda tomning ustida bo‘lgan kishi uyda qoldirgan anjomlarini olish uchun pastga tushmasin. Shuningdek, daladagi ham qaytib kelmasin. 32Lutning xotinini eslab turinglar. 33Kimki jonini saqlashga harakat qilsa, uni yo‘qotadi. Kimki jonini fido qilsa, uni qutqaradi. 34Sizga yana aytamanki, o‘sha kecha bir to‘shakda ikki kishi bo‘ladi; biri olinadi, biri qoldiriladi. 35Ikki ayol birga tegirmon tortayotgan bo‘ladi; biri olinadi, biri qoldiriladi. 36[Ikki kishi dalada bo‘ladi; biri olinadi, biri qoldiriladi.]
37Shogirdlar Isodan so‘radi:
– Rabbiy, bu voqealar qayerda yuz beradi?
– Murda qayerda bo‘lsa, kalxatlar ham o‘sha yerda to‘planadi, – dedi Iso.
18–BOB
Muttasil ibodat haqida
1Iso shogirdlariga doimo, bezmasdan ibodat qilish kerakligi haqida masal aytib berdi:
2“Bir shaharda Xudodan ham qo‘rqmaydigan, odamdan ham uyalmaydigan bir qozi bor ekan. 3O‘sha shaharda bir tul ayol ham yashar ekan. U qozining oldiga doim kelib:
– Meni raqibimdan himoya qiling, – deb o‘tinib yuribdi. 4Qozi ancha vaqtgacha e’tibor bermas ekan. Oxirida u o‘zi-o‘ziga:
– Men Xudodan qo‘rqmayman, odamdan ham uyalmayman. 5Biroq mayli, bu tul ayol menga tinchlik bermayotgani uchun, uni himoya qila qolay. Bo‘lmasa u kelaverib, jonimdan bezor qiladi, – debdi.
6Eshityapsizmi, insofsiz qozi nima debdi, – davom etdi Rabbimiz Iso. 7– Nahotki Xudo O‘ziga kechayu kunduz faryod qilayotgan O‘z tanlaganlarini himoya qilmasa, nahotki ularni ko‘p kuttirib qo‘ysa? 8Sizlarga aytamanki, ularni ko‘p o‘tmay himoya qiladi. Biroq Inson O‘g‘li kelganda, yer yuzida imon toparmikin?”
Dindor bilan gunohkorning ibodatlari
9O‘zining taqvodorligini pesh qilib, boshqalarni esa kamsitib yurgan ba’zi odamlarga Iso quyidagi masalni aytib berdi:
10“Biri farziy, boshqasi soliqchi bo‘lgan ikki kishi ibodat qilish uchun ma’badga kiribdilar. 11Farziy alohida turib, o‘zicha shunday ibodat qilibdi:
– Yo Xudo! Men boshqa odamlarday talonchi, jinoyatchi, zinogar va hatto shu soliqchi singari bo‘lmaganim uchun Senga shukr aytaman. 12Haftada ikki marta ro‘za tutaman. Topganimning o‘ndan birini ushr uchun ajrataman.
13Soliqchi bo‘lsa uzoqda turib, hatto ko‘zlarini osmonga qaratishga ham botina olmay, ko‘kragiga urganicha:
– Yo Xudo, men gunohkorga rahm qil! – debdi.
14Sizga aytamanki, bu odam boyagidan ko‘ra oqlanib uyiga qaytibdi. Chunki o‘zini yuqori olgan har bir kishi pasaytiriladi, o‘zini past olgan esa yuksaltiriladi”.
Isoning bolalarni duo qilishi
15Ularga qo‘li tegsin, deb Isoning oldiga yosh bolalarni ham keltirishar edi. Shogirdlar buni ko‘rib, keltiruvchilarni koyiy boshlashdi. 16Iso esa bolalarni yoniga chaqirib, shogirdlariga shunday dedi: “Bolalar Mening oldimga kelishlariga ijozat bering, ularni koyimang. Zero Xudoning Shohligi shundaylarnikidir. 17Sizlarga chinini aytayin: kimki Xudoning Shohligini bola kabi qabul qilmasa, unga kirolmaydi”.
Boylik va abadiy hayot
18Boshliqlardan biri Isodan so‘radi:
– Valine’mat Ustozim! Abadiy hayot nasib bo‘lmog‘i uchun nima qilishim kerak?
19Iso unga dedi:
– Nega sen Meni valine’mat deysan? Birgina Xudodan boshqa hech kim valine’mat emas. 20Ilohiy amrlarni bilasan: “Zino qilma. Odam o‘ldirma. O‘g‘rilik qilma. Soxta guvohlik berma. Ota-onangni hurmat qil”.
21– Bularning hammasiga yoshligimdan amal qilib kelaman, – dedi boyagi boshliq kishi. 22Buni eshitib, Iso:
– Senga yana bir narsa yetishmaydi: nimaga ega bo‘lsang, hammasini sot va pulini kambag‘allarga bo‘lish. Shundagina osmonda xazinang bo‘ladi. Va so‘ng kelib, Menga ergashgil, – dedi.
23Boshliq bu so‘zni eshitib, juda xafa bo‘ldi, negaki u haddan ziyod badavlat edi. 24Iso uning xafa bo‘lganini ko‘rib:
– Mol-dunyosi borlar Xudo Shohligiga kirishga naqadar qiynaladi! 25Boyning Xudo Shohligiga kirishidan ko‘ra, tuyaning igna teshigidan o‘tishi osonroqdir, – dedi. 26Buni eshitganlar esa:
– Unday bo‘lsa, kim najot topa olar ekan? – deb so‘rashdi.
27– Odamlarga ilojsiz narsa Xudo uchun iloji bordir, – dedi Iso.
28– Mana, biz mol-holimizni qoldirib, Sening orqangdan ergashib keldik! – dedi Butrus. 29Iso shogirdlariga dedi:
– Sizlarga chinini aytayin, Xudo Shohligi yo‘lida uy-joy, ota-ona, aka-uka, opa-singil yoki xotin-bolalarini qoldirib ketgan har bir kishi 30bu dunyodayoq qat-qat yaxshiliklar topib, u dunyoda esa abadiy hayotga muyassar bo‘lur.
Iso O‘z o‘limini uchinchi bor aytishi
31Iso o‘n ikki shogirdini maxsus chaqirib ularga dedi: “Biz endi Quddusga yaqinlashib qoldik. Ana o‘sha yerda Inson O‘g‘li to‘g‘risida yozilgan barcha payg‘ambar oyatlari amalga oshadi. 32Uni majusiylarga[53] topshiradilar, Uni masxaralab haqorat qiladilar, Uning yuziga tupuradilar. 33Uni qamchilab o‘ldiradilar. Ammo uchinchi kuni U qayta tiriladi”.
34Shogirdlar esa bu so‘zlardan hech narsa anglamadilar. Bu so‘zlar ma’nosi ularga sirli edi, aytilganni ular idrok etmadilar.
Isoning ko‘rni sog‘aytirishi
35Iso Yerixo shahriga kirib kelayotganda, bir ko‘r yo‘l chekkasida sadaqa so‘rab o‘tirar edi. 36Oldidan xaloyiq o‘tib ketayotganini eshitib:
– Nima gap? – deb so‘radi.
37– Nosiralik Iso o‘tyapti, – deb unga xabar qilishdi. 38Shunda ko‘r:
– Ey Dovud O‘g‘li[54] Iso, menga rahm qil! – deb baqirib yubordi. 39Oldinda ketayotganlar esa:
– Jim bo‘l! – deb uni koyib qo‘yishdi. Lekin u yanada kuchliroq hayqira boshladi:
– Ey Dovud O‘g‘li, menga rahm qil!
40Shunda Iso to‘xtab, ko‘rni yoniga keltirishlarini buyurdi. Ko‘r kelgach, 41Iso undan so‘radi:
– Sen nima qilishimni istaysan?
– Hazrat, ko‘zlarim ko‘rsin! – dedi u. 42Iso unga:
– Ko‘zlaring ko‘rsin, ishonching seni qutqardi, – dedi.
43Shu zahoti ko‘rning ko‘zlari ko‘ra boshladi. U Xudoga olqishlar aytgancha Isoning ketidan ergashdi. Buni ko‘rgan butun xalq Xudoga hamdu sanolar aytdi.
19–BOB
Soliqchi Zakkayning Iso bilan uchrashuvi
1Iso Yerixo shahriga kirib, guzarlaridan o‘tib borardi. 2Yo‘lda Zakkay ismli bir odam uchradi; u soliqchilarning boshlig‘i bo‘lib, juda boy edi. 3U Isoni ko‘rishga, kim ekanligini bilishga oshiqar edi. Biroq bo‘yi pastligi tufayli va xaloyiq ko‘pligidan Uni ko‘rolmadi. 4Isoni ko‘rish uchun oldinga yugurib, bir yovvoyi anjir daraxtiga chiqib oldi. Chunki Iso o‘sha yerdan o‘tishi kerak edi.
5Iso u joyga kelgach, yuqoriga qarab qo‘ydi-da, unga:
– Zakkay! Tezroq pastga tush, Men bugun sening uyingga qo‘nishim kerak, – dedi.
6Zakkay darrov pastga tushdi, Isoni quvonch bilan qarshilab, mehmon qildi. 7Buni ko‘rganlarning hammasi:
– U gunohkor odamning uyiga tashrif buyurdi, – deb norozilik bildirishdi. 8Ammo Zakkay Rabbimiz Isoning oldida qo‘l qovushtirib turib, Unga dedi:
– Ey Hazrat, mol-mulkimning yarmini kambag‘allarga berib yuboraman. Agar birovning haqini yeb ketgan bo‘lsam, to‘rt barobar ko‘paytirib berganim bo‘lsin.
9Iso unga shunday javob berdi:
– Bugun bu uyga najot keldi. Chunki bu odam ham bobomiz Ibrohim o‘g‘lidir. 10Inson O‘g‘li[55] esa adashganni izlab topish va qutqazish uchun kelgan.
O‘n tilla haqida masal
11Iso Quddusga yaqinlashib qolgani sababli, Uni tinglayotgan xaloyiq, Xudo Shohligi hozir namoyon bo‘lishi kerak, deb o‘ylar edi. Shunday qilib, Iso O‘z nutqini bir masal bilan davom ettirdi:
12“Asilzoda bir odam o‘zi uchun saltanat olib kelish uchun uzoq mamlakatga boribdi. 13O‘zining xizmatkorlaridan o‘n nafarini chaqiribdi-yu, ularga o‘n tilladan[56] bo‘lib berib:
– Men qaytib kelgunimcha, bu pulni ishlatib turinglar, – deb jo‘nab ketibdi.
14Holbuki, asilzodaning hamshaharlari uni yomon ko‘rishar ekan. Hamshaharlar uning orqasidan elchilar yuborib:
– Bu odam bizga podshoh bo‘lishini istamaymiz, – deb ayttiribdilar.
15Bir muddatdan so‘ng u asilzoda saltanat egasi bo‘lib, o‘z vataniga qaytib kelibdi. Bergan aqchalari bilan kim qancha foyda undirganini bilish uchun, xizmatkorlarini yoniga chaqirtiribdi.
16Birinchisi kelib:
– Xo‘jayin, sizning tillangiz o‘n tilla undirdi, – debdi. 17Xo‘jayin unga:
– Ofarin, sen yaxshi xizmatkor ekansan. Kichik ishda sadoqat ko‘rsatganing uchun o‘nta shahar ustidan hokim bo‘lasan, – debdi.
18Ikkinchisi kelib:
– Xo‘jayin, sizning tillangiz besh tilla foyda keltirdi, – debdi. 19Unga ham:
– Sen ham besh shaharga hokimlik qilasan, – debdi.
20Uchinchisi kelib:
– Xo‘jayin! Mana sizning tillangiz, men uni ro‘molchaga tugib saqladim. 21Men sizdan qo‘rqdim, siz qattiqqo‘l odamsiz. Siz bermasdan olasiz, ekmasdan o‘rasiz, – debdi. 22Xo‘jayin esa unga debdi:
– Ey yomon xizmatkor, og‘zingdan chiqqanini yelkangga yopishtiray! Mening qattiqqo‘lligimni hamda bermasdan olishimni, ekmasdan o‘rishimni bilarkansan, 23nega pulimni muomalaga kiritmading? Shunda men kelib, hech bo‘lmasa foydasini ko‘rardim.
24So‘ng xo‘jayin yonida turganlarga qarab:
– Uning qo‘lidan tillani olib, o‘n tillasi borga beringlar, – debdi.
25– Xo‘jayin, uning o‘n tillasi bor-ku! – deyishibdi ular.
26– Sizlarga rostini aytsam, kimda bor bo‘lsa, unga yana beriladi. Kimda yo‘q bo‘lsa, qo‘lida bor bo‘lgani ham undan tortib olinadi. 27Endi mening podshohlik qilishimni istamagan o‘sha dushmanlarimga kelsak, ularni shu yerga keltiringlar-da, ko‘zim oldida dami tig‘dan o‘tkazinglar!”
Isoning Quddusga tantanali kirishi
28Bu so‘zlarni aytib, Iso olg‘a bosgancha Quddus sari yo‘l oldi. 29Zaytun tog‘i etagidagi Baytfagiya bilan Baytaniya qishloqlariga yaqinlashgach, U ikki shogirdini yuborib dedi:
30– Qarshingizdagi qishloqqa boringlar. Qishloqqa kirgach, bog‘lab qo‘yilgan, hozirgacha odam bolasi minmagan xo‘tikni topasizlar. Uni yechib olib kelinglar. 31Agar kimki sizlardan: “Xo‘tikni nega yechyapsizlar?” – deb so‘rab qolsa, “U Rabbimizga kerak”, deb aytinglar.
32Shogirdlar jo‘nab, xuddi Isoning aytganini topdilar. 33Xo‘tikni yechayotganlarida uning egalari:
– Nega xo‘tikni yechyapsizlar? – deb so‘rashdi. 34Shogirdlar:
– U Rabbimizga kerak, – dedilar.
35Xo‘tikni Isoning oldiga keltirishdi-da, ustiga o‘z kiyimlarini tashlab, Isoni mindirishdi.
36U minib ketayotganida, qolgan shogirdlar kiyimlarini yo‘lga poyandoz qildi.
37Iso endi Zaytun tog‘idan oshib, past tomonga,
38“Xudovand nomidan kelayotgan Podshoh muborak!
Ko‘klarda tinchlik, Arshi A’loda izzat!”
39Shunda xaloyiq orasidagi ba’zi farziylarIsoga:
– Ustoz, shogirdlaringni jim qil! – deyishdi. 40U esa ularga javoban:
– Sizga aytamanki, agar bular jim bo‘lsa, toshlar chinqirgay! – dedi.
41Iso Quddusga kiray deganda, shaharni ko‘rib, uning holiga yig‘lab yubordi:
42– Koshki sen hech bo‘lmasa shu kuningda tinchligingga nelar darkor ekanini bilsang edi! Biroq hozir bu ko‘zlaringdan yashiringandir. 43Boshingga shunday kunlar tushadiki, dushmanlaring atrofingga devor tortib, chor tarafdan qurshagancha siquvga oladilar. 44Seni yer bilan yakson qilib, ko‘ksingdagi farzandlaringni qirg‘in qiladilar. Ilohiy yo‘qlash vaqt-soatini bilmaganing uchun, kulingni ko‘kka sovuradilar.
Sotuvchilarni ma’baddan quvish
45Iso ma’badga kirib, ichkarida oldi-sotdi qilayotganlarni quvib chiqara boshladi. 46Ularga shunday dedi:
–
47Iso har kun ma’badda ta’lim beradigan bo‘ldi. Oliy ruhoniylar, ulamolar va xalq oqsoqollari esa Uni halok qilish payiga tushdilar. 48Lekin buning chorasini topmadilar, negaki butun xalq Isoni jonu dili bilan tinglar edi.
20–BOB
Isoning vakolati haqida savol
1O‘sha kunlarning birida Iso ma’badda ta’lim berib, xalqqa Xushxabarni bayon etar edi. Oliy ruhoniylar va ulamolar esa oqsoqollar bilan birga kelib, 2Isoga savol berishdi:
– Bizlarga ayt-chi, Sen bu ishlarni qanday huquq bilan qilyapsan? Bularni qilish uchun Senga kim vakolat bergan?
3Iso ularga shunday javob berdi:
– Men ham sizlarga bir savol berayin, Menga aytinglar: 4Yahyo payg‘ambar odamlarni suvda tavba qildirish uchun kimdan vakolat olgan edi? Xudodanmi[57], insondanmi?
5Ular esa o‘zaro mulohaza yuritdilar: “Agar Xudodan[58] desak, U: “Nega Yahyoga ishonmadingizlar?” – deydi. 6Agar insondan desak, butun xalq bizni toshbo‘ron qiladi, chunki xalq Yahyoning payg‘ambarligiga qat’iy ishonadi”.
7Nihoyat Isoga javoban:
– Qayerdanligini bilmaymiz, – dedilar. 8Iso ularga:
– Unday bo‘lsa, Men ham bu ishlarni qaysi vakolat bilan qilayotganimni sizga aytmayman, – dedi.
Yovuz bog‘bonlar haqida masal
9Iso so‘zini davom ettirib, xalqqa ushbu masalni aytib berdi:
“Bir odam uzumzor yaratib, uni bog‘bonlarga ijaraga berib, o‘zi uzoq vaqtga boshqa mamlakatga ketibdi. 10Hosil chog‘i uzumzor mahsulidan unga berishlari uchun bog‘bonlar oldiga bir xizmatkorini yuboribdi. Lekin bog‘bonlar uni urib, quruq qaytarishibdi. 11Uzumzor egasi yana bir xizmatkorini yuboribdi. Uni ham urib, haqorat qilib, quruq qaytarib yuborishibdi. 12Yana uchinchisini yuborganda, uni ham yarador qilib, quvib chiqarishibdi.
13Shunda uzumzor egasi:
– Nima qilsam ekan? Sevikli o‘g‘limni yubora qolay. Balki uni ko‘rib, insofga kelishar, – debdi.
14Ammo bog‘bonlar uning o‘g‘lini ko‘rishlari bilan o‘zaro muhokamaga tushib:
– Bu merosxo‘r-ku! Uni o‘ldiramiz, merosi bizga qoladi, – deyishibdi-da, 15o‘g‘lini uzumzordan tashqariga haydab, o‘ldirishibdi.
Nachora, uzumzor egasi ularni nima ham qilardi? 16U kelib boyagi bog‘bonlarni yo‘q qiladi, uzumzorni esa boshqalarga topshiradi”.
Buni eshitganlar:
– Xudo ko‘rsatmasin! – deb yuborishdi. 17Iso esa ularga tikilib, shunday dedi:
– U holda,
“Binokorlar keraksiz deb tashlagan tosh
Naq binoning peshtoqidan o‘rin oldi”[59],
– degan oyat nimani ifodalaydi? 18Kimki bu toshga yiqilsa, parchalanib ketadi. Tosh kimning ustiga tushsa, uni ezib yuboradi.
19Iso bu masalni ularga qarata aytganini oliy ruhoniylar bilan ulamolar payqab, shu onda Unga qo‘l uzatmoqchi bo‘ldilar, lekin xalqdan hayiqdilar.
Xudoning haqi Xudoga...
20Isoni zimdan kuzatib, Uning oldiga o‘zlarini mo‘min-qobil kishilardek ko‘rsatuvchi iskovuchlarni yubordilar. Aytadigan biron nojo‘ya so‘zi uchun Uni tuzoqqa ilintirish va shu yo‘sin hokimning qo‘li va hukmiga topshirish niyatlari bor edi. 21Ular Isodan so‘radilar:
– Ustoz! Biz bilamizki, Sen haqiqatgo‘ysan, to‘g‘ri ta’lim berasan, hech kimga yuz-xotir qilmasdan Xudoning haqiqiy yo‘lini o‘rgatmoqdasan. 22Bizga ayt-chi, Qaysarga[60] qaramlik solig‘i to‘lashimiz dinga muvofiqmi, yo‘qmi?
23Iso ularning makkorligini anglab:
– [Nega Meni sinab ko‘rmoqchisizlar?] 24Qani, Menga bir dinor[61] ko‘rsatinglar! Bu tangadagi surat va yozuv kimniki? – dedi.
– Qaysarniki, – javob berdi ular. 25Iso:
– Unday bo‘lsa, Qaysarning haqini Qaysarga, Xudoning haqini Xudoga beringlar, – dedi.
26Shunday qilib, xalq oldida aytgan bironta so‘zi uchun ham Isoni tuzoqqa tushirolmadilar. Uning javobidan hayron bo‘lib, lol qoldilar.
Qiyomat haqida savol
27O‘shanda qayta tirilish bo‘lishini inkor etadigan sadduqiylardan ba’zilari kelib, Isoga savol berdilar:
28– Ey Ustoz! Muso payg‘ambarimiz shunday yozib qoldirgan: “Agar xotini bor odam farzandsiz qazo qilsa, ukasi uning xotinini olib, o‘z akasiga avlod tiklasin”. 29Xo‘sh, yetti aka-uka bor edi. Birinchisi uylanib, bolasiz o‘tib ketdi. 30Ikkinchisi ham o‘sha xotinni olib, o‘ldi. 31Shuningdek, uchinchisi ham, hatto yettinchisigacha hammasi ham o‘sha xotinni olib, farzand ko‘rmay o‘lib ketdilar. 32Hammasidan keyin xotin ham o‘ldi. 33Xo‘sh, qiyomatda u qaysi birining xotini bo‘ladi ekan? Chunki u yettoviga ham xotinlik qilgan edi-ku.
34Iso ularga javoban dedi:
– Bu dunyoning bolalari uylanadilar va erga tegadilar.
35Lekin u dunyoga ketganlar hamda tirilishga sazovor bo‘lganlar uylanmaydilar ham, erga tegmaydilar ham.
36Ular endi o‘lim ko‘rmaydilar. Ular farishtalar bilan teng bo‘lib, qiyomat ahli sifatida Xudoning bolalari bo‘ladilar.
37Muso payg‘ambarning o‘zi ham
39Shunda ulamolardan ba’zilari:
– Ustoz, Sen yaxshi so‘zlading, – dedilar. 40Va Isodan yana biron gap so‘rashga botinolmadilar.
Masih kimning o‘g‘li?
41Iso ularga dedi: “Nega MasihniDovudning o‘g‘li deyishadi? 42Mana, Dovudning o‘zi Zabur kitobida nima degan:
43“Xudovand mening Rabbimga aytdi:
Yovlaringni oyoqlaring ostiga yiqitmagunimcha,
Sen Mening o‘ng tomonimda o‘ltirib turgin”[62].
44Demak, Dovud Masihni Rabbim deb atagan bo‘lsa, qanday qilib Masih Dovudning o‘g‘li bo‘ladi?”
Soxta dindorlikka qarshi ogohlantirish
45Butun xaloyiq tinglab turganda, Iso o‘z shogirdlariga burilib dedi: 46“Uzun kiyimlar kiyib yurishni va xalq yig‘inlarida alik olishni sevadigan, ibodatxonalarda yuqori o‘rinni olish va ziyofatlarda to‘rda o‘tirishni yaxshi ko‘radigan ulamolardan ehtiyot bo‘linglar! 47Ular bevalarning uy-joylarini shilib, xo‘ja ko‘rsinga uzoq duo o‘qiydilar. Ana bundaylar og‘irroq jazoga mubtalo bo‘lg‘usidir”.
21–BOB
Beva ayolning xayr-ehsoni
1Iso ma’badning sadaqa qutisiga nazar solib, xayr-ehson tashlab turgan boy odamlarni ko‘rdi. 2Shuningdek, ikki tiyin tashlagan bir kambag‘al beva ayolni ham ko‘rdi. 3Shunda Iso dedi: “Sizlarga chinini aytayin, bu kambag‘al beva hammadan ko‘proq ehson berdi. 4Chunki bularning barisi o‘zlarining ortiqcha pullaridan xudoyi qildi. Ammo bu ayol kamchiligiga qaramasdan, o‘zining bor-yo‘g‘ini tashladi”.
Iso Masih oxirzamon haqida
5Ba’zi kishilar ma’badning naqadar go‘zal toshlar va baxshidalar bilan bezatilgani to‘g‘risida so‘zlashar edilar. Iso esa dedi:
6– Shunday kunlar keladiki, siz shu yerda ko‘rib turgan binolardan biror g‘isht butun qolmaydi, hammasi vayron bo‘ladi.
7Ular Isodan so‘radilar:
– Ustoz, bu ishlar qachon yuz beradi? Bularning sodir bo‘lajagini qanday alomatdan bilmoq mumkin?
8Iso dedi:
– Yo‘ldan ozmaslik uchun ehtiyot bo‘linglar! Zero ko‘plar “Bu Menman” va “Vaqt yaqin”, deb Mening nomim ostida keladilar. Ularning orqasidan bormanglar. 9Urush va isyonlardan darak topganda cho‘chimanglar. Chunki bular avvaldan bo‘lib o‘tishi kerak, lekin darhol so‘nggi nihoya kelmaydi.
10Keyin Iso davom etib ularga dedi: “Xalq xalqqa qarshi, podshohlik podshohlikka qarshi ko‘tariladi. 11Ayrim joylarda shiddatli zilzilalar, qahatchiliklar, o‘latlar bo‘ladi. Vahimali hodisalar sodir bo‘lib, osmonda ajib g‘aroyibotlar yuz beradi.
12Lekin bularning hammasidan burun sizlarni iskanjaga olib, quvg‘in qiladilar, diniy hay’atlarga[63] topshirib, zindonlarga tashlaydilar. Mening nomim tufayli sizlarni podshohlar va hokimlar oldiga olib boradilar.
13Shunda siz fursatdan foydalanib,
Quddusning xarobaligi haqida karomat
20“Quddusni qo‘shinlar qurshab olganini ko‘rganda bilingki, shaharning xarob bo‘lish vaqti yaqinlashgan. 21O‘shanda Yahudiyada bo‘lganlar tog‘larga qochsin, shaharning ichida bo‘lganlar undan chiqsin, atrof-tevarakda bo‘lganlar shaharga aslo kirmasin. 22Chunki bu kunlar – barcha oyatlar bajo bo‘lg‘usi intiqom kunlari bo‘ladi. 23U kunlarda homilador va emizuvchi ayollarning holiga voy! Chunki yer yuzini katta musibat chulg‘ab olib, bu xalqning boshiga qahr-g‘azab yog‘adi. 24Ular qilich damidan o‘tkazilib, barcha ellarga asir qilib olib ketiladilar. Yot xalqlarning davroni tugamaguncha, Quddus yot xalqlar tomonidan oyoq osti qilinadi”.
Buyuk musibat va Isoning qayta kelishi
25“Quyosh, oy va yulduzlarda ajoyib alomatlar paydo bo‘ladi. Dengiz shovullab-jo‘shib to‘lqinlangan sari, yer yuzidagi xalqlar esankirab, ma’yuslikka tushadilar. 26Odamlar jahonga kelayotgan musibatlarni kutib, qo‘rquvdan ado bo‘ladilar. Chunki o‘shanda samoviy kuchlar larzaga keladi. 27Nihoyat, bulut ichida, buyuk qudrat va ulug‘vorlik ila kelayotgan Inson O‘g‘lini ko‘radilar.
28Bu voqealar ro‘y bera boshlaganda, endi xalos bo‘lish vaqt-soatingiz yaqinlashganini bilib, qomatingizni g‘oz tutib bosh ko‘taringlar”.
Hushyor bo‘lib turish haqida
29Iso ularga bir masalni aytib berdi: “Anjir daraxtiga va daraxtning boshqa turlariga qaranglar: 30ular yaproq yozayotganini ko‘rib, yoz kelib qolganini o‘zingiz ham anglaysiz. 31Xuddi shunga o‘xshab, boyagi ishlarning sodir bo‘layotganini ko‘rganingizda bilingki, Xudoning Shohligi juda yaqindir. 32Sizlarga chinini aytayin, bu nasl o‘tmasdanoq, bularning hammasi sodir bo‘lajak. 33Yeru osmon bitar, lekin Mening so‘zlarim bitmas.
34O‘zingizni ehtiyot qiling! Aysh qilib, kayf surib, hayotning tashvishlari ostida bo‘g‘ilib, yuraklaringizni yog‘ bosmasin, tag‘in u kun nogahon boshga tushib sizni to‘rga ilintirmasin! 35Chunki u kun yer yuzida yashovchi har bir kishini bosib olajak. 36Shu sababdan doim hushyor bo‘linglar. Yuz berguvchi bu musibatlardan omon qolishga kuch topib, Inson O‘g‘li oldida turishga munosib bo‘lmoq uchun doimo ibodat qilinglar”.
37Iso kunduzi ma’badda ta’lim berar, tunlarini esa shahardan chiqib, Zaytun tog‘ida o‘tkazar edi. 38Barcha xalq Isoni tinglamoq uchun ertalabdan ma’badga, Uning huzuriga oqib kelar edi.
22–BOB
Isoni o‘ldirish rejasi
1Xamirturushsiz non yopiladigan Fisih bayrami yaqinlashayotgan edi. 2Oliy ruhoniylar bilan ulamolar xalqdan qo‘rqib, Isoni oradan ko‘tarish chorasini izlardilar. 3Shunda o‘n ikki havoriydan biri – Yahudo Ishqariyotning ichiga shayton kirib oldi. 4Yahudo borib, oliy ruhoniylar va ma’bad mirshabboshilari bilan Isoni qanday qo‘lga tushirish to‘g‘risida maslahatlashib oldi. 5Ular sevinib, unga pul berishga ahd qildilar. 6Yahudo bunga rozilik berdi va Isoni xalq ko‘zidan yashirincha ularning qo‘liga tutib berish uchun qulay payt izlaydigan bo‘ldi.
So‘nggi oqshom va Isoga xiyonat
7Xamirturushsiz non yeyiladigan va qurbonlik qo‘zi so‘yiladigan Fisih bayramining qutlug‘ kuni keldi. 8Iso Butrus bilan Yuhannoni yuborib:
– Boringlar, Fisih bayrami taomini yeyishimiz uchun tayyorgarlik ko‘ringlar, – dedi. 9Ular Isodan so‘radi:
– Qayerda tayyorlashimizni buyurasan?
10Iso ularga dedi:
– Xo‘sh, shaharga kirishingizda ko‘zada suv ko‘tarib ketayotgan bir odam uchraydi. Ortidan u kiradigan uyga ergashib kiring 11va uy egasiga shunday denglar: “Ustoz sendan: Shogirdlarim bilan Fisih bayram taomini yeydigan xona qayerda, deb so‘rayotir”. 12Shunda u sizga to‘shalgan katta boloxonani ko‘rsatadi. O‘sha yerda hozirlik ko‘ringlar.
13Shogirdlar borib, xuddi Isoning aytganini topdilar va Fisih taomini tayyorlab qo‘ydilar.
14Ziyofat vaqti yetgach, Iso o‘n ikkala havoriy bilan birga dasturxon atrofida joy oldi 15va ularga dedi:
– Men azob chekmasimdan avval bu Fisih taomini sizlar bilan birga yeyishni juda ham orzu qilgandim. 16Sizlarga aytib qo‘yay: bu taom Xudo Shohligida to‘la ma’nosini topmaguncha, Men uni boshqa yemayman.
17Keyin Iso kosani olib, shukrona duosini aytib dedi:
– Buni olinglar, o‘zaro bo‘lishinglar. 18Sizlarga aytib qo‘yay: Xudoning Shohligi amalga oshmaguncha, Men uzum ichkiligini boshqa ichmayman.
19So‘ngra nonni oldi, shukrona duosini aytib sindirdi va shogirdlariga berib:
– Bu sizlar uchun fido bo‘layotgan Mening tanamdir. Meni eslab turish uchun shunday qilinglar, – dedi.
20Ovqatlanib bo‘lishgach, Iso yana bir bor kosani olib, shunday dedi:
– Bu kosa
23– Kim ekan ichimizda bu ishni qiladigan? – deya havoriylar o‘zaro surishtira boshladilar.
Hammadan buyuk kim?
24Havoriylar orasida, bizdan kim eng buyuk deb hisoblanmog‘i kerak, degan masala haqida tortishuv ham yuz berdi.
25Iso ularga dedi: “El-yurt podshohlari o‘z xalqlari ustidan hukmronlik qiladilar. Elni boshqaruvchilar olihimmat deb olqishlanadilar. 26Sizlar esa bunday bo‘lmanglar. Aksincha, ichingizda kim katta bo‘lsa, eng kichikday bo‘lsin. Kim rahbar bo‘lsa, xizmatkordek bo‘lsin. 27Qay biri ulug‘dir – dasturxonga o‘tirganmi, yoki xizmat qilib turganmi? Dasturxonga o‘tirgan emasmi? Men esa orangizda bamisoli xizmatkordirman.
28Sinov chog‘larimda Men bilan birga dosh berganlar sizlar bo‘ldingiz. 29Shu sababdan, Otam Menga vasiyat qilgani kabi, Men ham sizga Shohlikni vasiyat qilaman. 30Siz Mening Shohligim dasturxonida o‘tirib yeb-ichasizlar, taxtlarga o‘tirib, Isroilning o‘n ikki qabilasi ustidan hukmronlik qilasizlar”.
Imondan qaytish vasvasasi
31Rabbimiz Iso yana dedi:
– Simun, Simun! Mana, shayton sizlarni bug‘doy kabi g‘alvirdan o‘tkazishga izn so‘radi. 32Biroq Men, imondan toymagil, deya sen uchun ibodat qildim. Sen bir kun qaytib kelganingda, birodarlaring imonini mustahkamla.
33Simun Isoga javoban:
– Rabbiy! Men Sen bilan zindonga ham, o‘limga ham borishga tayyorman! – dedi. 34Iso dedi:
– Senga shuni aytayin, Butrus, bugun xo‘roz qichqirmasdan avvaloq sen Meni tanishdan uch marta tonasan.
Hamyon, to‘rva, qilich
35Iso shogirdlariga dedi:
– Men sizlarni hamyonsiz, to‘rvasiz, choriqsiz yuborganimda, biron narsada kamchiligingiz bormidi?
– Hech narsada! – javob berdi ular. 36Iso ularga shunday dedi:
– Biroq endi kimning hamyoni bo‘lsa, o‘zi bilan olsin. Kimning to‘rvasi bo‘lsa, yonida ko‘tarib yursin. Bo‘lmasa, kiyimini sotib qilichga almashtirsin.
37Sizlarga aytib qo‘yay:
38Shogirdlar:
– Rabbiy, ana bu yerda ikkita qilich bor! – deyishdi.
– Bas! – dedi Iso.
Isoning bog‘dagi ibodati
39Iso u yerdan jo‘nab, odati bo‘yicha Zaytun tog‘iga chiqib ketdi. Shogirdlari ham Uning orqasidan ketdilar. 40Bu yerga kelganda, Iso ularga:
– Vasvasaga tushmaslik uchun ibodat qila turinglar, – dedi. 41O‘zi ulardan bir tosh otar masofacha nari bordi-da, tiz cho‘kib ibodat qila boshladi:
42– Ey Ota, koshki bu
43Shu orada osmondan bir farishta Isoga zohir bo‘lib, Uni quvvatlab turdi. 44U jon ilinjida yanada hafsala bilan ibodat qildi. Undan chiqqan ter esa yerga tomayotgan qon tomchilariga o‘xshar edi.
45Ibodatdan turib, Iso shogirdlari yoniga keldi. Ularni qayg‘udan uxlab yotgan holda ko‘rdi. 46Ularga:
– Nega uxlab yotibsizlar? Qani turinglar, vasvasaga tushmaslik uchun ibodat qila turinglar, – dedi.
Isoning hibsga olinishi
47Iso hali bularni gapirib bo‘lmasdan, bir olomon ko‘zga ko‘rindi. O‘n ikki havoriydan Yahudo ismlisi oldinda kelayotib, Isoga yaqinlashdi-da, Uni o‘pishga chog‘landi. [Chunki u: “Men kimni o‘psam, U O‘sha kishidir”, deb eshlariga aytib qo‘ygan edi.] 48Iso unga:
– Yahudo, sen Inson O‘g‘liga o‘pish bilan xiyonat qilyapsanmi? – dedi.
49Isoning yonidagilar voqea qayoqqa yo‘nalayotganini payqab:
– Rabbiy, qilichni ishga solaylikmi? – deyishdi. 50Ulardan biri esa oliy ruhoniyning qarolini bir urib, o‘ng qulog‘ini uzib tushirdi. 51Shunda Iso:
– Qo‘yinglar, bas! – dedi-da, qarolning qulog‘iga qo‘l tegizib uni asl holiga qaytardi. 52So‘ng O‘ziga ro‘para bo‘lgan oliy ruhoniylar, ma’bad mirshabboshilari va oqsoqollar tomon qayrilib, dedi:
– Sizlar xuddi qaroqchining payiga tushgandek qilichu tayoq bilan Meni olgani kelibsizlar! 53Lekin har kuni sizlar bilan birga ma’badda bo‘lganimda Menga qo‘l tegizmadinglar. Biroq endi zamon sizniki, endi zulumot hukmron.
Butrusning Isodan tonishi
54Isoni ushlab, bosh oliy ruhoniyning uyiga olib bordilar. Butrus esa uzoqdan ularga ergashib keldi. 55Hovlining o‘rtasida olov yoqib birga o‘tirishganda, Butrus ham u kishilarning orasiga o‘tirdi. 56Bir oqsoch Butrusning olov yonida o‘tirganini ko‘rib, unga tikilib qaradi-da:
– Bu odam ham U bilan birga bo‘lgan! – dedi. 57Lekin Butrus u ayolga:
– Ey singlim, men Uni tanimayman! – deb inkor etdi.
58Bir ozdan keyin boshqa bir odam Butrusni ko‘rib:
– Sen ham ulardan birisan-ku! – dedi. Lekin Butrus unga ham:
– Ey birodar, men ulardan emasman! – dedi.
59Biron soat o‘tgandan so‘ng yana kimdir:
– Haqiqatan bu odam ham U bilan birga bo‘lgan, asli u ham jalilalik, – dedi komil ishonch bilan. 60Lekin Butrus:
– Birodar, o‘zi nima deyapsan? – dedi unga ham.
Shu zahoti, u gapini tugatmasdanoq, xo‘roz qichqirdi. 61Rabbimiz Iso Butrusga qayrilib, unga ko‘zini tikdi. Shunda Butrus Rabbimizning unga: “Bugun xo‘roz qichqirmasdan, sen Mendan uch marta tonasan”, – degan so‘zini esladi. 62Va tashqariga chiqib, achchiq-achchiq yig‘ladi.
63Isoni ushlab turgan odamlar esa Uni haqoratlab ura boshladilar. 64Uning ko‘zlarini bog‘lab, yuziga shapaloqlar tortib:
– Qani karomatingni ko‘rsat-chi, Seni kim uryapti ekan? – deb so‘rashdi Undan. 65Yana ancha kufr so‘zlar bilan Uni tahqirladilar.
Iso yahudiylarning Oliy Kengashi oldida
66Tong otgach, xalq oqsoqollari va oliy ruhoniylar bilan ulamolar to‘planib, Isoni o‘zlarining Oliy Kengashi o‘tkaziluvchi mashvaratxonalariga keltirdilar.
67– Sen Masihmisan? Bizlarga ochig‘ini ayt! – deyishdi Uni so‘roq qilib. Iso ularga shundoq dedi:
– Sizlarga aytsam, ishonmaysizlar. 68Sizlarga savol bersam, javob bermaysiz, Meni ozod ham qilmaysizlar. 69Biroq bundan buyon Inson O‘g‘li Qodir Tangrining o‘ng tomonida o‘ltirajak.
70Shunda hamma birdaniga:
– Demak, Sen Xudoning O‘g‘limisan? – deb so‘rashdi.
– O‘sha Men ekanimni o‘zingiz aytdingizlar, – dedi ularga Iso. 71Shunda ular:
– Bizga yana qanday guvohlik kerak? O‘z og‘zidan o‘zimiz eshitdik, axir! – deyishdi.
23–BOB
Iso hokim Pilat oldida
1Butun Kengash a’zolari turib, Isoni Pilatning oldiga keltirdilar. 2Ular ayblovni boshlab:
– Biz bu Odam xalqimizni yo‘ldan ozdirayotganini aniqladik. U Qaysarga soliq to‘lashni man etib, O‘zini O‘zi Masih, ya’ni podshoh deb aytmoqda, – dedilar. 3Pilat Isodan:
– Sen yahudiylarning Podshohimisan? – deb so‘radi. Iso unga javob berib:
– O‘zing aytyapsan, – dedi.
4Pilat oliy ruhoniylarga va xalq yig‘iniga xitoban:
– Men bu Odamda hech qanday ayb ko‘rayotganim yo‘q, – dedi. 5Lekin ular qattiq turib:
– Jaliladan tortib shu yergacha – butun Yahudiya bo‘ylab ta’limotini yoyib, xalqni g‘alayonga solmoqda, – dedilar.
6Pilat Jalila so‘zini eshitgach:
– Bu Odam jalilalikmi? – deb so‘radi. 7Isoning Hirod hukumati doirasidan ekanini bilgach, Uni shu kunlarda Quddusda turgan Hirodning qoshiga yubordi.
Iso hokim Hirod oldida
8Hirod Isoni ko‘rib juda kayfi chog‘ bo‘ldi. Chunki U haqda xabardor bo‘lib, anchadan beri Uni ko‘rmoqchi bo‘lgan, U qilgan biron-bir mo‘jizani o‘z ko‘zi bilan ko‘rishni umid qilib yurgan edi. 9Shunday qilib, Unga ancha savollar berdi. Biroq Iso unga hech bir javob qaytarmadi. 10Atrofda turgan oliy ruhoniylar va ulamolar esa Uni shiddat bilan qoraladilar. 11Hirodning o‘zi ham askarlari bilan birga Isoni kamsitib masxara qildi-da, Unga shohona chopon kiydirib, Pilatning oldiga qaytarib yubordi. 12Bu hodisadan avval bir-biriga adovatda bo‘lgan Hirod va Pilat o‘sha kuni do‘stlashdilar.
Isoni mahkum qilish
13Pilat esa oliy ruhoniylar, boshliqlar va xalqni bir yerga chaqirib, 14ularga dedi:
– Sizlar bu Odamni xalqni yo‘ldan ozdirishda ayblab oldimga olib keldinglar. Ammo men Uni o‘z ko‘zlaringiz oldida tekshirib ko‘rsam-da, sizlar qo‘yayotgan ayblarning birontasini ham Undan topmadim. 15Men Uni Hirodning oldiga yubordim, Hirod ham hech nima topolmadi. Xullas, Unda o‘limga loyiq biror-bir ayb topilmadi. 16Binobarin, Uni bir kaltaklab bo‘shatib yuboraman.
17[Pilat ayni har bayramda bir mahbusni ozod qilishiga to‘g‘ri kelar edi.] 18Xaloyiq esa bir og‘izdan:
– Unga o‘lim! Bizlarga Barabbani chiqarib yubor! – deb baqira ketishdi.
19Barabba esa shaharda yuz bergan isyonga aralashib qotillik qilganligidan zindonga tashlangan edi. 20Pilat Isoni bo‘shatib yubormoqchi bo‘lib, yana bir bor xaloyiqqa xitob etdi. 21Lekin ular:
– Uni xochga mixlab qo‘y! Xochga! – deb qichqirdilar. 22Pilat uchinchi marta ularga xitoban:
– U axir nima yomonlik qildi? Men Unda o‘limga loyiq biror-bir ayb topganim yo‘q. Shunday ekan, men Uni bir kaltaklab bo‘shatib yuborayin, – dedi.
23Biroq ular ovozlari boricha qichqirishda davom etib, Isoni xochga mixlashni qattiq turib talab qildilar. Nihoyat xaloyiq va oliy ruhoniylarning baqiriq-chaqiriqlari ustun keldi 24va Pilat ularning talabiga ko‘ndi. 25Ular so‘rab turgan, isyonchiligi va qotilligi uchun zindonga solingan odamni ozodlikka chiqarib, Isoni esa ularning ixtiyoriga topshirdi.
Isoni xochga mixlash
26Isoni olib chiqayotganlarida, daladan kelayotgan Simun ismli kirineyalik bir odamni ushlashdi-da, Isoning orqasidan ko‘tarib borish uchun xochni unga yuklashdi. 27Juda ko‘p xaloyiq, jumladan Isoga yig‘i qilib ko‘ksiga urayotgan talay xotin-qizlar Uning orqasidan ergashib bordi.
28Iso ularga qarab:
– Ey Quddus qizlari! – dedi. – Men uchun yig‘lamanglar, aksincha, o‘zingiz va bolalaringiz uchun yig‘langlar. 29Zero shunday kunlar keladiki: “Tug‘magan ayollar, bepusht qorinlar, bola emizmagan ko‘kraklar baxtlidir”, – deb aytishadi. 30O‘shanda tog‘larga: “Ustimizga qulang!”, tepaliklarga esa: “Bizni bosib qoling!” – deb aytishadi. 31Yam-yashil og‘ochga bunday qilishsa, qurigan og‘ochga ne qilishar ekan?
32Iso bilan birga ikki jinoyatchini ham o‘limga olib bordilar. 33Boshsuyagi degan joyga kelganlarida, Isoni hamda o‘ng va so‘l tomonida ikkala jinoyatchini xochga mixlab qo‘ydilar. 34Iso:
– Ey Ota! Ularni kechirgin, ular nima qilayotganini bilmaydilar, – der edi.
Askarlar qur’a tashlab, Isoning kiyimlarini bo‘lib ola boshladilar. 35Xaloyiq tomosha qilib turdi. Ular bilan birga boshliqlar ham Isoning ustidan hiringlashib:
– Boshqalarni qutqarar edi. Modomiki U Xudoning arzandasi – Masih ekan, qani O‘zini O‘zi qutqarsin-chi! – deyishardi.
36Askarlar ham Unga sirka ichirgani yaqinlashib:
37– Agar Sen yahudiylarning Podshohi bo‘lsang, O‘z-o‘zingni qutqar-chi! – dedilar istehzo bilan.
38Isoning boshi uzra [yunon, lotin va ibriy tillarida] “Yahudiylarning Podshohi budir” – degan yozuv bor edi.
39Osilgan jinoyatchilardan biri:
– Agar Sen Masih bo‘lsang, qani O‘zingni va bizlarni ham qutqar, – deb Isoni kufr etdi. 40Ikkinchisi esa unga ta’na qilib:
– Sen ham ayni jazoga mahkum bo‘lib, Xudodan qo‘rqmaysanmi? 41Mana bizlar qilmishimizga yarasha odilona jazo oldik. U esa hech qanday yomonlik qilgani yo‘q, – dedi.
42Keyin Isoga:
– Yo Rabbiy, Shohligingga kirganingda meni eslagin! – dedi. 43Iso unga dedi:
– Senga chindan aytamanki, bugunning o‘zida sen Men bilan birga jannatda bo‘lasan.
Isoning jon berishi
44Tush chamasida quyosh qorayib, butun yerni soat uchgacha[65] davomli zulmat qopladi. 45Ma’baddagiparda[66] o‘rtasidan yirtilib ketdi. 46Iso baland ovoz bilan faryod qildi:
– Ota! Ruhimni Sening qo‘llaringga topshiryapman.
Shunday dedi-da, jon taslim qildi. 47Voqeani ko‘rib turgan yuzboshi Xudoni ulug‘lab:
– Haqiqatan ham, bu solih Odam ekan, – dedi.
48Tomoshaga to‘plangan butun xaloyiq sodir bo‘lgan voqealarni ko‘rib, ko‘ksiga ura-ura qaytib ketdi. 49Isoni bilganlarning bari, shu jumladan, Jaliladan Unga ergashib kelgan ayollar uzoqda turgancha, bu hodisotni kuzatdilar.
Isoni dafn qilish
50Kengash a’zolaridan Yusuf ismli yaxshi va solih bir kishi bor edi. 51U yahudiylarning Arimateya shahridan bo‘lib, Xudo Shohligiga ko‘z tikib yurar edi. U Kengashning qarorida ham, ishida ham ishtirok etmagan edi. 52Yusuf Pilatning oldiga borib Isoning jasadini so‘radi. 53So‘ng Uni xochdan tushirib olib kafanladi va qoyada o‘yilgan, hali ichiga kimsa qo‘yilmagan bir qabrga qo‘ydi. 54U kun juma bo‘lib, dam olish vaqti[67] boshlanishiga sal qolgan edi. 55Jaliladan Iso bilan birga kelgan ayollar ham ergashib borib, qabrni va Jasad qanday qo‘yilganini ko‘rdilar. 56Qaytib kelganlaridan so‘ng, atirlar va xushbo‘y yog‘lar tayyorladilar. Shanba kuni esa ilohiy amr bo‘yicha orom oldilar.
24–BOB
Iso Masihning tirilishi
1Yakshanba kuni erta tongda ayollar tayyorlab qo‘ygan atirlarini olib qabrga keldilar. [Ular bilan birga boshqa bir necha ayollar ham bor edi.] 2Ular qabr og‘zidagi toshni ag‘darilgan holda ko‘rdilar. 3Ichkariga kirib, Rabbimiz Iso jasadini topmadilar. 4Ular bundan gangib turganda, birdan oldilarida yaltiroq kiyim kiygan ikki zot paydo bo‘ldi. 5Ayollar vahimadan boshlarini yerga egib turishdi. U zotlar ularga:
– Nega siz tirikni o‘liklar orasidan izlayapsizlar? – deyishdi. 6– U bu yerda yo‘q, U qaytadan tirilib ketdi. Hali Jalilada ekanidayoq aytganlarini eslangiz. 7U sizga: “Inson O‘g‘li gunohkor odamlar qo‘liga tutib berilajak, xochga mixlanajak, uchinchi kuni esa qaytadan tirilajak”, – degan edi-ku.
8Ayollar Isoning bu so‘zlarini esladilar. 9Qabrdan qaytib borib, bu haqda o‘n bir havoriyga va bo‘lak barchaga ma’lum qildilar. 10Havoriylarga bu xabarni yetkazganlar – magdalalik Maryam, Yo‘anna, Yoqubning onasi Maryam va ular bilan birga bo‘lgan boshqa ayollar edi. 11Biroq bu so‘zlar havoriylarga quruq gap tuyulib, ayollarga ishonmadilar. 12Butrus esa o‘rnidan turib, qabr tomon yugurdi. Ichkariga engashib qarab, u yerda faqat kafanning o‘zinigina ko‘rdi. Yuz bergan voqeadan hayratga tushib, ortiga qaytdi.
Isoning yo‘ldagi ikki shogirdiga ko‘rinishi
13Xuddi shu kuni shogirdlardan ikkisi Quddusdan bir tosh[68] uzoqlikdagi Yommaus degan qishloqqa borishar edi. 14Ro‘y bergan bu hodisotlardan o‘zaro gaplashib ketdilar. 15O‘zaro so‘zlashib va bahslashib borishar ekan, Isoning O‘zi ularga yaqinlashib, hamrohlik qildi. 16Lekin ularning ko‘zlari Uni tanimoqqa ojiz edi.
17Iso ulardan:
– Sizlar o‘zaro nimalar haqida tortishib boryapsiz? Nega yuzingiz g‘amgin? – deb so‘radi. 18Shogirdlardan Kleopa degani Unga javob berdi:
– Nahotki Quddusga kelganlar orasida shu kunlarda bu yerda sodir bo‘lgan hodisalardan bir O‘zing bexabar bo‘lsang?
19– Qaysi hodisalar? – so‘radi Iso.
– Xudo va butun xalqning oldida qudratli ishi va so‘zi bilan tanilgan nosiralik Iso payg‘ambar haqidagi hodisalar-da, – deyishdi Unga. 20– Bizning oliy ruhoniylar bilan boshliqlarimiz o‘lim jazosini talab qilib, Uni xochga mixlatdilar. 21Biz Uni Isroilni xalos qiladigan Najotkor deb o‘ylab, umidvor bo‘lgandik. Buning ustiga-ustak, bu hodisalar sodir bo‘lganiga bugun uchinchi kun bo‘ldiki, 22bizning ayrim ayollarimiz bizni hayratda qoldirishdi. Ular erta bilan qabrga borib, 23Uning jasadini topolmay kelishdi. Ular hatto: farishtalarni ko‘rdik, deb aytishdi. Farishtalar ularga: “Iso tirik”, – deyishibdi. 24Shunda oramizdan ba’zi odamlar qabrga borib, xuddi ayollar aytganlarining shohidi bo‘lishibdi, Isoning O‘zini esa ko‘rishmabdi.
25Iso ularga:
– Ey farosatsizlar! Barcha payg‘ambar so‘zlariga ishonchi sust odamlar! 26Masih O‘z ulug‘vorligiga erishmoq uchun shu azoblarni boshdan kechirmog‘i kerakmasmidi? – dedi.
27Shunday qilib, Iso Muso payg‘ambardan tortib, barcha payg‘ambar kitoblarida O‘zi haqida yozilgan oyatlarning hammasini ularga tushuntira boshladi. 28Nihoyat, o‘sha borayotgan qishloqqa yaqinlashdilar. Iso O‘zini yo‘li davom etadigan qilib ko‘rsatdi. 29Lekin ular Unga:
– Biz bilan birga qol, chunki kun botay deb qoldi, endi kech kira boshladi, – deb Uni qistashdi.
Iso ular bilan birga qolgani ichkariga kirdi. 30Ular bilan birga dasturxon yonida o‘tirganda, nonni olib shukrona duosini aytdi va nonni sindirib ularga berdi. 31Shundagina ularning ko‘zlari ochilib, Uni tanib qolishdi. Biroq Iso shu onda ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi.
32Shogirdlar bir-biriga:
– U yo‘lda biz bilan gaplashib, oyatlarni tushuntirayotganida, ko‘nglimizga iliqlik yugurmaganmidi, axir! – dedilar. 33Shu zahoti o‘rinlaridan turib, Quddusga qaytib bordilar. O‘n bir havoriyni va ular bilan to‘planib turganlarni topdilar. 34Ular kelganlarga:
– Rabbimiz haqiqatan tirilib kelgan, U Simunga zohir bo‘libdi-ku, – dedilar. 35Kelganlar ham yo‘ldagi voqealarni, Iso nonni sindirayotganda Uni qanday tanib qolganliklarini aytib berdilar.
Isoning shogirdlariga zohir bo‘lishi
36Ular hali bu xususda so‘zlashayotganda, Isoning O‘zi o‘rtalarida zohir bo‘ldi.
– Sizlarga tinchlik bo‘lsin! – dedi.
37Shogirdlar o‘takasi yorilganday bo‘lib, arvoh ko‘ryapmiz, deb o‘yladilar. 38Lekin Iso ularga dedi:
– Nega buncha hayajonlanmoq? Nechun ko‘nglingizda buncha gumonlar tug‘ilyapti? 39Qo‘llarimga va oyoqlarimga qaranglar, bu Mening O‘zim. Meni ushlab ko‘ringlar. Menda ko‘rib turganingizdek arvohning etu ustuxoni bo‘lmaydi-ku, axir!
40Shunday deb, Iso qo‘l-oyoqlarini ularga ko‘rsatdi. 41Shogirdlar sevinchidan taajjublanib hali ishonmayin turganlarida, Iso ulardan so‘radi:
– Bu yerda yeydigan biron narsangiz bormi?
42Ular Unga bir parcha qovurilgan baliq [va bir oz mumli asal] berishdi. 43Iso buni olib, ularning ko‘zlari oldida yedi. 44So‘ngra ularga:
– Men hali sizlar bilan birga bo‘lganimda, Men haqimda Muso Qonunida, Payg‘ambarlar va Zabur kitoblarida hamma yozilganlar bajo kelishi kerak, deb aytgan edim-ku. Mana shu bo‘lib-o‘tganlarga to‘g‘ri keladi, – dedi.
45Keyin oyatlarni anglamoq uchun shogirdlarining zehnini ochib yubordi 46va ularga yana dedi:
– Mana shu yozilganlarga ko‘ra, Masih azob chekishi va uchinchi kuni esa qayta tirilishi kerak edi. 47Shuningdek, Quddusdan boshlab barcha xalqlar Uning nomi bilan tavba-tazarruga chaqirilmog‘i va gunohlari kechirilishi e’lon qilinmog‘i ham lozim. 48Sizlar esa bu ishlarga guvoh bo‘lajaksiz. 49Endi Men Otamning bergan va’dasini[69] sizlarga yuboraman. Ammo yuqoridan bu qudratni olmaguningizcha, Quddus shahrida qola turinglar.
Isoning osmonga ko‘tarilishi
50Keyin Iso shogirdlarini shahardan tashqariga, Baytaniya yaqinlarigacha olib chiqdi-da, qo‘llarini ko‘tarib ularni duo qildi. 51Duo qilayotib, ulardan uzoqlashgancha osmonga ko‘tarildi.
52Shogirdlar esa Unga sajda qildilar va katta sevinch ila Quddusga qaytib bordilar. 53Xudoga hamdu sanolar aytib, doimo ma’badda bo‘ldilar.
Omin.
YUHANNO XUSHXABAR
1–BOB
Azalda – Kalom
1Azalda Kalom[1] bor edi.
Kalom Xudo huzurida edi,
Kalom – Xudo edi.
2Azaldanoq U Xudo huzurida edi.
3Borliq U orqali bor bo‘lgan,
Usiz hech narsa bor bo‘lgan emas.
Neki bor bo‘lgan bo‘lsa,
U orqali bor bo‘lgan.
4Unda hayot bor edi,
Hayot insonlarning nuri edi.
5Nur zulmatda porlaydi,
Zulmat esa nurni qoplay olmadi.
6Xudo tomonidan yuborilgan bir odam bor edi, uning ismi Yahyo edi. 7U shohidlik qilgani, nur haqida shohidlik qilgani kelgan edi, toki hamma uning shahodati orqali imon keltirsin. 8Uning o‘zi nur emas edi, u faqat nur haqida shahodat berishga yuborilgan edi. 9Dunyoga kelayotgan hamma odamzodni yorituvchi haqiqiy nur bor edi.
10Kalom dunyoda bor edi,
Dunyo U orqali bor bo‘lgan edi,
Biroq dunyo Uni tanimadi.
11O‘zinikilarning yoniga keldi U,
Lekin O‘zinikilar Uni qabul qilmadi.
12Uni qabul qilganlarga esa,
Barcha Uning nomiga imon keltirganlarga
U Xudoning farzandi bo‘lish iqtidorini berdi.
13Ular na qondan,
Na tana xohishidan,
Na er xohishidan,
Balki Xudodan tug‘ildilar.
14Kalom inson qiyofasiga kirdi
Va biz aro maskan qildi.
Biz esa Uning ulug‘vorligini ko‘rdik;
Otasi huzuridan kelgan,
Marhamat va haqiqat ila to‘lgan
Yagona O‘g‘ilning ulug‘vorligini ko‘rdik.
15Yahyo U haqda guvohlik berdi va ovozini baland qilib dedi: “Mening ketimdan Kelayotgan bor, U mendan ham ulug‘, chunki U mendan ilgariroq bor edi, deb aytganim Shuning O‘zidir”.
16Uning kamolotidan biz hammamiz
Marhamat ustiga marhamat oldik.
17TavrotQonuniMuso orqali berilgan edi,
Ilohiy marhamat va haqiqat esa
Iso Masih orqali zohir bo‘ldi.
18Hech kim hech qachon Xudoni ko‘rgan emas;
Otasining bag‘rida bo‘lgan yagona O‘g‘il
O‘zi Uni izhor qildi.
Yahyo payg‘ambarning guvohligi
19Quddusdagiyahudiylar yuborgan ruhoniylar va levitlar[2]Yahyo payg‘ambarning oldiga borib undan:
– Sen kimsan? – deb so‘radilar. Yahyo shahodat berdi:
20– Men Masih emasman, – deb ochiq tan oldi u, inkor etmadi. 21Yana undan:
– Bo‘lmasa Ilyos payg‘ambarmisan? – deb so‘radilar.
– Yo‘q! – dedi u.
– O‘sha payg‘ambarmisan[3]? – deb savol berdilar. U yana:
– Yo‘q! – deb javob berdi.
22– Axir, sen kimsan? Bizni yuborganlarga javob qilishimiz kerak. Sen o‘zing haqingda nima deysan? – deb so‘radilar.
23– Men, Isha’yo payg‘ambarning aytganiday, “Xudovandga yo‘l hozirlanglar”, deb sahroda xitob qiluvchining sadosiman, – dedi Yahyo.
24Uning oldiga yuborilganlar orasida farziylar[4] ham bor edi. 25Ular Yahyodan:
– Modomiki sen Masih ham, Ilyos ham, o‘sha payg‘ambar ham emas ekansan, nega xalqni suvga cho‘mdirib, tavba qildirib yuribsan? – deb so‘radilar. 26Yahyo ularga javob berdi:
– Men odamlarni suvga cho‘mdiryapman, xolos. Lekin orangizda sizlar tanimaydigan Kimsa turibdi. 27Mening ketimdan kelayotgan [va mendan ilgari bor bo‘lgan] Kimsa bor, deb aytganim ana O‘shadir. Men Uning chorig‘i iplarini yechishga ham munosib emasman, – dedi.
28Bu hodisalar Yahyo odamlarni tavba qildirib yurgan yerda, O‘rdun daryosining naryog‘idagi Baytavarada sodir bo‘ldi.
Iso – Xudoning qurbonlik Qo‘zisi
29Ertasiga Yahyo Isoning o‘ziga yaqinlashayotganini ko‘rib, shunday dedi: “Mana, dunyoning gunohini O‘ziga oluvchi Xudoning qurbonlik Qo‘zisi! 30Men aytgan edim: Mening ketimdan kelayotgan Zot bor, U mendan ulug‘, chunki U mendan ilgari ham bor edi. Bu – O‘shaning O‘zidir. 31Men Uni bilmas edim, lekin Isroil Uni tanib olsin, deb men odamlarni suvga cho‘mdirib, tavba qildirgani keldim”.
32Yahyo yana shunday shahodat berdi: “Men Ilohiy Ruhning osmondan kaptarday uchib kelib, O‘shaning ustiga qo‘nganini ko‘rdim. 33Men Uni bilmas edim. Lekin odamlarni suvga cho‘mdirishga meni yuborgan Xudoning O‘zi: “Muqaddas Ruh kimning ustiga tushib qo‘nganini ko‘rsang, bilki, Muqaddas Ruhga Cho‘mdiruvchi O‘shadir”, – degan edi menga. 34Men esa Uni ko‘rdimu, mana bu – Xudoning O‘g‘lidir[5], deb shahodat berdim”.
Isoning dastlabki shogirdlari
35Ertasiga Yahyo yana ikkita shogirdi bilan shu yerda turgan edi. 36U yurib kelayotgan Isoga tikilib qarab:
– Mana Xudoning qurbonlik Qo‘zisi! – dedi.
37Ikkala shogird Yahyoning bu so‘zlarini eshitib, Isoning orqasidan ergashib borishdi. 38Iso o‘girilib qarab, ularning ergashib kelayotganini ko‘rdi-da:
– Sizlarga nima kerak? – deb so‘radi ulardan.
– Sen qayerda turasan, Ravviy? – deyishdi ular. (”Ravviy” ustoz ma’nosidadir).
39– Borib ko‘ringlar, – dedi Iso.
Ular borib, Isoning turar joyini ko‘rishdi. O‘sha kuni U bilan qolishdi. Soat to‘rtlar[6] chamasi edi. 40Yahyodan Iso haqida eshitib, Uning orqasidan ergashganlardan biri Simun Butrusning ukasi Idris edi. 41U dastlab akasi Simunni topdi-da, unga:
– Biz Masihni topdik, – dedi. (Masih – “Xudo yuborgan”[7] demakdir.) 42Idris akasini Isoning oldiga olib keldi. Iso esa unga tikilib:
– Sen Yunus o‘g‘li Simunsan-ku, sen Kifa (ya’ni Tosh[8]) degan nom olasan, – dedi.
43Ertasi kuni Iso Jalilaga bormoqchi bo‘ldi. U Filipni topib unga:
– Orqamdan yur! – dedi.
44Filip Baytsayda shahridan, Idris bilan Butrusning hamshahari edi. 45Filip ketdi. U Natan’ilni topib, unga:
– Biz Muso va boshqa payg‘ambarlar Tavrotda yozgan Yusuf o‘g‘li nosiralik Isoni topdik, – dedi.
46– Nosira shahridan biron yaxshilik chiqarmikin? – dedi Natan’il unga.
– Borib ko‘rgin! – dedi unga Filip.
47Bundan so‘ng Iso Natan’ilning O‘ziga yaqinlashayotganini ko‘rib:
– Qarang, hech hiylani bilmaydi, xuddi haqiqiy isroillik! – dedi. 48Natan’il Isodan so‘radi:
– Sen meni qayerdan taniysan?
– Filip seni chaqirmasidan oldin, sen anjir daraxtining tagida eding. Men seni o‘sha yerda ko‘rgan edim, – deb javob berdi Iso. 49Shunda Natan’il:
– Ustoz, Sen Xudoning O‘g‘lisan, Sen Isroilning Podshohisan! – dedi. 50Iso unga javoban:
– Men senga: Seni anjir daraxti tagida ko‘rdim, deganim uchun ishonyapsan-da. Sen bundan ham buyuk ishlarni ko‘rasan! – dedi. 51So‘ng unga yana:
– Sizlarga rostini aytay: bundan keyin osmon ochilib, Inson O‘g‘li[9] oldiga Xudo farishtalari tushib-chiqayotganini ko‘rasizlar, – dedi.
2–BOB
Isoning dastlabki mo‘jizasi
1Uchinchi kuni Jalilaning Kana shaharchasida nikoh to‘yi bo‘ldi. Isoning onasi ham u yerda edi. 2Iso bilan shogirdlari ham to‘yga taklif etilgan edilar.
3Sharob tugab qolgach, Isoning onasi Unga:
– Ularda sharob qolmabdi, – dedi. 4Iso unga:
– Mening ishimga aralashma, ayol. Mening vaqt-soatim hali yetgani yo‘q, – dedi. 5Shunda onasi xizmatchilarga:
– U sizlarga nimaiki desa, o‘shani qilinglar, – dedi.
6O‘sha yerda yahudiylar tahoratda ishlatadigan, har biri ikki-uch chelak[10] sig‘imli oltita tosh xum bor edi.
7Iso xizmatchilarga:
– Xumlarni suvga to‘ldiringlar, – dedi. Ular xumlarni limmo-lim to‘ldirishdi. 8Iso ularga:
– Endi cho‘michlab olib, to‘yboshiga olib boringlar, – dedi. Ular esa olib borishdi.
9To‘yboshi sharobga aylangan suvni tatib ko‘rdi. Uning qayoqdan kelganligini u bilmas edi, faqat olib kelgan xizmatchilar bilishar edi. To‘yboshi kuyovni chaqirtib unga aytdi:
10– Har kim avval yaxshi sharobni qo‘yadi. Kayf qilishgandan keyingina yomonrog‘ini beradi. Sen esa yaxshi sharobni shu vaqtgacha saqlabsan-ku!
11Iso dastlabki ushbu mo‘jizasini Jalilaning Kana shaharchasida namoyish qildi, bu bilan O‘zining ulug‘vorligini zohir qildi. Shogirdlari esa Unga imon keltirdilar.
12Shundan keyin Iso, onasi, ukalari va shogirdlari Kafarnahum shahriga keldilar va u yerda bir necha kun turdilar.
Isoning sotuvchilarni ma’baddan quvishi
13Yahudiylarning Fisih bayrami yaqinlashib qolgani uchun Iso Quddus shahriga bordi. 14Ma’badga[11] kirganda, ho‘kiz, qo‘y, kaptarlarni sotayotganlar va o‘tirgan sarroflarni[12] ko‘rdi. 15Iso arqondan darra yasadi-da, ma’baddan hammasini, ho‘kizu qo‘ylari bilan birga, quvib chiqardi, sarroflarning xontaxtalarini ag‘darib, pullarini sochib yubordi. 16Kaptar sotuvchilarga:
– Bularni yo‘qotinglar bu yerdan, Otamning uyini savdoxonaga aylantirmanglar! – dedi. 17Shunda Uning shogirdlari “Sening uyingga bo‘lgan rashkim Mening ichimni kemirib ketdi”, degan oyatni[13] esladilar.
18Shunda yahudiy
– Bunday qilishga qanday huquqing bor? Isbot qilib mo‘jiza yarat-chi! – deb Isodan talab qildilar. 19Iso dedi:
– Bu ma’badni buzinglar, Men uch kun ichida uni tiklayman.
20Bunga javoban yahudiy
– Bu ma’bad qirq olti yilda qurilgan, Sen uni uch kunda tiklamoqchimisan-a?! – dedilar.
21Holbuki, Iso ma’bad deb O‘zining badanini nazarda tutgan edi. 22Iso o‘lib tirilgandan keyin, shogirdlari Uning bu so‘zini esladilar va muqaddas bitikka ham, Isoning so‘ziga ham ishondilar.
23Iso Quddusda, Fisih bayramida bo‘lganda, ko‘p odamlar Uning qilayotgan ibratli mo‘jizalarini ko‘rib, Unga imon keltirdilar. 24Ammo Iso hamma insonlarning ko‘nglini bilgani uchun, O‘zini ularga ishonmas edi. 25Unga inson haqida biror ma’lumotning hojati yo‘q edi, chunki inson dilida nima borligini U bilar edi.
3–BOB
Iso va Nikodim
1Yahudiy boshliqlaridan Nikodim ismli bir odam bor edi, u farziylar mazhabida edi. 2Bu odam bir kun kechasi Isoning oldiga kelib, Unga dedi:
– Ustoz! Sen Xudodan kelgan bir muallim ekaningni biz bilamiz, chunki hech kim, agar Xudo u bilan bo‘lmasa, Sen qilayotgan mo‘jizalarni qilolmaydi.
3Iso unga shunday javob berdi:
– Senga rostini aytay: agar kim yuqoridan[14] tug‘ilmasa, Xudo saltanatini ko‘rolmaydi.
4– Keksa odam yana qanday tug‘ila oladi? Onasining qorniga ikkinchi gal kirib tug‘ila oladimi? – deb so‘radi Nikodim. 5Iso javob berdi:
– Senga rostini aytay: agar kim suvdan va Ruhdan tug‘ilmas ekan, Xudo saltanatiga kirolmaydi. 6Tanadan tug‘ilgan tanadir, Ruhdan tug‘ilgan esa Ruhdir. 7Sizlar yuqoridan[15] tug‘ilishingiz kerak, deganimga taajjublanma. 8Shamol[16] istagan joyda esaveradi. Uning tovushini eshitasan-u, lekin qaysi tomondan kelib, qaysi tomonga ketishini bilmaysan. Ruhdan tug‘ilgan har bir kishida ham shunday bo‘ladi.
9– Bu qanday bo‘lishi mumkin? – so‘radi Nikodim. 10Iso unga javob berdi:
– Sen Isroilning ustozisan-ku axir, nega buni bilmaysan? 11Senga rostini aytay: Biz bilganimizni so‘zlaymiz, ko‘rganimiz haqida shahodat beramiz. Lekin sizlar Bizning shahodatimizni qabul qilmayapsizlar. 12Agar sizlar yerdagi narsalar haqida aytganlarimga ishonmasangizlar, samoviy narsalar to‘g‘risida gapirganlarimga qanday ishonasizlar? 13Osmonda turadigan va osmondan tushgan Inson O‘g‘lidan[17] boshqa hech kim osmonga chiqqan emas. 14Muso sahroda ilonni[18] qanday yuqoriga ko‘targan bo‘lsa, Inson O‘g‘li ham xuddi shunday yuqoriga ko‘tarilishi kerak. 15Shu tariqa Unga ishongan har bir kishi halok bo‘lmay, abadiy hayotga erishadi.
16Zero Xudo olamni shunchalik sevdiki, O‘zining yagona O‘g‘lini berdi, toki Unga ishongan har bir kishi halok bo‘lmasin, balki abadiy hayotga ega bo‘lsin. 17Xudo olamni hukm qilish uchun emas, balki O‘g‘li orqali qutqarish uchun O‘g‘lini dunyoga yubordi. 18Unga ishongan odam hukm qilinmaydi. Unga ishonmagan odam esa allaqachon mahkum bo‘lgan, chunki u Xudoning yagona O‘g‘li ismiga ishonmagan.
19Ilohiy hukm shundan dalolatdirki, olamga nur kelgan bo‘lsa ham, odamlar nurdan ko‘ra zulmatni a’lo ko‘rdilar; chunki ularning qilmishlari yomonlik edi. 20Kimki yomonlik qilib yursa, nurni yomon ko‘radi, yomon qilmishlari fosh bo‘lib qolmasligi uchun nurga qarab yurmaydi. 21Kimki haqiqat yo‘lini tutsa, nurga qarab yuradi, toki Xudoga tayanib qilgan ishlari oshkora bo‘lsin.
Iso Masih va Yahyo payg‘ambar
22Shundan keyin Iso bilan shogirdlari Yahudiya yurtiga keldilar. Iso ular bilan bir muddat u yerda qolib, odamlarni suvga cho‘mdirib, tavba qildirar edi. 23Yahyo ham Salim yaqinidagi Eynon yerida xalqni daryoga cho‘mdirib yurgan edi. U yer sersuv bo‘lib, odamlar oqib kelar edi. 24Yahyo esa hali zindonga tashlanmagan edi.
25Shu mahal Yahyoning shogirdlari bilan yahudiy
– Ustoz! O‘rdun daryosining narigi bo‘yida sen bilan bo‘lgan, sen guvohlik bergan Odam bor-ku, o‘sha Odam endi xalqni suvda tavba qildirib yuribdi, hamma ham Uning oldiga borishyapti.
27Bunga javoban Yahyo dedi:
– Agar osmondan nasib bo‘lmasa, inson hech narsani sig‘dira olmaydi. 28Men Masih emasman-u, faqat Uning oldidan yuborilganman, deb aytganimga o‘zingiz guvohsizlar. 29Kelin kimga tegishli bo‘lsa, kuyov o‘shadir. Lekin kuyovning yonida turib unga quloq solgan do‘sti kuyovning ovozini eshitiboq, sevinib quvonadi. Xuddi shunday: mening quvonchim endi komil bo‘ldi. 30Masih ulg‘ayishi, men esa pasayishim kerak.
Iso Masih yuqoridan kelgan
31Yuqoridan kelgan Zot hammadan ustundir. Yerdan bo‘lgan yerga mansubdir va yerga xos gapiradi. Osmondan Kelgan esa hammadan ustundir. 32U ko‘rgani va eshitgani haqida guvohlik beradi, ammo hech kim Uning guvohligini tan olmaydi. 33Uning guvohligini tan oluvchi kishi esa Xudoning haqligini tasdiqlaydi. 34Xudo yuborgan Zot Xudoning so‘zlarini gapiradi; Xudo O‘z Ruhini cheksiz-o‘lchovsiz beradi. 35Ota O‘g‘lini sevadi, U hamma narsani Uning qo‘liga topshirgan. 36Kimki Xudo O‘g‘liga ishonsa, abadiy hayotga erishadi. O‘g‘ilga ishonmagan odam esa hayot ko‘rmay, Xudoning g‘azabiga uchraydi.
4–BOB
Iso va samariyalik ayol
1Iso Yahyodan ko‘ra ko‘proq odamlarni daryoda tavba qildirib, shogird orttiryapti, degan xabar farziylarning qulog‘iga yetib bordi. 2(Vaholanki, Isoning O‘zi emas, shogirdlari xalqni daryoda tavba qildirar edilar.) 3Iso buni bilib qolgach, Yahudiyani tashlab, yana Jalilaga ketdi. 4Iso yo‘l-yo‘lakay Samariyadan o‘tishi kerak edi. 5Shunday qilib, U Samariyaning Sihar degan shahriga keldi. Bu shahar Yoqubning o‘g‘li Yusufga bergan yeriga yaqin edi. 6Yoqubning qudug‘i ham o‘sha yerda edi.
Iso yo‘l yurib charchagan edi, quduqning yoniga o‘tirdi. Taxminan tush payti[19] edi. 7Shu vaqt samariyalik bir ayol suv olgani kelib qoldi. Iso unga:
– Menga ichgani suv ber, – dedi. 8Isoning shogirdlari esa ovqat sotib olish uchun shaharga ketgan edilar.
9Samariyalik ayol:
– Sen yahudiy bo‘lsang, men samariyalik ayol bo‘lsam, qanday qilib suv so‘rashga jur’at qilding? – dedi. (Chunki yahudiylar samariyaliklar[20] bilan aloqa qilmaydilar.)
10Iso ayolga javob berdi:
– Agar sen Xudoning in’omini va “Menga suv bergin”, deb aytayotganning kimligini bilganingda edi, sen o‘zing Undan suv so‘rar eding va U senga hayotbaxsh suv berar edi.
11– Hazrat! – dedi ayol, – Senda suv oladigan hech narsa yo‘q-ku, quduq esa chuqur. Axir, Sening hayotbaxsh suving qayerda? 12Bobokalonimiz Yoqub bu quduqni bizga bergan, o‘zi ham, bolalari va chorvalari ham undan suv ichgan. Nahotki Sen undan ham katta bo‘lsang?
13Iso ayolga shunday javob qaytardi:
– Bu suvdan kim ichsa, yana chanqab qoladi. 14Lekin Men beradigan suvdan kim ichsa, abadiy chanqamaydi. Men beradigan suvdan ichganning vujudida buloq paydo bo‘lib, abadiy hayot sari jo‘shib oqaveradi.
15– Hazrat, bu suvdan menga ham ber, men ham endi chanqamayin va suv olgani bu yerga kelavermayin, – dedi ayol.
16– Borib eringni bu yerga chaqirib kel, – dedi Iso.
17– Mening erim yo‘q, – dedi ayol.
– Erim yo‘q deb sen to‘g‘risini aytding, – dedi Iso. 18– Sening besh nafar ering bo‘lgan, hozirgisi ham ering emas. Buni sen to‘g‘ri aytding!
19– Hazrat, ko‘rib turibmanki, Sen payg‘ambarsan, – dedi ayol. 20– Ota-bobolarimiz bu tog‘da topindilar. Ammo sizlar, topinadigan yer Quddusda, deysizlar.
21Iso unga aytdi:
– Menga ishongin, shunday vaqt keladiki, o‘shanda Otaga[21] na bu tog‘da, na Quddusda topinasizlar. 22Sizlar nimaga topinishni bilmaysizlar, bizlar esa nimaga topinishni bilamiz. Chunki najot yahudiylardandir[22]. 23Biroq vaqt-soati bilan haqiqiy topinuvchilar Otaga Ruh va haqiqat bilan topinadilar, ana o‘sha vaqt-soat keldi! Ota shu yo‘sinda O‘ziga topinuvchilarni izlaydi. 24Xudo – Ruhdir, Unga topinuvchilar esa Ruh va haqiqat bilan topinmoqlari lozim.
25Ayol Isoga:
– Qutqaruvchi Masih kelajagini bilaman. U kelganda, hamma narsani bizga ma’lum qiladi, – dedi. 26Iso ayolga:
– Sen bilan gaplashayotgan Men O‘shaman, – dedi.
27Shu paytda Isoning shogirdlari kelib qolishdi. Uning bir ayol bilan gaplashayotganini ko‘rib hayron bo‘lishdi. Lekin birortasi ham: “Undan nima talab qilyapsan?” yoki: “U bilan nima to‘g‘risida gaplashyapsan?” – deb so‘ramadi.
28Shundan keyin ayol ko‘zasini o‘sha yerda qoldirib, shaharga bordi va odamlarga dedi:
29– Boringlar, men qilgan hamma ishlarni aytib bergan Odamni ko‘ringlar! U Masih emasmikin?
30Odamlar esa shahardan chiqib, Isoning oldiga bordilar.
31Shu orada shogirdlari:
– Ustoz, ovqat yeb olgin, – deb Isodan iltimos qilishdi. 32Ammo Iso ularga dedi:
– Mening yeydigan boshqa ovqatim bor, sizlar uni bilmaysizlar.
33Shogirdlari o‘zaro gap qotib:
– Ajabo, biron kishi Unga ovqat keltirganmikin? – deb hayron bo‘lishdi. 34Iso ularga dedi:
– Mening ovqatim – Meni Yuborganning irodasini ado etish, Uning yumushini bajo keltirishdan iboratdir. 35Sizlar: o‘rim-yig‘imga hali to‘rt oy vaqt bor, deb aytyapsizlar-ku. Endi sizlarga aytay: ko‘zlaringizni ekinzorlarga tikib qaranglar. Hosil allaqachon yetilibdi, o‘rim-yig‘imga tayyor bo‘libdi. 36O‘roqchi hozirdan mehnat haqini oladi va abadiy hayot uchun hosilini yig‘ib oladi; shunday bo‘lgani uchun ekuvchi bilan o‘roqchi birgalikda quvonadilar. 37“Birisi ekadi, boshqasi o‘radi”, degan maqol shu vaziyatga to‘g‘ri keladi. 38Men sizlarni o‘zingiz zahmat chekmagan hosilni o‘rgani yubordim. Boshqalar zahmat chekkan edi, sizlar esa ularning zahmatidan foydalanasizlar.
39Shundan keyin, o‘sha shaharda yashovchi talay samariyaliklar Isoga imon keltirishdi. Ular haligi ayolning “Men qilgan ishlarning hammasini aytib berdi”, degan guvohligiga ishonishgan edi. 40Shunday qilib, samariyaliklar Isoning oldiga kelib, ularnikida qolishini iltimos qilishdi. U esa ikki kun o‘sha yerda qoldi. 41Natijada Isoning so‘zini eshitib, yanada ko‘proq odamlar imon keltirdi. 42Ular ayolga:
– Endi sening so‘zlaring tufayligina ishonayotganimiz yo‘q. Uni o‘zimiz ham eshitdik, U haqiqatan olamning Qutqaruvchisi – Masih ekaniga qanoat hosil qildik, – deyishdi.
Iso sog‘aytirgan amaldor o‘g‘li
43Ikki kun o‘tgandan keyin Iso u yerdan Jalilaga jo‘nab ketdi. 44Uning O‘zi: “Payg‘ambar o‘z yurtida e’tiborsiz qoladi”, deb ta’kidlagan edi. 45Jalilaga kelganda esa, aholi Uni ochiq chehra bilan kutib oldi. Chunki ular Quddusdagi bayramga borganlarida, u yerda Isoning butun qilgan ishlarini ko‘rgan edilar.
46Shunday qilib, Iso yana Jalilaning Kana shaharchasiga keldi, bu yerda U suvni sharobga aylantirgan edi. O‘sha paytda Kafarnahum shahrida bir saroy amaldorining o‘g‘li kasal bo‘lib yotgan edi. 47Bu odam Isoning Yahudiyadan Jalilaga kelganligini eshitib, Uning oldiga bordi. O‘lim to‘shagida yotgan o‘g‘lini borib ko‘rib tuzatishni Isodan o‘tinib so‘radi.
48– Sizlar ajoyibotu mo‘jizalar ko‘rmaguncha ishonmaysizlar-da! – dedi unga Iso.
49– Hazrat, – dedi saroy amaldori Unga, – bolaginam o‘lmasidan oldin yetib borgin!
50– Sen boraqol, o‘g‘ling sog‘-salomat, – dedi Iso.
U odam Isoning aytganiga ishonib, ketdi.
51Ertaga uning yo‘liga chiqib turgan xizmatkorlari uni qarshilab:
– Bolangiz sog‘-salomat, – deyishdi.
52– Qaysi soatda ahvoli yengillashdi? – deya so‘radi.
– Kecha tushda soat birda[23] isitmasi tushib qoldi, – deyishdi xizmatkorlar.
53Bolaning otasi Iso unga: “O‘g‘ling sog‘-salomat”, degani shu vaqtga to‘g‘ri kelganini angladi. O‘zi va butun xonadoni Isoga imon keltirdi.
54Bu esa Isoning Yahudiyadan Jalilaga kelib qilgan ikkinchi ibratli mo‘jizasi edi.
5–BOB
Iso hovuzda sholni sog‘aytirgani
1Bu hodisalardan keyin yahudiylarning bayrami bo‘ldi va Iso Quddusga bordi. 2Quddusning Qo‘y darvoza nomli kiraverishida yahudiycha Bayt-Hasda[24] degan besh shiyponli bir hovuz bor edi. 3Bu shiyponlarda ko‘r, cho‘loq, mayib-majruh juda ko‘p bemorlar yotar, [suvning qimirlashini intizor bo‘lib kutardilar. 4Chunki Xudovandning bir farishtasi goh-goh hovuzga tushib, suvni harakatga keltirar edi. Suv qimirlashi bilan hovuzga birinchi bo‘lib kim tushsa, har qanday xastalikdan xalos bo‘lar edi.]
5Bu yerda o‘ttiz sakkiz yildan beri kasal bo‘lib yotgan bir kishi bor edi. 6Iso uning yotganini ko‘rdi, uzoq vaqtdan beri xasta ekanligini payqadi-da,
– Sog‘ayishni istaysanmi? – deb so‘radi undan. 7Bemor Isoga javob berdi:
– Ha, Hazrat! Lekin suv qimirlaganda, meni hovuzga tushiradigan odamim yo‘q. Men borgunimcha, boshqasi mendan oldin tushib oladi.
8– O‘rningdan tur, to‘shagingni olib yur! – dedi Iso bemorga. 9U esa shu ondayoq sog‘ayib qoldi. To‘shagini olib, yurib ketdi.
U kun dam olish kuni[25] edi.
10Shuning uchun yahudiy
– Bugun dam olish kuni-ku, senga to‘shagingni ko‘tarish mumkin emas! – deyishdi.
11– Meni sog‘aytirgan Odam menga: “To‘shagingni olib yur”, deb aytdi-da, – dedi u odam.
12– “To‘shagingni olib yur”, deb aytgan Odam kim? – deb so‘radilar. 13Shifo topgan odam esa Uning kimligini bilmas edi, u yerda xalq ko‘pligidan Iso O‘zini chetga olgan edi.
14Keyinroq Iso u odamni ma’badda uchratib qoldi.
– Mana, sen sog‘ayding. Endi boshqa gunoh qilma, tag‘in boshingga yanada yomon kun kelmasin, – dedi unga.
15Bu odam borib, uni sog‘aytirgan Iso ekanligini yahudiy
– Mening Otam shu kungacha O‘z ishini qilib kelyapti, Men ham O‘z ishimni qilyapman, – dedi.
18Ana shu so‘zi uchun yahudiylar Isoni o‘ldirishga yana ko‘proq harakat qilishdi. Chunki U dam olish kunini buzibgina qolmay, balki Xudoni Otam deb, O‘zini Xudoga tenglashtirgan edi.
Iso – hayot manbayi
19Bularga qarshi Iso dedi: “Sizlarga rostini aytay: O‘g‘il Otaning qilgan ishlarini ko‘rmaguncha, O‘zi hech narsa qila olmaydi. Ota nimalarni qilsa, O‘g‘il ham xuddi shularni qiladi. 20Chunki Ota O‘g‘lini sevadi, O‘zi qilgan hamma narsani O‘g‘liga ko‘rsatadi. Sizlarni taajjubda qoldirgudek, bundan kattaroq ishlarni ham ko‘rsatadi. 21Ota qanday qilib o‘liklarni tiriltirib ularga hayot baxsh etsa, O‘g‘il ham kimni istasa, o‘shanga hayot baxsh etadi. 22Shuningdek, Ota hech kimni hukm qilmaydi, balki hukm qilish huquqini butunlay O‘g‘liga bergan, 23toki hamma Otani qanday hurmat qilsa, O‘g‘lini ham shunday hurmat qilsinlar. Kim O‘g‘ilni hurmat qilmasa, Uni yuborgan Otani ham hurmat qilmagan bo‘ladi.
24Sizlarga rostini aytay: Mening so‘zlarimni tinglagan va Meni Yuborganga ishongan kishi abadiy hayotga ega bo‘ladi. U o‘limdan hayotga o‘tgani uchun hukm qilinmaydi. 25Sizlarga rostini aytay: o‘liklar Xudo O‘g‘lining[26] ovozini eshitadigan vaqt keladi va kelib qoldi ham. Uning ovozini eshitganlar esa tirilib ketadilar. 26Chunki Otaning O‘zi hayot manbayi bo‘lgani kabi, O‘g‘liga ham hayot manbayi bo‘lishni ato qilgan. 27Ota hukm qilish vakolatini ham O‘g‘liga bergan, chunki U Inson O‘g‘lidir[27]. 28Bunga taajjublanmangiz, qabrda yotgan marhumlarning hammasi Xudo O‘g‘lining ovozini eshitadigan vaqt keladi. 29Shunda o‘liklar qabrdan chiqadilar; yaxshilik qilganlar yashash uchun, yomonlik qilganlar esa hukm qilinish uchun tiriladilar”.
Iso haqida Xudo bergan guvohlik
30“Men O‘z-O‘zimdan hech narsa qilolmayman. Qanday eshitsam, shunday hukm qilaman va Mening hukmim haqqoniydir. Chunki Men O‘z irodamni emas, balki Meni yuborgan Otamning irodasini bajo keltirishni istayman. 31Agar Men O‘zim haqimda O‘zim guvohlik bersam, Mening guvohligim haqiqiy bo‘lmaydi. 32Men haqimda boshqa guvohlik beruvchi bor va bilamanki, Uning bergan guvohligi haqiqatdir.
33Sizlar Yahyoning oldiga odam yubordingizlar, u haqiqat to‘g‘risida guvohlik berdi. 34Garchi Men insonning guvohligini qabul qilmasam-da, lekin bularni sizlar najot topishingiz uchun aytyapman. 35Yahyo – yonib, nur sochib turgan chiroq edi. Sizlar esa uning nurida birpas quvonmoqchi bo‘ldingizlar. 36Biroq Men Yahyodan ko‘ra kattaroq guvohlikka egaman. Chunki Otamning tamomlashim uchun bergan ishlari, shu bajarayotgan ishlarimning o‘zi Meni Otam yuborganligiga guvohlik bermoqda.
37Meni yuborgan Otamning O‘zi ham Men haqimda guvohlik berib turibdi. Sizlar esa hech qachon Uning ovozini ham eshitmagansiz, qiyofasini ham ko‘rmagansizlar. 38Uning kalomi ham ko‘ngillaringizdan joy olmaydi, chunki U yuborgan Zotga ishonmayapsizlar. 39Sizlar Muqaddas Bitiklarni[28] tekshirasizlar, chunki ular orqali abadiy hayotga erishamiz, deb o‘ylaysizlar. Ana o‘sha Bitiklar Men to‘g‘rimda guvohlik beradi. 40Ammo sizlar abadiy hayotga erishish uchun Men tarafga kelishni istamaysizlar-ku.
41Men insonlardan tahsin-tasanno qabul qilmayman. 42Lekin sizlarni bilaman, qalblaringizda Xudoga muhabbat yo‘q. 43Men Otamning nomidan kelgan bo‘lsam-da, ammo sizlar Meni qabul qilmayapsizlar. O‘z nomi bilan keladigan allakimni qabul qilaverasizlar. 44Sizlar-ku bir-biringizdan tahsin-tasanno olishni yaxshi ko‘rasizlar, lekin yagona Xudoning tahsiniga sazovor bo‘lishga harakat qilmaysizlar. Qanday qilib ham ishona olardingiz? 45Men sizlarni Otam oldida ayblayman, deb o‘ylamanglar. Sizlarni ayblovchi o‘zingiz umid bog‘lagan Muso bo‘ladi. 46Agar Musoga ishonganingizda edi, Menga ham ishonar edingizlar; u Men haqimda yozgan edi. 47Musoning yozuvlariga ishonmabsizlarmi, Mening so‘zlarimga qanday ishonasizlar?”
6–BOB
Isoning 5000 kishini to‘ydirishi
1Shundan keyin Iso Jalila (ya’ni Tiveriya) ko‘lining narigi qirg‘og‘iga suzib o‘tdi. 2Uning bemorlar bilan qilayotgan ajoyib ishlarini bir talay xaloyiq ko‘rib, Uning orqasidan ergashib boraverdi. 3Iso toqqa chiqib, u yerda o‘z shogirdlari bilan o‘rnashdi. 4YahudiylarningFisih bayrami yaqinlashayotgan edi.
5Iso bir qarasa, xaloyiq ko‘plashib U tomonga kelayotgan ekan. Iso Filipdan:
– Bularni to‘yg‘azish uchun qayerdan non sotib olamiz? – deb so‘radi. 6Bu gapni esa uni sinab ko‘rish uchun aytgandi, O‘zi nima qilishni bilar edi.
7– Bularning har qaysisiga oz-ozdan bersak ham, ikki yuz kumushlik non yetmaydi-ku! – deb javob berdi Filip.
8Shunda shogirdlaridan biri, Butrusning ukasi Idris Isoga:
9– Bu yerda bir bolada beshta arpa non va ikkita baliq bor emish, lekin ko‘pchilikka bu nima ham bo‘lar edi, – dedi.
10– Odamlarni yerga o‘tqazinglar, – dedi Iso.
U yer qalin maysazor edi. Besh mingga yaqin bo‘lgan erkaklar jamoati yonboshlab o‘tirdi. 11Iso nonlarni olib, shukrona duosini o‘qidi-yu [shogirdlariga bo‘lib berdi, shogirdlar esa] kim qancha istasa, o‘tirganlarning hammasiga bo‘lib berdi. Baliqlar bilan ham xuddi shu yo‘lni tutdi.
12Odamlar yeb to‘ydi. Bundan keyin Iso O‘z shogirdlariga:
– Qolgan burdalarni terib olinglar, hech narsa isrof bo‘lmasin, – dedi. 13Shogirdlar odamlar yegan beshta arpa nondan ortib qolgan burdalarni terib olishdi, o‘n ikkita savat chiqdi. 14Shunda odamlar Isoning qilgan ibratli mo‘jizasini payqab:
– Haqiqatan ham, Bu olamga keladigan Payg‘ambar ekan, – dedilar. 15Iso odamlar Uni zo‘rlik bilan ushlab, podshoh qilib ko‘tarmoqchi ekanliklarini bilib qolgach, yana yolg‘iz O‘zi toqqa chiqib ketdi.
Isoning suv ustida yurishi
16Kechki payt Isoning shogirdlari ko‘l bo‘yiga bordilar. 17Qayiqqa tushib, ko‘lning berigi qirg‘og‘idagi Kafarnahumga qarab yo‘l oldilar. Qorong‘i tushgan, Iso esa hali ham ularning oldiga kelmagan edi. 18Kuchli shamol esib, ko‘l to‘lqinlanib ketdi. 19Ular bir tosh[29] yo‘lcha suzganlaridan keyin, ko‘l yuzida yurib qayiqqa yaqinlashayotgan Isoni ko‘rib qolishdi-da, vahimaga tushishdi.
20– Bu Men, qo‘rqmanglar! – dedi ularga Iso.
21Ular Isoni qayiqqa olmoqchi bo‘ldilar. Lekin o‘sha zahotiyoq qayiq ular borayotgan qirg‘oqqa yetib to‘xtab qoldi.
Iso – hayot noni
22Ertasi kuni ko‘lning narigi yoqasida qolgan xalq u yerda shogirdlar tushgan qayiqdan boshqa qayiq yo‘qligini ko‘rishdi va Iso shogirdlari bilan birga qayiqqa tushmaganini, shogirdlari yolg‘iz o‘zlari suzib ketganini payqadilar. 23Shu payt Tiveriyadan boshqa qayiqchalar kelib qoldi. Qayiqchalar to‘xtagan joy Rabbimiz Iso shukrona duosini o‘qigan va xalq non yegan yerga yaqin edi. 24Xaloyiq Iso bilan shogirdlarining u yerda yo‘qligini ko‘rgach, qayiqlarga tushib, Isoni qidirib Kafarnahumga suzib kelishdi. 25Ko‘lning berigi bo‘yidan Uni topdilar.
– Ustoz, Sen qachon bu yerga kelding? – deb so‘radilar. 26Iso ularga shunday javob berdi:
– Sizlarga gapning rostini aytsam, sizlar ibratli mo‘jizalarni ko‘rganingiz uchun emas, balki non yeb to‘yganingiz uchun Meni qidiryapsizlar. 27Siz o‘tkinchi oziq uchun emas, abadiy hayotga boshlovchi boqiy oziq uchun harakat qilinglar, uni sizlarga Inson O‘g‘li beradi. Inson O‘g‘li esa Ota – Xudoning muhriga molikdir.
28Xalq Isodan:
– Xudoga ma’qul ishlarni bajarish uchun nima qilishimiz kerak? – deb so‘radi. Iso dedi:
29– Xudoga ma’qul ish – Xudo yuborgan Zotga ishonishdir.
30– Bizlar Senga ishonishimiz uchun qanday ish qilasan, ko‘raylik-chi, qanday ibratli mo‘jiza ko‘rsatasan? – dedi xaloyiq. 31– Ota-bobolarimiz sahroda manna[30] yeganlar, Tavrotda: “Yeyish uchun ularga osmondan non yog‘dirdi”, deb yozilgan.
32Iso ularga dedi:
– Sizlarga rostini aytsam, sizlarga osmondan non bergan Muso payg‘ambar emas. Osmondan tushgan haqiqiy nonni sizlarga Mening Otam beradi. 33Xudo bergan non osmondan tushuvchi va dunyoga hayot bag‘ishlovchi nondir.
34Bunga qarshi xalq:
– Hazrat, bunday nonni bizga doimo berib turgin! – dedi Isoga. 35Iso shunday aytdi:
– Men hayot noniman. Mening oldimga kelgan odam sira och qolmas, Menga ishongan odam hech qachon chanqamas. 36Lekin Men sizlarga aytgan edim-ku, Meni ko‘rib turgan bo‘lsangizlar ham, ishonmayapsizlar. 37Otam kimni Menga bergan bo‘lsa, Mening oldimga keladi. Oldimga kelgan odamni esa sira quvib chiqarmayman. 38Men O‘z irodamni emas, balki Meni yuborgan Otamning irodasini ado etish uchun osmondan tushganman. 39Meni Yuborganning irodasi – Uning Menga berganlaridan hech birini yo‘qotmasligim, balki oxirgi kunda ularning har birini tiriltirishimdir. 40Otamning irodasi yana shuki, Uning O‘g‘lini ko‘rgan, Unga ishongan har bir kishi abadiy hayotga ega bo‘lsin. Men esa bundaylarni oxirgi kunda tiriltiraman.
41Iso “Men osmondan tushgan nonman”, degani uchun yahudiylar Undan noliy boshlashdi.
42– Yusufning o‘g‘li Iso bu emasmi? Ota-onasini biz taniymiz-ku! Endi qanday qilib U: “Men osmondan tushdim”, deb aytyapti? – deyishardi o‘zaro.
43– O‘zaro nolimanglar! – dedi ularga Iso. 44– Agar Meni yuborgan Otam birovni jalb qilmasa, u Menga hech ham yetisholmaydi. Menga yetishgan odamni esa oxirgi kunda tiriltiraman. 45Payg‘ambar oyatida: “Hamma Xudo tomonidan o‘rgatilgan bo‘ladi”, – deb bitilgan. Shunday qilib, Otadan eshitgan va o‘rgangan har bir kishi Mening oldimga keladi. 46Aslida hech kim Otani ko‘rgan emas, birgina Xudodan chiqqan Zot Otani ko‘rgan.
47Sizlarga rostini aytay: Kimki Menga ishonsa, abadiy hayotga ega bo‘ladi. 48Men hayot noniman. 49Ota-bobolaringiz sahroda manna yeb, o‘lib ketganlar. 50Odam yeb o‘lmasligi uchun osmondan tushadigan non bor, mana u ko‘z o‘ngingizda turibdi. 51Men osmondan tushgan tirik nondirman. Bu nonni yegan kishi abadiy yashaydi. Men beradigan non – O‘zimning tanamdir, uni dunyoga hayot baxsh etish uchun fido qilaman.
52Shunda yahudiylar:
– U qanday qilib bizga O‘zining tanasini yedira olar ekan? – deb o‘zaro talashib-tortisha boshladilar. 53Iso ularga aytdi:
– Sizlarga rostini aytay: agar Inson O‘g‘lining tanasini yemasangizlar va Uning qonini ichmasangizlar, u holda sizda hayot bo‘lmaydi. 54Mening tanamni yegan va qonimni ichgan odamda abadiy hayot bor, Men uni oxirgi kunda tiriltiraman. 55Mening tanam – haqiqiy oziq, qonim – haqiqiy ichimlikdir. 56Tanamni yeb, qonimni ichadigan kishi Men bilan, Men esa U bilan bir jon, bir tan bo‘lamiz. 57Xuddi barhayot Otam Meni yuborganday, Men Otam orqali yashayotganday, Meni yegan odam ham Men orqali yashaydi. 58Osmondan tushgan non mana shudir. Bu non ota-bobolaringiz yegan mannaga o‘xshamaydi, ular manna yeb o‘lib ketganlar. Men bergan nonni yegan odam esa abadiy yashaydi.
Isoni tan oluvchilar va rad etuvchilar
59Iso bu so‘zlarni Kafarnahumdagi yahudiylar ibodatxonasida ta’lim berayotganda gapirar edi. 60Uning ko‘p shogirdlari bu gaplarni eshitib:
– Qanday qattiq so‘zlar! Kim buni tinglaydi? – deyishar edi. 61Shogirdlarining norozi bo‘lganliklarini Iso O‘z ko‘nglida sezdi.
– Bu sizlarni vasvasaga solyaptimi? 62Xo‘sh, Inson O‘g‘lining ilgarigi joyiga chiqishini ko‘rsangizlar nima bo‘pti? 63Ruh hayot baxsh etadi, jism hech qanday foyda keltirmaydi. Mening sizlarga aytib kelayotgan so‘zlarim ruhdir, hayotdir. 64Shunga qaramay, ichingizda imonsiz qolganlar bor, – dedi.
Kimlar imonsiz, kim xiyonat qiladi – Iso hammasini avvaldan bilar edi.
65– Otam yo‘l qo‘ymasa, hech kim Mening oldimga kelolmaydi, deyishimga bois ana shu bo‘lgan edi, – dedi U yana.
66O‘sha vaqtdan boshlab Uning ko‘p shogirdlari Isodan yuz o‘girib, U bilan boshqa yurmaydigan bo‘ldilar. 67Shunda Iso o‘n ikki shogirdidan:
– Nahotki sizlar ham ketmoqchi bo‘lsangizlar? – deb so‘radi.
68– Rabbim, – dedi Simun Butrus, – bizlar kimga boraylik? Senda abadiy hayotning so‘zlari bor. 69Bizlar ishondik va bildik, Sen Xudoning Azizi – Masihsan[31].
70Iso ularga aytdi:
– Sizlarni o‘n ikkita qilib tanlagan O‘zim emasmi? Lekin sizlarning biringiz iblisdir.
71Iso Simun o‘g‘li Yahudo Ishqariyotni nazarda tutgan edi. U o‘n ikki shogirddan biri bo‘lib, Isoga xiyonat qilmoqchi bo‘lgan edi.
7–BOB
Iso va ukalari
1Shundan keyin Iso Jalilada yurar edi. Yahudiy
– Bu yerdan chiqib Yahudiyaga bor, qilayotgan ishlaringni shogirdlaring ham ko‘rsin. 4O‘zini mashhur qilmoqchi bo‘lgan har bir kishi yashirincha ish qilib yurmaydi-ku! Sen bu ishlarni qilayotgan bo‘lsang, qani O‘zingni dunyoga oshkor qilib ko‘r, – deyishdi. 5Hatto ukalari ham Unga ishonmas edilar. 6Iso ularga shunday dedi:
– Mening vaqt-soatim hali kelgani yo‘q. Lekin sizlar uchun har vaqt qulaydir. 7Dunyo sizlardan nafratlana olmaydi, lekin Mendan nafratlanadi. Chunki Men uning qilmishlari yomonligini fosh qilaman. 8Mayli, sizlar bayramga boringlar. Men hozircha bu bayramga bormayman, chunki Mening vaqtim bo‘lgani yo‘q.
9Shu so‘zlarni aytib, Iso Jalilada qoldi.
Iso Quddusda Chayla bayramida
10Isoning ukalari bayramga borgandan so‘ng, O‘zi ham bordi; faqat ochiq emas, yashirincha bordi.
11Yahudiy
14Bayramning yarmi o‘tganda, Iso ma’badga kirib ta’lim bera boshladi.
15Shunda yahudiy
– Bu Odam o‘qimagan bo‘lsa, qanday qilib Muqaddas Bitiklarni biladi? – deb taajjublandilar. Iso ularga javoban aytdi:
16– Mening ta’limotim O‘zimniki emas, balki Meni Yuborgannikidir. 17Kim Uning irodasini bajarishni istasa, bu ta’limot Xudodanmi, yoki Men O‘zimdan gapiryapmanmi, bilib oladi. 18Kim o‘z nomidan gapirsa, o‘ziga ulug‘lik izlaydi. Kim uni yuborganga ulug‘lik izlasa, u haqqoniydir, uning dilida biron nohaqlik yo‘q. 19Tavrotni sizlarga Muso payg‘ambar bermadimi? Shunga qaramay, birortangiz ham Tavrot Qonuniga qarab ish yuritmaysiz. Nima uchun Meni o‘ldirmoqchisizlar?
20– Seni jin uribdi! Kim Seni o‘ldirmoqchi ekan? – dedi xaloyiq. 21Iso esa O‘z so‘zida davom etdi:
– Men bitta ish qildim, hammangiz bunga hayron qolyapsizlar. 22Muso sizlarga sunnatni[33] buyurgan (sunnat aslida Musodan emas, balki ota-bobolardan merosdir), sizlar esa dam olish kunida o‘g‘il bolani sunnat qilasizlar. 23Musoning Qonuni buzilmasin deb, hatto dam olish kuni o‘g‘il bola sunnat qilinadigan bo‘lsa, nega sizlar Menga dam olish kuni odamzodni butunlay sog‘aytirdi, deb g‘azab qilasizlar? 24Yuzaki hukm qilmanglar, hukmingiz adolatli bo‘lsin.
Isoning kimligi haqida gumonlar
25Shunda ba’zi quddusliklar gapga kirdi:
– O‘ldirish uchun qidirib yurishgan Shu emasmi? 26Mana U bemalol so‘zlayapti, Unga qarshi hech kim hech narsa demayapti. Nahotki boshliqlar Uning haqiqiy Masih ekanligiga tan berishgan bo‘lsa? 27Axir, Buning qayerdanligini hammamiz bilamiz-ku, biroq Masih kelganda, Uning qayerdanligini hech kim bilmaydi.
28Bunga javoban Iso ma’badda ovozini baland qilib, shunday ta’lim bera boshladi:
– Sizlar Mening kimligimni ham, qayerdanligimni ham bilasizlar. Lekin Men O‘z-O‘zimdan kelganim yo‘q. Meni Haq yuborgan, sizlar Uni bilmaysizlar. 29Men Uni bilaman, chunki Men Uning oldidan kelganman, Meni O‘sha yuborgan.
30Bu so‘zi uchun Isoni ushlashga intildilar. Biroq hech kim Unga qo‘l uzatmadi, chunki Uning vaqt-soati hali kelmagan edi. 31Shu bilan birga, olomondagi ko‘pgina odamlar Unga imon keltirdi. Ular:
– Masih kelganda bundan ham ko‘proq mo‘jiza yaratarmikin? – deyishardi.
Isoni tutib olmoqchilar
32Iso to‘g‘risida xalq orasida bunday gap-so‘zlar tarqalayotganini farziylar eshitib, oliy ruhoniylar bilan til biriktirishdi-da, Isoni qo‘lga olish uchun mirshablarni yuborishdi.
33Iso dedi:
– Men sizlar bilan uzoq bo‘lmayman, yana Meni Yuborganning oldiga qaytib boraman. 34Sizlar Meni izlaysiz-u, lekin topolmaysizlar. Men qayerda bo‘lsam, sizlar u yerga borolmaysiz.
35Shu payt yahudiylar:
– U qayerga bormoqchi, biz Uni topolmas ekanmiz? – deyishdi o‘zaro. – Nahotki U yunonlar orasida tarqalib ketgan yahudiylar oldiga borib, yahudiylarga ham, yunonlarga ham ta’lim bermoqchi bo‘lsa? 36“Sizlar Meni izlaysiz-u, lekin topolmaysizlar, Men qayerda bo‘lsam, sizlar u yerga borolmaysizlar”, degan gaplarining mazmuni nima ekan?
Hayotbaxsh suv va Ruh haqida
37Bayramning oxirgi, ulug‘ kunida Iso tik turdi-da, ovozini baland qilib xitob qildi:
– Kim chanqagan bo‘lsa, Mening oldimga kelib ichsin. 38Muqaddas Bitikda aytilganidek, Menga ishonganning vujudidan hayotbaxsh suv daryo bo‘lib oqadi.
39Iso bunday deb, Muqaddas Ruhni nazarda tutgan edi; Unga ishonganlar Muqaddas Ruhni yaqin orada olishlari kerak edi. Iso hali ulug‘vorlikka yuksalmagan, shuning uchun Muqaddas Ruh hanuz tushmagan edi.
Iso tufayli nizo
40Olomon ichidan ba’zilar bu so‘zlarni eshitib:
– Haqiqatan Bu o‘sha payg‘ambar[34], – dedilar. 41Boshqalari:
– Bu Masih, – deyishsa, yana bo‘laklari:
– Masih Jaliladan kela oladimi? 42Tavrotda, Masih Dovudning urug‘i bo‘ladi, U Dovudning yurti – Baytlahmdan chiqib kelishi lozim, deb yozilmaganmi? – deyishdi.
43Shu tariqa Iso tufayli xalq orasida nizo yuzaga keldi. 44Ba’zilar Uni tutmoqchi bo‘lishdi, ammo hech kim Unga qo‘l ko‘tarmadi.
45Shu payt mirshablar oliy ruhoniylar va farziylar oldiga qaytib kelishdi.
– Nega Uni olib kelmadinglar? – deb so‘rashdi ulardan.
46– Dunyoda hech kim bu Odamday gapirmagan, – dedi mirshablar.
47– Bo‘lmasa, sizlar ham yo‘ldan ozibsizlar-da! – deyishdi farziylar. 48– Boshliqlar yoki farziylardan birontasi Unga ishonganmikin? 49Lekin Tavrotni bilmagan bu johil ommaga la’natlar bo‘lsin!
50Farziylardan Nikodim nomli biri, avval tunda Isoning oldiga kelgan odam, so‘z oldi:
51– Ayblanuvchining o‘zini oqlashiga imkon bermay, uning ishini tergab aniqlamay mahkum qilish bizning Tavrot Qonunimizga mosmikin?
52– Nahotki sen ham Jaliladan bo‘lsang? Yaxshi o‘ylab ko‘r, Jaliladan payg‘ambar chiqmasligi aniq, – deyishdi unga.
53Shundan keyin hammalari uy-uylariga tarqalib ketdilar.
8–BOB
Isoning buzuq ayolni kechirishi
1Iso Zaytun tog‘i tomon ketdi. 2Ertalab yana ma’badga qaytib keldi. Butun xalq Uning oldiga kelar, U esa odamlarga ta’lim berib o‘tirar edi. 3Shu orada ulamolar bilan farziylar bir ayolni Isoning oldiga keltirishdi, uni zino qilayotganda ushlab olishgan edi.
4– Ustoz! – deyishdi ayolni o‘rtaga qo‘yib. – Bu ayol zino qilayotganida ushlandi. 5Muso payg‘ambar Qonunimizda bundaylarni toshbo‘ron qilishni buyurganlar. Sen nima deysan?
6Bu so‘roq bilan Isoni tuzoqqa ilintirib ayblamoqchi edilar. Iso esa ularga e’tibor bermay, engashib barmog‘i bilan yerga yozar edi. 7Ular bu haqda so‘rayvergach, Iso tik turdi-da:
– Sizning ichingizda kim begunoh bo‘lsa, o‘sha birinchi bo‘lib ayolga tosh otsin, – dedi. 8So‘ng yana engashib yerga yozaverdi.
9Ular bu gapni eshitib, vijdonan fosh bo‘lishdi. Chollardan boshlab, keksayu yosh hammasi birin-ketin keta boshlashdi. Oxirida yolg‘iz Iso bilan o‘rtada turgan ayol qoldi. 10Iso o‘rnidan turdi-da, ayoldan boshqani ko‘rmay:
– Ey ayol! – dedi, – seni ayblovchilar qani? Hech kim seni mahkum qilmadimi?
11– Hech kim, Hazrat! – deb javob berdi ayol.
– Men ham seni mahkum qilmayman, – dedi Iso. – Bor, bundan keyin boshqa gunoh qilma.
Iso Masih – olamning nuri
12Iso yana xalqqa xitob qildi:
– Men olamning nuriman. Kimki Menga ergashsa, zulmatda yurmaydi, balki hayot nuriga ega bo‘ladi.
13Isoning shu so‘ziga qarshi farziylar:
– Sen O‘zingga O‘zing shohidlik beryapsan. Sening shohidliging haqiqat emas, – deyishdi. 14Iso shunday javob berdi:
– Men O‘zimga O‘zim shohidlik bersam ham, to‘g‘ri shohidlik beraman. Chunki Men qayerdan kelib, qayerga ketayotganimni bilaman. Sizlar esa Mening qayerdan kelib, qayerga ketayotganimni bilmaysizlar. 15Sizlar tashqi qiyofaga qarab hukm qilasizlar; Men esa hech kimni hukm qilmayman. 16Agarda Men hukm qilsam ham, to‘g‘ri hukm qilaman. Chunki yolg‘iz emasman, Meni yuborgan Otam Meni yoqlaydi. 17Mana, o‘zlaringizning Tavrotda: “Ikki shohidning guvohligi to‘g‘ridir”, deb yozilgan. 18Shunday qilib, O‘zimga O‘zim ham shohidlik beraman, Meni yuborgan Otam ham shohidlik beradi.
19– Sening Otang qayerda? – deb so‘radilar Isodan. U bunga javoban:
– Sizlar na Meni, na Otamni taniysizlar. Agar Meni taniganingizda, Otamni ham tanigan bo‘lar edingizlar, – dedi.
20Bu so‘zlarni Iso ma’badda ta’lim berayotib, sadaqa qutisining oldida aytdi. Hech kim Uni tutib olmadi, chunki Uning vaqt-soati hali kelmagan edi.
Isoni rad qilganlarning oqibati
21Iso ularga yana dedi:
– Men ketyapman. Siz Meni qidirasiz-u, gunohkor bo‘lib o‘lasizlar. Men boradigan joyga sizlar bora olmaysizlar.
22– Nahotki U O‘zini O‘zi o‘ldiradi? “Men boradigan joyga sizlar bora olmaysizlar”, deb aytyapti-ku, – deyishdi o‘zaro yahudiylar. 23Iso ularga shunday dedi:
– Sizlar pastdansiz, Men esa yuqoridanman. Sizlar bu olamdan, Men esa bu olamdan emasman. 24Siz gunohkor bo‘lib o‘lasizlar, deb aytdim-ku sizlarga. Ha, agar O‘sha Men ekanligimga[35] ishonmasangizlar, gunohkor bo‘lib o‘lasizlar.
25– Sen kimsan? – deb so‘rashdi shu mahal Isodan. Iso shunday dedi:
– Boshdanoq sizlarga qanday aytgan bo‘lsam, xuddi O‘shaman. 26Siz haqingizda aytadigan hamda hukm o‘tkazadigan ko‘p narsalarim bor. Biroq Meni Yuborgan haqiqatgo‘ydir, Men Undan nima eshitgan bo‘lsam, o‘shani dunyoga ma’lum qilaman.
27Ular esa Iso O‘z Otasi haqida gapirayotganini tushunmadilar. 28Iso O‘z so‘zida davom etdi:
– Inson O‘g‘lini yuqoriga ko‘targaningizda[36], O‘sha Men ekanligimni bilib qolasizlar. O‘shanda sizlar Men O‘zimchalik hech narsa qilmasligimni, aksincha, Otam Menga qanday o‘rgatgan bo‘lsa, shunday so‘zlayotganimni bilasizlar. 29Meni Yuborgan O‘zim bilandir. Otam Meni yolg‘iz qoldirmagan, Men har doim Unga ma’qul bo‘lgan ishlarni qilaman.
30Iso bu so‘zlarni aytar ekan, ko‘p odamlar Unga ishondilar.
Ilohiy haqiqat va ozodlik haqida
31Shu vaqt Iso Unga ishongan yahudiylarga dedi:
– Agar Mening kalomimga rioya qilsangizlar, haqiqiy shogirdlarim bo‘lasizlar. 32Sizlar haqiqatni bilib olasizlar, haqiqat esa sizlarni ozod qiladi.
33– Biz Ibrohim naslimiz, – deb javob berdi ular. – Hech qachon hech kimga qul bo‘lmaganmiz. Sen qanday qilib, “Ozod bo‘lasizlar”, deyapsan?
34– Sizlarga gapning rostini aytsam, – dedi Iso, – gunoh qiluvchi har bir kishi gunohning qulidir. 35Qul uyda umrbod turmaydi, o‘g‘il umrbod turadi. 36Shunday qilib, agar O‘g‘il sizlarni ozod qilsa, haqiqatan erkin bo‘lasizlar. 37Ibrohim nasli ekanligingizni bilaman. Biroq Mening jonimga qasd qilmoqchisizlar. Chunki Mening so‘zim qalbingizga o‘rnashmaydi. 38Men Otamning huzurida nima ko‘rgan bo‘lsam, o‘shani so‘zlab beraman. Sizlar esa o‘z otangiz huzurida ko‘rganlaringizni bajarasizlar.
Ibrohim bolalari, iblis bolalari
39Ular Isoga javoban:
– Bizning otamiz Ibrohim-ku, – deyishdi.
– Agar siz Ibrohim farzandlari bo‘lsangiz edi, Ibrohimning qilgan ishlarini qilar edingizlar, – dedi Iso. 40– Endi bo‘lsa, Xudodan eshitgan haqiqatni sizlarga so‘zlab berayotgan Odamni – Meni o‘ldirmoqchisizlar. Ibrohim bunday yo‘l tutmagan edi. 41Sizlar o‘z otangizning ishlarini qilyapsizlar.
– Biz fahshdan tug‘ilgan emasmiz-ku, bizning bitta Otamiz bor, U Xudodir, – deb javob berishdi Isoga. U ularga shunday dedi:
42– Agar Otangiz Xudo bo‘lganida edi, Meni sevar edingiz, chunki Men Xudodan chiqdim. Men O‘zimcha kelganim yo‘q, Meni U yubordi. 43Nega aytganlarimni anglamayapsizlar? Sabab, Mening so‘zimni eshita olmaysizlar. 44Sizlarning otangiz – iblisdir. Sizlar o‘z otangizning nafsu ehtiroslarini bajo keltirmoqchisizlar. Azaldanoq iblis qotil edi. U haqiqat tomonida turmagan, chunki unda haqiqat yo‘q. U yolg‘on so‘zlaganda, o‘ziga yarasha so‘zlaydi. Chunki u yolg‘onchi, yolg‘onning otasidir.
45Ammo Men haqiqatni so‘zlayotganim uchun, Menga ishonmayapsizlar. 46Qaysi biringiz Meni biron gunoh bilan ayblay olasiz? Agarda haqiqatni so‘zlayotgan bo‘lsam, nega Menga ishonmayapsizlar? 47Kim Xudoniki bo‘lsa, Xudoning so‘zlarini eshitadi. Sizlar esa Xudoga begona bo‘lganingiz uchun, eshitmayotirsiz.
Iso azaldan mavjud
48Bunga javoban yahudiylar:
– Sen samariyaliksanu, Seni jin uribdi, deb xato qilmabmiz! – deyishdi.
49– Meni jin urgani yo‘q, – dedi Iso. – Men faqat Otamni hurmat qilaman. Sizlar esa Meni badnom qilyapsizlar. 50Men O‘z shuhratimni izlamayman, Meni Ulug‘lovchi va Hukmlovchi bor. 51Sizlarga rostini aytayin: kim Mening so‘zimga rioya qilsa, abadiy o‘limga yuz tutmaydi.
52– Endi biz bilamiz, Seni jin uribdi, – deyishdi yahudiylar Unga. – Ibrohim va payg‘ambarlar bari o‘lib ketgan, Sen esa: “Kim Mening so‘zimga rioya qilsa, abadiy o‘limga yuz tutmaydi”, deyapsan-a?! 53Nahotki Sen vafot etgan otamiz Ibrohimdan ham katta bo‘lsang? Payg‘ambarlarning hammasi ham o‘lib ketishgan. Sen O‘zingni kim deb hisoblaysan?
54Iso javob berdi:
– Agar Men O‘zimni O‘zim ulug‘lasam, Mening ulug‘ligim puchdir. Otamning O‘zi Meni ulug‘laydi. Sizlar Uni Xudoyimiz deysizlar, 55ammo aslida Uni taniganingiz yo‘q. Men esa Uni tanib-bilaman. Agar Uni bilmayman, desam, sizlarga o‘xshagan yolg‘onchi bo‘laman. Biroq Men Uni tanib-bilaman va Uning kalomiga rioya qilaman. 56Otangiz Ibrohim Mening kunimni ko‘rishini bilib, shod-xurram bo‘lgan edi. Endi ko‘rib, xurram bo‘ldi.
57– Sen hali ellik yoshga to‘lganing yo‘g‘u, Ibrohimni ham ko‘ribsan-a?! – deyishdi yahudiylar Unga. 58Iso ularga:
– Sizlarga rostini aytay: Ibrohim vujudga kelmasidan oldin Men bor edim, – dedi.
59Shunda Isoga otish uchun tosh oldilar. Lekin Iso ulardan chekinib, ma’baddan tashqariga chiqdi. [Xalqning o‘rtasidan yorib o‘tib, uzoqlashib ketdi.]
9–BOB
Isoning tug‘ma ko‘rni sog‘aytirishi
1Iso o‘tib ketayotganda, Uning ko‘ziga bir tug‘ma ko‘r odam chalindi. 2Shogirdlari Isodan:
– Ustoz, buning ko‘r bo‘lib tug‘ilishida kim gunohkor, o‘zimi yoki ota-onasimi? – deb so‘radilar. 3Iso shunday javob berdi:
– Bunda na o‘zi gunohkor, na ota-onasi, balki Xudoning ishlari unda namoyon bo‘lishi uchun u ko‘r tug‘ilgan. 4Kun yorug‘ ekan, Meni Yuborganning ishlarini qilishim lozim. Ana tun kelyapti, o‘shanda hech kim ish qila olmaydi. 5Men olamda bor ekanman, olamning nuridirman.
6Iso bularni aytdi-yu, yerga tupurdi, tupukdan loy qilib, ko‘rning ko‘zlariga surtdi.
7– Borib Siloam hovuzida yuvin, – dedi unga. (Siloam – “Yuborilgan” demakdir.)
Ko‘r odam borib yuvindi va ko‘zi ochilib qaytdi. 8Shunda uning qo‘shnilari va ilgari uning ko‘r bo‘lib o‘tirganini ko‘rgan odamlar:
– Bu haligi tilanchilik qilib o‘tirgan ko‘r odam emasmi? – deb so‘rashardi. 9Ba’zilar:
– Bu xuddi o‘sha, – desalar, boshqalar:
– O‘shanga o‘xshaydi, – deyishardi. Odamning o‘zi esa:
– O‘sha menman, – deb ta’kidlardi.
10– Unday bo‘lsa, ko‘zlaring qanday ochildi? – deb so‘radilar.
11– Iso degan Kishi tupukdan loy qilib ko‘zlarimga surtdi-yu, “Borib Siloam hovuzida yuvin”, dedi. Men borib yuvindim va ko‘radigan bo‘lib qoldim, – dedi u odam.
12– U qayerda? – deb so‘radilar.
– Bilmayman, – deb javob berdi u.
Sog‘aygan ko‘rni so‘roq qilish
13Ilgari ko‘r bo‘lgan o‘sha odamni farziylarning oldiga keltirishdi. 14O‘sha kuni yahudiylarningdam olish kuni edi. Bunga qaramay, Iso loy qilib, ko‘r odamning ko‘zlarini ochgan edi. 15Binobarin, farziylar ham ko‘rdan ko‘zlari qanday ochilganini so‘radilar.
– U ko‘zlarimga loy surtdi. Men yuvindim-u, ko‘zlarim ko‘radigan bo‘ldi, – dedi haligi odam.
16– Bu Odam Xudodan emas, chunki U dam olish kuniga rioya qilmayapti, – dedi ba’zi farziylar. Boshqalari esa:
– Gunohkor odam bunday mo‘jizalarni qanday qila oladi? – deyishdi. Shunday qilib, oralarida nifoq paydo bo‘ldi.
17– Ko‘zlaringni ochgan u Kishi haqida sen nima deysan? – deb so‘rashdi yana ko‘r odamdan.
– U payg‘ambar, – dedi o‘sha.
18Biroq yahudiy
– Ko‘r tug‘ilgan, deb aytgan o‘g‘lingiz shumi? Xo‘sh, endi qanday qilib uning ko‘zlari ko‘ryapti? – deb so‘rashdi ota-onasidan. 20Ota-onasi javob berishdi:
– Bu bizning o‘g‘limiz, uning ko‘r tug‘ilganini bilamiz. 21Lekin qanday qilib ko‘zlari ko‘rayotganini, ko‘zlarini kim ochganini biz bilmaymiz. U balog‘at yoshida, o‘zidan so‘ranglar. O‘zi uchun o‘zi javob bersin.
22Ko‘rning ota-onasi yahudiy
24Shunday qilib, ilgari ko‘r bo‘lgan odamni ikkinchi marta chaqirishdi:
– Xudoni ulug‘la! Biz u Odamning gunohkorligini bilamiz, – deyishdi.
25– U gunohkormi, yo‘qmi, men bilmayman, – deb javob berdi u, – Men shuni bilamanki, men ko‘r edim, endi esa ko‘zlarim ko‘ryapti.
26– U senga nima qildi? Ko‘zlaringni qanday ochdi? – deb yana undan so‘radilar.
27– Oldin ham men sizlarga aytgan edim-ku, ammo sizlar quloq solmayapsizlar! Yana nima xohlaysizlar? Nahotki sizlar ham Uning shogirdlari bo‘lmoqchisizlar? – dedi u odam. 28Yahudiy din arboblari esa uni jerkib:
– Sen Uning shogirdi, biz Musoning shogirdlarimiz. 29Biz bilamizki, Musoga Xudo gapirgan. Bu Kishi-chi, Uning qayerdanligini ham bilmaymiz, – deyishdi.
30– Ana shunisi juda ajablanarli-da! – dedi ularga ko‘zi ochilgan odam. – Sizlar Uning qayerdanligini bilmaysizlar, ammo ko‘zlarimni ochgan ana Shuning O‘zi! 31Ma’lumki, gunohkorlarga Xudo quloq solmaydi. Biroq kim Xudodan qo‘rqib, Uning irodasiga amal qilsa, Xudo uni tinglaydi. 32Tug‘ma ko‘rning ko‘zlarini birov ochganligi dunyoda eshitilmagan gap. 33Agar U Kishi Xudodan bo‘lmaganda, hech narsa qilolmasdi.
34Yahudiy din arboblari bunga javoban:
– Sen o‘zing butunlay gunoh ichida tug‘ilgan ekansan-u, endi bizlarga aql o‘rgatyapsanmi? – deyishdi-da, uni quvib chiqarishdi.
Qalbi ko‘rlar
35U odamning quvib chiqarilganligini Iso eshitdi-yu, uni axtarib topdi.
– Sen Xudoning O‘g‘liga[37] ishonasanmi? – deb so‘radi undan. U odam Isoga:
36– Hazrat, – dedi, – U kimdirki, men Unga ishonsam?
37– Sen Uni ko‘rding, mana sen bilan gaplashayotgan – O‘shaning O‘zi, – dedi Iso. 38Shunda u odam:
– Ishonaman, yo Rabbiy, – dedi-da, Isoga sajda qildi.
39Iso:
– Ko‘rlar ko‘rsin, ko‘zi ochiqlar esa ko‘r bo‘lsin, deb Men bu dunyoni hukm qilgani kelganman, – dedi.
40Uning atrofida ba’zi farziylar turgan edi. Ular bu gapni eshitgach:
– Nahotki bizlar ham ko‘r bo‘lsak? – deb so‘rashdi. 41Iso ularga dedi:
– Agar ko‘r bo‘lganingizda, gunohingiz bo‘lmas edi. Lekin sizlar “Ko‘zlarimiz ko‘ryapti”, deganingiz uchun, gunohingiz o‘z bo‘yningizda qoladi.
10–BOB
Iso – yaxshi Cho‘pon
1“Sizlarga rostini aytay: kim qo‘y qo‘rasiga eshikdan kirmay, boshqa yo‘ldan oshib tushsa, u o‘g‘ri va bosqinchidir. 2Eshikdan kirgan odam esa qo‘ylarning cho‘ponidir. 3Unga darvozabon eshikni ochib beradi. Qo‘ylar uning tovushiga quloq soladi. U esa o‘z qo‘ylarini nomma-nom chaqirib tashqariga olib chiqadi. 4U o‘z qo‘ylarini qo‘radan olib chiqib, ularning oldida boraveradi. Qo‘ylar esa unga ergashadi, chunki ular cho‘ponning tovushini biladilar. 5Begona kishiga esa ergashmaydilar. Aksincha, begonaning tovushini tanimay, undan qochib ketadilar”.
6Iso bu ibratli naqlni aytib berganda, tinglovchilari Uning nima demoqchi ekanligini tushunmadilar. 7Shu sababdan Iso yana gap oldi:
“Sizlarga rostini aytay: Men qo‘ylarning eshigiman. 8Mendan ilgari o‘tganlarning hammasi o‘g‘ri va bosqinchi edilar. Lekin qo‘ylar ularga quloq solmadilar. 9Men eshikman. Kim Men orqali kirsa, najot topadi. U kirib chiqib, yaylov ham topadi. 10O‘g‘ri faqat o‘g‘irlash, bo‘g‘izlash, barbod qilish uchun keladi. Men esa ularga hayot, farovon hayot berish uchun kelganman.
11Men yaxshi Cho‘ponman. Yaxshi Cho‘pon qo‘ylari uchun jonini bag‘ishlaydi. 12Yollangan odam qo‘ylarning cho‘ponu egasi emas. U bo‘rining kelganini ko‘rgach, qo‘ylarni tashlab, qochib ketadi. Bo‘ri esa qo‘ylarni talab, tumtaraqay qiladi. 13Yollangan odam qo‘ylar haqida hech qayg‘urmagani uchun qochib ketadi.
14Men yaxshi Cho‘ponman. Men O‘zimnikilarni bilaman, O‘zimnikilar esa Meni biladilar. 15Otam Meni qanday tanib-bilsa, Men ham Otamni shunday tanib-bilaman. Men qo‘ylarim uchun jonimni bag‘ishlayman. 16Bu qo‘radagidan boshqa qo‘ylarim ham bor. Ularni ham olib kelishim kerak. Ular ham Mening tovushimni eshitadi va bir suruv, bir cho‘pon bo‘ladi. 17Men jonimni berib, yana qaytib olaman, shu bois Otam Meni sevadi. 18Hech kim jonimni Mendan ololmaydi, Men O‘z ixtiyorim bilan uni beraman. Uni berish ham qaytadan olish huquqim bor. Ushbu muqaddas burchni Menga Otam topshirgan”.
19Bu gap sabab bo‘lib, yahudiylar orasida yana kelishmovchilik paydo bo‘ldi. 20Oralaridan ko‘pi:
– Uni jin uribdi, U telbalik qilyapti-ku! Nega Unga quloq solyapsizlar? – der edilar. 21Boshqalari esa:
– Bu jin urganning so‘zlari emas, so‘qir odamning ko‘zlarini jin ocha olarmidi? – deb aytishardi.
Din arboblarining imonsizligi va dushmanligi
22O‘sha vaqtda QuddusdaMa’badni Yangilash bayrami[38] qutlanardi. Qish edi.
23Iso ma’badda Sulaymon ravoqida aylanib yurar edi.
24Yahudiy
– Qachongacha Sen bizlarni laqillatasan? Agar Sen Masih bo‘lsang, bizlarga ochig‘ini ayt, – deyishdi.
25Iso ularga javob berdi:
– Men sizlarga aytdim, ammo sizlar ishonmayapsizlar. Mening Otam nomidan qilayotgan ishlarimning o‘zi Men to‘g‘rimda shohidlik bermoqda. 26Sizlar esa ishonmayapsizlar. Avval aytganimdek, sizlar Mening qo‘ylarimdan emassizlar. 27Mening qo‘ylarim tovushimga quloq soladi. Men ularni taniyman, ular esa Menga ergashib yurishadi. 28Men ularga abadiy hayot bag‘ishlayman va ular abadiy halok bo‘lmaydilar. Hech kim ularni Mening qo‘limdan tortib ololmaydi. 29Ularni Menga bergan Otam hammadan buyukdir. Otamning qo‘lidan ularni tortib olishga hech kimning kuchi yetmaydi. 30Men va Otam – birmiz.
31Shunda yahudiy
32– Men sizlarga Otam nomidan ko‘p xayrli ishlar ko‘rsatdim, ularning qaysi biri uchun Meni toshbo‘ron qilmoqchisizlar? – so‘radi Iso.
33Yahudiy
– Seni xayrli ishing uchun emas, balki kufrliging uchun toshbo‘ron qilmoqchimiz. Sen odam bo‘la turib O‘zingni Xudo deyapsan! – deyishdi. 34Iso shunday javob qaytardi:
– Sizning Tavrotda: “Men aytdim, sizlar xudolarsiz”, deb yozilgan emasmi?[39] 35Mana Xudo qadimgilarga kalomini yuborib, ularni hatto xudolar deb atagan. Muqaddas Bitikni esa buzib bo‘lmaydi. 36Shunday ekan, Otam O‘ziga ajratib olgan va dunyoga yuborgan Kishi “Xudoning O‘g‘liman” desa, nima bo‘pti? Nega sizlar Meni kufrlikda ayblaysizlar? 37Agar Men Otamning ishlarini qilmayotgan bo‘lsam, Menga ishonmay qo‘ya qolinglar. 38Agar Uning ishlarini qilayotgan bo‘lsamu, sizlar ishonmayotgan bo‘lsangizlar, aqalli Mening ishlarimga ishoninglar. Otam Menda va Men Otamda ekanimizni anglab, imoningizni komil qilinglar.
39Shunda yana Isoni ushlab olishga harakat qildilar, ammo Iso ulardan qutulib qoldi.
40So‘ng Iso yana O‘rdun daryosining naryog‘iga, ilgari Yahyo payg‘ambar odamlarni tavba qildirib yurgan joyga bordi va u yerda qoldi. 41Uning oldiga ko‘p odamlar kelaverdi. Ular:
– Yahyo hech qanday mo‘jiza yaratmagan edi, lekin Yahyoning bu Kishi haqida aytganlari hammasi to‘g‘ri chiqdi, – deyishar edi. 42Shunday qilib, o‘sha yerda talay odamlar Isoga uzil-kesil ishondilar.
11–BOB
Lazarning o‘limi
1Baytaniya degan qishloqda Lazar ismli bir odam kasal yotgan edi. Maryam va Marta nomli opa-singil ham shu qishloqda yashar edilar. 2RabbimizIsoga atir moy surtgan va Uning oyoqlarini sochi bilan artib quritgan o‘sha Maryam edi. Kasal yotgan Lazar esa Maryamning akasi edi.
3Opa-singil Isoga:
– Hazrat, Sening aziz do‘sting kasal bo‘lib yotibdi, – deb xabar yetkazishdi. 4Iso buni eshitib:
– Bu kasallik o‘lim bilan yakunlanmaydi, balki Xudoning ulug‘lanishiga, shuningdek, Xudo O‘g‘lining ulug‘lanishiga sabab bo‘ladi, – dedi.
5Iso Marta va uning singlisini hamda Lazarni sevar edi. 6Ammo Lazarning bemor bo‘lib yotganini bilsa ham, o‘sha joyda yana ikki kun qoldi. 7Bundan so‘ng U shogirdlariga:
– Yana Yahudiyaga boramiz, – dedi.
8– Ustoz, – dedi shogirdlari, – yaqindagina yahudiyaliklar Seni toshbo‘ron qilmoqchi edilar-ku! Endi yana u yerga bormoqchimisan?
9Iso javob berdi:
– Kunduz o‘n ikki soat-ku! Kim yorug‘da yursa, qoqilmaydi, chunki bu dunyoning yorug‘ini ko‘radi. 10Kechasi yurgan esa qoqiladi, chunki yorug‘lik u bilan emas.
11Bu so‘zlarini aytib bo‘lib, ularga yana dedi:
– Do‘stimiz Lazar uxlab qoldi. Men uni uyg‘otgani ketyapman.
12– Hazrat, agar uxlab qolgan bo‘lsa, tuzalib ketadi, – dedi shogirdlari.
13Iso Lazarning o‘limini nazarda tutgan edi. Shogirdlar esa Iso odatdagi uyqu to‘g‘risida gapirdi, deb o‘yladilar. 14Keyin Iso ularga ochig‘ini aytdi:
– Lazar vafot etdi. 15Men sizlar uchun xursandmanki, o‘sha yerda yo‘q edim, chunki bu sizlarning imon topishingizga yaraydi. Qani endi yuringlar, uning oldiga boraylik.
16Shunda “Egiz” laqabli To‘ma boshqa shogirdlarga:
– Qani yuringlar, biz ham U bilan o‘lamiz! – dedi.
Iso – tiriklik manbayi
17Iso u yerga yetib borib bildiki, Lazarning dafn qilinganiga to‘rt kun bo‘lgan ekan. 18Baytaniya qishlog‘i Quddusdan yaqin uch chaqirimcha[40] yerda edi. 19Ko‘p yahudiylar Marta bilan Maryamning oldiga akasining vafoti munosabati ila tasalli berish uchun borgan edilar. 20Marta Isoning kelayotganini eshitib, Uni kutib olgani chiqdi. Maryam esa uyda o‘tirar edi.
21– Hazrat! – dedi Marta Isoga. – Agar Sen bu yerda bo‘lganingda edi, mening akam o‘lmas edi. 22Ammo hozir ham bilaman, Sen Xudodan nima so‘rasang, Xudo Senga beradi.
23– Sening akang tiriladi, – dedi Iso.
24– Bilaman, qiyomatda, oxiratda tiriladi, – dedi Marta. 25Iso unga dedi:
– Men tirilish va hayotdirman. Menga ishongan odam o‘lsa ham yashaydi. 26Kimda-kim Menga ishonib yashasa, to abad o‘lmaydi. Bunga ishonasanmi?
27– Ha, Rabbim, – dedi Marta, – Sen olamga keladigan Masih, Xudoning O‘g‘lisan, deb ishonaman.
28Shunday dedi-yu, Marta borib singlisi Maryamni yashirincha chaqirdi.
– Ustoz shu yerda, U seni chaqiryapti, – dedi Maryamga.
29Maryam buni eshitgach, shoshib o‘rnidan turdi-da, Isoning oldiga jo‘nadi. 30Iso hali qishloqqa kirmagan, Marta Uni kutib olgan joyda poylab turar edi. 31Maryam bilan uyda qolgan, unga tasalli berayotgan yahudiylar uning shoshilib o‘rnidan turib tashqariga chiqqanligini ko‘rishdi. Maryam yig‘lagani qabrga ketyapti, deb o‘ylashib, uning orqasidan ketaverishdi.
32Maryam Iso turgan yerga yetib kelib Uni ko‘rdi-yu, oyoqlariga o‘zini tashlab:
– Hazrat! – dedi, – agar Sen shu yerda bo‘lganingda, mening akam o‘lmas edi!
33Maryam ham, u bilan kelgan yahudiylar ham yig‘layotgan edilar. Iso buni ko‘rib, qattiq iztirobga tushdi, ko‘ngli o‘rtanib ketdi.
34– Uni qayerga qo‘ydingizlar? – deb so‘radi.
– Borib ko‘rgin! – dedilar.
35Isoning ko‘zi yoshlandi. 36Yahudiylar:
– Qarang, uni naqadar sevar ekan! – deyishdi. 37Lekin ulardan ba’zilari:
– Ko‘rning ko‘zlarini ochgan bu Kishi nahot uning o‘lmay qolishi uchun biror narsa qilolmagan bo‘lsa? – dedilar.
Isoning Lazarni tiriltirishi
38Iso tag‘in qattiq iztirob chekib, qabr oldiga keldi. Qabr bir g‘or bo‘lib, uning og‘zida tosh yotgan edi. 39Iso:
– Toshni ko‘taringlar! – dedi. Marhumning singlisi Marta Unga:
– Hazrat, U qabrga qo‘yilganiga to‘rt kun bo‘ldi, endi hidlanib qolgan, – dedi.
40– Agar inonsang, Xudoning ulug‘vorligini ko‘rasan, deb senga aytgan edim-ku, – dedi Iso.
41Shunday qilib, marhum yotgan g‘or og‘zidan toshni ko‘tarib oldilar. Iso esa osmonga ko‘z tikkancha:
– Ey Ota! – dedi, – Meni eshitganing uchun Senga tashakkur bildiraman. 42Sen Meni doimo eshitishingni bilaman-u, lekin bu so‘zlarni shu yerda turgan xalq uchun, ular Meni Sen yuborganingga ishonsin deb aytdim.
43Shunday dedi-yu, baland ovoz bilan xitob qildi:
– Lazar, tashqariga chiq!
44Shu payt qo‘lu oyoqlari doka bilan bog‘langan, yuzi ro‘mol bilan o‘ralgan jasad chiqib keldi.
– Uni yechintirib, qo‘yinglar, ketaversin, – dedi Iso odamlarga.
Isoni o‘ldirish rejasi
45Maryamni yo‘qlagani kelgan yahudiylardan ko‘pi Isoning qilgan ishini ko‘rib, Unga ishonishdi. 46Ammo ba’zilari farziylarning oldiga borib, Isoning qilganlarini aytib berishdi.
47Shundan keyin oliy ruhoniylar va farziylar kengashga yig‘ilishdi.
– Biz nima qilaylik? Bu Odam juda ko‘p mo‘jizalar yaratib yuribdi-ku! – deyishdi o‘zaro.
48– Agar Uni o‘z erkiga qo‘yib bersak, hamma Unga ishonib ketadi. Rimliklar kelib,
49Ulardan biri, shu yili bosh oliy ruhoniy bo‘lgan Kayafa so‘z oldi:
– Sizlar hech narsani bilmaysizlar. 50Butun millat halok bo‘lganidan ko‘ra, bitta kishi xalq uchun o‘lishi biz uchun yaxshiroq ekanini o‘ylamadingizlarmi?
51Bu so‘zlar undan o‘zicha chiqmagan edi. U shu yili bosh oliy ruhoniy sifatida karomat qilib, Iso xalq uchun o‘lishini oldindan aytgan edi.
52Amalda Iso yolg‘iz
53Shunday qilib, o‘sha kundan boshlab Isoni o‘ldirishga til biriktirdilar. 54Iso esa endi yahudiylar orasida ochiq yurolmaydigan bo‘lib qoldi. U yerdan sahro yaqinidagi Efrayim shahriga bordi. O‘sha joyda O‘zining shogirdlari bilan qoldi.
55Yahudiylarning Fisih bayrami yaqin edi. Mamlakatning hamma yog‘idan el-ulus bayramdan oldin poklanish uchun Quddusga borishardi. 56Shu vaqtda Isoni izlardilar. Ma’badda yig‘ilib turganlar o‘zaro: “Qanday o‘ylaysizlar, U bayramga kelarmikan?” – deb so‘rab-surishtirar edilar. 57Oliy ruhoniylar va farziylar esa Isoni qo‘lga olish niyatida yurib: “Kim Uning qayerdaligini bilib qolsa, xabar qilsin”, degan farmon chiqardilar.
12–BOB
Isoga atir moy surtgan ayol
1Fisih bayramidan olti kun oldin Iso yana Baytaniyaga, ya’ni o‘lgan Lazarni tiriltirgan qishloqqa bordi. 2O‘sha yerda Isoga ziyofat hozirladilar. Marta xizmat qilib yurgan edi, Lazar esa Iso bilan mehmonlar qatorida o‘tirar edi. 3Shu payt Maryam bir shisha[42] sof, qimmatbaho sunbul moyi olib keldi va Isoning oyoqlariga surtib, sochlari bilan Uning oyoqlarini artib quritdi. Moyning hididan uy xushbo‘y isga to‘lib ketdi.
4Isoning shogirdlaridan biri, Unga xiyonat qiladigan Simunning o‘g‘li Yahudo Ishqariyot gap qistirib:
5– Bu moyni uch yuz kumush tangaga sotib kambag‘allarga bo‘lib bersa bo‘lmasmidi? – dedi.
6Bu gapni u kambag‘allarga qayishgani uchun emas, balki o‘g‘ri bo‘lgani uchun aytdi. Pul qutisi Yahudoning nazoratida edi, u qutiga solinadigan pullarni shilib ketar edi.
7– U ayolni tinch qo‘yinglar! – dedi Iso. – Zotan u bu moyni Mening dafn kunimga saqlamoqchi edi. 8Kambag‘allar har doim sizlar bilan birga. Men esa doim sizlar bilan birga bo‘lmayman.
9Isoning Baytaniyada ekanligini bilib, bir talay yahudiylar u yerga keldi. Ular nafaqat Isoni, balki Iso tiriltirgan Lazarni ham ko‘rishni istardilar. 10Oliy ruhoniylar esa Lazarni ham o‘ldirmoqchi bo‘lib kelishgan edilar. 11Chunki ko‘pchilik yahudiylar Lazar tufayli u yerga borib, Isoga imon keltirayotgan edilar.
Isoning Quddusga tantanali kirishi
12Ertasi kuni bayramga borgan ko‘pchilik xaloyiq Isoning Quddusga kelayotganini eshitib qolishdi. 13Palma daraxti shoxlarini olib, Uni qarshi olishga chiqishdi va baland ovoz bilan:
“Najot bergin![43]
Xudovand nomidan kelayotgan
Isroilning Podshohi muborak!”
– deb hayqirishar edi.
14Iso bir xo‘tikni topib, unga mindi, xuddi
15“Ey Sion qizi, qo‘rqma!
Sening Podshohing xo‘tikka minib keladur”.
16Isoning shogirdlari avval bunga tushunmadilar. Faqat Iso O‘z ulug‘vorligiga erishgandan so‘nggina ular bu oyatning U haqda yozilganini va xalq xuddi oyatdagidek qilganini esladilar. 17Iso bilan yurayotgan ko‘pchilik xalq esa Iso Lazarni qabrdan chaqirib tiriltirdi, deb guvohlik berayotgan edi. 18Iso bunday ajoyib mo‘jizani yaratganini xalq eshitgan edi, shuning uchun ham Uni ochiq chehra bilan kutib olayotgan edilar.
19Farziylar esa bir-biriga:
– Ko‘ryapsizmi, endi hech narsa qilolmayapsizlar. Butun dunyo Uning ortidan bormoqda! – deyishardi.
Iso O‘z o‘limi va yuksalishi haqida
20Sig‘inish uchun bayramga kelganlar orasida ba’zi yunonlar bor edi. 21Ular Jalilaning Baytsayda shahridan bo‘lgan Filipning oldiga borib o‘tindilar:
– Taqsir, biz Isoni ko‘rmoqchi edik.
22Filip borib bu haqda Idrisga aytdi; keyin Idris bilan Filip ikkalasi Isoning oldiga borib, Unga aytishdi. 23Iso ularga shunday javob qaytardi:
– Inson O‘g‘li[44] ulug‘lanadigan vaqt-soat keldi. 24Sizlarga rostini aytay: agar bug‘doyning doni yerga tushib o‘lmasa, u bir donligicha qoladi. Agarda o‘lsa, ko‘p hosil beradi. 25Kim o‘z jonini sevsa, uni yo‘qotadi. Kim bu dunyoda o‘z jonini ayamasa, uni abadiy hayot uchun saqlab qoladi. 26Agar kim Menga xizmat qilsa, Mening izimdan yursin. Men qayerda bo‘lsam, xizmatchim ham u yerda bo‘ladi. Kim Menga xizmat qilsa, Otam uni hurmat qiladi.
27Endi esa yuragim siqilyapti, Men nima ham desam ekan? “Ey Otam, Meni ushbu vaqt-soatdan qutqaz” deymi? Vaholanki, men shu vaqt-soat uchun kelganman. 28Ey Ota, O‘z nomingni ulug‘lagin!
Iso shunday deyishi bilanoq osmondan:
– Men uni ulug‘laganman va bundan keyin ham ulug‘layman, – degan sado keldi. 29U yerda turgan omma buni eshitib, momaqaldiroq deb o‘yladi.
– Yo‘q, Unga farishta gapirdi! – deyishdi boshqalari.
30Bunga javoban Iso aytdi:
– Bu sado Men uchun emas, sizlar uchun bo‘ldi. 31Hozir bu dunyo hukm qilinadi, hozir bu dunyoning hokimi[45] tashqariga chiqarib haydaladi. 32Men yerdan yuqoriga ko‘tarilganimda, hammani O‘zimga jalb qilaman.
33Ushbu so‘zlarni Iso O‘zining qay yo‘l bilan o‘lishini bildirish maqsadida aytgan edi. Xalq bunga javoban dedi:
34– Biz Tavrotda, Masih abadiy turadi, deb eshitganmiz. Qanday qilib Sen: Inson O‘g‘li yuqoriga ko‘tarilishi kerak, deb aytyapsan? Kim bu Inson O‘g‘li?
35Iso ularga aytdi:
– Yana qisqa bir muddat nur sizlar bilan bo‘ladi. Nur borida yuringlar, tag‘in zulmat sizlarni qamrab olmasin. Zulmatda yuradigan kishi qayerga ketayotganini bilmaydi. 36Hozircha nurga egasizlar, nurga ishoninglar, toki nur ahli bo‘linglar.
Bularni aytib bo‘lgach, Iso uzoqlashib ketdi va xalqning ko‘zidan yashirindi.
Ommaning o‘jarligi va imonsizligi
37Iso ommaning ko‘z o‘ngida shuncha ko‘p ibratli mo‘jizalar yaratgan bo‘lsa ham, ular Isoga ishonmas edilar. 38Shu tariqa Isha’yo payg‘ambarning aytgan so‘zi bajo bo‘ldi:
“Yo Xudoyo Xudovand!
Bergan xabarimizga kim ham ishondi?
Xudovandning qudrati kimga oshkora bo‘ldi?”
39Ular ana shu sababdan ishona olmadilar. Isha’yo payg‘ambar yana aytganidek:
40“Bu xalq o‘z ko‘zlarini ko‘r qildi,
O‘z dillarini tosh qildi.
Ko‘zlari ila ko‘rmaydilar,
Dillari ila fahmlamaydilar,
Men ularni shifolashim uchun,
Menga qaytib kelmaydilar”.
41Isha’yo payg‘ambar Masihning ulug‘vorligini oldindan ko‘rib, U to‘g‘rida shularni so‘zlagan edi.
42Shunga qaramasdan, boshliqlarning ham ko‘plari Isoga imon keltirayotgan edilar. Faqat ibodatxonadan haydalishdan qo‘rqib, ular farziylar oldida tan olmas edilar. 43Chunki boshliqlarga Xudoning maqtovidan ko‘ra insonning maqtovi xush yoqardi.
Isoning so‘zi – hakam
44Iso xitob qilib dedi: “Menga ishongan odam Menga emas, balki Meni Yuborganga ishongan bo‘ladi. 45Meni ko‘rgan odam Meni Yuborganni ko‘rgan bo‘ladi. 46Menga ishongan har bir kishi zulmatda qolmasin, deb Men dunyoga nur bo‘lib kelganman. 47Kim Mening so‘zlarimni eshitib ishonmasa, uni Men ayblamayman. Men dunyoni ayblash uchun emas, balki qutqarish uchun kelganman. 48Meni rad qilib, so‘zlarimni qabul qilmagan odamning hakami bor – uni oxiratda Mening aytgan kalomim hukm qiladi. 49Men O‘z nomimdan so‘zlaganim yo‘q. Aksincha, Meni yuborgan Otam nima aytishimni, qanday so‘zlashimni Menga amr etgan. 50Uning amri esa abadiy hayotdir, deb bilaman. Xullas, Men nimaiki gapirayotgan bo‘lsam, Otamning Menga aytganlarini gapiryapman”.
13–BOB
Iso shogirdlarining oyoqlarini yuvishi
1Fisih bayramiga oz qolgan edi. Iso bu olamdan Otasi oldiga o‘tish vaqt-soati kelganini bilar edi. U bu olamdagi O‘zinikilarni sevar edi, ularni oxirigacha sevdi.
2Kechki ovqat payti edi. Simunning o‘g‘li Yahudo Ishqariyotning diliga iblis allaqachon Isoga xiyonat qilish niyatini solgan edi. 3Iso bo‘lsa, Otasi hamma narsani Uning qo‘liga berganini bilar edi, O‘zi Xudo huzuridan chiqib, yana Xudo huzuriga qaytayotganini ham bilar edi.
4Shunday qilib, Iso ovqatdan so‘ng ustki kiyimini yechib tashladi, sochiqni olib beliga bog‘ladi. 5Keyin obdastaga suv quyib, shogirdlarining oyoqlarini yuvishga tushdi. Beliga bog‘lagan sochiq bilan ularning oyoqlarini artib quritdi.
6Iso Simun Butrusning oldiga keldi.
– Rabbim, nahot oyoqlarimni Sen yuvsang?! – dedi Butrus.
7– Men hozir nima qilishimni sen bilmaysan. Keyinchalik tushunasan, – dedi Iso unga javoban.
8– Mening oyoqlarimni ikki dunyoda ham yuvmaysan! – dedi Butrus.
– Agar seni yuvmasam, Men bilan ulushing bo‘lmaydi, – dedi Iso. 9Shunda Simun Butrus:
– Rabbim, faqat oyoqlarimnigina emas, qo‘llarimni, boshimni ham yuvib qo‘y! – dedi. 10Iso unga:
– Cho‘milgan odam tamoman pokdir, endi uning oyog‘ini yuvsa, bas. Sizlar ham poksizlar, ammo hammangiz emas, – dedi. 11Iso O‘ziga xoinlik qiladigan odamni bilar edi, shuning uchun “Hammangiz pok emassizlar”, dedi.
12Shogirdlarining oyoqlarini yuvib bo‘lgach, Iso tag‘in ustki kiyimini kiyib, yonboshladi. Shogirdlariga aytdi:
– Men sizlarga nima qilganimni angladinglarmi? 13Sizlar Meni Ustozimiz va Rabbimiz deb ataysizlar va to‘g‘ri qilasizlar, chunki Men xuddi shundayman. 14Shunday qilib, agar Men Rabbingiz va Ustozingiz bo‘la turib oyoqlaringizni yuvgan bo‘lsam, sizlar ham bir-biringizning oyoqlaringizni yuvishingiz qarzdir. 15Men sizlarga nima qilgan bo‘lsam, sizlar ham o‘shani qilishingiz kerak. Men sizlarga o‘rnak ko‘rsatdim. 16Sizlarga rostini aytayin: qul o‘zining xo‘jayinidan yuqori turmas, elchi ham uni yuborgandan ulug‘ bo‘lmas. 17Agar gapimni uqqan bo‘lsangiz, bunga amal qilinglar va baxtli bo‘lasizlar!
Isoga xiyonat
18– Men hammangiz haqingizda aytmayapman, –
21Iso bularni aytdi-yu, ko‘ngli g‘ash tortdi. Endi ochiqdan-ochiq so‘zlay boshladi:
– Sizlarga rostini aytayin, sizlardan bir kishi Menga xiyonat qiladi.
22Shogirdlari esa U kimni nazarda tutayotganini bilolmay, gangib bir-biriga qarab turar edilar. 23Shogirdlaridan biri Isoning bag‘riga bosh qo‘yib yonboshlar edi; Iso uni sevar edi. 24Unga Simun Butrus: “Iso kim haqida gapiryapti, so‘ra-chi”, deb imo-ishora qildi. 25Shunda u Isoning ko‘ksiga yaqinroq engashib:
– Rabbim, u kim? – deb so‘radi. 26Iso javob berdi:
– Men bir burda nonni botirib kimga bersam, u o‘shadir, – dedi. So‘ng burda nonni botirib, Simun o‘g‘li Yahudo Ishqariyotga berdi. 27Yahudo burdani olar-olmas, shayton uning ichiga kirib oldi.
– Qiladiganingni tezroq qil, – dedi unga Iso.
28Dasturxon atrofidagilardan hech kim nima uchun Iso bu so‘zlarni Yahudoga aytganini tushunmadi. 29Pul qutisi Yahudoda bo‘lgani sababli, ba’zilari Iso unga: “Bayram uchun bizga kerak bo‘ladigan narsalarni sotib ol”, yoki “Kambag‘allarga bir nima ber”, deyapti deb o‘ylardilar. 30Yahudo esa o‘sha burda nonni olgan hamon tashqariga chiqib ketdi. Tun cho‘kkan edi.
Bir-biringizni sevinglar
31Yahudo chiqib ketgach, Iso dedi:
– Hozir Inson O‘g‘li ulug‘landi, Xudo ham Inson O‘g‘li orqali ulug‘landi.
32Inson O‘g‘li Xudoni ulug‘lagani uchun, Xudo ham O‘zicha Inson O‘g‘lini ulug‘laydi, ha, Uni tez orada ulug‘laydi.
33Bolalarim! Endi Men sizlar bilan uzoq bo‘lmayman. Meni qidirasizlar. Yahudiy
34Sizlarga yangi buyruq beryapman: bir-biringizni sevinglar. Men sizlarni qanday sevgan bo‘lsam, sizlar ham bir-biringizni shunday sevinglar. 35Agar orangizda muhabbat hukmron bo‘lsa, sizlar Mening shogirdlarim ekaningizni hamma shundan bilib oladi.
Butrusning Isodan tonishi haqida karomat
36Simun Butrus Isoga dedi:
– Rabbim, Sen qayerga ketyapsan?
– Endi Men boradigan joyga sen orqamdan borolmaysan, keyinchalik borarsan, – dedi unga Iso.
37– Rabbim, – dedi Butrus, – Nega endi Sening orqangdan borolmas ekanman? Men Sen uchun jonimni fido qilaman!
38Iso javob berdi:
– Men uchun joningni fido qilasanmi-ya? Senga rostini aytsam, xo‘roz qichqirmasdanoq, sen Mendan uch marta tonasan!
14–BOB
Iso – yo‘l, haqiqat va hayot
1
– Yuragingiz g‘ash bo‘lmasin. Xudoga ishoning, Menga ham ishoningiz! 2Otamning uyida maskan ko‘p. Shunday bo‘lmasa edi, Men sizlarga joy tayyorlagani ketyapman, deb aytarmidim? 3Mana, Men borib sizlarga joy tayyorlaymanu, yana kelib, Men bo‘lgan joyda bo‘lishingiz uchun sizlarni oldimga olib ketaman. 4Men boradigan joyni sizlar bilasizlar, yo‘lni ham bilasizlar.
5– Rabbim! – dedi Unga To‘ma, – Qayerga borishingni bilmaymiz-ku, yo‘lni ham qanday bila olamiz?
6Iso unga dedi:
– Men yo‘l, haqiqat va hayotdirman. Mensiz hech kim Otaning oldiga borolmaydi. 7Agar Meni bilsangiz, Otamni ham bilasizlar. Bundan buyon Uni bilasizlar, Uni ko‘rgansizlar.
8Filip Isoga dedi:
– Rabbiy, bizlarga Otani ko‘rsat, shu biz uchun yetarli!
9– Filip, – dedi unga Iso, – Men shuncha vaqtdan beri sizlar bilan birgaman-u, Meni tanimaysanmi? Meni ko‘rgan Otamni ko‘rgan bo‘ladi. Endi sen qanday qilib, “Otani bizlarga ko‘rsat”, deyapsan? 10Men Otamda hozirman, Otam esa Menda hozir, sen bunga ishonmaysanmi? Men sizlarga O‘zimdan to‘qib gapirmayapman, balki Menda hozir bo‘lib turgan Otam O‘z ishlarini bajarmoqda. 11Menga ishoninglar; Men Otamda va Otam Menda hozirdir. Bordiyu bunga ham ishonmasangizlar, aqalli bajarayotgan ishlarimning o‘zi orqali Menga ishoninglar. 12Sizlarga rostini aytayin: Menga ishongan kishi Men qilayotgan ishlarni o‘zi qiladi va hatto bundan kattarog‘ini ham qiladi. Zero Men Otamning oldiga ketyapman. 13Mening nomimdan Otadan biror narsa so‘rasangizlar, uni bajo keltiraman, toki Ota O‘z O‘g‘li orqali ulug‘lansin. 14Ha, Mening nomim uchun nima so‘rasangizlar, Men uni bajo keltiraman.
Muqaddas Ruhni yuborish va’dasi
15– “Agar Meni sevsangizlar, amrlarimga amal qilinglar. 16Men Otamga murojaat qilaman va U to abad sizlar bilan qoladigan boshqa Yupatuvchini[48] yuboradi. 17Bu Yupatuvchi – Haqiqat Ruhidir. Dunyo Uni qabul qila olmaydi, chunki Uni na ko‘radi, na biladi. Sizlar esa Uni bilasizlar, chunki U sizlar bilan doim birgadir, U ichingizda yashaydi. 18Sizlarni yetim qoldirmayman, yana oldingizga qaytib kelaman. 19Birozdan keyin dunyo Meni boshqa ko‘rmaydi. Ammo sizlar Meni ko‘rasizlar; Men hayot bo‘lganim uchun, sizlar ham yashaysizlar. 20Men Otamda, sizlar Menda va Men sizlarda hozir ekanimni o‘sha kunda fahmlaysizlar. 21Kim Mening amrlarimni bilsa-yu, ularga amal qilsa, u Meni sevadi. Kim Meni sevsa, Otam ham uni sevadi. Men ham uni sevaman va O‘zimni unga ko‘rsataman”.
22Ishqariyot bo‘lmagan boshqa Yahudo Isoga dedi:
– “Rabbim, bu qanaqasi, Sen O‘zingni dunyoga emas, bizga ko‘rsatmoqchisan?”
23Iso unga shunday javob berdi:
– “Kim Meni sevsa, Mening so‘zimga amal qiladi. Otam ham uni sevadi. Biz uning huzuriga kelib, O‘zimizga maskan yaratamiz. 24Meni sevmagan kishi so‘zlarimga amal qilmaydi. Sizlar tinglayotgan so‘z Meniki emas, balki Meni yuborgan Otamnikidir.
25Buni, Men sizlar bilan ekanman, aytdim. 26O‘sha Yupatuvchi, ya’ni Mening nomimdan Otam yuboradigan Muqaddas Ruhning O‘zi sizlarga hammasini o‘rgatadi, Mening sizlarga aytgan hamma so‘zlarimni U yodingizga tushiradi”.
Iso Masih – tinchlik manbayi
27“Men sizlarga tinchlik qoldiryapman; O‘z tinchligimni sizlarga beryapman. Men bergan tinchlik dunyo bergan tinchlikka o‘xshamaydi. Yuragingiz siqilmasin, hadiksiramanglar. 28Sizlarga aytganimni eshitdingizlar: Men sizlardan ketib, yana qaytaman. Agar Meni sevganingizda edi, Otam oldiga ketyapman deganimga quvonar edingizlar. Zero Otam Mendan ulug‘dir. 29Bu hodisalar sodir bo‘lganda ishoninglar deb, hali sodir bo‘lmasdan oldin Men bu haqda sizlarga aytdim. 30Sizlar bilan so‘zlashishga uncha ko‘p vaqtim qolmadi. Chunki bu dunyoning hokimi[49] kelyapti, Menga esa u mutlaqo hokim emas. 31Lekin dunyo bilsinki, Men Otamni sevaman, Otam Menga neki buyurgan bo‘lsa, xuddi shuni bajaraman. Qani, turinglar, bu yerdan keta qolaylik”.
15–BOB
Tok va novdalari haqida masal
1“Men haqiqiy tokman, Otam esa Bog‘bondir. 2Mendagi hosil bermaydigan har bir novdani U kesib tashlaydi. Hosil beradigan har bir novdani esa, yana ko‘proq hosil bersin deb, xomtok qilib tozalaydi. 3Mening sizga aytgan so‘zim orqali sizlar hozirdan tozasizlar. 4Men bilan aloqada bo‘linglar, shunda Men sizlar bilan aloqada bo‘laman. Tokda qolmagan novda o‘z-o‘zidan hosil berolmaydi; shu singari, agar sizlar Men bilan aloqada qolmasangizlar, hosil berolmaysizlar.
5Men – tok, sizlar – novdasizlar. Kim Men bilan aloqada bo‘lib, Men u bilan aloqada bo‘lsam, u ko‘p hosil beradi. Mensiz hech narsa qilolmaysizlar. 6Kim Men bilan aloqani uzsa, novda kabi tashlab yuboriladi va quriydi. Bunday novdalarni esa terib, o‘tga uloqtirib yondirishadi. 7Agar siz Men bilan aloqada bo‘lib, so‘zlarimni qalbingizga jo qilsangizlar, istaganingizni so‘ranglar, erishasizlar. 8Sizlar ko‘p hosil bersangiz, Otam ulug‘lanadi, sizlar esa Mening shogirdlarim bo‘lasizlar”.
Sevgi haqida
9“Otam Meni qanday sevgan bo‘lsa, Men ham sizlarni shunday sevdim. Mening muhabbatimga sodiq qolinglar. 10Men Otamning amrlariga amal qilib, Uning muhabbatiga sodiq qolganman. Xuddi shu singari sizlar ham, agar Mening amrlarimga amal qilsangizlar, muhabbatimga sodiq qolasizlar.
11Mening shodligim sizlarga o‘tsin va ko‘nglingiz quvonchlarga to‘lsin deb, Men bu so‘zlarni sizlarga aytdim. 12Mening amrim shu: Men sizlarni qanday sevgan bo‘lsam, sizlar ham bir-biringizni shunday sevinglar. 13Kim o‘z jonini do‘stlari uchun bag‘ishlasa, bundan ortiq sevgi yo‘q. 14Agar sizlar buyurganlarimni bajo keltirsangizlar, Mening do‘stlarim bo‘lasizlar. 15Men sizlarni endi qul deb atamayman. Qul xo‘jayini nima qilishini bilmaydi. Sizlarni do‘stlarim deyman, chunki Otamdan eshitgan hamma narsani sizlarga bildirdim.
16Sizlar Meni emas, Men sizlarni tanladim. Borib hosil beringlar va hosilingiz boqiy bo‘lsin, deb sizlarni tanladim. Shunday qilib, Mening nomimdan Otadan nimaiki so‘rasangizlar, U sizlarga beradi.
17Xullas, sizlarga buyrug‘im shu: bir-biringizni sevinglar!”
Dunyoning nafrati
18“Agar dunyo sizlardan nafratlanayotgan bo‘lsa, bilingizkim, sizlardan ilgari Mendan nafratlangan. 19Sizlar bu dunyoniki bo‘lsangiz edi, dunyo sizlarni o‘ziniki kabi sevar edi. Holbuki, sizlar bu dunyoniki emassizlar; Men sizlarni dunyodan tanlab oldim. Ana shu sababdan dunyo sizlardan nafratlanadi. 20Qul o‘z xo‘jayinidan yuqori bo‘lmas, degan so‘zimni eslanglar. Agar Meni quvg‘in qilgan bo‘lsalar, sizlarni ham quvg‘in qiladilar. Agar Mening so‘zlarimga rioya qilgan bo‘lsalar, sizlarnikiga ham rioya qiladilar.
21Odamlar sizlarga neki qilsalar, Mening nomim uchun qiladilar; chunki Meni Yuborganni tanimaydilar. 22Agar Men kelib ularga aytmaganimda edi, ularda gunoh bo‘lmas edi. Endi bo‘lsa gunohlari uzrsiz qoldi. 23Mendan nafratlangan Otamdan ham nafratlangan bo‘ladi. 24Agar Men ular orasida boshqalar sira qilmagan ishlarni namoyon qilmaganimda edi, ularda gunoh bo‘lmas edi. Endi bo‘lsa ishlarimni ko‘rdilar-u, Mendan ham, Otamdan ham nafratlandilar. 25Bu esa ularning Tavrotdagi: “Mendan nohaq nafratlandilar”, – degan oyat[50] bajo bo‘lishi uchun sodir bo‘ldi.
26Otam huzuridan Men sizlarga yuboradigan Yupatuvchi, ya’ni Otam nazdidan chiquvchi Haqiqat Ruhi kelgach, U Men to‘g‘rimda guvohlik beradi. 27Sizlar ham guvohlik berasizlar, chunki boshdanoq Men bilan birgasizlar”.
16–BOB
Muqaddas Ruhning faoliyati
1“Men bularni sizlar vasvasaga tushmanglar, deb aytdim. 2Sizlarni ibodatxonadan haydab yuboradilar. Hatto shunday zamon keladiki, sizlarni o‘ldirayotgan har bir kishi bu bilan Xudoga xizmat qilyapman, deb o‘ylaydi. 3Bu ishlarni Otamni ham, Meni ham tanimaganlari uchun qiladilar. 4Bularni sizlarga hozirdan ma’lum qilib qo‘yyapman, toki o‘sha vaqt-soat kelganda, so‘zlarimni esga olinglar.
Avvaldan sizlarga bularni aytishimga hojat yo‘q edi, chunki sizlar bilan birga edim. 5Endi esa Meni Yuborganning oldiga ketyapman. Lekin orangizdan hech kim Mendan: “Qayerga ketyapsan?” deb so‘ramayapti. 6Bularni sizlarga aytganim uchun, dilingiz g‘am-qayg‘uga botgan. 7Ammo sizlarga haqiqatni aytaman, Mening ketishim siz uchun foydalidir. Agar Men ketmasam, Yupatuvchi oldingizga kelmaydi. Agarda ketsam, Uni oldingizga yuboraman. 8U esa kelib, gunoh, adolat va hukm xususida dunyoning xato qilganini fosh qiladi. 9Dunyoning gunohi shundan iboratki, odamlar Menga ishonmaydilar. 10Ilohiy adolat shundaki, Men Otamning oldiga ketyapman va sizlar Meni boshqa ko‘rmaysizlar. 11Ilohiy hukm esa shundan dalolat beradiki, bu dunyoning hokimi[51] hukm qilingan.
12Sizlarga yana aytadiganlarim ko‘pu, lekin endi ichingizga sig‘dirolmaysizlar. 13Muqaddas Haqiqat Ruhi kelgach, U sizlarni butun haqiqat yo‘liga boshlaydi. U O‘zicha gapirmaydi, neki eshitsa, o‘shani so‘zlab beradi, U kelajak haqida sizlarga xabar qiladi. 14U Mendan eshitgan narsalarni sizlarga ma’lum qiladi, shu bilan Meni ulug‘laydi. 15Otam ega bo‘lgan hamma narsa Menikidir. Ana shu sababdan, U Mendan eshitgan narsalarni sizlarga ma’lum qiladi, deb aytdim. 16Ko‘p o‘tmay, sizlar Meni ko‘rolmay qolasizlar, yana ko‘p o‘tmay, ko‘rasizlar. Chunki Men Otamning oldiga ketyapman”.
Qayg‘ungiz shodlikka aylanadi
17Shu paytda Isoning shogirdlari biri ikkinchisiga:
– Ajabo, U bizga nima deyapti o‘zi? “Ko‘p o‘tmay Meni ko‘rolmay qolasizlar, yana ko‘p o‘tmay ko‘rasizlar”, dedi. “Otamning oldiga ketyapman”, deb ham aytdi. 18“Ko‘p o‘tmay” deyishi bilan nima demoqchi ekan, biz anglay olmadik, – der edilar. 19Iso shogirdlari O‘zidan gap so‘ramoqchi bo‘lganliklarini payqadi va so‘z oldi:
– Ko‘p o‘tmay Meni ko‘rolmay qolasizlar, yana ko‘p o‘tmay ko‘rasizlar, deb Men sizlarga aytdim-ku, nahotki bu gapimni muhokama qilyapsizlar? 20Sizlarga rostini aytayin: sizlar yig‘lab dod-faryod qilasizlar, dunyo esa quvonadi. Sizlar qayg‘urasiz, lekin qayg‘ungiz shodlikka aylanadi. 21Oyi to‘lgan ayol dard bilan tug‘adi. Ammo bola tug‘ilgandan keyin, dunyoga odamzod keldi deb quvonadi va chekkan dardini unutib yuboradi. 22Shunga o‘xshash, sizlar ham endi g‘am-qayg‘u chekyapsizlar. Lekin Men sizlarni yana ko‘raman va yuragingiz quvonchga to‘ladi. Quvonchingizni esa sizlardan hech kim tortib olmaydi.
23O‘sha kuni Mendan hech narsa so‘ramaysizlar. Sizlarga rostini aytayin: agar Mening nomimdan Otadan nima so‘rasangizlar, O‘zi sizlarga beradi. 24Hozirgacha Mening nomimdan Otadan biron narsa so‘ramadingizlar. So‘ranglar, erishasizlar va quvonchingiz kamol topadi.
Iso – dunyodan ustun
25– Shu vaqtgacha sizlarga ramz bilan gapirib keldim. Lekin shunday bir vaqt keladiki, endi sizlarga ramz bilan gapirmay, Otam haqida ochiqdan-ochiq xabar qilaman. 26O‘sha kuni istaganingizni Mening nomimdan so‘raysizlar. Men esa sizlar uchun Otamdan iltimos qilaman, deb aytmayapman. 27Otamning O‘zi sizlarni sevadi, chunki sizlar Meni sevib, Xudo huzuridan chiqqanimga ishondingizlar. 28Men Otamning huzuridan chiqib, dunyoga keldim. Endi yana dunyoni tark etib, Otamning oldiga ketmoqdaman.
29– Mana, hozir Sen ochiq so‘zlayapsan, hech ramz qo‘llamayapsan, – deyishdi shogirdlar Isoga. 30– Hozir ko‘rib turibmizki, Sen hammasini bilasan. Biron-bir kishining savol berishiga ham muhtoj emassan. Ana shuning uchun biz Sen Xudo huzuridan chiqqaningga ishonamiz.
31– Endi ishonasizlarmi? – dedi Iso ularga. 32– Mana, har biringiz o‘z tomoningizga to‘zib, Meni yolg‘iz qoldiradigan vaqt-soat keladi va hatto keldi ham. Biroq Men yolg‘iz emasman, chunki Otam Men bilandir. 33Bularni sizlarga Menda xotirjam bo‘lishingiz uchun aytdim. Dunyoda qayg‘u-alam chekasizlar; lekin dadil bo‘linglar, Men dunyoni yengdim.
17–BOB
Isoning O‘z ummati uchun ibodati
1Shu gaplardan keyin Iso ko‘zlarini osmonga tikib, dedi:
“Ey Ota! Vaqt-soati keldi. O‘g‘ling Seni ulug‘lashi uchun Sen ham O‘z O‘g‘lingni ulug‘lagin. 2Sen Unga butun bashariyat ustidan hokimlikni berding; Sen Unga bergan odamlarning hammasiga U abadiy hayot ato qiladi. 3Abadiy hayot esa Seni – tanho Haq Xudoni hamda Sen yuborgan Iso Masihni tanib-bilishdan iboratdir.
4Sen Menga topshirgan vazifani Men ado etib, yer yuzida Seni ulug‘ladim. 5Dunyo yaratilishidan avval Men Sening huzuringda ulug‘vor edim. Endi, ey Ota, O‘z huzuringdagi o‘sha ulug‘vorlikni Menga tag‘in ato qilgin.
6Sen dunyodan Menga bergan odamlarga Sening ismingni izhor qildim. Ular Seniki edilar va Sen ularni Menga berding. Ular esa Sening kalomingga amal qildilar. 7Ular endi tushunib oldilar: Sen Menga nima bergan bo‘lsang, hammasi Sendan ekan. 8Menga bergan kalomlaringni ularga topshirdim. Ular esa kalomlaringni qabul qilib, Men Sening huzuringdan chiqqanligimni chinakamiga tushundilar, Meni Sen yuborganingga ishondilar.
9Men ular uchun so‘rayman; dunyo uchun emas, balki Menga berganlaring uchun so‘rayman. Chunki ular Senikidir. 10Zotan Meniki bo‘lgan hamma – Seniki, Seniki esa – Menikidir. Shu tariqa Mening ulug‘vorligim ular orqali zohir bo‘ladi.
11Bundan so‘ng Men bu dunyoda bo‘lmayman, Sening huzuringga qaytyapman. Ular esa bu dunyoda qoladilar. Ey Muqaddas Ota! Menga kimni bergan bo‘lsang, O‘z noming bilan asrab qolgin, toki ular ham Bizday bir bo‘lsinlar. 12Men ular bilan bo‘lganimda, Sening noming bilan ularni asrar edim. Ha, Menga bergan odamlarning hammasini omon saqladim. Faqat oyat bajo bo‘lsin deb, peshanasiga halokat yozilgan odamdan[52] boshqa ulardan hech kim halok bo‘lmadi.
13Endi esa Sening oldingga boray deb turibman. Mening shodligim ularga o‘tib dillarini butunlay to‘ldirsin, deb bularni hali dunyoda bo‘lganimda aytyapman. 14Men ularga Sening kalomingni topshirdim. Dunyo esa ulardan nafratlandi. Chunki Men dunyodan bo‘lmaganim kabi, ular ham dunyodan emaslar. 15Endi ularni dunyodan olishingni emas, balki yovuz shaytondan saqlashingni so‘rayapman. 16Men bu dunyodan bo‘lmaganim kabi, ular ham bu dunyodan emaslar. 17Ularni haqiqating bilan muqaddas qilgin. Sening kaloming – haqiqatdir. 18Sen Meni dunyoga yuborgan eding, Men ham ularni dunyoga yubordim. 19Ular haqiqiy muqaddas bo‘lsin deb, Men O‘zimni ular uchun bag‘ishlayman[53].
20Men faqat ular uchungina so‘ramayman, balki ularning gapi bo‘yicha Menga imon keltiradiganlar uchun ham so‘rayman: 21Hammalari bir bo‘lishsin. Ey Ota, Sen Menda va Men Senda hozir bo‘lganimizga o‘xshab, ular ham Bizda hozir bo‘lib, bir bo‘lishsin. Shu tariqa dunyo Meni Sen yuborganingga inonsin. 22Menga ato qilgan ulug‘vorligingni ularga berdim, toki biz bir bo‘lganimizdek, ular ham bir bo‘lishsin. 23Sen Menda, Men esa ularda hozir bo‘lib, mukammal birlikka erishsinlar. Natijada, dunyo Meni Sen yuborganingni tan olsin, Meni qanday sevsang, Menikilarni ham shunday sevganingni dunyo bilsin.
24Ey Ota! Sen Menga bergan odamlar Men bilan bir joyda bo‘lishini xohlayman. Sen Menga ato qilgan ulug‘vorlikni ular ham ko‘rib tursin, dunyoni yaratmasdan avvaloq Sen Meni qanday sevganingni ular bilsin. 25Ey odil Ota! Dunyo Seni bilmasa ham, Men Seni bilaman. Bular ham Meni Sen yuborganingni bilib oldilar. 26Sening nomingni ularga bildirganman va yanada bildiraman. Menga bog‘lagan muhabbating ulardan o‘rin olsin, Men ham ulardan o‘rin olayin”.
18–BOB
Isoni qo‘lga olish
1Bu so‘zlarni aytgandan so‘ng, Iso O‘z shogirdlari bilan u yerdan chiqib, Qidron soyligining narigi bo‘yiga o‘tdi. O‘sha yerda bir bog‘ bor edi. Iso shogirdlari bilan boqqa kirdi. 2Isoning xoini Yahudo ham o‘sha joyni bilar edi, chunki Iso shogirdlari bilan u yerda tez-tez uchrashib turar edi. 3Shunday qilib, Yahudo bir to‘da askarlarni hamda oliy ruhoniylar va farziylar tomonidan yuborilgan mirshablarni olib, u yerga keldi. Qo‘llarida mash’alu fonuslar, qurol-yarog‘lar bor edi.
4Iso O‘z boshiga keladigan hamma narsani bilar edi. U odamlarga peshvoz chiqib, so‘radi:
– Kimni qidiryapsizlar?
5– Nosiralik Isoni, – deb javob berishdi ular.
– U Menman, – dedi Iso.
Isoning xoini Yahudo ularning o‘rtasida turgan edi. 6Iso “U Menman” deyishi bilanoq, ular orqaga tislanib, yerga yiqilishdi. 7Iso ulardan yana so‘radi:
– Kimni qidiryapsizlar?
– Nosiralik Isoni, – dedilar.
8– Sizlarga aytdim-ku, U Menman. Agar Meni qidirayotgan bo‘lsangizlar, shularni qo‘yib yuboringlar, ketaverishsin, – dedi ularga Iso. 9Uning ilgari: “Sen Menga bergan kishilardan hech birining halok bo‘lishiga yo‘l qo‘ymadim”, degan so‘zlari shu bilan bajo bo‘ldi.
10Shu onda Simun Butrus yonidagi qilichini qinidan sug‘urdi-da, oliy ruhoniyning qaroliga bir urib, o‘ng qulog‘ini uzib yubordi. Qarolning ismi Malik edi.
11Iso Butrusga:
– Qilichingni qiniga solib qo‘y! Nahotki Menga Otam bergan taqdir sharobini ichmasam? – dedi.
12Shu zahoti askarlar bilan bo‘linma qo‘mondoni va yahudiy
Butrusning Isodan tonishi
15Isoning orqasidan Simun Butrus va yana boshqa bir shogird ergashib borishar edi. Bu shogird oliy ruhoniyga tanish edi, u Iso bilan bemalol oliy ruhoniyning hovlisiga kirdi. 16Butrus esa tashqarida, eshikning oldida turardi. Keyinroq oliy ruhoniyga tanish bo‘lgan shogird yana tashqariga chiqdi-da, darvozabon ayolga biror narsa deb, Butrusni ichkariga olib kirdi. 17Shunda darvozabon cho‘ri Butrusdan:
– Sen ham U Odamning shogirdlaridan emasmisan? – deb so‘radi.
– Yo‘q! – dedi Butrus.
18Havo sovuq bo‘lgani uchun u yerda turgan qarollar bilan mirshablar ko‘mir yoqib, isinayotgan edilar. Butrus ham ular bilan isinib turar edi.
Iso oliy ruhoniy Hanan oldida
19Shu paytda oliy ruhoniy Isoga O‘z shogirdlari va ta’limotiga taalluqli savollar berar edi. 20Iso unga javob berdi:
– Men elu olamga ochiq so‘zladim. Har doim yahudiylar yig‘iladigan ibodatxonalarda va ma’badda ta’lim berib yurdim, hech yashirincha gap aytmadim. 21Nega Meni so‘roq qilyapsan? Mening nutqlarimni eshitganlardan so‘rab bilgin, gapirganlarimni ular bilsa kerak.
22Iso bularni aytib bo‘lgan ham ediki, yaqin turgan mirshablardan biri:
– Oliy ruhoniyga ham shunday javob berasanmi? – dedi-yu, Isoning yuziga tushirdi. 23Iso bunga javoban:
– Agar Men yomon gap gapirgan bo‘lsam, yomonligini ko‘rsat. Agar to‘g‘ri aytgan bo‘lsam, nega Meni urasan? – dedi.
24Shundan keyin Hanan Isoni bog‘langan holda oliy ruhoniy Kayafa qoshiga yubordi.
Butrusning Isodan yana tonishi
25Simun Butrus hamon isinib turgan edi.
– Sen ham Uning shogirdlaridan emasmisan? – deb so‘rashdi undan.
– Yo‘q! – deb tondi u.
26Oliy ruhoniyning qarollaridan biri Butrus qulog‘ini uzib yuborgan odamning qarindoshi edi. Bu qarol Butrusga yana:
– Seni bog‘da U bilan ko‘rdim, shekilli? – dedi. 27Butrus esa yangidan tondi. Naq shu payt xo‘roz qichqirdi.
Iso rimlik hokim Pilat oldida
28Tong yorishgan edi. Yahudiy
– Bu Odamga qarshi qanday aybni qo‘ymoqdasizlar? – deb so‘radi.
30– Agar U jinoyatchi bo‘lmaganida, Uni sening qo‘lingga topshirmas edik, – deb javob berishdi ular.
31– Uni o‘zlaringiz olinglar-da, o‘z Qonuningiz bo‘yicha hukm qilaveringlar, – dedi Pilat.
– Bizga hech kimni qatl qilishga ijozat berilmagan, – deyishdi unga yahudiylar.
32Bu gaplar esa Iso O‘zining qanday o‘lishi haqida aytganlarini tasdiqladi, Uning karomatlari bajo bo‘lishi kerak edi.
33Shunday qilib, Pilat yana mahkamaga kirdi va Isoni chaqirdi:
– Sen yahudiylarning Podshohimisan? – deb so‘radi.
34– Bu gap O‘zingdan chiqdimi, yoki boshqalar senga Men to‘g‘rimda aytishdimi? – deb so‘radi Iso.
35– Nima, men yahudiymanmi? Axir, O‘z xalqing, O‘z oliy ruhoniylaring Seni menga topshirishdi. Sen nima ish qilib qo‘yding? – dedi Pilat. 36Iso javob berdi:
– Mening Shohligim bu dunyodan emas. Agar Shohligim bu dunyodan bo‘lganda edi, yahudiy
37– Demak, Sen podshoh ekansan-da? – dedi Pilat.
– Podshoh ekanimni o‘zing aytding, – dedi Iso. – Men haqiqat to‘g‘risida shohidlik qilmoq uchun tug‘ilganman, ana shu maqsadda olamga keldim. Kimki haqiqat tarafida bo‘lsa, Mening ovozimni eshitadi.
38– Haqiqat nima? – so‘radi Pilat. Buni aytdi-yu, yana tashqariga, yahudiylarning oldiga chiqdi.
– Men Undan hech qanday ayb topolmayapman, – dedi ularga. 39– Sizlarning bir odatingiz bor-ku, sizlar uchun Fisih bayramida bir mahbusni ozod qilib kelar edim. Shunga ko‘ra, sizlar uchun yahudiylarning Podshohini ozod qilishimni istaysizlarmi?
40– Uni emas, Barabbani ozod qil! – deb hamma baravariga baqirdi.
Barabba esa qaroqchi edi.
19–BOB
Isoni haqoratlash va mahkum qilish
1Shundan keyin Pilat Isoga dast solib, Uni qamchilatdi. 2Askarlar esa tikanlardan toj o‘rib, Isoning boshiga qo‘ydilar, tanasiga shohona to‘n kiydirdilar. 3Isoning oldida turganlaricha:
– Yashavor, ey yahudiylarning Podshohi! – deb, Uni tarsakilar edilar.
4Pilat yana tashqariga chiqib xaloyiqqa xitob qildi:
– Mana, Uni oldingizga chiqaryapman, bilib qo‘yinglar, men Undan hech qanday ayb topolmadim!
5Shu payt boshida tikanli toj, egnida shohona to‘n bilan Iso tashqariga chiqdi.
– Mana, u Odam! – dedi Pilat ularga. 6Oliy ruhoniylar va mirshablar Isoni ko‘rib, baqirib ketishdi:
– Uni xochga mixlab qo‘y, xochga!
– Uni sizlar olib xochga mixlab qo‘yinglar! Men Undan hech qanday ayb topolmadim, – dedi Pilat ularga. 7Yahudiylar unga javoban:
– Bizda Qonun bor, Qonunimiz bo‘yicha U o‘lishi kerak, chunki U O‘zini Xudoning O‘g‘li qilib ko‘rsatdi, – dedilar.
8Pilat buni eshitgach, yuragi orqaga tortib ketdi. 9Qaytadan mahkamaga kirdi va Isodan:
– Sen qayerdansan? – deb so‘radi. Iso unga javob bermadi.
10– Menga javob bermaysanmi? – dedi Pilat. – Seni xochga mixlatish yo bo‘shatish uchun hukm yuritishga qodir ekanimni bilmaysanmi?
11Iso javob berdi:
– Agar senga yuqoridan berilmaganida edi, sen Mening ustimdan hech qanday hukm yurita olmas eding. Shu sababdan Meni sening qo‘lingga tutib berganning gunohi sening gunohingdan katta.
12Shu vaqtdan boshlab Pilat Isoni qo‘yib yuborishga chora izlay boshladi. Ammo yahudiylar qichqirishardi:
– Agar Uni qo‘yib yuborsang, sen Qaysarning[54] do‘sti emassan. O‘zini podshoh deydigan har bir kishi Qaysarning dushmani bo‘ladi!
13Pilat bu so‘zni eshitgach, Isoni tashqariga olib chiqdi va yahudiycha Gabbata degan tosh supa ustidagi hukm kursisiga o‘tirdi. 14O‘sha kuni Fisih bayrami arafasi, tush[55] mahali edi. Pilat yahudiylarga xitob qildi:
– Mana, Podshohingiz!
15– Yo‘q qil Uni, yo‘q qil! Xochga mixlab qo‘y! – deb baqirdi ular.
– Sizlarning Podshohingizni xochga mixlab qo‘yaymi? – so‘radi Pilat.
– Qaysardan boshqa podshohimiz yo‘q, – deyishdi oliy ruhoniylar.
16Oxiri Pilat Isoni xochga mixlash uchun ularga topshirdi. Ular esa Isoni olib ketdilar.
Isoni xochga mixlash
17Iso O‘z xochini ko‘tarib, Boshsuyagi (yahudiycha Go‘lgota) degan joyga keldi. 18U yerda Isoni xochga mixlab qo‘ydilar. Iso o‘rtada bo‘lib, chap va o‘ng tomoniga yana ikki kishini mixlab qo‘ydilar. 19Pilat shu mazmundagi lavhani yozib xochning tepasiga ostirib qo‘ydi: “Yahudiylarning Podshohi Nosiralik Iso”.
20Iso xochga mixlangan joy shaharga yaqin bo‘lgani uchun, bu lavhani anchagina yahudiylar o‘qib o‘tar edilar. Lavha yahudiy, yunon va lotin tillarida yozilgan edi. 21Yahudiy oliy ruhoniylari esa Pilatga borib shunday dedilar:
– “Yahudiylarning Podshohi” deb yozma, balki O‘zi aytganidek, “Men yahudiylarning Podshohiman”, deb yozib qo‘y.
22– Men nimaiki yozgan bo‘lsam, shundayligicha qolsin, – dedi Pilat.
23Askarlar Isoni mixlab bo‘lib, Uning kiyimini oldilar. Har askarga bir parchadan tekkuday qilib, kiyimni to‘rt bo‘lakka bo‘ldilar. Ichki ko‘ylagini ham oldilar. Ichki ko‘ylak boshdan-oyoq choksiz bir to‘qima edi. 24Askarlar bir-biriga:
– Buni yirtmaylik, bu uchun qur’a tashlaymiz, kimga tushsa, o‘shaniki bo‘lsin, – deyishdi.
Shu tariqa quyidagi Zabur oyati bajo bo‘ldi:
“Kiyimlarimni o‘zaro bo‘lishib olib,
Libosim uchun qur’a tashladilar”[56].
Askarlar xuddi shunday qildilar.
25Isoning xochi yonida Uning onasi, onasining opasi, Klopaning xotini Maryam hamda magdalalik Maryam turar edilar. 26Iso onasi yonida O‘zining sevikli shogirdi turganini ko‘rdi-da, onasiga:
– Ey ayol, mana bu sening o‘g‘ling! – dedi. 27Keyin shogirdiga qarab:
– Mana bu sening onang! – dedi.
O‘sha ondan boshlab u shogird Maryamni o‘z uyiga olib ketdi.
Isoning jon berishi
28Shundan keyin Iso endi hammasining amalga oshganini ko‘rdi. Zabur oyati[57] bajo bo‘lsin deb, U:
– Chanqadim! – dedi.
29Bu yerda sirka to‘la bir idish turgan edi. Askarlar sirkaga shimgichni botirdilar-da, nayning uchiga ilib, Isoning og‘ziga olib bordilar. 30Iso sirkani tatib ko‘rgach:
– Amalga oshdi! – dedi-yu, boshini egib jon berdi.
31O‘sha kuni dam olish kuni arafasi – juma edi. Ertangi shanba juda tabarruk kun hisoblangani uchun, yahudiy
35Bu hodisani ko‘rgan kishi, sizlar ishoninglar deb, guvohlik berib kelmoqda. Uning guvohligi haqiqatdir, u haqiqatni so‘zlayotganini biladi. 36Ana shu bo‘lib o‘tgan hodisa: “Uning suyagi sinmaydi”, – degan Zabur oyati[59] bajo kelishi uchun ro‘y berdi. 37Boshqa bir oyatda shunday aytilgan: “Nayzalangan Odamga tikilib qaraydilar”.
Isoni dafn qilish
38Bundan so‘ng arimateyalik Yusuf Pilatdan Isoning jasadini xochdan tushirish uchun iltimos qildi. Yusuf Isoning shogirdi edi-yu, lekin yahudiylardan qo‘rqqani uchun buni yashirib yurar edi. Pilat esa ijozat berdi. Shunda Yusuf borib, Isoning jasadini bo‘shatib oldi. 39Bundan ilgari kechasi Isoning oldiga kelgan Nikodim ham yuz qadoqcha mirra bilan sabur qorishmasini olib keldi. 40Ular ikkovlon Isoning jasadini olib, yahudiylarning dafn odatlariga ko‘ra, bu muattar moddalar bilan Uni kafanladilar. 41Iso mixlangan joyda bir bog‘ bor edi, u bog‘da hali hech murda qo‘yilmagan yangi qabr bor edi. 42Yahudiylarning dam olish kuniga tayyorgarlik qilish muddati tugayotgani sababli ular, bu joy yaqinroq, deb Isoni o‘sha qabrga ko‘mdilar.
20–BOB
Isoning tirilishi
1Haftaning birinchi kuni erta saharda, hali qorong‘i paytda, magdalalik Maryam qabrning oldiga kelib, qabr og‘zidagi toshning ag‘darilganini ko‘rdi. 2U yugurib Simun Butrus va Isoning sevgan boshqa shogirdi oldiga keldi-da:
– Rabbimni qabrdan olib ketishibdi, Uni qayerga qo‘yishganini bilmaymiz, – dedi.
3O‘sha zahoti Butrus va boshqa shogird qabr tomon jo‘nashdi. 4Ikkovi birga yugurib ketishdi. Ammo u shogird Butrusdan tezroq yugurib, qabrga birinchi bo‘lib yetib keldi. 5U engashib ichkariga ko‘z tashladi, u yerda faqat kafan yotganini ko‘rdi. O‘zi qabrga kirmadi. 6Uning orqasidan Simun Butrus yetib kelib, qabrga kirdi-yu, yotgan kafanni ko‘rdi. 7Isoning boshiga o‘ralgan ro‘mol esa kafan bilan birga emas, alohida joyga yig‘ishtirib qo‘yilgan edi. 8Shunda avval kelgan shogird ham qabrga kirdi va ko‘rib, ishonch hosil qildi. 9Lekin Iso o‘lib tirilishi kerak, degan oyatlarni ular hali tushunmas edilar.
Isoning Maryamga zohir bo‘lishi
10Shundan so‘ng shogirdlar yana o‘z uylariga qaytib ketdilar. 11Maryam esa qabrning oldida turgancha, yig‘lar edi. Yig‘layotib, bir egilib qabr ichiga nazar soldi. 12Shunda oq kiyim kiygan ikki farishtani ko‘rib qoldi. Biri Isoning jasadi yotgan joyning bosh tomonida, ikkinchisi esa oyoq tomonida o‘tirgan edi. 13Ular Maryamga:
– Ey ayol, nega yig‘layapsan? – deyishdi.
– Rabbimni olib ketishibdi, Uni qayerga qo‘yishganini bilmayman, – dedi u. 14Shunday dedi-yu, orqasiga burilib, turgan Isoni ko‘rdi. Lekin Uning Iso ekanligini bilmadi.
15– Ey ayol, nega yig‘layapsan? Kimni qidiryapsan? – dedi Iso unga. Maryam Uni bog‘bon deb o‘yladi. Unga:
– Og‘a, agar sen Uni olib ketgan bo‘lsang, qayerga qo‘yganingni menga ayt-chi, men Uni borib kelay, – dedi. 16Iso unga:
– Maryam! – dedi.
– Rabbuniy! – dedi Maryam Isoga qayrilib. (Rabbuniy yahudiy tilida “Ustozim” demakdir).
17– Menga qo‘l tegizma! – dedi Iso Maryamga. – Men hali Otamning huzuriga chiqqanim yo‘q. Sen borib birodarlarimga shunday deb aytgin: Men O‘z Otam va sizlarning Otangizning, O‘z Xudoyim va sizlarning Xudoyingizning huzuriga chiqib ketyapman.
18Shunda magdalalik Maryam shogirdlarning oldiga borib:
– Men Rabbimni ko‘rdim! – dedi, Iso unga nimalar aytganini gapirib berdi.
Isoning shogirdlariga zohir bo‘lishi
19O‘sha yakshanba kuni oqshomda shogirdlar to‘plangan edilar. Ular yahudiy
– Sizlarga tinchlik bo‘lsin! – dedi. 20Shunday deb, qo‘l-oyoqlarini va biqinini ularga ko‘rsatdi. Shogirdlar Rabbimizni ko‘rdik, deb juda sevindilar.
21Iso yana ularga dedi:
– Sizlarga tinchlik bo‘lsin! Otam Meni qanday yuborgan bo‘lsa, Men ham sizlarni shunday yuboryapman.
22Shunday deb, ularning ustiga pufladi va:
– Muqaddas Ruhni olinglar, – dedi. 23– Kimning gunohlarini kechirsangizlar, u kechiriladi. Kimning gunohlarini kechirmasangizlar, u kechirimsiz qolaveradi.
Iso bilan To‘ma
24O‘n ikki shogirddan biri, “Egiz” laqabli To‘ma, Iso kelganda u yerda shogirdlar orasida yo‘q edi. 25Boshqa shogirdlar unga:
– Biz Rabbimizni ko‘rdik, – deyishdi. To‘ma ularga shunday dedi:
– Men Uning qo‘llaridagi mix chandiqlarini ko‘rmagunimcha, Uning mix chandiqlariga o‘z barmog‘imni tegizmagunimcha, qo‘limni Uning biqiniga qo‘ymagunimcha, ishonmayman.
26Sakkiz kundan so‘ng Isoning shogirdlari yana uyda to‘plangan edilar, To‘ma ham ular bilan birga edi. Uyning eshiklari qulf bo‘lgan vaqtda Iso keldi va o‘rtalarida turib:
– Sizlarga tinchlik bo‘lsin! – dedi. 27Keyin To‘maga qarab:
– Barmog‘ingni bu yoqqa tekiz! Mening qo‘llarimni ko‘r, qo‘lingni cho‘zib biqinimga qo‘y va imonsiz bo‘lma, imonli bo‘l! – dedi. 28To‘ma Isoga:
– Ey, mening Rabbim va Xudoyim! – deb javob berdi. 29Iso unga shunday dedi:
– Sen Meni ko‘rganing uchun ishonding. Ko‘rmay ishonganlar qanday baxtlidirlar!
30Iso bu kitobda yozilmagan boshqa bir talay ibratli mo‘jizalarni O‘z shogirdlariga ko‘rsatdi. 31Bular esa Iso – Xudoning O‘g‘li, Masih ekanligiga ishonishingiz uchun va ishonib, Uning nomi bilan hayotga erishishingiz uchun yozilgan.
21–BOB
Isoning ko‘l bo‘yida zohir bo‘lishi
1Undan keyin Tiveriya ko‘li bo‘yida Iso O‘zini yana shogirdlariga ko‘rsatdi. Bu shu yo‘sinda sodir bo‘ldi: 2Simun Butrus, “Egiz” laqabli To‘ma, Jalilaning Kana shahridan bo‘lgan Natan’il, Zabadiyning o‘g‘illari va boshqa ikki shogird bir joyda edilar. 3Simun Butrus boshqalarga:
– Men baliq ovlagani ketyapman, – dedi.
– Bizlar ham sen bilan boramiz, – deyishdi ular va qayiqqa tushib, jo‘nab ketishdi. Lekin o‘sha kecha hech narsa tutisholmadi.
4Kun yorishgach, Iso qirg‘oqda turar edi. Shogirdlari esa Uning Iso ekanligini payqamadilar.
5– Bolalar, sizlarda biron ovqat bormi? – so‘radi Iso ulardan.
– Yo‘q, – dedi ular.
6– To‘ringizni qayiqning o‘ng tomoniga tashlanglar, shunda tutasizlar, – dedi Iso.
Ular esa to‘rni tashladilar va baliq ko‘pligidan tortib ololmadilar. 7Shu payt Isoning sevikli shogirdi Butrusga:
– Ana, Rabbimiz! – dedi.
Simun Butrus bu Rabbimiz, deb eshitiboq, yechib tashlagan jomasini kiydi-yu, o‘zini ko‘lga otdi. 8Boshqa shogirdlar esa baliq to‘la to‘rni sudragancha, qayiqda keldilar. Ular quruqlikdan yaqin taqriban ikki yuz gaz narida edilar. 9Qirg‘oqqa chiqqanlarida, yonib turgan ko‘mirni va qovurilayotgan baliq bilan nonni ko‘rdilar.
10Iso ularga:
– Sizlar hozir tutgan baliqlaringizni olib kelinglar, – dedi.
11Simun Butrus borib, to‘rni qirg‘oqqa tortib chiqardi. To‘rda bir yuz ellik uchta katta baliq bor edi. Baliqlar ko‘pligiga qaramasdan, to‘r yirtilmadi.
12Iso shogirdlariga:
– Kelib ovqatlaninglar, – dedi. Ulardan hech biri: “Sen kimsan?” – deb so‘rashga botinolmadi, chunki ular, Bu bizning Rabbimiz, deb bilar edilar. 13Iso yaqinroq kelib, nonni oldi va ularga berdi. Baliqni ham shunday bo‘lib berdi.
14Shu yo‘sin Iso tirilgandan keyin uchinchi marta shogirdlariga zohir bo‘ldi.
Isoning Butrusga savoli
15Nonushta qilib bo‘lishgach, Iso Simun Butrusdan so‘radi:
– Yunus o‘g‘li Simun, sen Meni ulardan ko‘proq sevasanmi?
– Ha, Rabbim! Men Seni yaxshi ko‘rishimni O‘zing bilasan-ku, – dedi Unga Butrus.
– Qo‘zilarimni o‘tlat, – dedi unga Iso.
16Ikkinchi marta Iso Butrusdan yana so‘radi:
– Yunus o‘g‘li Simun, sen Meni sevasanmi?
– Ha, Rabbim! Seni yaxshi ko‘rishimni O‘zing bilasan-ku, – dedi Butrus Unga.
– Qo‘ylarimni boq, – dedi unga Iso.
17So‘ng uchinchi marta Butrusdan so‘radi:
– Yunus o‘g‘li Simun, sen Meni yaxshi ko‘rasanmi?
O‘zidan uch marta: “Meni yaxshi ko‘rasanmi”, deb so‘raganiga Butrus xafa bo‘ldi.
– Rabbim! Sen hammasini bilasan, men Seni yaxshi ko‘rishimni ham bilasan, – dedi Butrus. Iso unga shunday dedi:
– Qo‘ylarimni o‘tlat! 18Senga rostini aytayin: yosh bo‘lganingda kamaringni o‘zing bog‘lar, xohlagan joyingga borar eding. Lekin qariganingda esa qo‘llaringni uzatasan va boshqa birov kamaringni bog‘laydi-yu, seni xohlamagan joyingga olib boradi.
19Iso bu so‘zlarni Butrusning qay yo‘l bilan o‘lib, Xudoni ulug‘lashiga ishora qilib aytgan edi. So‘ngra unga:
– Mening orqamdan yur! – dedi.
Iso va Uning sevikli shogirdi
20Butrus burilib, Isoning sevikli shogirdi orqalaridan ergashib kelayotganini ko‘rdi. Bu kechki ziyofatda Isoning bag‘riga bosh qo‘yib: “Rabbim, Seni kim tutib beradi?” – deb so‘ragan shogirdi edi. 21Butrus uni ko‘rib, Isodan:
– Rabbim, uning taqdiri nima bo‘ladi? – deb so‘radi. 22Iso unga:
– Agar Men kelgunimgacha uning sog‘ qolishini istasam, bundan senga nima? Sen Mening orqamdan yuraver, – dedi.
23Shunday qilib, birodarlar orasida, bu shogird o‘lmaydi, degan gap-so‘z tarqalib ketdi. Holbuki, Iso uni o‘lmaydi demagandi. U faqat: “Agar Men kelgunimgacha uning sog‘ qolishini istasam, bundan senga nima”, – deb aytgan edi.
Xotima
24Ana shu shogird bu ishlarning hammasiga guvoh bo‘lib, ularni yozib olgan. Uning guvohligi haqiqat ekanligini bilamiz. 25Iso bajargan boshqa bir talay ishlar ham bor. Bular birma-bir yozib chiqilganda edi, yozilgan kitoblar olamga ham sig‘mas edi, deb o‘ylayman.
Omin.
HAVORIYLARNING FAOLIYATI
1–BOB
Muqaddima
1-2Ey Teofil, Isoning bajarishga va o‘rgatishga kirishgan hamma narsalarini, chunonchi Uning dastlabki kunlaridan boshlab, to O‘zining tanlagan havoriylariga[1]Muqaddas Ruh[2] amri ila buyruqlar berib, osmonga ko‘tarilgan kunigacha ro‘y bergan hamma voqealarni ilk kitobimda[3] qalamga oldim.
3Iso azob chekib o‘lgandan keyin, qirq kun mobaynida havoriylariga zohir bo‘lib, Xudoning Shohligi haqida ularga so‘zlar va ko‘p ishonarli isbotlar bilan O‘zini barhayot qilib ko‘rsatar edi. 4Ularni to‘plab, buyurib dedi:
– Quddus shahridan ketib qolmanglar, balki Otamning[4] bergan va’dasi amalga oshguncha u yerda kutib turinglar. Sizlar bu va’dani Mendan eshitgansizlar. 5Yahyo[5] payg‘ambar odamlarni suvga cho‘mdirib, tavba qildirgan, sizlar esa ko‘p o‘tmay Muqaddas Ruhga cho‘mdirilasizlar.
Isoning osmonga ko‘tarilishi
6Havoriylar shunday yig‘ilgan paytda, Isodan so‘radilar:
– Yo Rabbiy, Sening Isroilda Shohlikni tiklashing shu vaqtga to‘g‘ri kelmaydimi?
7Iso ularga dedi:
– Otam O‘z erki bilan belgilab qo‘ygan vaqtu fursatlarni bilish sizlarning ishingiz emas. 8Lekin Muqaddas Ruh ustingizga tushib kelganda, sizlar quvvat olasizlar, Quddusda, Yahudiya bilan Samariyaning hamma joyida va hatto dunyoning eng olis yerlarida ham Mening shohidlarim bo‘lasizlar.
9Bularni aytgach, Iso ularning ko‘z oldida osmonga ko‘tarildi. Uni bulut qoplab, ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi. 10Iso ko‘tarilayotib, havoriylar osmonga tikilib turgan paytda, oq kiyim kiygan ikki zot ularning yonida paydo bo‘ldi:
11– Ey jalilaliklar! Nega sizlar osmonga qarab turibsizlar? Sizlarning orangizdan osmonga olingan bu Iso, ko‘kka ko‘tarilganini qanday ko‘rgan bo‘lsangiz, xuddi shunday qaytib keladi, – deyishdi.
Xoin Yahudoning o‘rinbosari Mattiya
12Shundan so‘ng havoriylar Zaytun tog‘idan Quddusga qaytib keldilar. Bu tog‘ Quddusdan bir chaqirimlik yo‘lchalik[6] yaqindir. 13Ular shaharga kirib, qo‘ngan xonadonlarining boloxonasiga chiqdilar. Butrus, Yoqub, Yuhanno va Idris, Filip va To‘ma, Bartolmey va Matto, Alfey o‘g‘li Yoqub, vatanparvar Simun va Yoqub o‘g‘li Yahudo o‘sha yerda edilar. 14Ularning hammasi, shu jumladan, Isoning onasi Maryam, boshqa xotin-qizlar hamda Isoning ukalari yakdillik va sidqidillik bilan toat-ibodatga berilgan edilar.
15O‘sha kunlarda yuz yigirmaga yaqin imonli birodarlar yig‘ini oldida Butrus oyoqqa turdi-da, so‘zga chiqib: 16“Erlar, birodarlar! – dedi. – Isoni tutib berganlarning sarvari bo‘lmish Yahudo haqida Muqaddas Ruhning Dovud payg‘ambarga bergan oyati bajo kelishi kerak edi. 17Bu kishi safimizga qo‘shilib, o‘sha xizmatidan qismatiga yarashasini olgan edi. 18U harom yo‘l bilan qo‘lga kiritgan puliga bir yerni sotib olib, gup etib qulab tushdi-yu qorni yorildi, butun ichak-chovoqlari chiqib ketdi. 19Bu hodisa butun Quddus ahliga ma’lum bo‘ldi va u yer mahalliy tilda Haqaldama, ya’ni “Qon Yeri” deb atalib qoldi. 20Zabur kitobida yozilganiday:
“Uning maskani huvullab qolsin,
Unda istiqomat qiluvchi qolmasin”.
Va shuningdek:
“Uning o‘rnini boshqasi olsin”[7].
21-22Shunday qilib, endi safimizga qo‘shiladigan kishi, xuddi bizlarga o‘xshab Rabbimiz Isoning tirilganiga shohid bo‘lgan birov bo‘lmog‘i kerak. Rabbimiz Iso oramizda yashagan butun zamonda, ya’ni Yahyo payg‘ambarning odamlarni daryoda tavba qildirish davridan boshlab, to Iso oramizdan yuksaklikka olingan kunga qadar bizlar bilan birga yurgan odamlardan biri bo‘lishi lozim”, – dedi.
23Shunga ko‘ra ikki kishini: Yustus laqabli va Barsabo deb ham ataluvchi Yusuf hamda Mattiyani olg‘a chiqazdilar. 24-25Keyin ibodat qilib dedilar: “Ey butun insonlarning qalbini biladigan Rabbimiz! Yahudoning o‘z joyiga borib, tark etgan havoriylik xizmatini bo‘yniga olishi uchun bu ikki kishidan qay birini tanlading, uni ko‘rsatgin!”
26Shundan so‘ng ular uchun qur’a tashladilar. Qur’a Mattiyaning chekiga tushdi va u o‘n bir havoriyga qo‘shildi.
2–BOB
Muqaddas Ruhning kelishi
1Hosil bayrami[8] bo‘lganda, shogirdlarning hammasi yakdillik bilan bir joyda yig‘ilib turgan edilar. 2To‘satdan osmondan kuchli shamol esayotgandek bir shovqin keldi-yu, ular turgan uyni tamoman to‘ldirdi. 3Olovga o‘xshash alangalanib turgan tillar ularga ko‘rindi. Bular bo‘linib, ularning har biri ustiga bittadan qo‘ndi. 4Hammalari Muqaddas Ruhga to‘lib, Uning berayotgan bashorati bilan yangi tillarda gapira boshlashdi.
5O‘sha zamonda Quddusda falak ostidagi hamma ellardan kelgan dindor yahudiylar turar edi. 6Bu tovushni eshitganlarida, el-ulus bir joyga yalpi to‘planib keldi. Har biri o‘z shevasida gapirishayotganini eshitib, esankirab qoldi. 7Hamma hayratu taajjubga tushib, o‘zaro: “Bu gapirayotganlarning hammasi jalilalik emasmi? – deyishardi. 8– Qanday qilib har birimiz o‘z ona tilimizni eshityapmiz? 9Parfiyaliklar, midiyaliklar, elamliklar; Mesopotamiya, Yahudiya, Kappadokiya, Pont va Asiya yurtlarida yashovchilar, 10Frigiya, Pamfiliya, Misr va Liviyaning Kirineya atrofidagi yerlarda yashovchilar, Rimdan kelganlar, yahudiylar bilan yahudiy diniga kirganlar ham, 11kritliklar bilan arablar ham bizning tillarimizda Xudoning ulug‘ ishlari haqida gapirayotganlarini eshityapmiz”, – der edilar. 12Hamma dovdirab qolib, bir-biriga: “Bu qanday gap?” – deb taajjub izhor etardi. 13Boshqalari esa masxara qilib: “Ular musallas ichib mast bo‘lishibdi”, – deb aytishardi.
Havoriy Butrusning xutbasi
14Unda Butrus o‘n bir havoriy bilan birga oyoqqa qalqidi-da, ovozini balandlatib xaloyiqqa xitob qildi:
“Ey barcha yahudiylar va Quddusda yashovchilar, so‘zlarimga quloq solib, shuni bilib qo‘yinglar: 15Bu odamlar siz o‘ylagandek mast emaslar, chunki hozir ertalab soat to‘qqiz-ku![9] 16Bu voqea bilan Yo‘el payg‘ambarning azaldan karomat qilib aytganlari bajo kelmoqda. U aytgan edi:
17“Mana, oxirgi kunlarda voqe bo‘ladi,
– deydi Xudovand –
Men butun jonzod uzra O‘z Ruhimni yog‘diraman.
Sizning o‘g‘il-qizlaringiz bashorat qiladilar,
Yigitlaringiz vahiy ko‘radilar,
Mo‘ysafidlaringiz karomatli tush ko‘radilar.
18O‘sha kunlarda Men qulu cho‘rilarim ustiga
O‘z Ruhimni yog‘inday yuboraman,
Ular esa bashorat beradilar.
19Yuksaklikda, osmonda g‘aroyibot,
Tubanlikda, yer yuzida esa ajoyibot,
Qon, olov va pag‘a-pag‘a tutun barpo qilaman.
20Xudovandning ulug‘ va nurafshon kuni kelishidan avval,
Quyosh qorong‘ilikka, oy esa qonga aylanib ketadi.
21O‘shanda Xudovand ismini aytib chaqirgan
Har bir kishi najot topadi”.
22Ey Isroil erlari, bu so‘zlarni tinglanglar! Nosiralik[10] Iso – qilgan qudratli va ajoyib mo‘jizalari asosida Xudo tomonidan tasdiqlangan kishidir. Uning orangizda qilgan ishlarini o‘zlaringiz bilasizlar.
23Xudoning azaliy murod-maqsadi va cheksiz bilimiga ko‘ra qo‘lingizga topshirilgan o‘sha Odamni sizlar tutib, qonunsizlar qo‘li bilan xochga mixlatib o‘ldirdingizlar.
24Lekin Xudo o‘lim zanjirlarini uzib, Uni tiriltirdi, chunki o‘lim Uni ushlab turishi mumkin emas edi.
25Dovud
“Xudovandni doimo oldimda ko‘rdim.
U o‘ng tomonimda bo‘lgani uchun,
Men hech qachon ikkilanmadim.
26Shul bois yuragim quvonur,
Tilimdan shod-xurramlik to‘kilur,
Bundan so‘ng tanim umidvoru bexatar bo‘lur.
27Sen jonimni o‘liklar diyoriga tashlab ketmaysan,
Azizingning chirishni ko‘rishiga yo‘l qo‘ymaysan.
28Hayot yo‘llarini menga bildirib kelding,
O‘z huzuringda meni baxt-quvonchga to‘ydirasan”[11].
29Erlar, birodarlar! Sizlarga ulug‘ otamiz Dovud haqida ro‘y-rost gapirishimga ijozat berilsin: u ham o‘ldi, ham ko‘mildi va uning qabri bugungacha bizda bordir. 30U payg‘ambar bo‘lgani uchun bilar ediki, Xudo unga qasam ichib bergan va’dasi bo‘yicha o‘z urug‘idan bo‘lganlardan birini [Masih qilib, o‘limidan keyin tiriltirib] taxtiga o‘tirg‘izadi. 31U Masihning tirilishini oldindan ko‘rib, Uning joni o‘liklar diyoriga tashlanmasligi, jasadi esa chirishni ko‘rmasligi to‘g‘risida karomat qilgan edi. 32Ana bu Isoni Xudo tiriltirib qo‘ydi, biz hammamiz esa buning guvohlarimiz. 33U Xudoning qudrati bilan yuksaltirilgandan keyin, Ota Xudoning va’dasi bo‘yicha olgan Muqaddas Ruhni bizga yog‘inday yubordi. Hozir sizlar bu voqeani ko‘rib, eshitib turibsizlar. 34Dovud o‘zi osmonga chiqmagan bo‘lsa-da, shuni aytib ketgan:
“Xudovand mening Rabbimga dedi:
35Yovlaringni oyoqlaring ostiga yiqitmagunimcha,
Sen Mening o‘ng tomonimda o‘ltirib turgin”[12].
36Shunday qilib, butun Isroil ahli uzil-kesil bilsinki, sizlar xochga mixlagan bu Isoni Xudo – Rab va Masih qilib tayinladi”.
37Bu so‘zlarni eshitganlar yuraklariga o‘q qadalganday bo‘lishdi, Butrus va boshqa havoriylarga:
– Birodarlar, biz nima qilaylik? – deyishdi. 38Butrus ularga dedi:
– Tavba qilinglar va gunohlaringiz kechirilishi uchun har biringiz Iso Masih nomidan suvga cho‘mib imon keltiringlar. Shunday qilib, Muqaddas Ruh in’omini olasizlar. 39Chunki bizning Rabbimiz – Xudovand bu va’dani sizlar bilan farzandlaringiz va shuningdek, hamon uzoqlardan chorlamoqchi bo‘lgan hamma odamzod uchun bergan.
40Butrus boshqa ko‘p so‘zlar bilan tinglovchilarni ogohlantirib: “Bu buzuq nasldan xalos bo‘linglar!” – deb o‘tinar edi. 41Shunday qilib, uning so‘zini chin ko‘ngildan qabul qilganlar suvga cho‘mib imon keltirdilar. O‘sha kuni uch mingga yaqin jon jamoatga qo‘shildi. 42Ular havoriylarning ta’limotiga, hamdo‘stlikka, non sindirishga[13] va toat-ibodatlarga astoydil berilib borar edilar.
Imonlilar jamoatining birdamligi
43Har bir jonda xavotir bor edi. Havoriylar esa Quddusda ko‘p ajoyib va mo‘jizakor ishlar qilmoqda edilar. 44Butun imon topganlar hamjihat bo‘lib, hamma narsalari mushtarak edi. 45Mol-mulklarini sotib hammaga, har kimning ehtiyojiga qarab taqsimlab, yordamlashar edilar. 46Har kuni yakdillik bilan ma’badda[14] yig‘ilib turishar, uylarida esa non sindirib, shodlik va soddadillik bilan ovqatlanishardi. 47Xudoning hamdu sanosi ularning tilidan tushmas, butun xalqning ko‘nglini xushlardilar. Xudo esa kun sayin najot topganlarni imonlilar jamoatiga qo‘shib qo‘yar edi.
3–BOB
Shol tilanchini sog‘aytirish
1Bir kuni Butrus bilan Yuhanno ibodat mahali – soat uchda[15] birga ma’badga chiqayotgan edilar. 2U yerda onadan tug‘ma shol bo‘lgan birov ham bor edi. Bu odamni ma’badga kirayotganlardan sadaqa tilash uchun har kun ma’badning Go‘zal degan darvozasi yoniga keltirib qo‘yar edilar. 3U ma’badga kirib kelayotgan Butrus bilan Yuhannoni ko‘riboq, ulardan ham sadaqa so‘radi. 4Butrus bilan Yuhanno esa ko‘zlarini unga tikib:
– Bizlarga qara! – dedilar.
5U odam ulardan biron narsa olishni umid qilib, ularga diqqat bilan qarar edi. 6Butrus unga:
– Menda kumush va oltin yo‘q, ammo o‘zimda borini senga beraman: nosiralik Iso Masih nomidan senga aytaman, o‘rningdan turib yur! – dedi-yu, 7o‘ng qo‘lidan tutib, uni oyoqqa turg‘izdi. Birdaniga uning tizzalari bilan to‘piqlari mustahkamlanib qoldi. 8U dik etib oyoqqa turdi-da, yura boshladi. Xudoga hamd aytib, irg‘ib-sakrab yurganicha, ular bilan ma’badga kirdi.
9Butun xalq esa u odamning Xudoni qanday olqishlab borayotganini ko‘rdi. 10Ma’badning Go‘zal degan darvozasida sadaqa so‘rab o‘tiradigan odam buning o‘zi ekanini ular payqagach, u bilan yuz bergan mo‘jiza qarshisida g‘oyat ajablanib hayron qoldilar.
Havoriy Butrusning ikkinchi xutbasi
11Sog‘aygan shol Butrus bilan Yuhannoning oldidan ketmay turgani uchun, butun xalq hayron bo‘lib, ularning huzuriga yugurib keldi. U yer Sulaymon ravoqi edi.
12Butrus buni ko‘rib, xalqqa xitoban: “Ey Isroil erlari! – dedi. – Nima uchun bunga hayron bo‘lyapsizlar? Go‘yo bizlar o‘z qudratimiz yoki taqvodorligimiz bilan o‘sha kishini oyoqqa turg‘izganimizdek, bizlarga nega qarab turibsizlar? 13Mana, ota-bobolarimizning Xudosi, Ibrohim, Is’hoq va Yoqubning Xudosi O‘zining O‘g‘loni[16] Isoni yuksaltirib, shon-sharafga sazovor qilgan. Sizlar esa Uning xoinlari bo‘ldingizlar. Pilat[17] Uni qo‘yib yuborishga qaror qilganda, Pilatning oldida Uni rad qildingizlar. 14Qotil odamning sizlarga baxsh etilishini so‘rab, muqaddas va solih Bo‘lganni rad qildingizlar. 15Ha, Hayot Sohibini o‘ldirdingizlar. Biroq Xudo Uni tiriltirdi va biz bunga guvohmiz. 16Bu sizlar ko‘rgan va bilgan odam esa Isoning ismi haqi, Uning ismiga ishonish sababli oldingizda soppa-sog‘ turibdi. Hammangizning ko‘z o‘ngingizda bu odamga shifo bergan narsa – Iso nomidan qilingan e’tiqoddir.
17Endi birodarlar, boshliqlaringiz kabi sizlar ham bu ishni bilmasdan qilganingizni bilaman. 18Xudo-ku barcha payg‘ambarlar og‘zi ila Masihning azob chekishini oldindan xabar qilgan edi va O‘z so‘zini ana shu yo‘sinda bajo keltirdi. 19Shunday qilib, gunohlaringizning o‘chirilishi uchun tavba qilinglar va Xudoga iltijo etinglar, 20toki Xudo sizlarga farog‘at kunlarini baxsh etsin va azaldan tayinlagan Iso Masihni oldingizga yuborsin. 21Garchi, Xudo qadimdan beri muqaddas payg‘ambarlar og‘zi bilan bildirgan borliqni tuzatish vaqti bo‘lmagunga qadar, U osmonda qolishi kerakdir.
22Muso payg‘ambar ota-bobolarimizga gapirib degan: “Rabbingiz bo‘lgan Xudovand sizlarga birodarlaringiz orasidan men kabi bir Payg‘ambar zohir qilgay. Butun ishlarda sizlarga nimaiki gapirsa, Unga quloq solingizlar. 23O‘sha Payg‘ambarga quloq solmagan har bir jon o‘z xalqi orasidan qirib tashlangay”.
24Shuningdek, Shomuil payg‘ambardan boshlab, undan keyin gapirgan butun payg‘ambarlar ham bu kunlarga qarata bashorat qilganlar. 25Sizlar esa payg‘ambarlar vorislari[18], Xudo ota-bobolaringiz bilan qilgan ahdning vorislarisizlar. Xudo: “Yer yuzidagi barcha xalqlar sening naslingdan baraka topadilar”, – deb Ibrohim bilan ahd tuzgan edi. 26Shunday qilib, Xudo har biringizni yovuz ishlaringizdan qaytarib, barakali qilay, deb O‘zining O‘g‘loni Isoni tiriltirdi va birinchi galda sizlarga yubordi”.
4–BOB
Butrus bilan Yuhanno qamoqda
1Butrus bilan Yuhanno xalqqa gapirib turganda, ruhoniylar, ma’bad mirshabboshisi hamda sadduqiy[19] mazhabidan bo‘lganlar ularning ustiga bostirib keldilar. 2Ular Isoni ibrat qilib ko‘rsatib, o‘liklarning tirilishi haqida xalqqa ta’lim berayotganlari uchun, din peshvolari juda achchiqlangan edilar. 3Butrus bilan Yuhannoni ushladilar va endi vaqt kech bo‘ldi, deb ertagacha ularni qamoqxonada qoldirdilar. 4So‘zni eshitganlarning ko‘plari esa imon keltirdilar; bu odamlarning soni besh mingga yaqin edi.
5Ertasi kuni yahudiylarning boshliqlari, oqsoqollari va ulamolariQuddusda to‘plandilar. 6Oliy ruhoniy Hanan, Kayafa, Yuhanno, Iskandar va oliy ruhoniy avlodidan bo‘lgan boshqalarning hammasi shu yerda edilar. 7Ikkala havoriyni o‘rtada turg‘izib: “Sizlar qanday vakolat bilan va kimning nomidan buni qildingizlar?” – deb so‘rashdi ulardan.
8Muqaddas Ruhga to‘lgan Butrus ularga dedi: “Ey xalqning rahnamolari, Isroilning oqsoqollari!
9Agar bugun bir xasta odamga qilingan ezgu ish, uning qanday shifo topgani haqida bizdan javob talab qilayotgan bo‘lsangiz,
10unda hammangizga – butun Isroil xalqiga ma’lum bo‘lsinki, sizlar xochga mixlab qo‘ygan va Xudo esa tiriltirgan nosiralik Iso Masih ismi haqi bu odam qarshingizda soppa-sog‘ turibdi.
11Bu Iso –
13Ruhoniylar Butrus va Yuhannoning bu jasoratini ko‘rib va ular o‘qimagan, oddiygina odamlar ekanlarini bilib, juda hayron qoldilar. Ularning Iso bilan birga bo‘lganliklarini payqab oldilar. 14Shifo topgan odamning ham ular bilan birga turganini ko‘rib, ularga qarshi hech narsa ayta olmadilar. 15Ularga kengashdan tashqariga chiqib ketishni buyurib, so‘ngra o‘zaro muhokama qilishga tushdilar. 16“Bu odamlarni nima qilishimiz kerak? Ularning qo‘li bilan ochiqdan-ochiq bir mo‘jiza qilinganini butun Quddus ahli bilib oldi-ku! Bizlar buni rad qilolmaymiz. 17Lekin xalq orasida bu gap yana ko‘proq yoyilmasligi uchun ularga do‘q uramiz, yana tag‘in bu ism to‘g‘risida boshqa hech kimga so‘zlamasinlar”, – deyishdi.
18So‘ngra ularni chaqirib, Iso nomini tilga olib mutlaqo ta’lim bermanglar, deb buyurdilar. 19Lekin Butrus va Yuhanno ularga javob berib: “O‘zlaringiz qaror qilinglar, Xudodan ko‘ra ko‘proq sizlarga quloq solishimiz Xudo oldida to‘g‘ri bo‘ladimi? 20Biz ko‘rgan-eshitganlarimizni aytmay turolmaymiz”, – deyishdi.
21-22Kengash a’zolari jazo berish uchun hech qanday asos topolmagach, ularga yana bir do‘q urib, qo‘yib yubordilar. Mo‘jiza natijasida shifo topgan odam qirq yoshdan oshganini butun xalq bilib, yuz bergan voqea uchun Xudoga hamdu sano aytishar edi.
Imonlilar jamoatining ibodati
23Butrus bilan Yuhanno ozodlikka chiqarilgandan keyin, o‘rtoqlarining qoshiga borib, oliy ruhoniylar bilan oqsoqollarning barcha aytganlarini so‘zlab berdilar. 24Ular buni eshitgach, bir ovozdan Xudoga nido qilib dedilar:
“Ey bizning Egamiz, yeru osmon, dengiz va ularning ichidagi hamma narsalarni yaratgan Xudo! 25Sen MuqaddasRuh orqali O‘z quling – otamiz Dovud og‘zi ila degansan:
“Millatlar nega isyon ko‘taryaptilar?
Xalqlar nega behuda qasd qilmoqdalar?
26Dunyo podshohlari va hukmdorlari bosh ko‘tarib,
Xudovand va Uning Masihiga qarshi til biriktirdilar”[21].
27Haqiqatan ham, Hirod bilan Po‘ntiy Pilat bu shaharda Isroil xalqi va boshqa xalqlar bilan til biriktirib, Sen Masih deb tayinlagan azizu muqaddas O‘g‘loning[22]Isoga qarshi qo‘l ko‘tarishdi. 28Sen O‘z qudrating va xohishing bilan avvaldan belgilagan ishlarning hammasini bajarishdi. 29Endi, yo Rabbiy, ularning do‘q-po‘pisalariga qara, Sening so‘zingni to‘la jasorat bilan aytish quvvatini shu qullaringga ehson ayla. 30Aziz O‘g‘loning Iso ismi bilan odamlarga shifo berish va turli alomatlar, mo‘jizalar yaratish uchun qo‘lingni uzatgin!”
31Ibodat qilib bo‘lgach, ular yig‘ilib turgan joy silkinib ketdi. Hammalari Muqaddas Ruhga to‘lib, Xudoning so‘zini jasorat bilan gapira boshladilar.
Imonlilar jamoatining mushtarak hayoti
32Inonganlarning jamoati bir jon, bir tan edi. Hech biri mulkidan biron narsani meniki demas edi, hamma narsani umumiy deb bilishar edi. 33Havoriylar esa Rabbimiz Iso Masih qayta tirildi, deb juda ta’sirchan tarzda guvohlik berishar edi. Xudoning buyuk inoyati barchada namoyon bo‘layotgan edi. 34Oralarida muhtoj kishi yo‘q edi. Chunki yerlari yoki uy-joylari bor bo‘lganlarning hammasi mulklarini sotar, evaziga olgan pullarini keltirib, 35havoriylarning ixtiyoriga topshirardilar. Shu yo‘sinda pul har biriga ehtiyojiga ko‘ra taqsimlanar edi.
36Shular kabi Yusuf ismli, levitlar avlodiga mansub kiprlik bir kishi bor edi. Havoriylar unga Barnabo, ya’ni “dalda beruvchi” degan nom berishgan edi. 37U o‘z yerini sotib, pulini havoriylarning ixtiyoriga topshirdi.
5–BOB
Hananiya bilan Saffira
1Yana Hananiya degan bir kishi bilan xotini Saffira bor edilar. Bu kishi bir yerni sotib, 2xotinining roziligi bilan o‘sha puldan bir qismini olib yashirdi, bir qismini esa keltirib havoriylarning ixtiyoriga topshirdi.
3Butrus unga dedi:
– Ey Hananiya, nega endi sen shaytonga yuragingni boy berib, Muqaddas Ruhga yolg‘on gapirding, yerning pulidan bir qismini olib yashirding? 4Sotishdan oldin u seniki emasmidi? Sotilgandan keyin ham puli sening hukmingda emasmidi? Nima uchun dilingda bunday niyat qilding? Sen odamlarga emas, balki Xudoga yolg‘on gapirding.
5Hananiya bu so‘zlarni eshitishi bilanoq yerga yiqilib jon berdi. Buni eshitganlarning hammasini qattiq dahshat qopladi. 6Yigitlar o‘likni kafanlashga kirishdilar va tashqariga chiqarib ko‘mdilar.
7Bundan qariyb uch soat keyin, bo‘lib o‘tgan voqeadan xabarsiz Hananiyaning xotini ham kirib keldi. 8Butrus burilib, undan so‘radi:
– Menga aytgin, yerni shunchaga sotdingizlarmi?
– Ha, shunchaga, – dedi ayol. 9Butrus:
– Nega sizlar Tangri Ruhini sinab ko‘rishga kelishdingizlar? Mana, eringni ko‘mganlar eshikdan kirishyapti. Endi seni ham tashqariga olib chiqishadi, – dedi.
10Shu ondayoq ayol Butrusning oyoqlariga yiqilib, jon berdi. Yigitlar ichkariga kirib, uni o‘lib yotgan holda ko‘rdilar. O‘ligini tashqariga olib chiqib, erining yoniga ko‘mdilar.
11Bu voqealarni eshitgan butun imonlilar jamoati va boshqa hammani qattiq dahshat qopladi.
Shifolar, mo‘jizalar
12Xalq orasida havoriylarning qo‘llari bilan ko‘p ajoyib va mo‘jizali ishlar sodir bo‘lar edi. Hamma imonlilar yakdillik bilan Sulaymon ravoqida yig‘ilib turdilar. 13Xalq sharaflayotgan bo‘lsa-da, ammo tashqaridan hech kim ular bilan qo‘shilishga jur’at eta olmas edi. 14Shunga qaramay, Isoni Rabbim deb tan olib, jamoatga qo‘shilgan erkak va ayollarning soni tobora ortib borar edi. 15Butrus o‘tib ketayotganda, hech bo‘lmasa uning soyasi ba’zilar ustiga tushsin deb, xastalarni ko‘chalarga chiqazib, zambil va karavotlarga yotqizib qo‘yishar edi. 16Tevarakdagi shaharlar aholisi ham Quddusga ko‘plashib kelib, o‘zlarining kasal va yomon ruhlardan qiynalgan odamlarini keltirar edilar. Qiynalganlarning hammasi esa shifo topar edilar.
Havoriylar quvg‘in ostida
17Shuning ketidan oliy ruhoniy va uning sadduqiy mazhabidagi barcha maslakdoshlarining g‘ashligi keldi.
18Havoriylarni qo‘lga olib, davlat qamoqxonasiga tashladilar.
19Lekin Xudovandning farishtasi kechasi zindonning eshiklarini ochib, ularni tashqariga chiqarib qo‘ydi.
20“Boringlar, ma’badga chiqib, bu
Shu paytda oliy ruhoniy va u bilan birga bo‘lganlar kelib, Isroil o‘g‘illarining oqsoqollar majmui bo‘lgan Oliy Kengashni yig‘ilishga chaqirdilar, havoriylarni keltirish uchun zindonga odam yubordilar. 22Lekin xizmatkorlar borib, zindonda ularni topmay, qaytib kelib:
23– Biz qamoqxonani butun ehtiyotkorlik bilan qulflangan va qorovullarni eshiklar oldida turgan holda ko‘rdik. Lekin ochib qaraganimizda, ichkarida hech kimni topmadik, – degan xabarni berdilar.
24Ma’bad mirshabboshisi va barcha oliy ruhoniylar bu so‘zlarni eshitib, hayron bo‘lishdi. “Bu nima bo‘lishi mumkin?” deb o‘ylanib qoldilar. 25O‘sha paytda bir odam xabar olib kelib:
– Mana, sizlar zindonga tashlagan odamlar ma’badda xalqqa ta’lim berib yurishibdi, – dedi. 26Mirshabboshi xizmatchilari bilan birga borib, ularni olib keltirdi. Xalq bizlarni toshbo‘ron qilar, deb qo‘rqqanlari uchun ularga zo‘rlik ishlatmadilar.
27Havoriylarni olib kelib, Oliy Kengash huzurida turg‘izib qo‘yishdi. Oliy ruhoniy ularni so‘roq qildi:
28– Bu ism asosida ta’lim bermanglar, deb sizlarga qattiq taqiq qilmaganmidik? Mana, ta’limotingiz bilan Quddusni to‘ldirib yubordingizlar va bu Odamning qonini bizning bo‘ynimizga tushirmoqchisizlar, – dedi. 29Butrus va boshqa havoriylar bunga javoban:
– Odamlardan ko‘ra Xudoga ko‘proq itoat qilish kerak. 30Sizlar yog‘ochga osib o‘ldirgan Isoni ota-bobolarimizning Xudosi tiriltirib qo‘ydi. 31Isroil xalqi gunoh qilishdan qaytib kechirim topsin, deb Xudo Isoni yuksaltirib, O‘zining o‘ng tomoniga o‘tqazib, Sarvar va Xaloskor qilib qo‘ydi. 32Bizlar bu ishlarning guvohlarimiz. Shuningdek, Xudoga itoat qilganlarga nasib bo‘ladigan MuqaddasRuh ham guvohlik qilmoqda, – dedilar.
Gamalielning dono maslahati
33Kengash a’zolari buni eshitgach, qattiq g‘azablanib havoriylarni o‘ldirishga qasd qildilar. 34Lekin farziy mazhabidagi bir Tavrot tafsirchisi, butun xalqning hurmatini qozongan Gamaliel ismli bir kishi Kengashda o‘rnidan turib, havoriylarni qisqa vaqtga tashqariga chiqazib turishni buyurdi. 35So‘ng Kengash a’zolariga xitob qildi:
“Ey Isroil erlari, bu odamlardan ehtiyot bo‘linglar! Sizlar nima qilmoqchisizlar? 36Mana, bundan oldin o‘zini bir buyuk kishidek ko‘rsatgan Fevda paydo bo‘ldi-ku, unga esa qariyb to‘rt yuz kishi qo‘shildi. U o‘ldirildi, unga qo‘shilganlarning hammasi esa tarqab, yo‘qolib ketishdi. 37Undan keyin, aholini ro‘yxatga olish o‘tkazilgan vaqtda jalilalik Yahudo paydo bo‘lib, ancha xalqni orqasidan ergashtirib bordi. Lekin u ham halok bo‘ldi va unga ergashganlarning barchasi tarqab ketishdi. 38Endi sizlar bu odamlardan qo‘l tortinglar, deyman, ularni qo‘yib yuboringlar! Chunki agar bu qilingan tashabbus, bu harakat inson ishi bo‘lsa, vayron bo‘ladi. 39Lekin agar Xudodan bo‘lsa, sizlar uni buzolmaysizlar. Yana siz ham Xudoga qarshi urush qilganlardan bo‘lib qolmanglar!”
40Kengash a’zolari Gamalielning maslahatiga ko‘nishdi. Havoriylarni chaqirib, ularni kaltaklashga buyurishdi. So‘ng Iso nomidan so‘zlashlarini taqiqlab, ularni qo‘yib yuborishdi. 41Havoriylar esa, Rabbimiz Iso nomi uchun haqoratga sazovor bo‘ldik, deb quvonib, Kengashdan chiqib ketishdi. 42Ular har kuni ma’badda va xonadonlarda ta’lim berish, Iso Masih haqidagi Xushxabarni yoyishdan tinmas edilar.
6–BOB
Yetti vazifadorni tanlash
1Iso shogirdlari ko‘payib borayotgan o‘sha kunlarda yunon tilida so‘zlashuvchi yahudiylar orasidan yerli yahudiylarga qarshi norozilik yuz berdi, chunki kundalik ehtiyojlarini ulashib berayotganda, ularning beva ayollari e’tiborsiz qolardilar. 2Ana shu sababli, o‘n ikki havoriy Iso shogirdlarining jamini chaqirib, bunday dedilar:
“Biz Xudoning kalomini yoyish ishini chetda qoldirib, dasturxonga xizmat qilishimiz yaxshi emas. 3Ey birodarlar, endi sinalgan hamda Muqaddas Ruh va hikmatga to‘lib-toshgan yetti kishini orangizdan tanlab olinglar; ularni bu xizmatga tayin etamiz. 4Bizlar esa doimo ibodatga berilib, Xudo kalomini yoyish xizmatida mashg‘ul bo‘laylik”.
5Bu taklif butun jamoatga ma’qul tushdi. Imoni komil va Muqaddas Ruhga to‘lgan Stefan ismli odamni, shuningdek, Filip, Proxor, Nikanor, Timon, Parmen va yahudiy diniga kirgan antioxiyalik Nikolayni sayladilar. 6Ularni havoriylar oldiga turg‘izib qo‘ydilar. Havoriylar esa ularning boshiga qo‘llarini qo‘yib duo qildilar.
7Shunday qilib, Xudoning kalomi yoyilgan sari, Quddusdagi Iso shogirdlarining soni nihoyatda ko‘payib borar edi. Ayniqsa, ruhoniylardan ko‘pchilik imonga bo‘ysunishar edi.
Stefanni qo‘lga olish
8Bu payt imoni komil[23] va ilohiy qudratga to‘lgan Stefan xalq orasida buyuk va ajoyib mo‘jizalar ko‘rsatar edi. 9Erkinlar Sinagogasi degan yahudiy jamoasidan ba’zilari, shuningdek, Kirineya, Iskandariya, Kilikiya va Asiyadan bo‘lgan bir qancha kishilar Stefan bilan bahsga kirishdilar. 10Biroq uning so‘zidagi hikmat va Ruhga qarshi turolmadilar. 11Shunda ba’zi odamlarni gijgijlab: “Buning Muso va Xudoga qarshi kufr so‘zlari aytganini eshitdik”, – deb aytishga ko‘ndirdilar. 12El-xalqni va oqsoqollar bilan ulamolarni qo‘zg‘ab, Stefanga hujum qilishdi-yu, uni tutib olib, Oliy Kengashning qoshiga sudrab kelishdi. 13Soxta guvohlarni yollab, ularga bunday degizdilar: “Bu odam hadeb shu muqaddas ma’bad va Tavrotni yomonlab yuribdi-ku. 14Nosiralik Iso bu joyni xarob qiladi va Musoning bizlarga bergan urf-odatlarni o‘zgartiradi, deb aytganini eshitdik”.
15Shu payt Oliy Kengashda o‘tirganlarning hammasi Stefanga tikilib qarab, uning yuzi bir farishtaning yuziga o‘xshab qolganini ko‘rishdi.
7–BOB
Stefanning himoya nutqi
1Oliy ruhoniy Stefandan: “Bu so‘zlar rostmi?” – deb so‘radi. 2Stefan so‘z boshladi:
“Ey erlar, birodarlar va otalar, tinglanglar! Otamiz Ibrohim Horon shahriga ko‘chib o‘rnashishidan avval, hali Mesopotamiyada bo‘lganda, ulug‘vor Xudovand unga zohir bo‘lib: 3“O‘z yeringdan, ona yurtingdan chiqib, Men senga ko‘rsatadigan yerga ket”, – degan edi.
4O‘shanda Ibrohim xaldeylarning yurtidan chiqib, Horon shahrida istiqomat qildi. Otasi o‘lgandan keyin, u yerdan sizlar yashayotgan bu yerga Xudo uni ko‘chirdi. 5Bu yerda unga oyoq qo‘yadigan biron parcha yerni bermadi. Lekin hali uning bolasi yo‘q ekan, Xudo bu yurtni unga va uning zurriyotiga mulk qilib berishni va’da etdi. 6Xudo uning zurriyoti begona yurtda g‘ariblarcha yashab, to‘rt yuz yil qul bo‘lib jabr-zulm ko‘rajagini bildirdi. 7“Ularni qul qilib olgan xalqni esa Men hukm qilaman. Shundan keyin ular u yerdan chiqib, bu yerda Menga xizmat qiladilar”, – dedi Xudo.
8So‘ngra ularga sunnat ahdini[24] berdi. Ibrohim esa Is’hoq ismli o‘g‘il ko‘rib, uni sakkiz kunligida sunnat qildi. Is’hoq ham Yoqub bilan, Yoqub esa o‘n ikki qabilamiz otalari bilan shunday yo‘l tutdi.
9Otalar g‘arazga to‘lib, Yusufni Misrga sotdilar. Lekin Xudo u bilan birga edi. 10Xudo Yusufni butun qayg‘ularidan xalos qilib, unga hikmat berdi, uni Misr podshohi Fir’avnning himmatiga sazovor etdi. Fir’avn uni Misr va butun saroyi ustidan hokim qilib qo‘ydi.
11Undan so‘ng butun Misr va Kan’on o‘lkalari bo‘ylab qahatchilik yuz berdi-yu, buyuk qayg‘u davri boshlandi. Otalarimiz oziq-ovqat topmaydigan bo‘lishdi. 12Yoqub Misrda bug‘doy borligini eshitib, birinchi galda otalarimizni u yerga jo‘natdi. 13Ikkinchi gal borganlarida esa, Yusuf aka-ukalariga o‘zini tanitib qo‘ydi. Shu yo‘sinda Yusufning avlodi Fir’avnga ma’lum bo‘lib qoldi. 14Yusuf ham xabar yuborib, otasi Yoqubni va yetmish besh nafardan iborat butun urug‘-aymog‘ini chaqirtirib oldi. 15Yoqub Misrga bordi. O‘zi va otalarimiz u yerda qazo qildilar. 16So‘ngra jasadlari Shakam shahriga keltirilib, shakamlik Hamo‘r o‘g‘illaridan Ibrohimning kumush pulga sotib olgan maqbarasiga dafn etildilar.
17Xudo Ibrohimga bergan qasamli va’dasini bajo keltirish vaqti yaqinlashganda, Isroil xalqi Misrda unib-o‘sib ko‘paygan edi. 18U vaqt Misrda Yusufni tanimagan boshqa bir podshoh taxtga chiqdi. 19Bu podshoh avlodimizga qarshi nayrang ishlatdi, ota-bobolarimizga jabr-jafo o‘tkazdi. Go‘daklarini tashlab, ularni o‘limga mahkum etishga majbur qildi.
20Shu vaqtda Xudo juda go‘zal qilib yaratgan Muso tug‘ildi. U uch oy otasining uyida boqildi. 21Tashlab ketilgandan so‘ng, Fir’avnning qizi uni topib olib, o‘z o‘g‘li kabi tarbiya qildi. 22Musoga misrliklarning hamma hikmati o‘rgatilib, u so‘zda va ishda mahoratli bo‘ldi.
23Muso qirq yoshga to‘lganda, uning yuragida birodarlari – Isroil o‘g‘illarini ko‘rish orzusi tug‘ildi. 24Ozor tortayotgan bir odamni ko‘rganda, uning tarafini olib, misrlikni o‘ldirdi, ranjiganning o‘chini oldi. 25“Xudo men orqali ularga najot berishini birodarlarim tushunar”, deb o‘ylagan edi. Lekin ular tushunmadi.
26Ertasi kuni Muso urishayotganlarni ko‘rib qoldi. Ularni yarashishga undab:
– Sizlar birodarsizlar; nega bir-birovlaringizga ozor beryapsizlar? – dedi. 27Lekin birodariga ozor berayotgan odam Musoni itarib:
– Kim seni ustimizga boshliq va qozi qilib qo‘ydi? 28Kecha misrlikni o‘ldirganing kabi meni ham o‘ldirmoqchimisan? – dedi.
29Bu so‘zlarni eshitib, Muso qochib ketdi. Midyon[25] diyorida musofir bo‘lib yashab, u yerda ikki o‘g‘il ko‘rdi.
30Qirq yil to‘lgandan keyin, Sinay tog‘i sahrosida yonayotgan butaning alangasi ichidan Musoga Xudovandning farishtasi zohir bo‘ldi. 31Muso bu manzarani ko‘rib hayratda qoldi. Qarash uchun yaqinlashganda, Xudovand unga xitob qilib: 32“Men otalaringning Xudosiman, Ibrohim, Is’hoq va Yoqubning Xudosiman”, – dedi. Muso esa qo‘rquvdan titrab, qarashga jur’at eta olmas edi.
33“Oyoq kiyimlaringni yechib qo‘y, chunki sen turgan joy muqaddas yerdir, – dedi unga Xudovand. 34– Men Misrda bo‘lgan xalqimning musibatini ko‘rib, nolasini eshitdim va ularni xalos qilish uchun osmondan tushdim. Endi bor, Men seni Misrga yuboraman”.
35Odamlar: “Seni kim boshliq va qozi qilib qo‘ydi?” – deb rad etganlari ana shu Muso edi. Butada Musoga zohir bo‘lgan farishta orqali Xudo Musoni boshliq va xaloskor qilib yubordi. 36Isroil xalqini Misr diyoridan chiqargan, u yerda, Qizil dengizda hamda qirq yil sahroda ajoyib mo‘jizalar yaratib yurgan o‘sha Muso edi. 37Bu orada Isroil o‘g‘illariga: “Rabbingiz – Xudovand sizlarga birodarlaringiz orasidan men kabi bir Payg‘ambar zohir qilgay, Unga quloq solingizlar”, – degan o‘sha Muso edi. 38Sahroda Xudoning ummati oldida bo‘lgan, Sinay tog‘ida farishtaning huzurida hamda ota-bobolarimiz huzurida turgan o‘sha Muso edi. Farishta bizga yetkazish uchun Musoga hayotbaxsh kalomlar bergan edi.
39Ammo ota-bobolarimiz unga bo‘ysunishni istamay, rad qilishdi, ko‘ngillarini Misr tomon moyillantirishdi. 40Horunga[26]: “Bizlarga bosh bo‘ladigan xudolar yasa, chunki bizni Misr yeridan chiqargan Musoga nima bo‘lganini bilmaymiz”, – deyishdi.
41O‘sha kunlarda bir buzoqni yasadilar. Butga qurbonlik so‘yib, o‘z qo‘llari yaratganidan quvonib ketdilar. 42Xudo esa ulardan yuz o‘girib, osmon jismlariga topinishga ularni topshirib qo‘ydi. Payg‘ambarlarning kitobida yozilganidek:
“Ey Isroil xonadoni!
Qirq yil sahroda kezganlaringizda,
Qurbonliklar so‘yib, Menga tasadduq berdingizmikin?
43Sizlar-ku ilohingiz Malukning[27] chodirini,
Xudoyingiz Kayvonning[28] yulduzini ko‘tarib yurdingizlar.
O‘zlaringizga but timsollarini yasab,
Ularga sig‘inib sajda qildingizlar.
Shu sababli Men sizlarni Bobildan nariga surgun qilaman”.
44Sahroda otalarimizning shahodat chodiri[29] bor edi. Bu chodir xuddi Xudoning Musoga buyurgan tasvirida yasalgan edi.
45Chodirni qabul qilgan otalarimiz Nabi Yasu bilan birga yurishdi. Xudo quvgan xalqlarning mol-mulkini egallab olgan sayin, chodirni o‘zlari bilan olib borishardi. Dovudning kunlariga qadar chodir oralarida qoldi.
46Xudoning mehrini qozongan Dovud: “Yoqubning Xudosiga bir maskan qurib beray”, – deb orzumand bo‘ldi.
47Nihoyat
48Shunga qaramasdan, Xudoyi Taolo inson qo‘li bilan qurilgan ma’badlarda yashamaydi. U payg‘ambar og‘zi ila aytganki:
49“Osmon – Mening taxtim,
Yer esa – poyandozim ekan,
Sizlar Menga qanday uy qurasizlar?
– deb aytadi Xudovand, –
Yoki Mening orom topishim uchun
Qanday maskan bor ekan?
50Bularning hammasini yaratgan
Mening qo‘lim emasmi?”
51Ey ensasi qotganlar! Yuragi va quloqlari sunnat bo‘lmaganlar[30]! Otalaringiz kabi sizlar ham doimo Muqaddas Ruhga qarshi turasizlar. 52Otalaringiz payg‘ambarlardan qaysi birini quvg‘in qilishmagan? Solih Kishining[31] kelishini bashorat qilib aytganlarni ham o‘ldirishgan-ku. Sizlar ham endi O‘shaning xoinlari va qotillari bo‘lib qoldingizlar. 53Sizlar Ilohiy Qonunni farishtalar buyrug‘i bilan olib, o‘sha Qonunga rioya qilganingiz yo‘q!”
Stefanni toshbo‘ron qilish
54Kengash a’zolari bu so‘zlarni eshitgach, quturib jo‘shib, Stefanga qarshi tishlarini g‘ijirlatdilar. 55Muqaddas Ruhga to‘lgan Stefan esa osmonga tikilib qarab, Xudoning ulug‘vorligini va Xudoning o‘ng tomonida turgan Isoni ko‘rdi. 56“Mana, men osmonning ochilib ketganini va Xudoning o‘ng tomonida turgan Inson O‘g‘lini[32] ko‘ryapman!” – dedi.
57Ular bo‘lsa quloqlarini bekitib, ovozlari boricha qichqirib, hammalari Stefan ustiga yopirildi. 58Uni shahardan tashqariga sudrab chiqib, toshbo‘ron qilishdi. Unga qarshi guvohlikka o‘tganlar esa kiyimlarini Shoul degan bir yigitning poyiga qo‘yishdi. 59Stefanni toshbo‘ron qilayotganlarida, u ibodat qilib: “Yo Rabbim Iso, ruhimni qabul qilgin!” – dedi. 60Oxiri tiz cho‘kib, baland ovoz bilan xitob qildi: “Yo Rabbiy, bu gunohni ularga qo‘yma!”
Shuni aytib, jon berdi.
8–BOB
Quvg‘in keskinlashmoqda
1Stefanning o‘ldirilishini Shoul ma’qullagan edi. O‘sha kunning o‘zida Quddusdagiimonlilar jamoatiga qarshi keskin quvg‘in davri boshlandi. Havoriylardan boshqa hamma Yahudiya va Samariyaning har xil joylariga tarqab ketdilar. 2Ba’zi dindor odamlar Stefanni ko‘mib, u uchun katta yig‘i qildilar. 3Shoul esa imonlilar jamoatini talon-taroj qilar edi. Uyma-uy yurib, erkakmi, xotinmi, hammani sudrab qamoqxonaga berar edi.
Samariyada Filip va sehrgar Simun
4Shu orada tarqalib ketganlar InjilXushxabarini targ‘ib qilib yurishdi. 5Filip Samariya shahriga kelib, uning ahliga Masihni targ‘ib qildi. 6Filipning so‘zini tinglashib va qilayotgan mo‘jizalarini ko‘rishib, butun xalq unga quloq soldi. 7Chunki yomon ruhlarga giriftor bo‘lgan ko‘p kishilardan ruhlar baland ovoz bilan baqirib chiqar, anchagina sholu cho‘loqlar esa shifo topardi. 8Shunday qilib, u shaharga katta xursandchilik keldi.
9Samariya shahrida sehrgarlik qilgan, o‘zini buyuk bir odam qilib ko‘rsatib, shahar aholisini hayratda qoldirib kelayotgan Simun ismli bir kishi bor edi. 10Kattayu kichik hamma unga quloq osib: “Bu Xudoning buyuk qudrati!” – deb aytar edi. 11Simun ancha vaqtdan beri o‘zining sehr-jodu ishlari bilan xalqni hayratda qoldirib kelgani uchun, hamma unga quloq berishar edi. 12Lekin Xudoning Shohligi va Iso Masih to‘g‘risidagi Xushxabarni keltirgan Filipni tinglashib, ko‘p erkak va xotin uning so‘ziga ishondi va suvga cho‘mib imon keltirdi. 13Simunning o‘zi ham ishonib, suvda imon keltirdi. U Filipning qilayotgan ajoyib va qudratli mo‘jizalarini ko‘rgan sayin hayratga tushib, Filipdan ajralmaydigan bo‘lib qoldi.
14Quddusda qolgan havoriylar esa, samariyaliklar[33] ham Xudoning kalomini qabul qilibdi, deb eshitganlarida, Butrus bilan Yuhannoni ularning oldiga yuborishdi. 15Butrus bilan Yuhanno u yerga kelgach, samariyalik imonlilar Muqaddas Ruhni qabul qilishi uchun ibodat qilishdi. 16Chunki ularning birortasiga ham MuqaddasRuh tushmagan edi. Ular Isoni Rabbimiz deb tan olib, suvda imon keltirishgan edi, xolos. 17Havoriylar ularning boshiga qo‘l qo‘yishi bilanoq ular Muqaddas Ruhni qabul qilishdi.
18Havoriylarning qo‘l qo‘yishi bilan Muqaddas Ruh berilganini Simun ko‘rib, ularga pul keltirdi-da:
19– Menga ham bu qudratni beringlar, toki, kimning boshiga qo‘llarimni qo‘ysam, Muqaddas Ruhni qabul qiladigan bo‘lsin! – dedi. 20Lekin Butrus unga:
– Kumushing sen bilan birga halok bo‘lsin; sen Xudoning hadyasini pul bilan olish mumkin deb xayol qilding, – dedi. 21– Bu ishda sening na hissang bor va na qismating bor, chunki Xudo oldida yuraging to‘g‘ri emas. 22Endi bu yomonligingdan tavba qilib Xudoga yolvor, balki yuragingning niyatidan kechar. 23Chunki sening achchiq zardaga to‘lgan va yovuzlik zanjiriga bog‘langaningni ko‘ryapman.
24Simun bunga javoban:
– Men uchun sizlar Rabbingizga yolvorib sig‘ininglar, tag‘in aytganlaringizdan biri boshimga tushmasin! – dedi.
25Butrus bilan Yuhanno u yerda Xudoning kalomini va’z qilib, shahodat bergandan keyin, Samariyaning yana ko‘p qishloqlariga Xushxabarni yetkazib, Quddusga qaytib ketdilar.
Filip va habashistonlik amaldor
26Shu paytda Filipga Xudovandning farishtasi gapirib: “O‘rningdan tur va janub tomon, Quddusdan G‘azaga boradigan sahro yo‘liga bor!” – dedi. 27Filip esa yo‘lga ravona bo‘ldi.
O‘sha vaqtda Habashiston malikasi Kandakining vaziri, malikaning butun xazinalari mudiri bo‘lgan habashistonlik bir amaldor[34] o‘z vataniga qaytib ketayotgan edi. U Xudoga topinish uchun Quddusga borib kelgan, 28aravasida Isha’yo payg‘ambarning kitobini o‘qib o‘tirgan edi.
29Muqaddas Ruh Filipga: “Yaqinlashib bu aravaga hamroh bo‘lgin!” – dedi. 30Filip habashning oldiga chopib bordi. Uning Isha’yo payg‘ambarning kitobini o‘qib turganini eshitib:
– O‘qiyotganingni tushunyapsanmi? – deb so‘radi.
31– Menga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatuvchi bo‘lmasa, qanday tushuna olaman? – dedi habash. Filipdan o‘z yoniga chiqib o‘tirishni iltimos qildi. 32Uning Tavrotdan o‘qiyotgan joyi esa bu edi:
“U qo‘y kabi bo‘g‘izlashga yetaklandi.
Qo‘zi jun qirquvchisi oldida qanday indamay tursa,
U ham O‘z og‘zini ochmadi.
33U xo‘rlanib haqqoniyatdan mahrum bo‘ldi,
Yer yuzidagi umriga xotima berildi.
Uning nasl-nasabini kim zikr etur?”[35]
34Amaldor Filipga qarab:
– Sendan iltimos qilaman, payg‘ambar buni kim haqida aytyapti? O‘zi haqidami yoki boshqa kishi haqidami, menga ayt-chi, – dedi.
35Filip esa o‘sha oyatdan boshlab, Iso haqidagi Xushxabarni unga bayon qildi. 36Yo‘lda davom etib ketayotganlarida, suv bor bir joyga keldilar. Amaldor:
– Mana, suv! Mening cho‘mib imon keltirishimga nima to‘sqinlik qiladi? – dedi. 37[Filip unga:
– Agar butun qalbing bilan ishonsang bo‘ladi, – dedi. Amaldor:
– Iso Masih – Xudoning O‘g‘li deb ishonaman, – dedi.]
38O‘shanda aravani to‘xtatishga buyurib, Filip bilan amaldor ikkalasi ham suvga tushishdi, Filip amaldorni suvga cho‘mdirib imonga kiritdi. 39Ular suvdan chiqqach, Muqaddas Ruh [amaldorning ustiga tushib keldi va Xudovandning farishtasi] Filipni ko‘tarib ketdi. Amaldor boshqa uni ko‘rmadiyu, quvonib o‘z yo‘lida davom etdi.
40Filip Ashdod shahrida paydo bo‘ldi va Kesariyaga kelguncha yo‘l yurib, hamma shaharlarda Xushxabarni targ‘ib qildi.
9–BOB
Shoulning imon keltirishi
1Shoul hali ham Iso Masihning shogirdlariga qarshi qatlu qirg‘in tahdidlari bilan nafas olib yurar edi. U oliy ruhoniyning huzuriga borib, 2Damashq shahridagi yahudiyibodatxonalari uchun maktublar so‘radi. Bu ta’limotning izidan borayotgan kimsani topsa, u erkak yoki xotin bo‘lishidan qat’i nazar, kishanlab Quddusga keltirmoq niyatida edi. 3Yo‘li Damashqqa yaqinlashganda, to‘satdan osmondan tushgan nur uning atrofini yarqiratib yubordi. 4U yerga yiqilgan zahoti:
– Shoul, Shoul! Nega Meni quvg‘in qilyapsan? – degan ovozni eshitdi. 5Shoul:
– Yo Rabbiy, Sen kimsan? – dedi.
– Men sen quvg‘in qilayotgan Isoman. Nishga qarshi tepishing qiyin, – dedi U. 6Shoul vahimalanib, titroq bilan:
– Yo Rabbiy, nima qilishimni buyurasan? – dedi. Iso unga:
– Qani, o‘rningdan turib shaharga kir, unda nima qilishing kerakligi senga aytiladi, – dedi.
7Shoulning hamrohlari ovozni eshitib, lekin hech kimni ko‘rmasdan, qotib qolgandilar. 8Shoul yerdan turib ko‘zlarini ochganda, hech narsa ko‘rinmas edi. Uni qo‘lidan tutib, Damashq shahriga keltirdilar. 9Uch kungacha ko‘zlari ko‘rmay qoldi, na yedi va na ichdi.
10Damashq shahrida Hananiya degan Isoning shogirdi bor edi. Rabbimiz Iso vahiyda unga ko‘rinib:
– Ey Hananiya! – dedi.
– Labbay, Rabbim! – dedi u. 11Rab unga dedi:
– O‘rningdan tur va To‘g‘ri degan ko‘chaga borib, Yahudoning uyidagi Tars shaharlik Shoul ismli odamni so‘ragin. Shu mahalda u ibodat qilyapti. 12Vahiyda Hananiya ismli bir odam uning yoniga kelganini va ko‘zlari ochilishi uchun qo‘llarini uning boshiga qo‘yganini ko‘rdi.
13Hananiya javob berdi:
– Yo Rabbiy, bu odam Quddusda Sening azizlaringga qancha yomonlik qilgani haqida ko‘p odamlardan eshitdim. 14Bu yerda ham Sening ismingni aytganlarning hammasini tutqunga solish uchun oliy ruhoniylardan ijozat olibdi-ku, – dedi.
15Rabbimiz Iso unga shunday dedi:
– Sen boraver, mana bu odam Mening ismimni turli xalqlar, podshohlar va Isroil o‘g‘illari oldida ulug‘lash uchun tanlangan qurolimdir. 16Mening ismim uchun u qanchalar azob chekishi kerak ekanini O‘zim unga ko‘rsataman.
17Hananiya borib o‘sha uyga kirdi. Shoulning boshiga qo‘llarini qo‘yib:
– Birodarim Shoul! Kelayotgan yo‘lingda senga ko‘ringan Rabbimiz Iso, ko‘zlaring yana ko‘rishi va Muqaddas Ruhga to‘lishing uchun meni yubordi, – dedi.
18O‘sha zahoti Shoulning ko‘zlaridan parda tushganday bo‘lib, ko‘ra boshladi. O‘rnidan turiboq, suvga cho‘mib imon keltirdi. So‘ng ovqat yeb, quvvatga kirdi.
Shoulning joniga qasd
19Shoul bir necha kun Damashqdagi Iso shogirdlari bilan birga bo‘ldi. 20U darhol Iso Xudoning O‘g‘li ekani haqida yahudiy ibodatxonalarida targ‘ibot qila boshladi. 21Eshitganlar esa hayratda qolib: “Quddusda bu ismni aytganlarni qirib tashlagan, kishanlab oliy ruhoniylarga olib borish uchun bu yerga kelgan uning o‘zi emasmi?” – deb aytishardi. 22Shoul esa tobora nufuzini oshirib borardi. Isoning Masihligiga doir ishonarli dalillarni olg‘a surib, Damashqda turgan yahudiylarni dovdiratib qo‘yardi.
23Oradan necha kunlar o‘tib, nihoyat yahudiylar so‘z biriktirib, Shoulni o‘ldirishga qaror qilishdi. 24Uni o‘ldirish uchun kechayu kunduz shahar darvozalari oldida poylab turishar edi. Lekin ularning qasdi Shoulga ayon bo‘ldi. 25Kechasi shogirdlar uni savatga solib, devordan tushirib yuborishdi.
26Shoul Quddus shahriga yetib borgach, u yerdagi Iso shogirdlariga qo‘shilib, inoqlashishga urindi. Lekin uning Iso shogirdi bo‘lganiga hech kim ishonmay, undan qo‘rqishardi. 27O‘shanda Barnabo Shoulni havoriylarning huzuriga boshlab keldi va uning yo‘lda Isoni qanday ko‘rib, Iso unga nima deb so‘zlaganini, Damashqda Isoning nomi bilan qanday dovyuraklik bilan va’z aytganini ularga aytib berdi. 28Bundan keyin Shoul endi ular bilan birga yuradigan bo‘lib, Quddusda Rabbimiz Isoning nomi bilan qo‘rqmasdan targ‘ibot qilardi. 29Yunon tilida so‘zlashuvchi yahudiylar bilan ham suhbatlashib bahslashardi. Ular esa Shoulni o‘ldirish payiga tushdilar. 30Imonli birodarlari buni eshitgach, Shoulni Kesariyagacha kuzatib, Tarsga jo‘natishdi.
31Shunday qilib, Yahudiya, Jalila va Samariya yurtlari bo‘ylab imonlilar jamoati tinchlikka erishdi. Jamoat Xudodan qo‘rqib tobora rivoj topar, Muqaddas Ruhdan jasurlanib, son jihatdan ko‘payib borardi.
Sog‘aygan Yeney, tirilgan Tavita
32Bu orada Butrus hamma joylarni aylanib chiqib, Lo‘d shahrida turgan imonlilarning oldiga ham bordi. 33U yerda sakkiz yildan beri to‘shagidan turmagan Yeney ismli bir shol odamni ko‘rdi. 34Butrus unga:
– Yeney, Iso Masih senga shifo beryapti. O‘rningdan tur, ko‘rpa-to‘shagingni yig‘ib qo‘y! – dedi.
Yeney o‘sha zahoti o‘rnidan turib ketdi. 35Lo‘d shahri va Sharon dalasida yashaganlarning hammasi u kishining holini ko‘rdi-da, Isoni Rabbimiz deb tan olib, imon keltirdilar.
36Yaffada Isoning shogirdi bo‘lgan Tavita ismli bir ayol bor edi. Bu otning tarjimasi “ohu” demakdir. Bu ayol ixlosmandlik bilan xayrli ishlarga berilib, ko‘p sadaqa qilar edi. 37Xuddi o‘sha kunlarda u kasallanib o‘ldi. Uni yuvib, boloxonaga qo‘yishdi. 38Lo‘d shahri Yaffaga yaqin bo‘lgani uchun, Butrusning u yerda ekanini eshitib qolgan shogirdlar uning huzuriga ikki kishini yuborib: “Tezda bizning oldimizga kelgin!” – deb iltimos qilishdi.
39Butrus o‘rnidan qo‘zg‘alib, ular bilan birga ketdi. Uyga yetib kelgach, uni boloxonaga olib kirishdi. Butun bevalar uning yoniga to‘planib, dod-faryod qilar, Ohuning tirikligida tikkan ko‘ylak va jomalarini ko‘rsatishardi. 40Butrus esa hammani tashqariga chiqazgandan keyin, tiz cho‘kib ibodat qildi va jasadga qarab:
– Tavita, o‘rningdan tur! – dedi.
Shunda ayol ko‘zlarini ochdi-da, Butrusni ko‘rib, rostlanib o‘tirdi. 41Butrus qo‘lini uzatib, uni turg‘izib qo‘ydi. So‘ng imonlilar bilan beva ayollarni chaqirib, tirik holdagi ayolni ularga topshirdi.
42Bu hodisa butun Yaffaga ma’lum bo‘ldi va ko‘p odamlar imon keltirib, Isoni Rabbim deb tan oldilar. 43Butrus ancha vaqt Yaffada Simun ismli bir ko‘nchining uyida turdi.
10–BOB
Rimlik yuzboshi Korniliy ko‘rgan vahiy
1Kesariya shahrida Korniliy ismli bir odam bor edi. U “Italyan” degan polkda yuzboshi, 2butun xonadoni bilan Xudodan qo‘rqadigan dindor bir odam edi. Xalqqa ko‘pdan-ko‘p sadaqa berib, doimo Xudoga ibodat qilardi. 3Bir kuni tushdan so‘nggi soat uchlar[36] chamasida Xudoning bir farishtasi uning oldiga kelganini u vahiyda ochiq ko‘rdi. Farishta unga dedi:
– Korniliy!
4– Labbay, Hazrat? – dedi Korniliy unga vahima bilan tikilib.
Farishta dedi:
– Qilgan ibodatu sadaqalaring Xudo huzurida ijobat bo‘ldi. 5Endi Yaffaga odamlar yuborib, Butrus laqabli Simun degan kishini oldingga chaqirtir. 6U uyi dengiz bo‘yida bo‘lgan Simun ismli ko‘nchinikida mehmon bo‘lib turibdi. [Uning senga aytadigan so‘zlaridan o‘zing bilan butun xonadoning najot topasizlar.]
7Unga gapirgan farishta ketgandan so‘ng, Korniliy xizmatkorlaridan ikkisini va uning xususiy vazifadori bo‘lgan dindor bir askarni chaqirdi. 8Ularga hamma narsani tushuntirib, Yaffaga jo‘natdi.
Butrus ko‘rgan vahiy
9Ertasi kuni tush[37] chamasida, bu odamlar yo‘l yurib shaharga yaqinlasharkanlar, Butrus ibodat qilish uchun tomga chiqdi. 10U och qolganini his etib, ovqat yegisi keldi. Ovqatni tayyorlar ekanlar, u ruhlanib o‘zini yo‘qotdi. 11Osmon ochilib, katta ro‘molga o‘xshash bir idish to‘rt burchagidan osilgan holda pastga tushib kelayotganini ko‘rdi. 12Ro‘molning ichida yerga xos har xil to‘rt oyoqli va sudraluvchi hayvonlar hamda ko‘kda uchuvchi qushlar bor edi. 13Bir ovoz unga xitob qilib:
– Butrus, tur va so‘yib yegin! – dedi. 14Butrus:
– Aslo, yo Rabbim! Men mutlaqo iflos yoki harom narsa yegan emasman, – dedi.
15Yana ovoz ikkinchi marta unga eshitilib:
– Xudo halol deganini sen harom dema! – deb aytdi. 16Bu manzara uch marta takrorlandi. So‘ng idish yana osmonga ko‘tarildi.
17Butrus gangib qolgan edi. Men ko‘rgan vahiyning nima ma’nosi bor ekan, deb o‘ylab turganda, Korniliy tomonidan yuborilgan odamlar Simunning uyini surishtirib darvoza bo‘sag‘asida to‘xtab qolishdi. 18Ular ovozlarini balandlatib:
– Butrus laqabli Simun shu yerdami? – deb so‘rashdi.
19Butrus esa hanuz vahiyni o‘ylab, mulohazaga cho‘mib o‘tirardi. Muqaddas Ruh unga: “Mana, uch kishi seni izlayapti. 20O‘rningdan turgin-da, pastga tush va hech shubha qilmasdan ular bilan birga borgil, chunki ularni Men yubordim”, – dedi.
21Butrus pastga tushib, Korniliy tomonidan yuborilgan odamlarga:
– Sizlar izlayotgan odam men bo‘laman. Nima yumush bilan bu yerga keldingizlar? – dedi. 22Ular Butrusga:
– Korniliy ismli, butun yahudiy xalqi orasida yaxshi nom chiqargan, solih, Xudodan qo‘rqadigan bir yuzboshi bor. Muqaddas farishta unga, seni o‘z uyiga chaqirtirib, aytganlaringga quloq berishini buyuribdi, – deyishdi. 23Shunda Butrus ularni ichkariga chorlab, mehmon qildi.
Butrus Korniliyning uyida
Ertasi kuni Butrus joyidan qo‘zg‘alib, kelganlar bilan yo‘lga chiqdi. Yaffadagi imonlilardan ba’zi odamlar ham unga hamroh bo‘ldi. 24Ikkinchi kuni Kesariyaga kelishdi. Korniliy esa o‘z qarindoshlari va yaqin do‘stlarini bir joyga to‘plab, ularni kutib turardi. 25Butrus ichkariga kirganda, Korniliy uni qarshilab, oyoqlariga yiqilib sajda qildi. 26Biroq Butrus:
– Tur, men ham bir insonman, – dedi-yu uni oyoqqa turg‘izdi.
27Butrus Korniliy bilan suhbatlashib uyga kirarkan, to‘planib turgan katta jamoani ko‘rdi. 28Ularga aytdi:
– Boshqa qabila kishisi bilan aloqa qilish, inoqlashish yahudiy bir odam uchun joiz emasligini bilasizlar. Lekin Xudo hech bir odamni iflos yoki harom deb hisoblamaslik lozimligini menga ko‘rsatdi. 29Shuning uchun men chaqirilganimda, so‘z qaytarmay keldim. Endi aytinglar-chi, nima uchun meni chaqirdingizlar?
30Korniliy so‘z boshladi:
– Bundan to‘rt kun avval, salkam ayni shu mahalda men uyimda ro‘za tutardim. Soat uchda[38] ibodat qilayotganimda, birdaniga porloq kiyimli bir odam ro‘paramda paydo bo‘ldi. 31“Korniliy! – dedi u. – Xudo ibodatingni eshitdi va sadaqalaringni maqbul topdi. 32Endi Yaffaga odam yubor, dengiz bo‘yidagi ko‘nchi Simunning uyida mehmon bo‘lib turgan Butrus laqabli Simunni chaqirtir. Uning senga aytadigan so‘zlari bor”, – dedi. 33Men ham o‘sha zahoti sening oldingga odamlarni yubordim va xayriyat, kelganing yaxshi bo‘ldi-da. Endi Xudo senga buyurgan so‘zlarining hammasini tinglash uchun biz barchamiz bu yerda Xudoning huzurida hozirmiz.
Butrusning nutqi
34-35Butrus so‘z boshladi:
“Haqiqatan, Xudoning yuz-xotir qilmasligini, balki Undan qo‘rqqan va to‘g‘rilik ila ish tutgan hammani millatiga qaramay qabul qilishini men endi chinakamiga tushundim. 36Xudo O‘z kalomini Isroil o‘g‘illariga yuborib, Iso Masih nomidan tinchlik mujdasini e’lon qildi. Iso Masih esa hammaning Rabbidir. 37Yahyo payg‘ambar va’z qilib, xalqni suvda tavba qildirib yurgandan keyin, Jaliladan boshlab butun Yahudiya yurti bo‘ylab sodir bo‘lgan voqealarni sizlar bilasizlar. 38Nosira shahridan chiqqan Isoni Xudo yubordi. Xudoning O‘zi Iso bilan birga bo‘lgani uchun, U Muqaddas Ruh va qudratga to‘lgan holda ezgulik qilar, iblisning zolim hukmi ostida qiynalib yurganlarning hammasini sog‘aytirar edi.
39Mana biz yahudiylarning mamlakatida va Quddus shahrida Isoning qilgan barcha ishlariga guvohmiz. Uning O‘zini esa yog‘ochga osib o‘ldirdilar. 40Ammo Xudo uchinchi kuni Uni tiriltirib, ko‘zlarga namoyon qildi. 41Iso tirilgandan keyin butun xalqqa emas, balki Xudo oldindan tanlagan, U bilan yeb-ichgan shohidlarga – bizlargagina zohir bo‘ldi. 42Xudo Isoni tirigu o‘liklarni hukm qiluvchi etib tayinlagan. Bu haqda guvohlik berib, xalqqa va’z aytishimizni Xudoning O‘zi buyurgan. 43Isoga inongan har bir kishining gunohlari Uning nomi bilan kechiriladi, deb qadimiy payg‘ambarlarning hammasi ham shahodat berganlar”.
44Butrus hali gapirib turganda, kalomni eshitayotganlarning barchasi ustiga Muqaddas Ruh tushdi. 45Butrus bilan birga kelganlar Isoga ishongan yahudiylar[39] edi. Muqaddas Ruh g‘ayriyahudiylarga ham nasib bo‘lganini ular ko‘rib, hayratda qoldilar. 46Chunki u kishilarning yangi tillarda so‘zlashib, Xudoni ulug‘layotganlarini eshitib turishardi.
Shunda Butrus so‘z oldi: 47“Xuddi bizlar kabi Muqaddas Ruhni qabul qilgan bu odamlarning suvga cho‘mib imon keltirishiga kim mone bo‘la olar ekan?” – dedi-yu, 48ularni Iso Masih nomi bilan cho‘mdirishni buyurdi. Shundan keyin ular Butrusdan bir necha kun qolishini iltimos qilishdi.
11–BOB
Quddusda Butrus bergan axbor
1G‘ayriyahudiylar ham Xudoning so‘zini qabul qilibdi, degan xabar havoriylarning va Yahudiyadagi imonlilarning qulog‘iga yetib keldi. 2Shu sababdan Butrus Quddus shahriga borganda, sunnatchilar[40] unga ta’na qilib: 3“Sen sunnat qilinmagan odamlarning oldiga kirib, ular bilan birga yeb-ichibsan-ku!” – deyishdi.
4Butrus esa bo‘lib o‘tgan voqealarni bir boshdan ularga naql qilishga tushdi:
5“Men Yaffa shahrida ibodat qilayotgan ekanman, o‘zimni yo‘qotib vahiy ko‘rdim: mana, katta ro‘molga o‘xshash bir idish to‘rt burchagidan osilgan holda osmondan tushib, to oldimgacha kelayotgan ekan. 6Uning ichiga nazar solsam, yer yuzining to‘rt oyoqli, vahshiy va sudraluvchi hayvonlarini hamda ko‘kda uchuvchi qushlarni ko‘rdim. 7O‘shanda:
– Butrus, tur va so‘yib yegin! – degan bir ovozni eshitdim. 8Men esa:
– Aslo, yo Rabbim! Mening og‘zimga mutlaqo iflos yoki harom narsa kirgan emas, – dedim.
9Ovoz ikkinchi marta osmondan eshitilib:
– Xudo halol deganini sen harom dema, – dedi menga. 10Bu manzara uch marta takrorlandi. Keyin hammasi yana osmonga ko‘tarildi.
11Mana, o‘sha zahoti Kesariyadan menga yuborilgan uch odam men turgan uyning ro‘parasida to‘xtab qoldi. 12Muqaddas Ruh esa hech shubhalanmay ular bilan birga borishimni aytdi. Shunday qilib, bu olti birodar ham menga hamroh bo‘lishdi, ular bilan birga o‘sha odamning uyiga kirdik. 13U esa uyida paydo bo‘lgan farishtani qanday ko‘rganini bizlarga aytib berdi. Farishta unga: “Yaffaga odamlar yubor, Butrus laqabli Simunni chaqirtir. 14U senga aytadigan so‘zlaridan o‘zing bilan butun xonadoning najot topasizlar”, – deb aytibdi.
15Men gapira boshlaganimdayoq, dastavval bizning ustimizga tushgan MuqaddasRuh ularning ustiga ham tushib keldi. 16Shunda men Rabbimiz Isoning: “Yahyo payg‘ambar odamlarni suvga cho‘mdirib tavba qildirgan, sizlar esa Muqaddas Ruhga cho‘mdirilasizlar”, – degan so‘zini esga oldim. 17Agar Xudo bizga bergan hadyani Rabbimiz Iso Masihga xuddi bizday inongan mana bularga ham bergan bo‘lsa, unda men kim bo‘ldimki, Xudoga qarshilik qila olsam?”
18Bu so‘zlarni eshitib, ular tinchlandi. “Xudo g‘ayriyahudiylarni ham tavba qildirib, abadiy hayot nasib qilar ekan”, – deb Xudoni olqishlashdi.
Antioxiya shahridagi Masih jamoati
19Stefanning o‘ldirilishi bilan boshlangan quvg‘in oqibatida tarqalib ketgan imonlilar shu orada Xudoning kalomini yahudiylardan boshqa hech kimga bildirmay, Finikiya, Kipr va Antioxiyagacha yetib borgan edilar. 20Antioxiya shahriga kelgan ba’zi bir kiprlik va kirineyalik kishilar esa Rabbimiz Isoning Xushxabarini u yerdagi yunonlarga ham yetkazdilar. 21Rabbimizning kuchi ular orqali amal qilayotgani uchun ham ko‘pchilik Isoni Rabbim deb imon keltirdi.
22Bu haqda Quddusdagi imonlilar jamoatining qulog‘iga xabar yetib kelgach, Barnaboga Antioxiyaga borishni topshirdilar. 23Barnabo u yerga kelganda, Xudo inoyatining samarasini ko‘rib quvondi. Rabbimiz Isoga chin ko‘ngildan berilinglar, deb hammaga dalda berdi. 24U Muqaddas Ruh va imonga to‘lgan, xushfe’l odam bo‘lgani uchun, xalqning talay qismi Isoni Rabbim deb qabul qildi.
25Keyin Barnabo Shoulni axtarib, Tarsga bordi va uni topib, Antioxiyaga keltirdi. 26Bir yil mobaynida ular imonlilar jamoati bilan to‘planib, talay odamga ta’lim berishdi. Birinchi marta Antioxiya shahrida Iso shogirdlari Masihiy[41] degan nomni oldilar.
27O‘sha kunlarda Antioxiyaga Quddusdan ba’zi payg‘ambarlar keldi. 28Ulardan Agav degani Muqaddas Ruhdan ruhlanib qad rostladi-da, butun dunyoda og‘ir qahatchilik bo‘lishini karomat qildi. (Bu voqea Qaysar Klavdiy[42] davrida sodir bo‘ldi.) 29Shunda shogirdlarning har biri qo‘lidan kelganicha, Yahudiyada yashovchi imondoshlariga yordam yuborishga ahd qilishdi. 30Bu ahdni amalga oshirib, yig‘ilgan nafaqalarni Barnabo va Shoul orqali jamoatning oqsoqollariga yuborishdi.
12–BOB
Butrusning qamoqdan qutulish mo‘jizasi
1O‘sha kunlarda podshoh Hirodimonlilar jamoatidan ba’zilariga ozor berish uchun qo‘l ko‘tardi.
2Yuhannoning akasi Yoqubni qilich bilan chopib o‘ldirdi.
3Bu yahudiylarga yoqqanini ko‘rib, uning ortidan Butrusni ham qo‘lga oldi. Ana shu voqealar
5Butrus shunday zindonda tutilarkan, imonlilar jamoati uning uchun ixlos bilan Xudoga ibodat qilar edi.
6Hirod uni chiqarmoqchi bo‘lgan kundan avvalgi kechasi Butrus ikki askar o‘rtasida, ikkita zanjir bilan kishanlangan holda uxlayotgan edi. Eshikning yonidagi qorovullar esa zindonni qo‘riqlashar edi. 7Nogahon Xudovandning farishtasi Butrusning yonida paydo bo‘lib, hujrada nur porladi. Farishta Butrusning biqiniga turtib:
– Tezroq o‘rningdan tur! – deb uni uyg‘otdi. Shu ondayoq qo‘llaridagi zanjirlar tushib ketdi.
8Farishta Butrusga:
– Kamaringni bog‘la, choriqlaringni kiy! – dedi. U shunday qildi. Keyin farishta:
– To‘ningni kiy, orqamdan yur! – dedi. 9Butrus chiqib, uning orqasidan ketdi. Faqat farishta qilayotgan ishning o‘ng yoki tush ekanini uqmay, vahiy ko‘rayotganini o‘ylar edi. 10Birinchi va ikkinchi qorovulxonalardan o‘tib, shaharga chiqadigan temir darvozaga kelishdi. Darvoza o‘zidan-o‘zi ularga ochildi. Tashqariga chiqib, bir ko‘chani bosib o‘tishdi. Nogahonda Butrusning yonidagi farishta g‘oyib bo‘ldi.
11Butrus o‘ziga kelgach: “Endi men chindan ko‘rdim, Rabbim farishtasini yuborib, meni Hirod qo‘lidan va yahudiy xalqining butun qasd-adovatidan qutqazdi”, – dedi. 12U bo‘lib o‘tgan voqealarning farqiga yetgan zahoti Mark laqabli Yuhannoning onasi Maryamning uyiga yetib keldi. U yerda bir talay odam to‘planib, ibodat qilayotgan edi. 13Butrus darvozani taqillatgach, Roda ismli bir xizmatkor qiz quloq solgani chiqdi. 14Butrusning ovozini tanib, sevinganidan darvozani ochmay ichkariga yugurib, uning tashrifini bildirdi.
15– Aqling joyidami? – deyishdi ular qizga. Lekin qiz o‘z aytganini tasdiqlayvergach, ular:
– Uning farishtasidir, – deyishdi.
16Shu orada Butrus taqillatishda davom etdi. Ochganlarida uni ko‘rib hayron qolishdi. 17Butrus ularning jim turishi uchun qo‘li bilan imo qilib, Rabbimiz uni qanday zindondan chiqarganini gapirib berdi. So‘ng:
– Bularni Yoqub va boshqa birodarlarga bildiringlar! – deb, u yerdan chiqdi-da, boshqa joyga ketdi.
18Kunduz bo‘lgach, Butrus bilan nima yuz bergani haqida o‘ylab, askarlar qattiq hayajonga tushishdi. 19Hirod esa uni izlab topolmaganidan keyin qorovullarni so‘roq qilib, o‘lim jazosiga mahkum etdi.
Podshoh Hirodning halokati
Shundan so‘ng Hirod Yahudiyani tark etib, Kesariya shahriga bordi va u yerda bir muddat qoldi. 20U Tir va Sido‘n aholisiga bor zahrini sochar edi. Ular esa o‘zaro kelishib, uning huzuriga tashrif buyurishdi. Podshohning saroy noziri Blastani o‘z tomonlariga ko‘ndirib, sulh so‘rashdi. Chunki ularning viloyati uchun zarur bo‘lgan oziq-ovqat podshohning viloyatidan olinar edi.
21Belgilangan kunda Hirod shohona kiyimlarini kiyib, minbarga o‘tirdi-da, xaloyiqqa va’z aytdi. 22Xaloyiq esa: “Bu odamning ovozi emas, bu Xudoning ovozi!” – deb xitob qilardi. 23O‘sha ondayoq Xudovandning farishtasi Hirodni urdi. U sharafni Xudoga bermagani uchun tanasini qurtlar kemirib, jon berdi.
24Xudoning kalomi esa tobora yoyilar, samara berardi. 25Barnabo bilan Shoul topshiriqni bajolagach, Mark laqabli Yuhannoni o‘zlari bilan birga olib, Quddusdan qaytib kelishdi.
13–BOB
Shoul (Pavlus) ning birinchi targ‘ibot safari
1Antioxiya shahridagi imonlilar jamoatida ba’zi bir payg‘ambarlar va muallimlar, chunonchi Barnabo, “Qoracha” laqabli Simun, kirineyalik Lutsiy, viloyat hokimi Hirod bilan birga tarbiyalangan Manohim va Shoul bor edilar. 2Bular diniy xizmatini o‘tab, ro‘za tutib turgan mahalda, Muqaddas Ruh gapirib: “Barnabo bilan Shoulni Men saylagan ish uchun Menga ajratib beringlar!” – dedi. 3Shu tariqa, ular yana ro‘za tutib va ibodat qilib bo‘lgach, Barnabo bilan Shoulning boshiga qo‘llarini qo‘ygancha duo o‘qib, ularni jo‘natishdi.
Kipr orolida
4Barnabo bilan Shoul MuqaddasRuh buyurganiga ko‘ra yo‘lga tushib, Selevkiya shahriga keldilar. U yerdan esa Kipr oroliga suzib ketdilar. 5Salamis shahriga kelib, yahudiylarningibodatxonalarida Xudoning kalomini targ‘ib qildilar. Yuhanno ham ularning xizmatida edi.
6Ular butun orolni kezib chiqib, Pafos shahriga yetib keldilar. U yerda sehrgar va soxta payg‘ambar bo‘lgan Baryeshu ismli bir yahudiyga duch keldilar. 7Baryeshu viloyat hokimi Sergiy Pavlusning xodimi edi. Aqlli odam bo‘lgan hokim Barnabo bilan Shoulni chaqirtib, Xudoning kalomini tinglamoqchi bo‘ldi. 8Biroq Baryeshu (boshqa oti bilan Alimo, ya’ni “sehrgar”) ularga qarshilik ko‘rsatib, hokimni imondan toydirishga tirishardi. 9Shunda Muqaddas Ruhga to‘lgan Shoul, ya’ni Pavlus, unga ko‘zlarini tikib dedi:
10– Ey iblis o‘g‘li! Yuraging har xil hiyla va ayyorlikka to‘lgandir, har qanday haqiqat dushmanisan! Xudovandning to‘g‘ri yo‘llarini chalkashtirishni bas qil! 11Va endi Xudovand senga qarshi qo‘l ko‘tardi. Sen ko‘r bo‘lasan va bir qancha vaqt quyoshni ko‘rmaysan.
Shu zahotiyoq bu odamning ko‘zlari qorong‘i-zimistonlikka ko‘mildi. Endi u atrofni paypaslaganicha o‘ziga yetaklovchi izlar edi. 12Hokim bu voqeani ko‘rdi-da, Rabbimiz Iso to‘g‘risidagi ta’limotga qoyil qolib, imon keltirdi.
Pisidiyaning Antioxiya shahrida
13Pavlus va unga hamroh bo‘lganlar Pafos shahridan suzib ketib, Pamfiliyaning Pergiya shahriga kelishdi. Yuhanno esa ulardan ajralib, Quddusga qaytib bordi. 14Ular Pergiyadan yana yo‘lga chiqib, Pisidiya yurtidagi Antioxiya shahriga borishdi.
Shanba kunida yahudiylarning ibodatxonasiga kirib o‘tirishdi. 15Tavrot va Payg‘ambarlar kitoblaridan qiroat tugagach, ibodatxonaning jamoaboshilari ularga kishi yuborib:
“Erlar, birodarlar, agar xalqqa beradigan nasihat so‘zlaringiz bo‘lsa, marhamat qilib aytinglar”, – deyishdi.
16Pavlus oyoqqa turdi va qo‘li bilan ishora qilib: “Ey Isroil erlari va barcha Xudodan qo‘rqqanlar, tinglangiz! – dedi. 17– Bu xalqning, Isroilning Xudosi ota-bobolarimizni tanladi. Ular Misr yerida, g‘urbatda yashaganda, Xudo ularning martabasini baland qildi. So‘ngra O‘zining muzaffar qo‘li bilan ularni u yerdan olib chiqdi. 18Qariyb qirq yil sahroda ularning kirdikorlariga chidadi. 19Kan’on mamlakatida yetti elatni halokatga yo‘liqtirib, ularning zaminini Isroil xalqiga nasib qildi. 20Bu hol qariyb to‘rt yuz ellik yil davom etdi.
Shundan so‘ng, Shomuil payg‘ambar zamonigacha Xudo ularga qozilarni berdi. 21Buning izidan xalq podshoh talab qildi va Xudo Benyamin nasl-nasabidan Kish o‘g‘li Shoul degan mardni ularga qirq yil podshoh qilib berdi.
22Uni taxtdan tushirgandan keyin esa, ularga Dovudni podshoh qilib berdi. Xudo Dovud haqida shunday shahodat berdi: “Men ko‘nglimdagiday bir odamni – Ishay o‘g‘li Dovudni topdim; butun istaklarimni u bajo keltiradi”.
23Xudo bergan va’dasiga muvofiq, Dovud zurriyotidan Isroilga Najotkorni – Isoni yubordi. 24Isoning kelishidan burun Yahyo payg‘ambar butun Isroil xalqini tavba-tazarru qilishga va suvda imon keltirishga undab yurdi. 25Yahyo o‘z faoliyatini yakunlayotganda: “Sizlar meni kim deb hisoblaysizlar? Men Masih emasman. Lekin mendan keyin Kelayotgan bor, ana men Uning choriq iplarini yechishga ham munosib emasman”, – degan edi.
26Ey erlar, birodarlar, ey Ibrohim naslidan bo‘lganlar va orangizdagi barcha Xudodan qo‘rqqanlar! Bu Najotkor haqidagi xabar endi sizlargacha yetib keldi. 27Quddusda yashovchilar bilan ularning rahnamolari Isoni tan olmadilar. Uni o‘limga mahkum qilib, har shanba kuni tilovat qilinadigan payg‘ambar so‘zlarini o‘zlari bajo keltirdilar. 28Unda o‘limga loyiq hech bir ayb topolmagan holda, Pilatdan Uni o‘ldirishni so‘radilar. 29U haqida yozilgan butun oyatlarni shunday bajo keltirishgandan keyin, Uni yog‘ochdan tushirib qabrga qo‘ydilar. 30Lekin Xudo Isoni tiriltirdi. 31Iso O‘zi bilan birga Jaliladan Quddusga borganlarga ancha kunlar davomida ko‘rinish berib turdi. Endi ular xalq oldida Uning guvohlari bo‘lib qolganlar. 32Bizning sizlarga yetkazayotgan Xushxabar ham shu: Xudo otalarimizga bergan va’dasini 33ularning bolalari bo‘lmish bizlar uchun Isoni tiriltirish orqali amalga oshirdi. Zabur kitobining ikkinchi sanosida yozilganidek:
“Sen Mening O‘g‘limsan,
Seni bugun tavallud ettirdim”.
34Isoni tiriltirish va aslo chirishiga yo‘l qo‘ymaslik haqida esa Xudo
“Men Dovudga va’da qilgan duolarimni
Sizlarga muqarrar etib bergayman”.
35Shuningdek, boshqa bir oyatda ham:
“O‘z Azizingning chirishni ko‘rishiga yo‘l qo‘ymaysan”[43],
– degan. 36Dovud Xudoning amri bilan o‘z nasliga xizmat qilganidan keyin vafot etdi va ota-bobolari singari ko‘milib, uning tanasi chirib ketdi. 37Biroq Xudo tiriltirgan Isoning tanasi chirishni ko‘rmadi.
38Endi ey birodarlar, mana shu sizlarga ma’lum bo‘lsinki, ushbu Iso nomidan gunohlaringiz kechirilishi e’lon qilinmoqda. 39Sizlar Musoning Qonuniga amal qilib, oqlanishingiz mumkin emas edi. Endi esa Iso Masihga ishongan kishining har qanday gunohidan Xudo o‘tadi. 40Faqat ehtiyot bo‘linglar, yana payg‘ambarlar kitobida aytilgan bu so‘zlar sizlarning boshingizga tushmasin:
41“Ey xor qiluvchilar, qaranglar,
Hayratda qolib halok bo‘linglar!
Siz yashayotgan kunlarda Men bir ish qilamanki,
Uni sizlarga biron kishi aytib berganda edi,
Unga hech inonmas edingizlar””.
42Bundan so‘ng Pavlus bilan Barnabo yahudiylarning ibodatxonasidan chiqib ketishdi. Xaloyiq ulardan bu haqda kelgusi shanba kuni yana so‘zlashni iltimos qildi. 43Jamoat tarqalgandan keyin, yahudiylardan va Xudodan qo‘rqib yahudiy diniga kirganlardan ko‘pginasi Pavlus va Barnaboning orqasidan ergashdilar. Ular bu kishilar bilan suhbat qurib, Xudoning inoyatiga tayanib, imonda mahkam bo‘lishga ishontirishardi.
44Kelgusi shanbada shaharliklarning qariyb hammasi Xudoning kalomini eshitish uchun yig‘ilishdi.
45Lekin shuncha xaloyiqni ko‘rgan yahudiylar hasadga to‘lib, Pavlusning aytayotgan so‘zlarini inkor qilgancha, haqoratga o‘ta boshladilar.
46Shunda Pavlus bilan Barnabo jasorat bilan javob berib dedilar: “Xudoning kalomini birinchi navbatda siz, yahudiylarga targ‘ib qilmoq kerak edi. Ammo sizlar Uni rad qilib, o‘zlaringizni abadiy hayotga noloyiq ko‘rdingizlar. Shundan buyon biz boshqa xalq vakillariga murojaat qilamiz.
47Chunki Xudovand
“Seni turli xalqlarga nur berishga qo‘ydim,
Zamin chetlariga qadar najot keltirgin deya””.
48G‘ayriyahudiylar buni eshitgandan so‘ng sevinib, Rabbimizning kalomini ko‘kka ko‘tarishdi, abadiy hayotga tayin bo‘lganlarning hammasi esa imon keltirishdi. 49Shu tariqa Rabbimizning kalomi butun mamlakat bo‘ylab yoyilib borar edi. 50Biroq yahudiylar xudojo‘y va e’tiborli ayollar va shuningdek, shaharning nufuzli odamlarini Pavlus va Barnaboga qarshi qo‘zg‘atib, ularni o‘z yurtlaridan quvib chiqazdilar. 51Shunda Pavlus va Barnabo oyoq changlarini ularga siltab qoqib, Ikoniya shahriga ketishdi.
52Shogirdlar bo‘lsa, sevinch va Muqaddas Ruhga to‘lib-toshib borardilar.
14–BOB
Ikoniya shahrida
1Ikoniya shahrida Pavlus bilan Barnabo odatdagiday yahudiylarningibodatxonasiga kirib, va’z aytdilar. Natijada yahudiy va yunonlardan juda ko‘plari imon keltirdi. 2Lekin inonmagan yahudiylar majusiylarning yuraklarini zaharlab, ularni imonlilarga qarshi qo‘zg‘atdilar. 3Pavlus bilan Barnabo bo‘lsa, ancha vaqt Rabbimiz Iso uchun jasorat bilan faoliyat ko‘rsatardilar. Rabbimiz ham ularning qo‘llari orqali ajoyib va mo‘jizakor ishlar yaratib, O‘zining inoyatli kalomini tasdiqlar edi. 4Shunday qilib, shahar aholisi ikkiga bo‘lindi: ba’zilari yahudiylar va ba’zilari havoriylar tomoniga o‘tdilar.
5Yahudiylar va majusiylar o‘z rahnamolari bilan kelishib, havoriylarga ozor berib, ularni toshbo‘ron qilmoqchi bo‘lishdi. 6Ular esa buni payqab qolib, Likaoniyaning Listra va Derviya shaharlari va atrofdagi viloyatga qochib ketishdi. 7U yerda InjilXushxabarini targ‘ib qilishda davom etishdi.
Listra va Derviya shaharlarida
8Listra shahrida bir cho‘loq kishi yerda o‘tirar edi. U tug‘ma mayib bo‘lib, umrida aslo yurmagan edi. 9U Pavlusning aytayotgan so‘zlarini tinglarkan, Pavlus unga ko‘z tikib, darddan xalos bo‘lish uchun imoni borligini payqadi. 10Ovozini baland qilib:
– Rabbim Iso Masih nomidan senga aytaman: oyog‘ingda tikka tur! – dedi. O‘sha zahoti u kishi o‘rnidan irg‘ib turdi-da, yura boshladi.
11Xaloyiq Pavlus qilgan ishni ko‘rib, Likaoniya tilida baralla:
– Tangrilar odam qiyofasida oldimizga tushibdi! – deb baqira ketishdi. 12Barnaboni – Zevs[44], Pavlusni esa notiq bo‘lgani uchun Hermes[45] deyishdi. 13Shaharning tashqarisidagi Zevs ma’badining kohini esa shahar darvozalariga ho‘kizlarni va gulchambarlarni olib kelib, xaloyiq bilan birga qurbonlik keltirmoqchi bo‘ldi.
14Havoriylar Barnabo va Pavlus buni eshitgach, kiyimlarini yirtgancha, o‘zlarini xaloyiqning orasiga otib: 15“Erlar! – deb baqirishdi. – Nima uchun bu ishlarni qilyapsizlar? Biz ham sizlarga o‘xshagan insonmiz! Sizlar bu soxta tangrilarga topinishdan qaytib, yer, osmon, dengiz va undagi hamma narsani yaratgan barhayot Xudoga iltijo qilinglar. Mana, biz sizlarga yetkazayotgan Xushxabarimiz shu. 16Garchi Xudo o‘tgan barcha xalqlarga o‘z yo‘llari bilan yurishlariga erk bergan bo‘lsa-da, 17shu bilan birga O‘zini doimo oshkora qilib kelgan. Osmondan yog‘ingarchilik va serhosil mavsumlar berib, rizq-ro‘zingizni ta’minlab, yuraklaringizni baxt-saodatga to‘ldirib, sizlarga ezgulik qilib kelgan”.
18Havoriylar bu so‘zlarni aytib bo‘lib, olomonni zo‘rg‘a tinchitishdi va o‘zlariga qurbonlik qilmaslikka ko‘ndirishdi. [Hamma uy-uylariga ketgandan so‘ng, ular yana shu yerda ta’lim berishni davom ettirishdi.]
19Shu orada havoriylar jasorat bilan va’z aytib turganda, Antioxiya va Ikoniya shaharlaridan yahudiylar kelib, xalqni ulardan bosh tortishga undadilar. “Ular biron haqiqatni aytishgani yo‘q, hamma so‘zlari yolg‘on”, – deb xalqning avzoyini buzib, Pavlusni toshbo‘ron qildilar. Uni o‘lgan hisoblab, shahardan tashqariga sudrab chiqdilar. 20Lekin shogirdlari uning atrofiga to‘planganda, Pavlus o‘rnidan turib, shaharga qaytib kirdi. Ertasi kuni Barnabo bilan Derviya shahriga jo‘nadi.
Suriyaning Antioxiya shahriga qaytish
21Xushxabarni Derviya shahrida targ‘ib qilib, ko‘p shogird orttirishgandan so‘ng, Listra, Ikoniya va Antioxiya shaharlariga qaytdilar. 22Yo‘l-yo‘lakay Iso shogirdlarining jonlariga jon qo‘shib, imonda sobit bo‘lishlari uchun dalda berardilar. “Xudoning Shohligiga ko‘p qayg‘ulardan o‘tib kirishimiz kerak”, – deb nasihat qilardilar. 23Har bir imonlilar jamoati uchun oqsoqollar tayin etdilar. Ro‘za tutib, imonlilarni duo qilib, Rabbimiz deb qattiq ishonishgan Iso Masihning qaramog‘iga ularni topshirdilar.
24Pisidiya yurtidan o‘tib Pamfiliya viloyatiga keldilar. 25Pergiya shahrida Xudoning so‘zini va’z qilgandan keyin, Attaliyaga tushib bordilar. 26U joydan suzib, endi tamomlagan ishlari uchun Xudoning inoyatiga topshirilgan joy – Antioxiyaga qaytib keldilar. 27U yerga yetgach, imonlilar jamoatini yig‘ib, Xudoning ular bilan nimalar qilganini, majusiylarga imon eshigini qanday ochganini so‘zladilar. 28Bu yerdagi Iso shogirdlari bilan birga ancha vaqt turdilar.
15–BOB
Quddusdagi buyuk kengash: sunnat masalasi
1Yahudiya o‘lkasidan kelgan ba’zi odamlar Antioxiyada turgan imonli birodarlariga: “Agar Musoning odati bo‘yicha sunnat qilmasangizlar, najot topolmaysizlar”, – deya ta’lim berardilar. 2Pavlus va Barnabo ular bilan ancha tortishuv va bahsga kirishdilar. Oxirida Pavlus bilan Barnaboni, shuningdek, oralaridan boshqa ba’zi kishilarni tayin etib, bu masalani havoriylar va oqsoqollar qoshida yechish maqsadida ularni Quddusga yuborishga qaror qilishdi. 3Ular jamoat tomonidan jo‘natilgandan so‘ng, Finikiya va Samariya o‘lkalaridan o‘tayotib, o‘sha yerdagi birodarlariga majusiylarning Xudoga iltijo qilishganini aytib berib, hammaga katta sevinch bag‘ishlardilar.
4Quddusga yetganlarida, imonlilar jamoati, havoriylar va oqsoqollar tomonidan yaxshi qabul qilindilar. O‘zlari bilan Xudoning qilgan butun ishlarini, majusiylarga imon eshigini qanday ochganini ularga bildirdilar. 5Lekin farziylar mazhabidan Isoga ishongan ba’zi birlari qarshi turib: “Ularni sunnat qilish va Musoning Qonuniga rioya ettirish kerak”, – dedilar.
6Havoriylar va oqsoqollar bu masalani muhokama qilish uchun yig‘ildilar. 7Ancha munozaradan keyin Butrus o‘rnidan turib, ularga xitob etdi:
“Erlar, birodarlar! Sizlarga ma’lumki, majusiylar InjilXushxabarini mendan eshitib, imon keltirsinlar deb, Xudo ancha vaqt avval orangizdan meni tanlagan edi. 8Qalblarni bilgan Xudo bizga bergan Muqaddas Ruhni ularga ham ehson etib, shu bilan ularni ma’qul topganini tasdiq etdi. 9Ular bilan bizning oramizni hech qanday farq bilan ajratmasdan, imon keltirishlari orqali ularning ham dillarini tozaladi. 10U holda, sizlar nima uchun Xudoni sinab, na otalarimiz, na bizlar ko‘tarib borolmagan bo‘yinturuqni Iso shogirdlarining bo‘yniga yuklamoqchisizlar? 11O‘zimiz birgina Rabbimiz Isoning inoyati bilan najot topishga ishonganimiz kabi, ular ham xuddi shunga ishonishadi”.
12Shunda butun jamoat jim bo‘lib, Barnabo bilan Pavlusga quloq solib turdi. Ular esa Xudoning o‘zlari orqali majusiylar orasida bajargan barcha ajoyib va mo‘jizakor ishlarini ayta boshladilar.
13Ular so‘zlab bo‘lgandan keyin, Yoqub gap boshladi:
“Erlar, birodarlar, menga quloq solinglar! 14Simun[46], birinchi galda Xudo boshqa millatlardan O‘z ismini tanigan bir xalqni olish uchun osmondan tushganini tushuntirdi. 15Ana, payg‘ambarlarning so‘zlari ham bunga muvofiq kelyapti, Tavrotda yozilishicha:
16“Bundan keyin Men qaytib kelib,
Dovudning yiqilgan dargohini barpo qilurman.
Uning xarobalarini yangidan qurib,
Uni boshdan qayta tiklab qo‘yurman.
17Toki qolgan odamlar,
Ismimni tanigan barcha xalqlar,
Men – Xudovandni izlab topsinlar.
18Bularni qadimdan ma’lum etgan Xudovand buyurib bajarmoqda”.
19Shuning uchun mening fikrimcha, boshqa millatlardan Xudoga imon keltirganlarni qiynab qo‘ymasligimiz lozim. 20Faqat ularga xat yozib, butlarga so‘yilgan harom qurbonlik go‘shti, zino, bo‘g‘ilgan hayvonning go‘shti va qon yeyishdan o‘zlarini saqlasinlar, [o‘zlari uchun istamagan narsani o‘zgaga qilmasinlar], deb buyruq beraylik. 21Zotan, Musoning Qonuni qadimgi ajdodlar zamonidan beri har bir shaharda va’z qilinmoqda, har shanba kuni ibodatxonalarda qiroat qilinib kelmoqda”.
Isoga ishongan g‘ayriyahudiylarga xat
22Buning izidan butun jamoat bilan havoriylar va oqsoqollar o‘z oralaridan odamlarni saylab, Pavlus va Barnabo bilan Antioxiyaga yuborishni lozim ko‘rdilar. Birodarlar orasida obro‘ orttirgan Barsabo laqabli Yahudoni va Silani sayladilar. 23Ular orqali shu maktubni yozib yubordilar: “Havoriylar, oqsoqollar va barcha birodarlardan, turli xalq vakillaridan iborat bo‘lib, Antioxiya, Suriya, va Kilikiyada yashayotgan birodarlarimizga salom!
24Eshitishimizcha, bizdan chiqqan ba’zi kishilar o‘zlarining gaplari bilan sizlarni dovdiratib, sunnat qilish kerak, Musoning Qonuniga rioya qilish kerak, deb ko‘ngillaringizni tashvishga solishibdi. Biz esa buni buyurmagan edik. 25Shu sababdan o‘z oramizdan saylangan ba’zi bir odamlarni azizlarimiz Barnabo va Pavlus bilan birga sizlarning oldingizga yuborish uchun bir fikrga keldik. 26Bu ikkalasi Rabbimiz Iso Masihning ismi uchun o‘z jonlarini ham ayamagan zotlardir. 27Qarorimiz bo‘yicha huzuringizga hozircha Yahudo bilan Silani yo‘llayapmiz; ular sizlarga bularni og‘zaki ham tushuntiradilar. 28Shunday qilib, Muqaddas Ruhga va bizga ma’qul ko‘ringan quyidagi zarur sanalganlardan boshqa sizlarga hech narsa yuklamaslikka qaror qildik, chunonchi: 29butlarga so‘yilgan qurbonlik go‘shti, qon, bo‘g‘ilgan hayvonning go‘shti hamda zinodan o‘zingizni saqlanglar. [O‘zingiz uchun istamagan narsani o‘zgaga qilmanglar.] Bu harom narsalardan o‘zlaringizni saqlab yursangiz, yaxshi ish qilgan bo‘lasizlar. Salomat bo‘linglar!”
30Shunday qilib, bu odamlar yo‘lga tushib, Antioxiya shahriga kelishdi. U yerdagi jamoatni to‘plab, xatni topshirishdi. 31Ular esa nasihatni o‘qib sevindilar. 32O‘zlari ham payg‘ambar bo‘lgan Yahudo va Sila ma’noli, mo‘l so‘z bilan birodarlariga dalda berib, jonlariga jon qo‘shdilar. 33Bu yerda bir muddat turishganidan keyin, birodarlari ularni eson-omon kuzatib, yuborganlar qoshiga qaytarishdi. 34[Lekin Sila Antioxiyada qolishni afzal ko‘rdi va Yahudo yakka o‘zi Quddusga qaytdi.] 35Pavlus va Barnabo bo‘lsa, Antioxiyada qolishdi. Ular boshqa ko‘p kishilar bilan hamjihat bo‘lib, ta’lim berishni va Rabbimiz Isoning Xushxabarini targ‘ib qilishni davom ettirishdi.
Pavlusning ikkinchi targ‘ibot safari
36Bir muncha vaqtdan keyin Pavlus Barnaboga: “Endi qaytib borib, Rabbimiz kalomini targ‘ib etgan har bir shahardagi birodarlarimizni yo‘qlaylik, ularning hol-ahvolini bilaylik”, – dedi. 37Barnabo esa Mark degan Yuhannoni ham o‘zi bilan birga olmoqchi edi. 38Lekin Pavlus, Pamfiliyada o‘zlarini tark etib, hamkorlikdan bosh tortgan odamni o‘zi bilan birga olishni o‘rinli deb hisoblamas edi. 39Natijada oralarida shunday xafalik bo‘lib o‘tdiki, ular bir-birlaridan ayrilib qoldilar. Barnabo Markni ergashtirib, Kipr oroliga suzib ketdi. 40Pavlusning o‘zi esa Silani tanladi. Birodarlar uni Xudoning inoyatiga topshirgandan so‘ng, u jo‘nab ketdi. 41U Suriya va Kilikiya o‘lkalaridan o‘tib borgan sari, Masih jamoatlarini imonda mustahkamlar edi.
16–BOB
Timo‘tiyning safarga qo‘shilishi
1Pavlus Derviya va Listra shaharlariga yetib bordi. U yerda Timo‘tiy ismli Iso shogirdi bor edi. Uning onasi imon topgan yahudiy, otasi esa yunon edi. 2Bu kishi Listra va Ikoniyada yashagan imonlilar orasida yaxshi nom chiqargan edi. 3Timo‘tiyni o‘zi bilan birga olib ketishni istab, Pavlus o‘sha atrofdagi yahudiylar sababli uni sunnat qildi. Chunki uning otasi yunon ekanini hamma bilar edi.
4Ular shaharma-shahar kezib borisharkan, Quddusdagihavoriylar va oqsoqollar tomonidan qaror qilingan qonun-qoidalarni imonlilarga topshirib, bularga rioya qilishlarini tayinlashardi. 5Shu yo‘sinda jamoatlarning imoni quvvatlanib, soni kundan-kunga oshib borayotgan edi.
Ovrupaga da’vat
6Pavlus bilan yo‘ldoshlari Frigiya va Galatiya yurtlaridan o‘tishdi, chunki Muqaddas RuhAsiyada Xudo so‘zini targ‘ib qilishlariga to‘sqinlik qildi. 7Misiya chegaralariga yaqinlashganda, Bitiniyaga bormoqqa intildilar, lekin Isoning Ruhi yana ularga ijozat bermadi. 8Shunday qilib, Misiya yurtidan o‘tib, Troas shahriga tushib keldilar.
9O‘sha kechasi makedoniyalik bir odam Pavlusning tushiga kirdi. U Pavlusning qarshisida turib: “Makedoniyaga kelib, bizga yordam bergin!” – deb yolvorar edi. 10Pavlusning ko‘rgan bu karomatli tushidan keyin bizlar[47] darhol Makedoniyaga borish harakatini qildik. Chunki Rabbimiz bizni u aholiga Xushxabarni yetkazishga chaqiryapti, degan xulosaga kelgan edik.
Lidiyaning imon keltirishi
11Troas shahridan jo‘nab, to‘g‘ri Samofrakiya va ertasi kuni Neapol shahriga suzib bordik. 12U yerdan chiqib, Makedoniyaning o‘sha qismidagi birinchi Rim koloniyasi bo‘lmish Filippi shahriga keldik va o‘sha yerda bir necha kun turib qoldik.
13Yahudiylarning dam olish kunida biz shahardan tashqariga chiqib, xuddi o‘ylaganimizdek daryo bo‘yida ibodat qilayotgan jamoatga duch keldik. Yig‘ilgan ayollar bilan suhbatlasha boshladik. 14Tinglovchilar orasida Lidiya ismli xudojo‘y bir ayol bor edi. U Tiyatira shaharlik alvon to‘n sotuvchi edi. Pavlusning aytayotganlarini fahmlashi uchun Rabbimiz uning qalbini ochdi. 15Lidiya o‘zining uy ahli bilan birga suvda imon keltirgandan so‘ng, bizni mehmon qilmoqchi bo‘ldi. “Agar sizlar meni Rabbimiz Isoga imon keltirgan deb hisoblasangizlar, uyimga kirib o‘tiringlar”, – deb bizni ko‘ndirdi.
Yomon ruhli folbin qiz
16Bir kuni ibodatgohga ketayotganimizda, ichida folchilik ruhi bo‘lgan bir cho‘ri bizga duch keldi. U folchilik mahorati bilan xo‘jayinlariga ko‘p daromad keltirardi. 17Pavlusning va hammamizning orqamizdan yurib:
– Bu odamlar Xudoyi Taoloning qullaridir, bizga najot yo‘lini e’lon qilmoqdalar, – deb baqirardi. 18Ancha kun buni takrorladi. Oxiri, Pavlusning joniga tegib, u cho‘riga burildi-da, ichidagi ruhga:
– Iso Masih nomidan senga buyuraman: cho‘ridan chiqib ket! – dedi. Ruh esa o‘sha zahoti cho‘rining tanidan chiqib ketdi.
19Cho‘rining xo‘jayinlari endi daromad umidi yo‘qolganini ko‘rib, Pavlus bilan Silani tutganlaricha markaziy maydonga, shahar mahkamasiga sudrab bordilar. 20Ularni Rim ma’murlarining qoshiga chiqarib:
– Bu odamlar yahudiy bo‘la turib, shahrimizni to‘s-to‘polon qilib yubormoqdalar! 21Biz rimliklarga qabul etish va bajarish mumkin bo‘lmagan odatlarni targ‘ib qilmoqdalar, – deyishdi. 22Olomon Pavlus bilan Silaga yopirila boshlagach, ma’murlar ularning ust-boshini yirtib olib, kaltaklashga buyurdilar.
Pavlus bilan Sila qamoqda
23Ularni juda ko‘p kaltaklashgandan keyin zindonga tashlab, qattiq qo‘riqlashni zindonbonga buyurdilar. 24U ham olgan amriga ko‘ra, ularni zindonning ichki bo‘lmasiga qamab, oyoqlarini kundalab qo‘ydi.
25Tun yarimlab qolganda, Pavlus va Sila ibodat qilib, Xudoni kuylashar edi; mahbuslar esa ularni tinglab turishardi. 26To‘satdan shiddatli zilzila yuz berdi-da, qamoqxonaning poydevorini silkitib tashladi. O‘sha zahoti barcha eshiklar ochilib, hammaning kishanlari bo‘shab qoldi. 27Zindonbon esa uyg‘ongan zahoti zindon eshiklarining ochilib qolganini ko‘rdi. U qilichini qinidan sug‘urib, o‘zini o‘ldirmoqchi bo‘ldi, chunki mahbuslar qochib ketishgan, deb o‘ylardi. 28Lekin Pavlus baland ovozda baqirib:
– Zinhor o‘z joningga qasd qilma, biz hammamiz shu yerdamiz! – dedi.
29Zindonbon chiroq so‘rab, zindonga yugurib kirdi va titrab Pavlus bilan Silaning poyiga o‘zini tashladi. 30Ularni tashqariga chiqarib:
– Janoblar, najot topish uchun nima qilishim kerak? – deb so‘radi. 31Ular:
– Rabbimiz Iso Masihga ishongin, sen o‘zing va butun xonadoning najot topasizlar, – deyishdi. 32Keyin unga va butun uy ahliga Xudoning kalomini so‘zlab berishdi.
33Zindonbon kechaning o‘sha soatida Pavlus bilan Silani bir chetga olib, yaralarini yuvdi. Darhol o‘zi bilan butun xonadoni suvga cho‘mib imon keltirdi. 34Ularni o‘z uyiga keltirib, dasturxonga taklif qildi. Xudoga imon topdim deb, butun xonadoni bilan birga juda xurram bo‘layotgan edi.
35Kunduz bo‘lgach, rimlik ma’murlar:
– U odamlarni qo‘yib yuboringlar, – deb vazifadorlarini yo‘llashdi. 36Zindonbon Pavlusga xabar yetkazib:
– Ma’murlar sizlarni ozodlikka chiqarish uchun odam yuborishibdi, endi chiqib eson-omon keta qolinglar, – dedi. 37Pavlus ularga shunday javob berdi:
– Rim fuqarosi bo‘lgan bizni sud qilmay xalqning ko‘z o‘ngida urib, zindonga tashladilar. Endi esa bizni yashirincha qo‘yib yubormoqchilarmi? Yo‘q, o‘zlari kelib bizni chiqazsinlar!
38Vazifadorlar bu so‘zlarni ma’murlarga aytib berdilar. Pavlus bilan Silaning Rim fuqarosi[48] bo‘lganlarini ma’murlar eshitgach, yuraklari seskanib ketdi. 39Kelib ulardan kechirim so‘radilar. So‘ng ularni kuzatib, shahardan ketishlarini iltimos qildilar. 40Pavlus bilan Sila esa zindondan chiqiboq, Lidiyaning uyiga borishdi. Birodarlari bilan ko‘rishib, ularga nasihat bergandan keyin, jo‘nab ketishdi.
17–BOB
Salonika shahrida quvg‘in
1Amfipol va Apolloniya shaharlaridan o‘tib, Salonika shahriga kelishdi. U yerda yahudiylarningibodatxonasi bor edi. 2Pavlus o‘zining odatiday yahudiylarning oldiga kirib, surunkasiga uch shanba kuni ular bilan muqaddas yozuvlar[49] borasida munozara qildi. 3“Sizlarga men e’lon qilayotgan bu Iso – Masihdir”, – deb aytar, Masihning azob bilan o‘lib tirilishi kerakligini ishontirarli isbotlar bilan bayon etar edi. 4Yahudiylardan ba’zilari, shuningdek, Xudodan qo‘rqqan ko‘pgina yunonlar bilan e’zozli ayollardan iborat katta bir to‘da qanoat hosil qilib, Pavlus bilan Silaga qo‘shildilar.
5Lekin
Veriya shahrida yaxshi qabul
10Darhol, o‘sha kechasiyoq imonlilar Pavlus bilan Silani Veriya shahriga jo‘natishdi. Ular u yerga yetgach, yahudiylarning ibodatxonasiga borishdi. 11Bu yerdagi yahudiylar Salonika aholisidan ko‘ra farosatliroq edilar. Xudo so‘zini juda ishtiyoq bilan qabul qilib, bu ta’limot haqiqatmikin, deb kundan-kunga muqaddas yozuvlarni sinchiklab o‘qir edilar. 12Shunday qilib, ulardan ko‘plari, shu jumladan muhtaram yunon ayolu erkaklarining ko‘pchiligi ham imon keltirishdi.
13Pavlus Veriya shahrida ham Xudoning kalomini va’z qilyapti, deb eshitgan Salonikadagi yahudiylar u yerga ham kelib, xaloyiqni gijgijlab, alg‘ov-dalg‘ov qildilar. 14Shunda imonlilar Pavlusni zudlik bilan dengizga kuzatib qo‘ydilar. Sila va Timo‘tiy esa o‘sha yerda qoldilar. 15Pavlusning kuzatuvchilari uni Afina shahrigacha uzatib qo‘ydilar. Pavlusdan: “Sila bilan Timo‘tiy oldimga tezroq kelishsin”, degan topshiriqni olgandan so‘ng, ular yo‘lga tushdi.
Afinada faylasuflar munozarasi
16Pavlus Afinada Sila bilan Timo‘tiyni kutib turarkan, bu shaharning butlar bilan to‘lganini ko‘rib, ko‘ngli juda g‘ashlandi. 17Shu tariqa, u goh yahudiy ibodatxonasida yahudiylar va Xudodan qo‘rqqan boshqa kishilar bilan so‘zlashar, goh bozor maydonida uchrashib turganlar bilan har kuni munozara qilar edi. 18Ayniqsa, epikurchi va stoik[50] faylasuflar u bilan bahslashardilar. Pavlus Iso va tirilish to‘g‘risidagi Xushxabarni bayon etdi. Biri: “Bu mahmadona nima demoqchi ekan?” – desa, boshqalari: “U begona tangrilarning va’zxoni, shekilli”, – deb aytishardi.
19Pavlusni Ares-tepaga[51] olib borishdi va unga: “Sen targ‘ib qilayotgan bu yangi ta’limotning nimaligini bilishimiz mumkinmi? 20Quloqlarimizga g‘alati so‘zlar eshitilyapti-da, biz ularning nimaligini bilmoqchimiz”, – deyishdi.
21Barcha afinaliklar va bu shaharda yashovchi begonalar hamma vaqtlarini yangiliklarni so‘zlash yoki tinglash bilangina o‘tkazishardi.
22Shunday qilib, Pavlus Ares-tepaning o‘rtasida turib, va’z aytdi:
“Ey afinaliklar! Men sizlarni har jihatdan juda dindor ko‘ryapman. 23Chunonchi, kezib-kezib, aziz joylaringizni ko‘zdan kechirib, “NOMA’LUM XUDOGA BAG‘ISHLANGAN” deb yozilgan bir qurbongohga ham duch keldim. Xuddi shu sizlar bilmay sig‘inayotgan Xudoni men sizlarga ma’lum qilmoqchiman.
24Borliqni yaratgan Parvardigori olam yeru osmon Egasi bo‘lib, inson qo‘li bilan yaratilgan ma’badlarda yashamaydi. 25U biron narsaga muhtoj emaski, Unga inson qo‘llari bilan xizmat qilib bo‘lsa. U O‘zi hammaga hayot, nafas va borliqni bergan. 26Xudo barcha odamzodni bir odamdan yaratib, yer yuziga tarqalib yashashiga yo‘l qo‘ygan. Insoniyatning belgili davrlarini, turli istiqomat joylarini Xudo tayin etgan. 27U har birimizga juda yaqin bo‘lib, paypaslab-paypaslab bo‘lsa-da, Meni qidirib topinglar, deb buyurmoqda. 28Zotan, biz U orqali yashaymiz, harakat qilamiz, bormiz. O‘z shoirlaringizdan ba’zilari aytganidek: “Biz ham Uning urug‘idirmiz”.
29Endi biz Xudoning urug‘idan bo‘lganimiz sababli, go‘yo Xudoyi Taoloni inson aqli bilan ijod qilingan yoki inson hunari bilan ishlangan oltin, kumush yoki tosh buyumlar bilan tenglashtirmasligimiz kerak. 30Xudo o‘tgan bu qorong‘i davrlarga ko‘z yumgan bo‘lsa-da, endi hamma yerda, hamma insonlarning tavba qilishlarini buyurmoqda. 31O‘zi qo‘ygan Zot orqali U dunyoni adolat bilan hukm etadigan bir kun tayin etdi. O‘sha Zotni o‘lganidan keyin tiriltirib, barcha insonlarga ishonch bag‘ishladi”.
32O‘liklarning tirilishini eshitib, ba’zilar masxara qilib kuldilar. Boshqalar esa: “Bu haqda seni bo‘lak payt eshitamiz”, – dedilar. 33Shunday qilib, Pavlus ularning o‘rtasidan chiqib ketdi. 34Ba’zi odamlar esa unga ergashib imon keltirdilar, shu jumladan Ares-tepa kengashining a’zosi – Dionisiy, Damar ismli bir ayol va boshqalar bor edi.
18–BOB
Korinf shahrida qattiq qarshilik
1Bu hodisalardan keyin Pavlus Afinani tark etib, Korinf shahriga keldi. 2Bu shaharda asli pontlik bo‘lgan Akil ismli bir yahudiyni topdi. Qaysar Klavdiy[52] butun yahudiylarga Rimdan chiqib ketishlari haqida farmon chiqargani tufayli, Akil bilan xotini Priskilla yaqinda Italiyadan kelishgan edi. Pavlus ularning oldiga bordi. 3Hamkasb bo‘lganlari uchun ularning yonida qolib ishladi. Ularning hunari esa chodir tikuvchilik edi. 4Pavlus har shanba kuni yahudiylar ibodatxonasida bahslashib, yahudiy bilan yunonlarni ishontirishga harakat qilardi.
5Sila bilan Timo‘tiy Makedoniyadan kelganlaridan keyin, Pavlus o‘zini butunlay va’zxonlikka bag‘ishlab, Isoning Masihligini yahudiylarga ta’kidlab bayon etardi. 6Lekin ular qarshi borib, uni haqorat qilgach, Pavlus kiyimidagi changni qoqib: “Sizlar to‘kkan qon o‘z bo‘yningizga! Men tozaman. Bu kundan e’tiboran men majusiylarning oldiga boraman”, – dedi.
7Pavlus u yerdan ketib, Xudoga sig‘inuvchi Yustus ismli bir odamning uyiga keldi. Uning uyi esa yahudiylar ibodatxonasiga devor-darmiyon edi. 8Shunday qilib, ibodatxonaning jamoaboshisi bo‘lgan Krisp butun xonadoni bilan Isoni Rabbim deb imon keltirdi. Buni eshitgan korinfliklardan ko‘plari ham ishonib, suvda imon keltirdilar.
9Bir kechasi Pavlusning tushida Iso ko‘rinish berib: “Qo‘rqma, lekin tinmay gapiravergin, – dedi. 10– Men sen bilan birgaman, hech kim senga qo‘l tegizib yomonlik qilmaydi; chunki bu shaharda ko‘p odamlarim bor”. 11Pavlus shundan so‘ng bir yilu olti oy bu yerda yashab, Xudo kalomidan ta’lim berdi.
12Gallion Axaya viloyati hokimi bo‘lgan davrda, yahudiylarning hammasi bir bo‘lib, Pavlusga qarshi bosh ko‘tarishdi. Uni mahkamaga sudrab kelib: 13“Bu odam Qonunimizga zid o‘laroq Xudoga sig‘inishni xalqqa o‘rgatmoqda”, – deb aytishdi.
14Pavlus og‘zini ochay deganda, Gallion yahudiylarga xitob etib: “Hoy yahudiylar! Agar biron haqsizlik yoki og‘ir jinoyat masalasi bo‘lsa edi, u vaqtda arzingizni eshitish uchun menda bir asos bo‘lar edi. 15Holbuki, bahs ta’limot, ismlar va Qonuningiz haqida borayotgan bo‘lsa, unda o‘zlaringiz hal etinglar. Men bu ishlarning qozisi bo‘lishni istamayman”, 16– dedi-yu, ularni mahkamadan haydab yubordi. 17Shunda butun yunonlar jamoaboshi Sostenni tutib, mahkama oldida urdilar. Gallion esa bunga parvo qilmadi.
Pavlusning Antioxiyaga qaytishi
18Pavlus yana ancha kun Korinf shahrida turgandan keyin, birodarlari bilan xayrlashib, Akil va Priskilla bilan birga Suriyaga borayotgan kemaga tushdi. U nazr-ahd qilgani uchun, Kenxreya shahrida sochlarini qirqtirgan edi.
19Efes shahriga yetib borganda, Pavlus Akil bilan Priskillani u yerda qoldirdi. O‘zi esa yahudiylar ibodatxonasiga kirib, bahs ochdi. 20Yahudiylar yanada ko‘proq vaqt ularnikida qolishini Pavlusdan iltimos qilgan bo‘lishsa-da, u ko‘nmadi. 21Ular bilan xayrlashib: “Yaqinlashib kelayotgan bayramni men albatta Quddusda qutlashim kerak. Ammo Xudo xohlasa, oldingizga yana qaytib kelaman”, – dedi-yu, Efesdan suzib ketdi. [Akil bilan Priskillani esa Efesda qoldirdi.]
22Kema Kesariya portiga yetib kelib to‘xtadi. Pavlus Quddusga borib, imonlilar jamoati bilan ko‘rishdi. So‘ngra Antioxiya shahriga tushdi. 23U yerda bir muddat turib, tag‘in yo‘lga chiqdi. Tartib bo‘yicha Galatiya va Frigiya yurtlarini kezib chiqib, barcha Iso shogirdlarining ko‘nglini ko‘tardi.
Apollosning oydinlanishi
24Shu orada asli iskandariyalik bo‘lgan Apollos ismli bir kishi Efes shahriga keldi. U gapga chechan, Tavrotni yaxshi bilgan bir yahudiy edi. 25Bu odam Rabbimiz Iso yo‘lida tarbiya olgan bo‘lib, bu haqda to‘g‘ri va otashin ruh bilan ta’lim berar edi. Lekin u faqatgina Yahyo payg‘ambarning suvda tavba qildirish usulini bilar edi[53]. 26Yahudiylar ibodatxonasida jasorat bilan va’z aytadigan bo‘ldi. Apollosni tinglagan Akil bilan Priskilla uni kutib olib, Rabbimiz Iso yo‘lini aniq qilib tushuntirib berdilar.
27Apollos Axaya yurtiga bormoq niyatini izhor etganda, birodarlari u yerdagi Iso shogirdlariga xat yozib, uni yaxshi qabul qilishlarini o‘tindilar. Apollos Axayaga borib, Xudoning inoyati bilan imon topganlarga samarali yordam berdi. 28Tavrot asosida Isoning Masih ekanini isbot etib, hammaning ko‘z o‘ngida yahudiylarning iddaosi noto‘g‘riligini uzil-kesil fosh qilar edi.
19–BOB
Pavlus Efes shahrida
1Apollos Korinf shahrida bo‘lganda, Pavlus tog‘li viloyatlarni kezib o‘tib, Efes shahriga keldi. U yerda bir necha Iso shogirdini topib, ulardan so‘radi:
2– Sizlar imon keltirganingizda Muqaddas Ruhni qabul qildingizlarmi?
– MuqaddasRuh borligini biz hech qachon eshitmaganmiz, – deb javob berdi ular.
3– Bunday bo‘lsa, sizlar qay asosda suvga cho‘mib imon keltirgansizlar? – deb so‘radi Pavlus.
– Biz Yahyo payg‘ambarning ta’limoti asosida suvga cho‘mib imon keltirganmiz, – deb javob berdilar. 4Pavlus dedi:
– Yahyo payg‘ambar xalqni daryoga cho‘mdirib, tavba qildirgan edi, xolos. U xalqqa: Mendan keyin keladigan Zotga, ya’ni Iso Masihga inoninglar, deb aytgan edi.
5Ular buni eshitgach, Rabbimiz Iso nomidan ham suvga cho‘mib imon keltirdilar. 6Pavlus qo‘llarini ularning boshiga qo‘yishi bilan Muqaddas Ruh ularning ustiga tushib keldi. Ular yangi tillarda gapirib, karomat qila boshladilar. 7Ular jami bo‘lib, o‘n ikki kishiga yaqin edilar.
8Pavlus uch oy davomida bemalol yahudiylaribodatxonasida bahslashib, Xudoning Shohligi to‘g‘risida ishontirarli dalillar keltirardi. 9Nihoyat, ba’zilar bo‘yin qotib, imonni rad qilib, xalq oldida Rabbimiz Iso yo‘lini yomonlaydigan bo‘lishdi. Pavlus ulardan yuz o‘girib, shogirdlarini ulardan ajratdi va har kuni Tiran degan bir kishining maktabida suhbatlashardi. 10Shu tariqa ikki yil davomida xoh yahudiy, xoh yunoniy bo‘lsin, Asiya viloyatida yashaganlarning hammasi Rabbimiz Isoning kalomini eshitdilar.
Azayimxonlar va yoqilgan sehr kitoblari
11Xudo Pavlusning qo‘llari bilan ko‘p qudratli ishlarni qilar edi. 12Hatto uning badaniga tekkan ro‘mollar va kamarlar ham bemorlarning ustiga qo‘yilganda, ular kasaldan xalos bo‘lar, ichlaridagi yovuz ruhlar esa chiqib ketardi.
13Yahudiylar orasida sayyoh yuruvchi ba’zi azayimxonlar ham bor edi. Bular yovuz ruhlarga chalingan odamlar tepasida Rabbimiz Isoning ismini zikr qilishga unnay ketar, “Pavlus e’lon etayotgan Iso nomi bilan sizlarga buyuramiz”, – deb aytishardi. 14Bunday qilganlar orasida oliy ruhoniy Skeva ismli bir yahudiyning yetti o‘g‘li bor edi.
15Yovuz ruh ularga javoban: “Isoni taniyman, Pavlusni bilaman, sizlar esa kim bo‘lasizlar?” – dedi. 16Shunday deyishi bilanoq yovuz ruhli odam ularning ustiga tashlanib, shunday zo‘r chiqdiki, azayimxonlar qip-yalang‘och va yarador holda u uydan qochib qutulishdi.
17Bu voqea Efesda yashagan yahudiy bilan yunonlarning hammasiga ma’lum bo‘ldi. Hammani dahshat qoplab, Rabbimiz Isoning ismi ulug‘landi. 18Imon keltirganlardan ko‘plari esa kelib, qilmishlarini ochiq e’tirof etishardi. 19Shuningdek, sehrgarlik qilganlardan ko‘pchiligi o‘z kitoblarini to‘plab, hammaning ko‘z o‘ngida yondirdilar. Kitoblarning qimmatini hisoblaganda, ellik ming kumush tangaga teng keldi. 20Ana shu yo‘sinda Rabbimiz kalomi qudrat bilan yoyilar, ta’siri tobora ortib borar edi.
21Bu voqealar bo‘lib o‘tgandan so‘ng, Pavlus o‘z ko‘nglida Makedoniya va Axayadan o‘tib, Quddusga borishga jazm etdi. “U yerda bo‘lganimdan keyin Rimni ham ko‘rishim kerak”, – deb niyat qildi. 22Pavlus o‘ziga xizmat qilib yurganlardan ikki kishini: Timo‘tiy va Yerastni Makedoniyaga yubordi, o‘zi vaqtincha Asiya viloyatida qoldi.
Efes shahrida qo‘zg‘olon
23O‘sha kezlarda Rabbimiz Iso yo‘liga qarshi deyarli kuchli g‘alayon yuz berdi. 24Dimitriy ismli bir zargar kumushdan Artemis[54]ma’badlarini yasab, san’atkorlarga ko‘p foyda keltirardi. 25Dimitriy san’atkoru hunarmandlarni yig‘ib: “Birodarlar! – dedi, – Sizlarga ma’lumki, bizning farovonligimiz bu hunar orqalidir. 26Efesdagina emas, balki qariyb butun Asiya viloyatida bu Pavlus: inson qo‘li bilan yasalayotgan bu buyumlar xudo emas, deganini o‘zlaringiz ko‘rib, eshitib turibsizlar. Shu gap bilan u ko‘p odamlarni avrab yo‘ldan ozdirdi. 27Shunday qilib, hunarimiz e’tiborsiz bo‘lib qolish xavfigina emas, balki butun Asiya va butun dunyo sig‘inadigan buyuk ma’buda Artemisning ma’badi ham arzimaydigan narsaga aylanib, ma’buda ulug‘vorligidan mahrum bo‘lib qolish xavfiga ro‘baro‘ keldik”.
28Xaloyiq buni eshitgach, qattiq g‘azablanib: “Efesning Artemisi buyukdir!” – deb baqira ketdi. 29Butun shahar sarosimaga to‘lib ketdi. Hamma birdan Pavlusning yo‘ldoshlari – makedoniyalik Gay va Aristarxni ushlagancha, shitob bilan teatr tomon yopirilishdi. 30Pavlus xalqning orasiga kirmoqchi bo‘lganda, shogirdlar unga yo‘l qo‘yishmadi. 31Asiya viloyati ma’murlaridan ba’zilari ham uning do‘stlari bo‘lganlari sababli unga xabar yuborib, teatrda ko‘rinmasin, deb iltimos qilishdi. 32Bu orada odamlardan biri u desa, boshqasi bu deb qichqirishardi. Yig‘in tartibsiz edi, ko‘plari esa nima uchun yig‘ilganlarini bilishmas edi.
33Yahudiylarning taklifiga ko‘ra, xaloyiq ichidan Iskandar degan bir kishini vakil qilib ilgari surdilar. Iskandar qo‘li imosi bilan xaloyiq oldida o‘zini himoya qilmoqchi bo‘ldi. 34Lekin xaloyiq uning yahudiy ekanini bilgach, hamma bir og‘izdan qariyb ikki soat: “Efesning Artemisi buyukdir!” – deb baqirib turishdi.
35Oqibat shahar kotibi olomonni tinchitib: “Ey Efes xalqi! – dedi. – Efes shahri buyuk ma’buda Artemisning va osmondan tushgan toshning[55] homiysi ekanini qaysi odam bilmaydi? 36Modomiki, bu ishda da’vo yo‘qdir, unda sizlar xotirjam bo‘lishingiz va o‘ylamasdan harakat qilmasligingiz kerak. 37Ana, ma’badni talamagan ham, ma’budangizni haqorat ham qilmagan kishilarni sizlar bu yerga boshlab kelibsiz. 38Agar Dimitriy va u bilan birga bo‘lgan san’atkorlar biron kishidan shikoyat qilmoqchi bo‘lishsa, unda mahkamalar bor, qozilar bor, qo‘ying, bir-biridan shikoyat qilaverishsin. 39Bordiyu boshqa biron narsani talab qilmoqchi bo‘lsangizlar, bu masala qonuniy majlisda hal qilinadi. 40Bugun bo‘lib o‘tgan ishlar tufayli g‘alayon qo‘zg‘ashda ayblanish xavfida turibmiz-ku! Bunday to‘polon uchun o‘zni oqlagudek hech qanday vajimiz ham yo‘q”.
Shu so‘zlarni aytib bo‘lib, kotib yig‘inni tarqatib yubordi.
20–BOB
Pavlus Makedoniya va Yunonistonda
1To‘polon tugagandan keyin Pavlus Iso shogirdlarini chaqirib, nasihat qildi va ular bilan xayrlashib, Makedoniyaga jo‘nab ketdi. 2U kezib o‘tgan yurtlardagi imonlilarga ko‘p o‘git-nasihat berib, Yunonistonga keldi. 3Uch oy u yerda turdi. Suriyaga suzib ketay, degan paytda yahudiylar unga qarshi suiqasd uyushtirmoqchi bo‘lishdi. Shuning uchun yana Makedoniya orqali qaytishga qaror qildi.
4Veriyadan Pir o‘g‘li Sosipatr, Salonikadan Aristarx va Sekund, Derviyadan Gay va Timo‘tiy, asiyaliklardan esa Tixik va Trofim uni Asiyagacha kuzatib bordilar. 5Ular avval jo‘nab, bizlarni Troasda kutib turardilar. 6Bizlar esa Xamirturushsiz Non bayramidan[56] keyin Filippi shahridan suzib, besh kun deganda ularning oldiga – Troas shahriga yetib keldik. U yerda yetti kun turdik.
Troasda joni qaytgan yigit
7Yakshanba kuni non sindirish[57] uchun bir yerda to‘plangan edik. Pavlus ertasi kuni jo‘namoqchi bo‘lib, imonlilarga nasihat berib, so‘zni yarim kechagacha davom ettirdi. 8Bizlar yig‘ilgan boloxonada juda ko‘p shamchiroq yongan edi. 9Yevtix ismli bir yigit deraza raxida o‘tirardi. Pavlusning nutqi uzoq cho‘zilib, yigitni qattiq uyqu bosdi. U uyqusida qimirlab, uchinchi qavatdan pastga tushib ketdi. Yerdan uning o‘ligini ko‘tarishdi.
10Pavlus pastga tushib, yigitning ustiga o‘zini tashladi va uni quchoqlab: “Xavotir bo‘lmanglar, uning joni o‘zidadir!” – dedi. 11So‘ng yana yuqoriga chiqib, non sindirib ovqatlandi. Tong otguncha ancha suhbat qilib, yo‘lga chiqdi. 12Shu orada o‘smirni tirik olib kelishdi va behad xursand bo‘lishdi.
13Bizlar oldin kemaga tushib, Pavlusni u yerdan olib ketish uchun Assa shahriga suzib bordik; chunki o‘zi piyoda bormoqchi bo‘lib, bizlarga shunday topshiriq bergan edi. 14Bizlar Assada uchrashgach, uning bilan Mitilina shahriga bordik. 15U yerdan suzib ketib, ertasi kun Xios oroli qarshisiga keldik. Uchinchi kun esa Samos oroliga o‘tib, Trogiliya shahrida to‘xtagandan keyin, yana bir kun o‘tib, Milit shahriga yetib bordik. 16Pavlus Asiyada kechikib qolmaslik maqsadida Efes shahriga kirmay o‘tib ketishga qaror qilgan edi. Agar iloji bo‘lsa, Hosil bayramini[58]Quddusda qutlayin, deb shoshilayotgan edi.
Efes oqsoqollari bilan xayrlashish
17Militdan Pavlus Efesga odam yuborib, mahalliy imonlilar jamoatiningoqsoqollarini o‘z qoshiga chaqirtirdi. 18Ular uning huzuriga kelganda, dedi:
“Men Asiya viloyatiga oyoq bosgan ilk kundan beri, yoningizda yashagan shuncha vaqt davomida qanday harakat qilganimni o‘zlaringiz bilasizlar. 19Yahudiylarning yovuz niyatlari tufayli boshimdan o‘tgan og‘ir sinovlar ichida kamtarlik va ko‘zimning yoshi bilan Rabbimga xizmat qilib yurdim. 20Foydali bo‘lgan hech bir narsadan sizlarni mahrum qilmayin, deb ko‘chama-ko‘cha, uyma-uy yurib ta’lim berish fursatini bekor o‘tkazmadim. 21Tavba qilib, Xudoga iltijo etinglar va Rabbimiz Iso Masihga imon keltiringlar, deb yahudiylar bilan yunonlarga jiddiy nasihat qilib turdim.
22Mana endi Muqaddas Ruhning bandi bo‘lib, Quddusga boryapman. U yerda men bilan nima yuz berishini bilmayman. 23Faqat shuni bilamanki, shaharma-shahar yurgan sari zanjiru kishanlar, qayg‘u-alamlar meni kutadi. Buni MuqaddasRuh menga ayon qilmoqda. 24Lekin bunga qaramay, o‘z jonimni ham ayamayman – qani endi faoliyatimni tamomlab, Xudoning inoyatidan dalolat beruvchi Xushxabarga guvohlik bermoq uchun Rabbim Isodan olgan topshiriqni quvonch ila bajo keltira olsam.
25Endi yana shuni bilamanki, garchi orangizda Xudo Shohligini e’lon qilib yurgan bo‘lsam-da, hech biringiz mening yuzimni ortiq ko‘ra olmaysizlar. 26Shuning uchun bu kunning o‘zida sizga ta’kidlab aytamanki, men birovning halokatiga javobgar emasman[59]. 27Chunki Xudoning murod-maqsadini sizlarga tamoman bayon etish uchun biron fursatni boy bermadim. 28O‘zingizni va Muqaddas Ruh sizlarni nazoratchi qilib tayinlagan barcha jamoatni ko‘z-quloq bo‘lib ehtiyotlanglar. Sizlar cho‘ponlik qilayotgan ushbu suruvni Rabbimiz Iso O‘z qoni evaziga sotib olgan. 29Men ketganimdan keyin, suruvni ayamaydigan yirtqich bo‘rilar orangizga suqilib kirishlarini bilaman. 30Hatto o‘z oralaringizdan chiqqan odamlar ham teskari so‘zlari bilan Iso shogirdlarini yo‘ldan ozdirib, orqalaridan ergashtiradilar. 31Shuning uchun hushyor bo‘lib turinglar. Men sizga qay tariqa uch yil kechayu kunduz, ko‘zlarimning yoshi bilan har biringizga hormay-tolmay pandu nasihat berib yurganimni xotirlanglar.
32Endi birodarlarim, sizlarni Xudoning panohiga va Uning inoyatli kalomiga topshiraman. Bu kalom sizlarni mustahkamlashga va Xudoning butun azizlari bilan sizlarga ham nasib etgan meros ulushiga sazovor qilishga qodirdir. 33Men hech kimning simu zariga yoxud kiyimiga ko‘z tikkanim yo‘q. 34O‘zimning, shuningdek, yo‘ldoshlarimning ehtiyojlarini qondirishda shu qo‘llarim xizmat etganini o‘zlaringiz yaxshi bilasizlar. 35Shunday mehnat qilib, ojizlarga yordam berishda men sizlarga namuna bo‘lib qoldim. Shu bilan birga, “Olishdan ko‘ra berishning baxtiyorligi katta”, – degan Rabbimiz Isoning so‘zlarini ham eslab turinglar”.
36Bu so‘zlarni aytib bo‘lib, Pavlus tiz cho‘kdi-da, hamma bilan birga ibodat qildi. 37So‘ng hammalari zor yig‘lab, Pavlusning bo‘yniga tashlanib, uni o‘pishardi. 38Pavlusning: “Ortiq yuzimni ko‘rolmaysizlar”, – degan so‘zi esa ularni ayniqsa g‘amgin qilgan edi. Nihoyat, uni kemagacha kuzatib borishdi.
21–BOB
Quddus yo‘lida
1Ulardan ayrilib, kemada suzib to‘g‘ri Kos oroliga keldik. Ertasi kuni Rodos oroliga tushib, u yerdan esa Patara shahriga suzib bordik. 2U joydan Finikiyaga ketadigan bir kemani topib, suzib ketdik. 3Kipr ko‘ringanda, orolning janubiy yonidan o‘tib, Suriyaga qarab yo‘l oldik. Tir shahrida kemadan yuk tushiradigan bo‘lishgani uchun, u yerda quruqlikka chiqdik.
4Iso shogirdlarini axtarib topib, ularning yonida yetti kun qoldik. Ular Muqaddas Ruh ilhomi bilan Pavlusga: Quddusga borma, deyishardi. 5Bir necha kun o‘tgandan keyin yo‘lga chiqdik. Barcha imonlilar xotin va bola-chaqalari bilan birga bizni shaharning tashqarisigacha kuzatib borishdi. Sohilda tiz cho‘kib, ibodat qildik. 6Biz bir-birimiz bilan xayrlashib bo‘lib, kemaga tushdik, ular esa uylariga qaytib ketishdi.
7Tir shahridan suzib ketdik va Ptolemay shahriga yetib borib, dengizdagi sayohatimizni tugatdik. U yerdagi imonli birodarlarimizni qutlab, ular bilan bir kun birga bo‘ldik.
8Ertasi kuni Pavlusga ergashayotgan bizlar yo‘lga tushib, Kesariyaga keldik. Yetti vazifadorning[60] biri bo‘lgan Injil voizi Filipning uyiga kirib, unikida qoldik. 9Uning bashorat qiladigan to‘rt nafar bokira qizi bor edi.
10U yerda bir qancha kun turganimizdan keyin, Yahudiyadan Agav ismli bir payg‘ambar tushib keldi. 11U oldimizga kirishi bilanoq Pavlusning kamarini oldi-da, o‘zining qo‘l-oyoqlarini bog‘lab dedi: “MuqaddasRuh bunday demoqda: Quddusdagi yahudiylar bu kamarning egasini shunaqasiga bog‘lab, majusiylarning qo‘liga topshiradilar”.
12Bu gaplarni eshitgach, biz va u yerdagilar ham Quddusga bormasligi uchun Pavlusga yolvordik. 13Lekin Pavlus javob berib: “Nima qilyapsizlar? Nega yig‘lab, dilimga ozor beryapsizlar? Men Quddusga borib asir bo‘lishgina emas, Rabbim Iso uchun hatto o‘lishga ham tayyorman”.
14Pavlusni ko‘ndira olmaganimizni ko‘rib: “Rabbimiz aytganday bo‘lsin!” – deb jim qoldik.
Pavlus Quddus shahrida
15Ana shu kunlardan keyin anjomlarimizni yig‘ishtirib, Quddusga bordik. 16Kesariyadan ba’zi bir Iso shogirdlari bizga yo‘ldosh bo‘lishdi. Ular bizlarni yashab turish uchun Isoning eski shogirdlaridan bo‘lgan kiprlik Minasonning uyiga boshlab kelishdi. 17Quddusga kelganimizda, imonli birodarlarimiz bizni ochiq chehra bilan qabul qilishdi.
18Ertasi kuni Pavlus bilan birga Yoqubni ko‘rgani bordik. Butun oqsoqollarjamoati ham hozir bo‘ldi. 19Ulardan hol-ahvol so‘ragandan keyin, Pavlus o‘z xizmati tufayli Xudoning majusiylar orasida qilgan ishlarini birma-bir tushuntira boshladi.
20Bularni eshitishgach, Xudoga hamdu sano aytib, Pavlusga: “Ey birodarimiz, – deyishdi. – Yahudiylar orasida imon keltirgan necha ming odam borligini ko‘ryapsan. Ularning hammasi
26Ertasi kuni Pavlus o‘sha odamlarni yoniga olib, ular bilan birga tahorat qildi. So‘ng ma’badga kirib, poklanish kunlari qachon tugashini, har biri uchun qachon qurbonlik keltirilishini ma’lum qildi.
Pavlusga qarshi hujum
27Yetti kunlik muddat tugayotganda, asiyalik yahudiylar Pavlusni ma’badda ko‘rib qolishdi. Ular butun xalqni alg‘ov-dalg‘ov qilib, Pavlusni ushlab olishdi-da: 28“Ey Isroil erlari, yordam beringlar! – deb baqira ketishdi. – Mana hamma yoqda, hamma insonlar orasida xalqimizga, Tavrot va muqaddas joyga qarshi ta’lim berib yurgan odam shuning o‘zi! Buning ustiga yunonlarni ham ma’badga olib kirib, muqaddas joyni harom qildi-ku!”
29Buni aytishlariga sabab, bundan ilgari efeslik Trofimni shaharda Pavlus bilan birga ko‘rishgan bo‘lib, uni ma’badga[62] olib kirgan, deb o‘ylashardi.
30Butun shahar harakatga kelib, xalq jo‘shib ketdi. Pavlusni tutib, ma’baddan tashqariga sudrab borishdi. O‘sha zahotiyoq eshiklar bekitildi.
31Ular Pavlusni o‘ldirishmoqchi edi. Shu payt butun Quddus qo‘zg‘olon ko‘taribdi, degan xabar
– Bu kim va nima qilibdi? – deb so‘radi.
34Olomon orasida biri bu deb qichqirsa, boshqasi u deb baqirardi. Olag‘ovur bo‘lganidan mingboshi haqiqatni bilolmay, Pavlusni qal’aga olib borishni buyurdi. 35Pavlus zinapoyaga yetganda, olomonning zo‘r siquvi tufayli askarlar uni ko‘tarib borishdi. 36Chunki xaloyiqning ko‘pchiligi uning orqasidan ergashib borib: “Unga o‘lim!” – deb baqirardi.
37Qal’aga kirayotganda, Pavlus mingboshiga:
– Senga bir narsa aytishim mumkinmi? – dedi. Mingboshi:
– Sen yunon tilini bilasanmi? 38Bir necha kun ilgari g‘alayon ko‘tarib, to‘rt ming xunrezni[63] sahroga olib chiqqan misrlik sen emasmi? – dedi. 39Pavlus bunga javoban:
– Men Kilikiyaning unchalik ahamiyatsiz bo‘lmagan Tars shahrida tug‘ilgan bir yahudiyman. Sendan iltimos qilaman, xalqqa gapirish uchun menga ijozat bergin, – dedi.
40Mingboshi ijozat bergandan keyin, Pavlus zinapoyada turib, qo‘li bilan xalqqa ishora qildi. Chuqur sukunat cho‘kkanda, yahudiy tilida so‘zlay boshladi.
22–BOB
Pavlusning himoya nutqi
1“Ey erlar, ey birodarlar va otalar! Endi huzuringizda meni oqlovchi so‘zlarimni tinglanglar!” – dedi.
2Pavlusning ularga yahudiy tilida gapirayotganini eshitgach, ular yanada jim bo‘ldilar. Pavlus so‘zida davom etdi:
3“Men yahudiyman. Kilikiyaning Tars shahrida tug‘ilgan bo‘lsam-da, ushbu shaharda Gamalielning[64] qaramog‘ida tarbiyalanganman. Bugun bu yerda yig‘ilgan hammalaringiz kabi men ham ota-bobolar Qonuni yo‘rig‘ida jiddiy tarbiyalanib, Xudo uchun fidoyi bo‘lib kelganman. 4Hatto bu Iso yo‘lining izbosarlarini – erkakmi, ayolmi demasdan hammasini bog‘lab zindonlarga topshirar, o‘lasi qilib quvardim. 5Ana, oliy ruhoniy bilan oqsoqollarning hammasi mening guvohlarimdir. Men ulardan Damashqdagi yahudiy birodarlarga yozilgan maktublar olib, u yerda yashagan Iso imonlilarini jazolash uchun Quddusga kishanlab keltirmoq niyatida yo‘lga tushgan edim.
6Tush arafasida men yo‘l bosib, Damashqqa yaqinlashayotganimda, to‘satdan osmondan tushgan kuchli bir nur atrofimni porlatib yubordi. 7Men yerga yiqildim-u, bir ovozning menga:
– Shoul, Shoul, nega Meni quvg‘in qilyapsan? – deganini eshitdim. 8Men:
– Yo Rabbiy, Sen kim bo‘lasan? – deb so‘rasam, U:
– Men sen quvg‘in qilayotgan nosiralik Isoman, – deb javob berdi. 9Yo‘ldoshlarim nurni ko‘rib qo‘rqishgan bo‘lsa-da, lekin menga Gapirganning ovozini eshitmadilar.
10Shunda men:
– Yo Rabbiy, nima qilishim kerak? – dedim. Iso menga:
– O‘rningdan turib Damashqqa bor, qilishing lozim bo‘lgan hamma narsa o‘sha yerda senga aytiladi, – dedi. 11U nurning yaltirashidan ko‘r bo‘lganim uchun, hamrohlarim qo‘limdan tutgancha, Damashqqa yetaklab borishdi.
12Damashqda yashagan butun yahudiylar orasida yaxshi nom chiqargan, Xudoning Qonuniga amal qilib yurgan Hananiya ismli dindor bir odam bor edi. 13U yonimga kelib turdi-da, menga:
– Birodarim Shoul, ko‘zlaring ochilsin! – dedi. Men esa o‘sha zahoti uni ko‘rdim. 14Hananiya menga:
– Otalarimizning Xudosi Uning irodasini bilishing va Solih Kishini[65] ko‘rib, O‘zining ovozini eshitishing uchun seni tanladi. 15Chunki ko‘rgan va eshitganlaring uchun barcha insonlar oldida Uning guvohi bo‘lasan. 16Endi nimani kutib o‘tiribsan? O‘rningdan tur, suvda imon keltir va Isoning ismini chaqirib, gunohlaringdan forig‘ bo‘l! – dedi.
17Men Quddusga qaytib kelgandan so‘ng, ma’badda ibodat qilayotganimda o‘zimni yo‘qotib, 18Rabbim Isoni ko‘rdim. U menga:
– Qani, tezroq Quddusdan chiqib ket, chunki bu yerda Men uchun bergan guvohligingni qabul etmaydilar! – dedi. 19Men:
– Yo Rabbiy! – dedim. – Senga inonganlarni zindonga tashlab ibodatxonalarda urgan odam men ekanimni ular bilishadi-ku. 20Sening shahiding Stefanning qonini to‘kkanlarida men ham u yerda hozir edim. Hatto uning o‘ldirilishiga rozi bo‘lib, qotillarining kiyimlarini saqlab turardim, – dedim.
21Rabbim Iso esa:
– Sen keta qol! Chunki Men seni olisdagi elu xalqlarning oldiga yuboraman, – dedi”.
Rim fuqarosi Pavlus
22Bu vaqtgacha Pavlusni tinglab turganlar boyagi so‘zini eshitishlari bilanoq shovqin ko‘tarishdi. “Bunday odamni yer yuzidan yo‘q qil! U yashashga munosib emas!” – deb baqira ketishdi. 23Ular shunday qichqirishib, ustlaridan kiyimlarini qoqib, havoga tuproq sochib turisharkan, 24mingboshi Pavlusga qarshi bunday baqirayotganlarining sababini bilmoqchi bo‘lib, uni qal’aga olib borib qamchilashni buyurdi. 25Uni tasma bilan bog‘lashayotgan vaqtda, Pavlus yonida turgan yuzboshiga:
– Rim fuqarosini hukm qilmay qamchilash, sizningcha, qonunga mos keladimi? – deb so‘radi.
26Yuzboshi buni eshitgach, borib mingboshiga xabar berdi:
– Qarang, siz nima qilmoqchisiz o‘zi? Bu odam Rim fuqarosi ekan-ku, – dedi. 27Shunda mingboshi Pavlusning yoniga kelib:
– Menga aytgin-chi, sen Rim fuqarosimisan? – deb so‘radi.
– Ha, – dedi Pavlus. 28Mingboshi:
– Men bu fuqarolikka ko‘p pul bilan ega bo‘lganman, – dedi. Pavlus:
– Men hatto bu fuqarolikda tug‘ilganman, – deb javob berdi.
29Shunda Pavlusni so‘roq qilmoqchi bo‘lganlar darhol undan qo‘l tortishdi. Mingboshi ham uning Rim fuqarosi ekanini bilgach, uni bog‘lab qo‘ygani uchun qo‘rqib ketdi.
30Ertasi kuni mingboshi yahudiylar Pavlusni nimada ayblashlarini aniq bilish maqsadida, uni kishanlardan bo‘shatdi. Yahudiy oliy ruhoniylari va barcha Oliy Kengash a’zolariga yig‘ilishlarini buyurdi. Pavlusni keltirib, ularning qarshisiga qo‘ydi.
23–BOB
Pavlus yahudiylarning Oliy Kengashi oldida
1Pavlus Oliy Kengash a’zolariga tikilib qarab:
– Ey birodarlar! Men bu kunga qadar Xudo oldida pok vijdon bilan yashab kelaman, – dedi.
2Buni aytishi bilanoq, oliy ruhoniy Hananiya Pavlusning yonida turganlarga uning og‘ziga urishlarini buyurdi. 3Pavlus unga:
– Ey oqlangan devor, Xudo seni uradi! Sen qonun asosida hukm chiqarish uchun o‘tiribsan, ammo qonunga zid o‘laroq meni urishga amr beryapsan! – dedi.
4Oldinda turganlar:
– Xudoning oliy ruhoniysini haqorat qilyapsanmi? – dedilar. 5Pavlus dedi:
– Birodarlar! Uning oliy ruhoniy ekanini bilmas edim; chunki Tavrotda: “Xalqing orasida boshliq bo‘lganni yomonlama”, – deb yozilgan.
6Ularning bir qismi sadduqiy va boshqa qismi farziy mazhablaridan bo‘lganini Pavlus bilgach, Kengashga baland ovoz bilan xitob qilib:
– Birodarlar! Men farziyman, ham farziyning o‘g‘liman. Men o‘liklarning tirilishiga qattiq e’tiqod qilganim uchun meni tergayaptilar, – dedi.
7U buni aytgan mahalda farziylar bilan sadduqiylar orasida janjal chiqib, majlis ikkiga bo‘linib ketdi. 8Chunki sadduqiylar qiyomatni ham, farishtani ham, ruhni ham yo‘q, deydilar. Farziylar esa bularning hammasini tan oladilar. 9Shunday qilib, katta shovqin bo‘ldi. Farziylar mazhabining ulamolaridan ba’zilari so‘zga chiqib, qat’iy e’tiroz bildirishdi:
– Bizlar bu odamda hech bir yomonlik topmayapmiz. Agar biron ruh yoki farishta unga aytgan bo‘lsa nima bo‘pti, biz Xudoga qarshilik ko‘rsatmaylik! – deyishdi.
10Janjal tobora zo‘rayib borgach, Pavlusni tilka-pora qilmasinlar, deb qo‘rqqan mingboshi pastga tushib, oralaridan uni chiqazib qal’aga olib kirishni askarlarga buyurdi.
11Keyingi kechada Rabbimiz
Pavlusning joniga qasd
12Kun yorishgach, ba’zi yahudiylar qasdlanib, Pavlusni o‘ldirmaguncha yeb-ichmaslikka qasam ichdilar. 13Bunday ahdlashganlarning soni qirq kishidan ziyod edi. 14Ular oliy ruhoniylar bilan oqsoqollarning huzuriga kelib: “Pavlusni o‘ldirmagunimizcha hech narsa yemaslikka og‘ir qasam ichdik, – dedilar. 15– Endi sizlar Oliy Kengash a’zolari bilan birga mingboshining huzuriga boringlar va go‘yo Pavlus masalasini yana aniqroq tekshirmoqchimiz, deb uni ertaga oldingizga chiqarishini iltimos qilinglar. Bizlar esa u yetib kelmasidan avvalroq uni o‘ldirishga hozirlik ko‘rib turamiz”.
16Pavlus singlisining o‘g‘li, ya’ni jiyani ana shu qasd haqida eshitib qolib, qal’aga kirdi-da, unga buni ma’lum qildi. 17Pavlus yuzboshilardan birini chaqirib:
– Bu yigitni mingboshining huzuriga olib borgin, unga aytadigan bir gapi bor, – dedi.
18U yigitni oldi va mingboshining qoshiga keltirib:
– Mahbus Pavlus meni yoniga chaqirib, bu yigitni sizning oldingizga boshlab kelishimni iltimos qildi, sizga aytadigan bir gapi bor ekan, – dedi. 19Mingboshi yigitning qo‘lidan ushlab, uni bir chetga tortdi-da:
– Menga aytadigan nima gaping bor? – deb so‘radi. 20Yigit javob berdi:
– Yahudiylar go‘yo Pavlusning ishini yana aniqroq tekshirish uchun uni ertaga Kengash oldiga chiqarishni sizdan iltimos qilishga kelishibdilar. 21Lekin siz ularga quloq solmang. Chunki ularning qirqdan ortig‘i Pavlusni poylab turishibdi; uni o‘ldirmaguncha yeb-ichmaslik haqida qasam ichishibdi. Mana hozir sizning farmoyishingizni kutib, tayyor bo‘lib turishibdi, – dedi. 22Mingboshi:
– Menga bu gaplarni bildirganingni hech kimga aytma! – deb yigitni qo‘yib yubordi.
Pavlusni Kesariyaga yo‘llash
23Mingboshi yuzboshilardan ikkitasini chaqirib:
– Kun botgandan uch soat keyin Kesariya shahriga borish uchun ikki yuz piyoda askar, yetmish otliq va ikki yuz o‘qchi askar hozirlanglar. 24Pavlusni mindirib, viloyat hokimi Feliksning qoshiga sog‘-salomat yetkazib borish uchun ot-ulov ham beringlar, – deb buyurdi.
25Mingboshi quyidagi mazmunda bir maktub ham yozdi:
26“Klavdiy Lisiydan muhtaram hokim Feliksga – salom!
27Ushbu odamni yahudiylar tutib o‘ldirmoqchi edilar. Uning Rim fuqarosi ekanini bilib, men askarlar bilan birga yetib kelib, uning boshini qutqardim. 28Keyin nimada aybdor etayotganlarini bilmoqchi bo‘lib, uni yahudiylarning kengashiga olib bordim. 29Natijada o‘zlarining shariatiga doir masalalar bo‘yicha uni gunohkor qilayotganlarini bildim-u, lekin unda o‘limga yoki kishanga loyiq hech qanday ayb topmadim. 30Yahudiylarning bu odamga qarshi uyushtirayotgan suiqasdidan xabardor bo‘lgach, men darhol uni sizning huzuringizga yubordim. Uning ayblovchilariga ham unga qarshi bo‘lgan da’volarini sizning qoshingizda gapirishlarini buyurdim.
Salomat bo‘ling”.
31Shunday qilib, askarlar olgan farmoniga ko‘ra Pavlusni kechasi Antipatrisga boshlab borishdi. 32Ertasiga u bilan birga borish uchun otliqlarni qoldirib, o‘zlari esa qal’aga qaytib ketishdi. 33Otliqlar Kesariyaga yetgach, maktubni viloyat hokimiga berishdi va Pavlusni ham unga topshirishdi. 34Hokim maktubni o‘qigach, Pavlusdan qaysi viloyatdan ekanini so‘radi. Kilikiyadan bo‘lganini bilgach, unga: 35“Ayblovchilaring kelganidan keyin sening ishingni so‘roqlayman”, – dedi-yu, Hirod saroyida qamoqda saqlansin deb amr berdi.
24–BOB
Pavlus hokim Feliks oldida
1Oradan besh kun o‘tgandan keyin, oliy ruhoniy Hananiya va ba’zi oqsoqollar Tertull ismli bir huquqshunos bilan Kesariya shahriga kelishib, Pavlusni qoralaydigan arzlarini hokimga bayon etishdi. 2Pavlus chaqirilgach, Tertull ayblashni boshladi:
3“Ey muhtaram Feliks, xalqimizning obodonchiligiga g‘amxo‘rlik qilar ekansiz, o‘z soyangizda osoyishtalikka erishganimizni har doim va har yerda behad minnatdorchilik ila tan olamiz. 4Sizni ko‘p ovora qilmaslik uchun, o‘zingizga xos bo‘lgan mehribonlik ila bizning muxtasar so‘zimizni eshitishingizni iltimos qilaman. 5Biz bu odamni jamiyatning marazi deb bilamiz. Mana u nasroniylar[66] bid’atining namoyandasi bo‘lib, dunyoning barcha yahudiylarini oyoqlantirmoqda. 6U ma’badimizni ham harom etishga qo‘l ko‘targan vaqtdayoq, biz uni tutib, o‘z qonunimizga ko‘ra sud qilmoqchi bo‘ldik. 7Lekin mingboshi Lisiy kelib, uni zo‘rlik bilan qo‘limizdan tortib olib, sizning qoshingizga yubordi. 8Uni ayblovchi bizning ham sizning huzuringizga kelishimizni buyurdi. Bu kishini so‘roq qilsangiz, biz uni nimalarda ayblashimizni uning o‘zidan bilib olishingiz mumkin”.
9Hozir bo‘lgan barcha yahudiylar ham aytilganlarning to‘g‘riligini bildirib, Pavlusga qo‘yilgan aybni tasdiqlardilar. 10Hokim Pavlusga gapirishi uchun ishora etgach, u so‘z boshladi:
“Siz ko‘p yillardan beri bu xalqqa haqqoniy qozi bo‘lganingizni bilganim uchun, men o‘z ishimni bemalol himoya qilaman. 11O‘zingiz bilib olishingiz mumkin: mening sig‘inish uchun Quddusga kelganimga o‘n ikki kundan oshgani yo‘q. 12Na ma’badda, na ibodatxonalarda va na Quddus shahrida biron kishi bilan bahs qilganim yoki xalq orasiga g‘ulg‘ula solganimni ular ko‘rishmadi. 13Hozir ham meni ayblashlarida biron bir asos borligini isbot qilisholmaydi. 14Huzuringizda shuni e’tirof etamanki, ular bid’at deb atagan Yo‘lning izbosari o‘laroq, ota-bobolarim sig‘ingan Xudoyi Taoloning haqiqiy bandasiman. Tavrot va Payg‘ambarlar kitobida yozilganlarning hammasiga inonaman. 15Ayblovchilarimning o‘zlari ham tan olganidek, men solih bilan fosiqlarni tiriltiradigan Xudoga qattiq e’tiqod qilaman. 16Shuning uchun ham Xudo bilan insonlar oldida doim vijdonimni sof saqlashga tirishaman.
17Oradan ko‘p yillar o‘tgandan keyin, xalqim sharafiga xayr-sadaqa va qurbonliklar bag‘ishlash uchun Quddusga qaytib bordim. 18Bu vaqtda meni ma’badda tahorat qilayotgan holatda topdilar; holbuki, u yerda olomon ham, shovqin ham yo‘q edi. 19Faqat asiyalik ba’zi bir yahudiylar bor edi. Aslida o‘sha odamlar bu yerga kelib, biron shikoyatlari bo‘lsa, huzuringizda meni ayblashlari kerak edi. 20Yoki bu yerdagilarning o‘zlari aytishsin, yahudiylarning Oliy Kengashi oldida turganimda menda qanday haqsizlik topishgan ekan? 21Men ularning orasida turib, baland ovozda: “O‘liklarning tirilishiga ishonganim uchun bugun oldingizda hukm qilinyapman”, – deb aytdim. Ehtimol, shu so‘zim uchun aybdor sanalsam kerak?”
22Shunda Feliks: “Mingboshi Lisiy kelganidan keyin ishlaringni sinchiklab tekshiraman”, – deb muhokamani keyinga qoldirdi. Feliks o‘zi Isoning yo‘li borasida ancha xabardor edi. 23Pavlusni yuzboshiga topshirib: “Qamab qo‘yilsin, lekin yengillik berilsin, unga xizmat qilmoqchi bo‘lgan do‘stlariga hech qarshilik qilinmasin”, deb buyurdi.
24Bir necha kundan keyin Feliks yahudiy xotini Drusilla bilan keldi. Pavlusni chaqirtirib, Iso Masihga ishonish to‘g‘risida uni tingladi. 25Pavlus haqiqat, nafsni tiyish va qiyomat-qoyim haqida gapirganda, Feliksning yuragi cho‘chib ketdi. “Endi borgin, vaqt topganimda seni yana chaqiraman”, – dedi. 26Ayni zamonda, Pavlus ozod bo‘lishi uchun menga pora beradi degan umidda uni tez-tez suhbatga chaqiradigan bo‘ldi.
27Ikki yildan so‘ng Feliksning o‘rniga Porsiy Fest keldi. Feliks yahudiylarning ko‘nglini olmoqchi bo‘lib, Pavlusni qamoqda qoldirdi.
25–BOB
Pavlus hokim Fest oldida
1Fest viloyatga kelganiga uch kun o‘tgandan keyin, Kesariyadan Quddusga bordi. 2Shunda oliy ruhoniylar bilan yahudiylarning asilzodalari hokimning oldiga kelib, Pavlusdan shikoyat qildilar. 3Muruvvat ko‘rsatib, Pavlusni Quddusga chaqirtirishini o‘tinib so‘radilar; holbuki, yo‘l-yo‘lakay uni o‘ldirishni qasd qilgan edilar. 4Fest esa Pavlus Kesariyada qamoqda turganini va o‘zi ham yaqinda u yerga qaytib borajagini ularga bildirdi. 5“Shunday qilib, sizlardan kimning iloji bo‘lsa, men bilan birga borishsin va agar bu odamda biron yomonlik bo‘lsa, uni aybdor qilishsin”, – dedi u.
6Fest ularning yonida sakkiz yoki o‘n kundan ziyod turmay, Kesariyaga qaytib bordi. Ertasi kuni hukm kursisiga o‘tirib, Pavlusni olib kelishni buyurdi. 7Pavlus o‘rtaga chiqqach, Quddusdan kelgan yahudiylar uni o‘rab olganlaricha, o‘zlari isbot qilolmaydigan ko‘p og‘ir ayblarni unga qo‘ydilar. 8Pavlus esa o‘zining himoya so‘zida:
– Men na yahudiylarning Qonuniga, na ma’badga va na Qaysarga qarshi biron bir jinoyat qilganim yo‘q, – dedi.
9Fest yahudiylarning ko‘nglini topmoqchi bo‘lib, Pavlusdan:
– Quddusga borib, u yerda mening oldimda bu xususlarda sud bo‘lishni istaysanmi? – deb so‘radi. 10Pavlus dedi:
– Men Qaysarning hukm kursisi oldida turibman, men bu yerda hukm etilishim shart. Men yahudiylarga hech bir haqsizlik qilmaganimni o‘zingiz ham yaxshi bilasiz. 11Agar men o‘limga loyiq biror jinoyatda aybdor bo‘lganimda, unda o‘limdan bosh tortmasdim. Agarda bu kishilar menga qo‘yayotgan ayblar asossiz bo‘lsa, unda meni hech kim ularning qo‘liga topshirolmaydi. Men Qaysarning hukmini talab qilaman.
12Fest maslahatchilari bilan kengashgandan so‘ng, Pavlusga javob berib:
– Sen Qaysarning hukmini talab qilding, Qaysarning oldiga borasan, – dedi.
Hokimlar suhbati
13Bir necha kundan keyin, podshoh Agrippa bilan Vernika[67] Festni tabriklash uchun Kesariyaga keldilar. 14Ular u yerda ancha vaqt turgandan keyin, Fest Pavlusning ishini podshohga taqdim qildi:
– Bu yerda Feliks qamoqda qoldirib ketgan bir odam bor. 15Men Quddusda bo‘lganimda, yahudiylarning oliy ruhoniylari va oqsoqollari shikoyat bilan oldimga kelib, uni mahkum etishni talab qilishdi. 16Men ularga javob berib, ayblanuvchi odam ayblovchilari bilan yuzlashtirilmasdan va unga qo‘yilgan ayblardan o‘zini himoya qilish imkoniyatini bermasdan, o‘limga mahkum qilish rimliklarning odati emas, dedim. 17Shuning uchun ular bu yerga kelishganda, sira vaqt yo‘qotmay ertasi kuniyoq men hukm kursisiga o‘tirib, bu odamni olib kelishlarini buyurdim. 18Lekin ayblovchilar uni o‘rab olgach, men taxmin qilgan jinoyatlardan birortasini bo‘yniga qo‘ya olmadilar. 19Faqat o‘z dinlari bilan bog‘liq, Pavlus tirik ekanini da’vo qilayotgan Iso ismli o‘lgan bir shaxs haqida ba’zi bahslari bor edi. 20Men bu masalani hal qilishda qiynalib qoldim-da, Pavlusdan Quddusga borib, bu xususda sud bo‘lishni istar-istamasligini so‘radim. 21Lekin u bu ishni Imperatori a’zamning[68] muhokamasiga qoldirishni talab qilgani sababli, uni imperator huzuriga yuborgunga qadar qamoqda tutib turish haqida buyruq berdim.
22Agrippa Festga:
– Bu odamni men ham tinglashni istar edim, – dedi.
– Ertaning o‘zidayoq uni tinglaysiz, – dedi unga Fest.
Pavlus podshoh Agrippa oldida
23Ertasi kuni Agrippa bilan Vernika buyuk hashamat bilan kelib, mingboshilar va shaharning atoqli kishilari bilan birga mahkama saroyiga kirdilar. Festning amri bilan Pavlus olib keltirildi. 24Fest so‘z boshladi:
“Podshoh Agrippa va bizlar bilan birgalikda bu yerda hozir bo‘lgan hamma kishilar! Mana bu odamni ko‘rib turibsizlar. Quddusda va shu yerda ko‘pgina yahudiylar menga murojaat qilib, bu odam boshqa yashamasligi kerak, deya qichqirdilar. 25Mening bo‘lsa, uning o‘limga loyiq biror ish qilmaganiga ishonchim komil. Uning o‘zi Imperatori a’zamning huzurida sudlanishni talab etgani uchun, uni Rimga yuborishga qaror qildim. 26Faqat oliy hokimga uning haqida yozish uchun esa biron qat’iy so‘zim yo‘q. Shuning uchun uni hammangizning, va ayniqsa, podshohim Agrippa, sizning huzuringizga chiqartirdimki, bu ishni ko‘rib chiqqandan keyin yozish uchun biron tayin so‘z topilar, deb. 27Chunki mening fikrimcha, bir mahbusni imperatorga yuborib, unga qarshi qo‘yilgan ayblarni ko‘rsatmaslik mulohazasizlik bo‘lur edi”.
26–BOB
Pavlusning o‘zini oqlashi
1Agrippa Pavlusga: “O‘zingni oqlash uchun gapirishingga ruxsat beriladi”, – dedi. Shunda Pavlus qo‘lini siltagancha, o‘zini himoya qilib gapira boshladi:
2“Podshoh Agrippa! Yahudiylarning menga qo‘yayotgan hamma ayblaridan bugun sizning huzuringizda o‘zimni himoya qilayotganim uchun baxtiyor hisoblayman. 3Ayniqsa siz yahudiylarning barcha odatlarini va mubohasali masalalarini yaxshi bilganingizni ko‘zda tutib, sabr-toqat bilan meni tinglashingizni iltimos qilaman.
4Mening yoshligimdan o‘z mamlakatimda kechirgan hayotim hamda keyinroq Quddus shahrida kechgan umrimni barcha yahudiylar bilishadi. 5Meni azaldan tanishadi va agar xohlasalar, dinimizning eng jiddiy mazhabi bo‘lmish farziychilik ta’limoti bo‘yicha yashab kelganimga guvohlik bera olishadi. 6Endi esa, Xudoning otalarimizga bergan va’dasiga umid qilganim tufayli, men sudda hozirman. 7O‘n ikki qabilamiz[69] kecha-kunduz qunt va g‘ayrat bilan Xudo yo‘lida xizmat qilib, u va’daning ijro bo‘lishini ko‘rish umididadirlar. Men ana xuddi shu umidga erishganim uchun, ey podshohim Agrippa, yahudiylar meni ayblamoqdalar. 8Xudo o‘liklarni tiriltirishini sizlar nima uchun ishonib bo‘lmaydigan bir ish deb hisoblaysizlar?
9To‘g‘risi, o‘zim ham nosiralik Iso nomiga qarshi ko‘p xilofona amallarni qilish kerak, deb o‘ylar edim. 10Men buni Quddusda qildim ham. Oliy ruhoniylardan ijozat olib, ko‘p azizu muqaddas kishilarni zindonlarga tashlab, ularni o‘ldirayotganlarida men buni yoqlardim. 11Barcha yahudiy ibodatxonalarida ularni ko‘p martalab jazoga tortib, Isoni haqoratlashga majbur qilardim. Ularga nisbatan haddan tashqari darg‘azab bo‘lib, hatto begona shaharlarda ham quvg‘in qilardim.
12Bunga doir yana bir bor oliy ruhoniylarning vakolati va topshirig‘i bilan Damashqqa borayotgan edim. 13Va mana, ey podshohim, kunduz kuni yo‘lda ketayotganimda, quyosh nuridan ham yarqiroq bir nur osmondan porlaganini ko‘rib qoldim. Nur meni va yo‘ldoshlarimni yorqin yog‘duga cho‘mdirdi. 14Biz hammamiz yerga yiqilgandan keyin, menga yahudiy tilida so‘zlayotgan bir ovozni eshitdim:
– Shoul, Shoul, nega Meni quvg‘in qilyapsan? Nishga qarshi tepishing qiyin, – dedi. 15Men:
– Yo Rabbiy, Sen kim bo‘lasan? – deb so‘rasam, U:
– Men sen quvg‘in qilayotgan Isoman, – dedi.
16– Qani, qaddingni rostlab oyoqqa bos! Chunki sen Mening xizmatimda bo‘lasan. Meni qanday ko‘rganing hamda Men qay tariqa senga zohir bo‘lganim haqida guvohlik qilishing uchun seni tayinladim.
17-18Seni o‘z millating va boshqa xalqlar qo‘lidan xalos qilaman. Majusiylarning ko‘zlarini ochib, ularni zulmatdan nurga va shaytonning hokimiyatidan Xudoga qaytarish uchun seni yuboraman, toki ular Menga imon keltirib, gunohlari kechirilsin va Xudo azizlariga nasib etadigan
19Binobarin, ey podshoh Agrippa, men ko‘kdan yuborilgan ushbu vahiyga monelik qilmadim. 20Avval Damashq aholisiga, keyin Quddus va butun Yahudiya yurtidagi, shuningdek, boshqa yerlardagi majusiylarni tavba qildirib, Xudoga iltijo qilish va tavbaga yarasha ishlarni bajarishga undab yurdim. 21Shu ish uchun yahudiylar meni ma’badda tutib o‘ldirishga qasd qildilar. 22Lekin men Xudodan olgan yordamim bilan shu kunga qadar kattayu kichikka guvohlik berib kelaman. Muso va barcha payg‘ambarlarning karomat qilib aytganlaridan boshqa hech nimani gapirmayapman, 23chunonchi: Masih O‘z millatiga ham, boshqa millatlarga ham ilohiy nur haqida xabar qilish uchun azob chekib o‘lishi hamda o‘liklar ichidan birinchi bo‘lib tirilishi muqarrar edi”.
24Pavlus o‘zini shunday himoya qilarkan, Fest baland ovoz bilan so‘zini bo‘ldi-da:
– Nodonlik qilyapsan, Pavlus! Katta olimlik seni aqldan ozishga oboryapti! – dedi. 25Pavlus esa dedi:
– Men nodonlik qilmayapman, muhtaram Fest. Aksincha, haqiqat va farosat yuzasidan fikr yurgizyapman. 26Podshoh bu xususlarda bilimdon bo‘lgani uchun u bilan bemalol so‘zlashmoqdaman. Bu voqealardan hech biri uning nazaridan qochmagan bo‘lsa kerak, deb o‘ylayman. Chunki bular bir chekkada qilingan ish emas. 27Podshoh Agrippa, payg‘ambarlarga ishonasizmi? Bilaman, ishonasiz!
28Agrippa Pavlusga:
– Yana birpasda meni ko‘ndirib, Masihiy qilmoqchisan-a? – dedi.
29– Xoh qisqa, xoh uzoq muddatda bo‘lsin, – dedi Pavlus, – faqat o‘zingizgina emas, balki bugun meni tinglayotganlarning hammasi ham, bu zanjirlardan xoli, men kabi bo‘lishlarini Xudodan so‘rar edim!
30Pavlus shularni aytganidan keyin podshoh, viloyat hokimi, Vernika va ular bilan birga o‘tirganlar o‘rinlaridan turishdi. 31Chetga chiqib, bir-birlari bilan maslahatlashib olishdi.
– Bu odam o‘limga yoki hibsga loyiq hech bir ish qilmayapti-ku, – deb aytishar edi. 32Oxirida Agrippa Festga:
– Agar bu odam Qaysar hukmini talab qilmaganda, uni ozod etish mumkin edi, – dedi. [Shunday qilib, hokim uni Qaysar oldiga yuborishga qaror qildi.]
27–BOB
Pavlusning Rim sari dengiz safari
1Italiyaga suzib borishga qaror qilinganda, Pavlus va boshqa ba’zi mahbuslarni Avgust[70] polkidan Yuliy ismli bir yuzboshiga topshirdilar. 2Biz Asiya sohillari bo‘ylab suzadigan Adramit kemasiga o‘tirib jo‘nadik. Biz bilan birga Salonikadan kelgan makedoniyalik Aristarx ham bor edi.
3Ertasi kuni Sido‘n shahriga kelib to‘xtadik. Yuliy Pavlusga insoniy muomala qilib, do‘stlarining yoniga borib tirikchilik ehtiyojlarini qondirishiga ruxsat berdi. 4U yerdan yana jo‘nab, shamol ro‘paradan esgani uchun Kipr orolini panalab suzib o‘tdik. 5Kilikiya va Pamfiliya qarshisidagi dengizdan o‘tib, Likiyadagi Mira shahriga keldik. 6Yuzboshi u yerda Italiyaga ketadigan Iskandariya kemasini topib, bizni unga o‘tqizdi.
7Ancha kun juda qiynalib suzib, Knidos shahrining qirg‘og‘iga zo‘rg‘a yetib bordik. Shamol qirg‘oqqa yaqinlashishimizga imkon bermadi. Shunda Salmon burnini aylanib, Krit orolini panalab suzib o‘tdik. 8Krit qirg‘og‘i bo‘ylab mashaqqat ila suzib, Go‘zal Bandargohlar degan joyga keldik. Laseya shahri bu yerga yaqindir.
9Endi oradan ko‘p vaqt o‘tib, hatto Ro‘za kuni[71] ham kechgan, suzib borish esa yanada xavfli bo‘lib qolgan edi. Shuning uchun Pavlus yo‘ldoshlariga maslahat berib: 10“Erlar, ko‘ryapmanki, suzishni davom ettirish yuk va kema uchungina emas, o‘z jonimiz uchun ham xavf-xatarli bo‘ladi”, – dedi. 11Lekin yuzboshi Pavlusning so‘zlaridan ko‘ra, kema haydovchisiga va darg‘aga ko‘proq ishonar edi. 12Pristan qishni o‘tkazishga moslashtirilmagani uchun, ko‘pchilik yo‘lovchilar u yerdan jo‘nab ketishga va iloji bo‘lsa, Kritning Finik portiga borib, qishlashga qaror berishdi. Finik janubi-g‘arb va shimoli-g‘arb tomonlardan esadigan shamollardan panada edi.
Dengiz bo‘roni
13Xafif janub shabadasi esa boshlaganda, ular o‘zlarini maqsadimizga erishdik, deb hisoblab, langar ko‘tarib jo‘nadilar va Krit sohili bo‘ylab suzib ketdilar. 14Lekin ko‘p o‘tmay, orol tomonidan “bodi-shimol” degan shiddatli bir bo‘ron bostirib keldi. 15To‘fon kemani shunday iskanjaga oldiki, u shamolga qarshi bardosh berolmadi. To‘lqinlarga taslim bo‘lib, suzib borardik. 16Klavda degan kichik bir orol yonidan o‘tayotganimizda, kemaning qayiqchasini zo‘rg‘a ushlab qoldik. 17Qayiqchani ko‘tarib olishgandan keyin, kemani arqonlar bilan o‘rab bog‘ladilar. Sayoz joylarga botib qolishdan qo‘rqib, yelkanni tushirdilar va suzuvchi langar tashlab, shamolga taslim bo‘ldilar.
18To‘fon kuchayaverganidan, ertasi kuni kemadan yukni ota boshlashdi. 19Uchinchi kuni esa o‘z qo‘limiz bilan kema jihozlarini suvga tashlab yubordik. 20Ancha kun quyosh ham, yulduzlar ham ko‘rinmay qoldi. To‘fon shiddatli tus olgan sari, qutulib qolishimizga bo‘lgan har qanday umidni yo‘qotgan edik.
21Kemadagilar ko‘pdan beri ovqat yemaganlari sababli, Pavlus ularning o‘rtasida turib: “Erlar! – dedi. – Menga quloq solib Kritdan ketmaganingizda edi, bu zararu zahmatlarga duchor bo‘lmasdinglar. 22Endi esa sizlardan o‘tinib so‘rayman: dadil bo‘linglar. Chunki sizlardan hech bir jon halok bo‘lmaydi, faqat kema nobud bo‘ladi. 23Mana, men Unga mansub bo‘lgan va Unga xizmat qilib yurgan Xudoning farishtasi bu kecha menga zohir bo‘ldi. 24U: “Qo‘rqma, Pavlus! – dedi. – Sen Qaysarning oldida turishing kerak. Kema yo‘lovchilariga kelganda, ularning hammasini Xudo senga bag‘ishladi”, – dedi. 25Shuning uchun, erlar, dadil bo‘linglar! Chunki Xudo xuddi menga aytganidek qilishiga qattiq ishonaman. 26Har holda bironta orolga tushishimiz kerak”.
Kema halokati
27Adriya dengizida shamolga taslim bo‘lib yurishimizning o‘n to‘rtinchi kechasida, qariyb tunning yarmida dengizchilar qandaydir bir quruqlikka yaqinlashganlarini payqadilar. 28Chuqurlikni o‘lchab, yigirma quloch ekanini bildilar. Keyin biroz masofada yana o‘lchab, o‘n besh quloch ekanini aniqladilar. 29Toshloq joyga urilib qolishdan qo‘rqib, kemaning orqa tarafidan to‘rtta langar tashladilar. Tong otishini intizor bo‘lib kutardilar. 30Shu orada dengizchilar kemadan qochmoq niyatida, go‘yo kemaning tumshug‘idan langar tashlamoqchi bo‘lib, qayiqchani dengizga tushira boshladilar. 31Pavlus esa yuzboshi va askarlarga qarab:
– Agar ular kemada qolmasalar, sizlar qutulolmaysizlar, – dedi. 32Shunda askarlar qayiqchaning arqonlarini kesib, qayiqchani suvga tushirib yubordilar.
33Tong otay deganda, Pavlus hammani ovqat yeyishga undab:
– Bugun o‘n to‘rtinchi kundirki, hech narsa yemay oziq-ovqatsiz qolib turibsizlar, – dedi. 34– Shuning uchun ovqat yeyishingizni yolvorib so‘rayman; bu qutulishingiz uchun kerakdir. Sizlardan hech kimning boshidagi biror soch tolasi ham nobud bo‘lmaydi.
35Pavlus bu so‘zlarni aytgandan keyin nonni oldi, hammaning oldida Xudoga shukrona aytib, nonni sindirib yeya boshladi. 36Shu tariqa hamma dadillanib, ovqat yedi. 37Kemada jami bo‘lib ikki yuz yetmish olti jon bor edik. 38Ovqatga to‘yganimizdan keyin bug‘doyni dengizga otib, kemani yengillashtirdilar.
39Kunduz bo‘lgach, ko‘rgan quruqliklarini tanimadilar; qirg‘og‘i qumloq bo‘lgan bir qo‘ltiqni payqadilar. Iloji bo‘lsa, kema bilan u joyga borib to‘xtashga qaror qildilar. 40Langarlarni uzib tashlab, dengizda qoldirdilar. Ayni zamonda rullarning iplarini yechib, oldingi yelkanni shamolga tomon qaratib, qirg‘oq sari ketdilar. 41Kema qirg‘oqning sayoz yeriga duch kelib, qumga tiqilib qoldi. Kemaning tumshug‘i botgancha qimirlamay qoldi, quyrug‘i esa to‘lqinlarning kuchi bilan parchalana boshladi.
42O‘shanda askarlar, mahbuslardan biron kishi suzib qochib ketmasin, deb ularni o‘ldirishni niyat qildilar. 43Lekin yuzboshi Pavlusni qutqazmoqchi bo‘lib, bu niyatlarini bajarishdan ularni to‘xtatdi. Suzishni bilganlar birinchi bo‘lib o‘zlarini kemadan tashlagancha quruqlikka chiqsinlar, 44qolganlari esa xoh taxtalarga, xoh kemaning biron siniq bo‘lagiga tutinib, ularning ketidan borsinlar, deya amr berdi. Shu yo‘sinda hamma sog‘-salomat quruqlikka chiqib oldi.
28–BOB
Malta orolida
1Xalos bo‘lganimizdan keyin, orolning oti Malta ekanini bildik. 2Yerli aholi bizga odatdan tashqari insoniylik ko‘rsatdi. Yomg‘ir yog‘ib sovuq bo‘lgani uchun, ular o‘t yoqib, hammamizni do‘stona qabul qildilar. 3Shu mahal Pavlus bir dasta o‘tin yig‘ib, olovning ustiga qo‘yayotganda, issiqdan qochayotgan bir zaharli ilon uning qo‘lini chaqib olib, osilib qoldi. 4Pavlusning qo‘liga ilon osilganini yerlilar ko‘rgach, bir-birlariga: “Bu odam qotil bo‘lsa kerak. Dengizdan xalos bo‘lgan bo‘lsa ham, Haq uni tirik qoldirmayapti-da!” – deyishdi.
5Pavlus esa hech qanday zarar ko‘rmasdan, ilonni o‘tga silkitib tashladi. 6Orol aholisi uning shishib ketishini yoki o‘lib qolib, to‘satdan yerga yiqilishini kutardi. Lekin uzoq kutishgandan keyin unga hech qanaqa falokat yuz bermaganini ko‘rishgach, boshqacha fikr qilib: “U bir xudodir”, – deb aytishardi.
7U joyning yaqinida orolning boshlig‘i bo‘lgan Publiy ismli bir kishining yer-mulki bor edi. U bizni qabul etib, uch kun mehmondo‘stlik qildi. 8O‘sha paytda Publiyning otasi yurakburug‘dan qiynalib, isitmalab yotar edi. Pavlus uning yoniga kirdi va qo‘llarini uning ustiga qo‘ygancha ibodat qilib, uni sog‘aytirdi. 9Bu hodisadan keyin oroldagi boshqa xastalar ham kelib, shifo topishdi. 10El bizga izzat-ikrom ko‘rsatdi, jo‘nayotganimizda zarur narsalar bilan ta’minladilar.
Rimga yetib borish
11Uch oydan keyin Iskandariyadan kelib, o‘sha orolda qishlab qolgan Javzo[72] tug‘li bir kema bilan suzib ketdik. 12Sirakuzaga borib, u yerda uch kun turdik. 13U yerdan suzib ketib, Rigiyaga keldik. Bir kundan keyin esayotgan janub shamolidan foydalanib, ikki kunda Puteolga yetib bordik. 14U yerda ba’zi imonli birodarlarimizni topdik. Yetti kun ularnikida turishimiz uchun ruxsatimizni so‘rab oldilar.
Keyin Rimga yetib keldik. 15U yerdagi birodarlar daragimizni eshitib, Appiya forumi va hatto Uch Mehmonxona maydonigacha bizni kutib olgani chiqishgandi. Pavlus ularni ko‘rib, Xudoga shukr qildi va ko‘ngli ko‘tarildi. 16Rimga kirganimizdan keyin yuzboshi mahbuslarni lashkarboshiga topshirdi. Pavlusga esa uni qo‘riqlab turadigan bir askar bilan alohida yashash uchun ruxsat berildi.
Pavlusning Rimdagi faoliyati
17Uch kundan so‘ng Pavlus yahudiylarning atoqli kishilarini bir joyga chorladi. Ular to‘planganda: “Erlar, birodarlar! – deb xitob qildi. – Men xalqimizga yoxud ota-bobolarimiz odatlariga qarshi hech narsa qilmagan holda, Quddusda qo‘lga tushib, rimliklarga topshirildim. 18Ular ham meni sud qilib, o‘limga loyiq biron gunohda ayblay olmay ozod qilmoqchi bo‘ldilar. 19Lekin yahudiylar bunga qarshi chiqqach, men Qaysarning hukmini talab etishga majbur bo‘ldim. Men buni xalqimni biron xususida qoralamoq niyatida qilmadim. 20Aslini olganda, men Isroilning umidi uchun bu zanjir bilan bog‘langanman. Ana shu sababdan ham sizlar bilan ko‘rishib gaplashishni istardim”.
21Ular javob berib: “Sening haqingda Yahudiyadan hech qanday xat-xabar olganimiz yo‘q, u yerdan kelgan birodarlardan birortasi ham bizga noxush ma’lumot yo axbor bildirgani yo‘q. 22Shunga qaramay, qanday fikr yuritishingni sendan eshitmoqchimiz, chunki bu bid’atga qarshi har yerda bahs bo‘layotgani bizga ma’lumdir”, – dedilar.
23Pavlus uchun bir kun tayin etib, juda ko‘p kishi u turgan mehmonxonaga keldi. Ertalabdan oqshomgacha Pavlus ularga Xudoning Shohligini bayon etib guvohlik berar, Musoning Qonuniga va Payg‘ambarlar kitobiga binoan Iso to‘g‘risida ishonchli dalillar keltirar edi. 24Uning aytganlariga ba’zilari e’tiqod qo‘yib, ba’zilari esa inonmadilar. 25O‘zaro kelishmovchilik yuzaga kelib, Pavlus ularga bir so‘zni aytgandan so‘ng, ular keta boshladi. Pavlus dedi:
“Muqaddas RuhIsha’yo payg‘ambar orqali otalarimizga juda to‘g‘ri gapirib ketgan:
26“Bu xalqqa borib aytgin:
Eshitib-eshitib ham anglamaysizlar;
Qarab-qarab ham ko‘rolmaysizlar.
27Chunki bu xalqning dilini yog‘ bosgan,
Quloqlari zo‘rg‘a eshitadigan bo‘lgan,
Ko‘zlarini esa yumib olganlar.
Mabodo ko‘zlari ko‘radigan, quloqlari eshitadigan,
Dillari esa fahmlaydigan bo‘lsa-yu, tavba qilsalar,
Men ularga shifo bergan bo‘lur edim”.
28Shuni bilib qo‘yinglar: Xudoning bu najoti endi boshqa xalqlarga yuborilgan; ular esa eshitadilar”.
29[Pavlus bu so‘zlarni aytib bo‘lgandan keyin, yahudiylar o‘zaro ancha tortishib, u yerdan chiqib ketishdi.]
30Pavlus ijaraga olgan uyida to‘liq ikki yil turdi. Huzuriga kelganlarning hammasini qabul qilar edi. 31Xudoning Shohligi keldi va Iso MasihRabbimizdir, deya jasorat bilan bemalol va’z aytib, ta’lim berar edi.
Omin.
RIMLIKLARGA MAKTUBI
1–BOB
So‘zboshi va duoyi salom
1Xudoning InjilXushxabarini yetkazmoqqa maxsus saylangan va havoriylikka chorlangan Iso Masihning quli – Pavlusdan salom.
2Xudo qadimdanoq o‘z payg‘ambarlari orqali muqaddas yozuvlarda bashorat qilganidek, ushbu Xushxabar Uning O‘g‘li haqidadir. 3Iso Masih jisman Dovud zurriyoti esa-da, 4ruhan ilohiylik kasb etadi. U qaytadan tirilib, Xudoning O‘g‘li ekanini qudratli ravishda namoyon qildi. 5Shunday qilib, Rabbimiz Iso Masih nomidan barcha xalqlarni imonga bo‘ysundiraylik, deb Xudo Uning ismi haqi bizga inoyat qildi hamda havoriylikni ato etdi. 6Iso Masih da’vat etgan sizlar ham o‘sha xalqlardansizlar. 7Xudo sevgan va muqaddas bo‘lishga chaqirgan barcha Rimda yashovchilarga Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan inoyat va tinchlik bo‘lsin.
Pavlusning Rimga borish orzusi
8Eng avvalo, imoningiz shuhrati butun dunyoga taralayotganini ko‘rib, Iso Masih sharofati ila barchangiz uchun Xudoyimga shukr aytaman. 9Xudo menga shohiddirki, men Uning O‘g‘lining Xushxabarini targ‘ib etishda sidqidildan xizmat qilibgina qolmasdan, uzluksiz ibodatlarimda sizlarni xotirlaydirman. 10Xudo xohlasa, nihoyat yoningizga borish nasib etsin, deb toat-ibodatdaman. 11Mustahkamlanishingiz uchun sizlarga biron ruhiy in’om baxsh etay, deb sizlarni ko‘rishni ko‘p orzu qilaman. 12Yana to‘g‘risi, ko‘rishganimizda sizning ham, mening ham imonimiz bir ekanidan o‘zaro jasorat topamiz, demoqchiman.
13Ey birodarlar, boshqa xalqlarda bo‘lgani kabi, sizlarda ham men tufayli biror natija bo‘lsin, deb ko‘p daf’a yoningizga kelishni niyat etganim, lekin hozirgacha qarshiliklarga duch kelganimdan bexabar qolishingizni istamayman. 14Men yunonlaru varvarlar[1], olimlaru johillar oldida qarzdorman. 15Shunday qilib, Rimdagi sizlarga ham qo‘limdan kelganicha, Injil Xushxabarini yetkazishga tayyorman.
16Har holda men Injildan or qilmayman. Avvalo yahudiy, so‘ng turli xalqdan[2] imon keltirgan har bir kishi uchun Injil Xudoning xaloskorlik qudratini yetkazuvchi Xushxabardir.
17Bu Xushxabarning mag‘zi shuki, Xudo O‘zi gunohkorni oqlaydi. Bu oqlash esa faqatgina imon orqali sodir bo‘ladi[3].
Insoniyatning gunohkorligi
18Nohaqlik qilib haqiqatni oyoq osti qilayotgan barcha betavfiq va fosiq insonlarga ko‘kdan Xudoning g‘azabi to‘kilishga tayyor. 19Xudo haqida nimaiki bilish mumkin bo‘lsa, ularga ravshandir; Xudoning O‘zi ularga zohir etgan. 20Uning ko‘rinmas xususiyatlari, ya’ni abadiy qudrati va ilohiyoti, O‘z ijod mahsuliyu borliqni yaratganidan anglashiladi va ochiq ko‘rinib turadi. Shunday qilib, ularning uzrlari yo‘q. 21Chunki ular Xudoni idrok etganlari holda, Uni Xudo sifatida ulug‘lamadilar va Unga shukrona aytmadilar. Buning o‘rniga bema’ni xayollarga berilib, ularning befarosat didu diliga zulmat tushdi. 22O‘zlarini aqlli bilib, aqldan noqis bo‘lib qoldilar. 23Mangu barhayot Xudoning ulug‘vor jamolini ular dunyodan o‘tkinchi inson, qush, chorva, sudraluvchi suratidagi butlarga almashtirdilar.
24Shuning uchun Xudo ularni o‘z yuraklaridagi chirkin ehtiroslari og‘ushida qoldirdi. Ular bir-birining badanlarida behayolik qilib, tubanlashib ketdilar. 25Xudoning haqiqatini yolg‘on bilan almashtirib, Xoliq o‘rniga maxluqqa sig‘inib topindilar. Xoliqi olamga esa abadiy shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
26Shu sababdan Xudo ularni behayo ehtiroslarga topshirdi. Ularning xotinlari tabiiy aloqani g‘ayritabiiy aloqa bilan almashtirdilar. 27Shunga o‘xshab, erkaklar ham ayol bilan tabiiy aloqani tashlab, bir-biriga shahvoniy munosabatni qizitdilar. Erkak bilan erkak sharmandagarchilik qilib, buzuqliklariga yarasha jazoni o‘zlaridan oldilar. 28Xudoni tan olishni lozim ko‘rmaganlari uchun, Xudo ularni buzuq fikrga, lozim bo‘lmagan ishlarni qilishga giriftor qildi.
29Ular har turli haqsizlik, zino, yovuzlik, tamagirlik va gina-kuduratga to‘lib, hasadgo‘ylik, qotillik, janjalkashlik, firibgarlik va badfe’llikka mukkasidan ketgandirlar. 30Ular tili achchiq, tuhmatchi, xudobezor, dilozor, kibrli, mag‘rur, badniyat, ota-onaga itoatsiz, 31andishasiz, bevafo, iltifotsiz, murosasiz va berahmdirlar. 32Bunday harakat qiluvchilar o‘limga sazovor, degan Xudoning adolatli hukmini ular bilgan holda, nafaqat bu ishlarni o‘zlari qiladilar, balki bu ishlarni qiluvchilarni qo‘llab-quvvatlaydilar.
2–BOB
Xudoning odil hukmi
1Shuning uchun bilki, ey hukm qiluvchi kishi, sen kim bo‘lishingdan qat’i nazar, uzring qabul qilinmaydi. Sen boshqa odamni hukm etish barobarida o‘zingni ham mahkum etasan. Chunki, ey hukmlovchi, o‘zing ham shu ishlarni qilyapsan-ku! 2Bunday ishlar qilib yurganlarni Xudo mahkum qilishda haqli ekanini bilamiz. 3Ayni ishlarni o‘zing qila turib, shunday ishlarni qiluvchilarni hukm etsang, Xudoning hukmidan qochib qutulaman, deb o‘ylaysanmi, ey odam? 4Yoki Xudoning muruvvati seni tavbaga keltirishini bilmay, Uning iltifoti, muloyimligi va sabrining cheksizligiga beparvo qaraysanmi? 5Mana, sen sarkash va tavba qilmovchi qalbing tufayli Xudoning odil hukmi amalga oshajak qahr-g‘azab kunigacha o‘zingga-o‘zing g‘azab to‘plab yuribsan-ku.
6Xudo har kimni qilmishiga yarasha taqdirlaydi. 7Yaxshi ishda qunt qilib, ulug‘ qadriyatni va mangulikni izlaganlarga U abadiy hayot ato etadi. 8Ammo xudbinlik qilib, haqiqatga bo‘ysunmay, haqsizlik payidan bo‘lganlarga qahru g‘azabini sochadi. 9Avvalo yahudiy, so‘ng o‘zga xalq kishisi bo‘lib yomonlik qiluvchi har bir bandaning jonini U qiynoq va qayg‘uga soladi. 10Avvalo yahudiy, so‘ng o‘zga xalq kishisi bo‘lib yaxshilik qiluvchi har bir bandaga esa izzat, hurmat va esonlik nasib etadi. 11Zeroki, Xudo yuz-xotir qilib o‘tirmaydi.
12
14Ilohiy Qonuni yo‘q xalqlar o‘z-o‘zlaridan bu Qonunda buyurilgandek qilganlarida, ular Ilohiy Qonunga ega bo‘lmay turib, o‘zlari uchun o‘zlari qonundirlar. 15Bu bilan ular Ilohiy Qonunning talablari o‘z yuraklarida yozilganini ko‘rsatadilar. Ularning vijdoni hamda biri ikkinchisini goh qoralab, goh oqlovchi fikrlari bunga guvohdir. 16Men targ‘ib etayotgan InjilXushxabariga ko‘ra, Xudo Iso Masih orqali insonlarning sirli ishlarini muhokama etadigan kunda ana shunday bo‘ladi.
Yahudiylar va Ilohiy Qonun
17Mana, sen o‘zingni yahudiy deb, Ilohiy Qonunga suyanib, Xudo bilan maqtanib yuribsan.
18Sen Xudoning xohish-irodasini bilish va yaxshini yomondan farq qilishni Ilohiy Qonundan o‘rganib olibsan.
19-20Sen Ilohiy Qonundagi ilmu ma’rifat hamda haqiqatning mohiyatiga anglab yetibsan-u, ko‘rlarga yo‘l ko‘rsatuvchi, zulmatda qolganlarga nur, g‘ofillarga murabbiy, g‘o‘r bolalarga esa muallim bo‘lganingga ishonch hosil qilibsan.
21Shunday ekan, sen qanday qilib boshqalarga ta’lim bera turib, o‘zingga ta’lim bermaysan?
22“O‘g‘rilik qilma”, deb nasihat qilib, o‘zing o‘g‘rilik qilasanmi? “Zino qilma”, deb turib, o‘zing zino qilasanmi? “Butlardan jirkanaman”, deb, butxonalarni talaysanmi?
23Ilohiy Qonunni maqtaysan-u, unga amal qilmay Xudoni tahqirlaysanmi?
24Xuddi
“Sizlar bois majusiylar orasida
Xudo ismi mudom kufr qilinadir”.
25Sunnat[5] masalasiga kelaylik. Agar sen Ilohiy Qonunga rioya qilsang, sunnatning foydasi bor. Lekin Qonunni buzsang, sening sunnating sunnatsizlik kabidir. 26Shuningdek, agar sunnat qilinmaganlar Ilohiy Qonunga amal qilsalar, ularning sunnatsizligi sunnat bo‘lgan kabi qabulga o‘tmaydimi? 27Odatan sunnat bo‘lmagan holda Ilohiy Qonunga amal qilgan kimdir sunnat hamda Qonun egasi bo‘lgan sen, qonunbuzarni ayblamaydimi?
28Zotan, zohiran yahudiy asl yahudiy emas va zohiran, jismangina qilingan sunnat asl sunnat emas. 29Faqat botinan yahudiy asl yahudiydir. Shuningdek, asl sunnat – dil sunnatidir. Bu esa Qonun bitigidan qat’i nazar, Xudo Ruhi ta’sirida sodir bo‘ladigan sunnatdir. Bunday sunnatni qabul qilgan kishi odamlarning emas, Xudoning maqtoviga sazovor bo‘ladi.
3–BOB
Xudoning sadoqati
1Xo‘sh, yahudiylarning qanday ustunligi bor? Yoki sunnatning nima foydasi bor?
2Yahudiylar har jihatdan buyuk ustunlikka egadirlar. Bu ustunlik eng avval shundan iboratki, Xudoning vahiylari ularga ishonib topshirilgandir.
3Agar ulardan ba’zilari imonsiz bo‘lib chiqqan bo‘lsa, nima qipti? Nahotki bu imonsizlik Xudoning ularga sadoqatini bekor qila oladi?
4Yo‘q, aslo! Har bir inson yolg‘onchi bo‘lsa ham, Xudo haqdir.
“Sen so‘zingda doim haq bo‘lursan,
Seni hukm qilsalar-da, O‘zingni oqlarsan”[6].
5Shunday qilib, agar bizning haqsizligimiz Xudoning odilligini yanada ochiqroq ko‘rsatsa, nima ham derdik? Insoniy fikr yuritib aytayin: bandalari boshiga g‘azab yog‘dirgani uchun Xudoni nohaq deb bo‘ladimi? 6Aslo! Aks holda Xudo dunyoni qanday qilib hukm qila oladi?!
7
Chindan ham, u shunday ta’lim beradi, deb ba’zilar bizga tuhmat qilmoqdalar. Bu kishilar odilona jazo oladilar.
Hamma gunoh qilgan
9Xo‘sh, shunday qilib, biz,
“Solih kishi yo‘q,
Bir kishi ham yo‘qdir.
11Idrokli hech kim yo‘q,
Xudoni izlovchi hech kim yo‘qdir.
12Hamma gumroh bo‘ldi, barcha buzildi.
Yaxshilik qilguvchi yo‘q, biror kishi ham yo‘q.
13Ularning bo‘g‘zi – ochiq lahaddir,
So‘zlarida – tilyog‘lamalik,
Tillari ostida – ilon zahari.
14Zardaga, zaqqumga to‘la og‘izlari, 15Qon to‘kmak-chun chaqqondir oyoqlari. 16Ular qadam bosgan joyga falokat kelur. 17Ular bilmas tinchlik yo‘lini. 18Xudodan qo‘rqish yo‘q ularning ko‘z o‘ngida”.
19Endi biz bilamizki, Ilohiy Qonun neki buyurgan bo‘lsa, Qonunga qaram bo‘lganlarga buyurgan, toki har bir og‘iz yumilsin va butun dunyo Xudo oldida gunohkor bo‘lsin. 20Zotan Qonun amrlarini bajo qilish bilan hech kimsa Xudo oldida o‘zini oqlay olmaydi. Aksincha, Ilohiy Qonun insonga o‘z gunohkorligini yanada aniqroq ko‘rsatadi.
Gunohkorni oqlash – Xudoning ishi
21Endi esa, Qonunga aloqasiz ravishda Xudo talab qilgan solihlikka erishish yo‘li aniq-ravshan ko‘rinmoqda, bunga Tavrot va payg‘ambarlar ham guvohlik beradilar: 22Xudo talab qilgan solihlik – Iso Masihga ishonishdan iboratdir. Shu imonga ega bo‘lgan hammani Xudo oqlaydi.
Chunki odamlar orasida hech bir farq yo‘q. 23Hamma gunoh qilgan va Xudoning ulug‘vorligidan mahrumdir. 24Lekin Xudo inoyati bilan, Iso Masihning qoni evaziga gunohkorlar tekin oqlanadilar. 25Masih biz uchun qonini to‘kkaniga ishongan kishining gunohlari yuvilsin, deb Xudo Masihni qurbonlikka bag‘ishladi va shu yo‘sinda O‘zining adolatli hukmini ochiq namoyon qildi. Xudo sabr qilib, ilgari qilingan gunohlarni jazosiz qoldirgan bo‘lsa-da, 26hozirga kelib, O‘zining adolatli hukmini amalga oshirdi. Shunday qilib, bir yoqdan Xudo O‘z adolatiga sodiq qolmoqda va ikkinchi yoqdan Isoga ishongan gunohkor oqlanmoqda.
27Endi maqtanishga arzigulik narsamiz qoldimi? – Bitdi. Qaysi qonunga ko‘ra bitdi? Tavrot amrlarini bajo keltirishni talab qiluvchi qonunga ko‘rami? – Yo‘q, imonni talab qiluvchi qonunga ko‘ra. 28Biz qanoat hosil qildikki, Xudo Tavrot amrlarini bajo keltiruvchi emas, balki imon keltiruvchi kishini oqlaydi. 29Yoki nahot Xudo boshqa xalqlarning ham Xudosi bo‘lmay, faqat yahudiylarning Xudosimi? Albatta, barcha xalqlarning ham Xudosidir. 30Sunnat ahlini imon asosida oqlaydigan Xudo yagona bo‘lib, sunnat ahli bo‘lmaganlarni ham xuddi shu imon orqali oqlaydi. 31Demak, biz bu imon tufayli Ilohiy Qonunni bekor qilyapmizmi? – Aslo! Aksincha, Qonunni tasdiqlayapmiz.
4–BOB
Ibrohim payg‘ambarning ibratli imoni
1Xo‘sh, bobokalonimiz Ibrohim, deylik, ajdodidan nima orttirdi? 2Agar Ibrohim savob ishlari tufayli o‘zini oqlaganda edi, maqtanish uchun sabab topar edi. Biroq Xudo oldida maqtanib bo‘lmaydi. 3Mana Tavrotda ne deyilgan: “Ibrohim Xudoga ishondi va shu tariqa oqlandi”[7].
4Mehnatkashga to‘lanadigan maosh iltifot emas, xizmat haqidir.
5Biroq qilgan savobli ishiga suyanmay, balki betavfiqni ham yo‘lga solib oqlovchi Xudoga ishongan kishi o‘z e’tiqodi bilan oqlanadi.
6Mana,
7“Qonunsiz ishlari afv etilib,
Kimningki gunohi o‘tilsa,
Bunday odam baxtiyordir!
8Kimningki Xudovand inobatga olmas aybin,
Saodatmand erur shu kishi!”[8]
9Bu baxtiyorlikning sunnatga daxli bormi, yo‘qmi? Boya aytganimizdek, Ibrohimning e’tiqodi uni Xudo oldida oqladi.
10Xo‘sh, Ibrohim qanday holatda oqlandi? Sunnat bo‘lganidan so‘ngmi, yoki sunnat bo‘lganidan avvalmi? – Sunnat bo‘lganidan avval.
11Ibrohim hali sunnat bo‘lmasidan, imoni tufayligina Xudo oldida oqlandi. So‘ng imonining muhri o‘laroq sunnat belgisini qabul qildi. Shunday qilib, Ibrohim sunnatsiz holatda imon keltirgan hammaning ham
Ilohiy va’da imon bilan amalga oshadi
13Xudo Ibrohim va uning zurriyotiga yer yuzini egallab olish to‘g‘risida va’da bergan edi. Bu va’da Ibrohimga Tavrotga amal qilgan, deb emas, balki imoni bilan o‘zini oqlagan, deb nasib etdi.
14Agar yer yuzini egallab oluvchilar faqat Ilohiy Qonunga amal qiluvchilar bo‘lganida edi, unda imon behuda, ilohiy va’da esa quruq bo‘lib qolar edi.
15Qonun
16Shu sababdan ilohiy va’da Xudo inoyatiga bog‘liq bo‘lib, faqat imon bilan amalga oshadi. Bunga esa Ibrohim zurriyotining hammasi doxil, ya’ni Tavrotga ega bo‘libgina qolmasdan, balki Ibrohimning imoniga ham ega bo‘lgan hamma doxildir. 17Xudo Ibrohimga: “Men seni ko‘pdan-ko‘p xalqlarning otasi qilib tayinladim”[9], degan edi. Shunday qilib, o‘liklarni tiriltiruvchi va mavjud bo‘lmagan narsalarni vujudga keltiruvchi Parvardigorga ishonib, Ibrohim hammamizning otamiz bo‘lib qoldi.
18Xudo Ibrohimga yana: “Sening zurriyoting son-sanoqsiz bo‘ladi”[10], degan edi. Ibrohim ko‘p xalqlarning otasi bo‘lishga hech bir umidi qolmaganiga qaramasdan, imoni tufayli umidvor edi. 19U yuz yoshga yaqinlashganda, o‘zining badani majolsizlashganini va Soro bibining pushtdan qolganini bila turib, imonda zaiflashmadi. 20Xudoning va’dasidan esa imonsizlik qilib shubhalanmadi, balki Xudoga hamd-sano aytib, imonida mahkam turdi. 21Xudo bergan va’dasini bajo keltirishga qodir, deb Ibrohim qat’iy ishonar edi. 22Ana shu ishonchi tufayli u Xudo oldida oqlandi.
23Bu so‘z esa faqat Ibrohimgagina xos emas, 24balki biz uchun ham aytilgan. Xudo Rabbimiz Isoni tiriltirganiga ishonsak, biz ham oqlanamiz. 25Rabbimiz Iso bizning gunohlarimiz uchun o‘limga topshirildi va oqlanishimiz uchun tirilib keldi.
5–BOB
Xudo bilan sulh
1Rabbimiz Iso Masihga bo‘lgan imonimizni inobatga olib, Xudo bizni oqladi va biz bilan sulh tuzdi. 2Rabbimiz Iso Masih O‘zi Xudoning inoyat[11] eshigini bizga ochib berdi. Biz imonimiz tufayli bu inoyatga erishib, mahkam turamiz va Xudoning ulug‘vorligiga erishmoq umidi bilan faxrlanib yuramiz. 3Buning ustiga, qayg‘ular bilan ham faxrlanmoqdamiz, chunki qayg‘u sabr-qanoatni hosil qilishini bilamiz. 4Sabr-qanoat esa tajribakorlikni, tajribakorlik esa umidni hosil qiladi. 5Umidimiz bo‘lsa, bizni uyatga qoldirmaydi. Chunki bizga berilgan Muqaddas Ruh orqali yuraklarimiz Xudo sevgisiga to‘lib-toshadi.
6Biz hali chorasiz bo‘lganimizda, belgilangan vaqtda Masih betavfiqlar uchun o‘ldi. 7Birovning solih kishi uchun o‘lishi ehtimoldan uzoqdir. Balki himmatli kishi uchun kimdir o‘limga borishga rozi bo‘lar. 8Lekin biz hali gunohga botgan chog‘imizda, Masih biz uchun o‘ldi. Bu Xudoning bizga bo‘lgan muhabbatidan dalolatdir.
9Demak, agar biz endi Masihning to‘kilgan qoni tufayli oqlangan bo‘lsak, Uning soyasida Xudo g‘azabidan qutulishimiz yanada aniqroqdir. 10Biz Xudoning dushmanlari ekanmiz, U O‘z O‘g‘lining o‘limi tufayli bizni O‘zi bilan yarashtirib qo‘ydi. Endi U bilan yarashgan bo‘lsak, Uning O‘g‘li hayotligi tufayli najot topishimiz yanada aniqroqdir. 11Va bu bilan kifoyalanib qolmay, balki bizni Xudo bilan yarashtirib qo‘ygan Rabbimiz Iso Masih sharofati bilan Xudodan shodlanib yuribmiz.
Odam Atodan o‘lim, Masihdan hayot
12Bitta odam dastidan dunyoda gunoh paydo bo‘ldi, gunohdan esa o‘lim paydo bo‘ldi va butun insonlarga o‘tdi. Ma’lumki, hamma gunoh qilgan. 13Ilohiy Qonun mavjud bo‘lmasdan burun ham dunyoda gunoh bor edi, lekin Qonun yo‘qligida gunohning hisobi tutilmaydi. 14Shunga qaramay, Odam Atodan Muso payg‘ambarga qadar yashaganlarning hammasi Odam Atoga o‘xshab jinoyat qilmagan bo‘lsalar-da, o‘lim ularning hammasiga ham hokimlik qildi.
Odam Ato kelajak Zotning[12] timsoli edi. 15Lekin bular birday emas, Xudoning ehsoni Odam Atoning gunohiga o‘xshamaydi. Garchi bir kishining gunohi tufayli ko‘plab kishilar o‘lgan bo‘lsalar ham, Xudoning inoyati bundan kattaroqdir, chunonchi bitta Odam, ya’ni Iso Masihning inoyati bilan berilgan boy ehson ko‘pdan-ko‘p kishilarga tegdi. 16Xudoning ehsoni bilan Odam Atoning gunohi orasidagi farq shundan iboratki, bir gunohning oqibati o‘limga hukm etish bilan tugasa, ehsonning natijasi esa ko‘p insonning gunohlaridan forig‘ bo‘lishiga olib keladi. 17To‘g‘ri, bir kishining gunohi tufayli, shu yagona odamning dastidan o‘lim hokimlik qila boshladi. Ammo yana to‘g‘risi, yagona bir Odam, ya’ni Iso Masih soyasida odamlar endi Xudoning cheksiz inoyatiga erishib, oqlanadilar va hayotda hukm suradilar.
18Shunga ko‘ra, bitta gunohkorning ishi barcha odamzodni o‘limga mahkum etgan bo‘lsa, endi esa bitta Solihning ishi odamlarni oqlaydi va abadiy hayotga noil etadi. 19Bir odamning itoatsizligi tufayli ko‘p odamlar gunohkor bo‘lgan bo‘lsa, endi esa bir Kishining itoatkorligi tufayli ko‘p odamlar solih deb qabulga o‘tadilar.
20Shu orada Ilohiy Qonun paydo bo‘lgan, natijada jinoyat ko‘paygan edi. Ammo gunoh ko‘paygan sari, Xudo inoyati ham shunchalik orta bordi. 21Xullasi kalom, ilgari gunoh o‘lim sari hoqonlik qilgan bo‘lsa, endi esa Rabbimiz Iso Masih qiyofasidagi Xudo inoyati gunohkorni oqlab, abadiy hayot sari hukm surmoqda.
6–BOB
Masih bilan o‘lib tirilishimiz
1Xo‘sh, nima deylik? Inoyat ko‘paysin, deb gunoh qilishni davom ettiraveraylikmi? 2Aslo! Biz gunoh qarshisida o‘lganmiz. Endi gunoh qilib qanday yashayveramiz? 3Unutmangizki, biz Iso Masihni tan olib suvda imon keltirganimizda, hammamiz ham Uning o‘limini tan olib imon keltirdik. 4Biz suvga cho‘mib, Masih bilan birga o‘ldik va ko‘mildik. Shuningdek, Masih Otasining ulug‘vor qudrati bilan tirilganiga o‘xshab, biz ham yangi hayotda yurishimiz lozim. 5Agar o‘lishda Masihga ergashgan bo‘lsak, albatta, tirilishda ham Unga ergashamiz.
6Gunoh qilishga mubtalo bo‘lgan bu vujudimiz yo‘q qilinsin, deb eski o‘zligimiz Masih bilan birga xochga mixlangan. Buni bilib, biz endi gunohga qul emasmiz. 7Chunki o‘lgan odam gunoh qilishdan ozoddir. 8Agar biz Masih bilan birga o‘lgan bo‘lsak, U bilan yashashimizga ham ishonchimiz komil.
9Masih tirilib boshqa o‘lmasligini, o‘lim esa Unga endi hokim bo‘lolmasligini bilamiz. 10Uning o‘limi gunoh uchun bir bor o‘lim edi. Qolgan hayotini esa U Xudo uchun yashamoqda. 11Shunga o‘xshab, sizlar ham o‘zlaringizni gunoh qarshisida o‘lik, lekin Rabbimiz Iso Masih bilan birlashgan holda Xudo qarshisida tirik hisoblanglar.
12Shunday qilib, endi gunoh sizlarning foniy badanlaringizga hokimlik qilmasin, siz badanlaringiz ixtiyoriga bo‘ysunib ketmanglar. 13A’zoyi badaningizni yomonlik quroli qilib gunohning izmiga topshirmanglar. Aksincha, o‘lib tirilganlar kabi o‘zingizni, ya’ni butun a’zoyi badaningizni solihlik quroli qilib Xudoning izmiga topshiringlar. 14Gunoh sizlarga hukmron bo‘lmasin, chunki sizlar endi Qonun emas, inoyat panohidasizlar.
Solihlikka qul bo‘lish haqida
15Xo‘sh, buyog‘i endi nima bo‘ladi? Qonun emas, inoyat panohida bo‘lganimiz uchun gunoh qilaveraylikmi? – Aslo! 16Bilmaysizlarmi? Siz o‘zlaringizni itoatkor qul qilib kimning izmiga topshirsangizlar, u kishining quli bo‘lasizlar. Siz yo o‘limga olib boruvchi gunohga, yoki solihlikka olib boruvchi itoatkorlikka qul bo‘lasizlar. 17Lekin Xudoga shukurki, ilgari gunohga qul bo‘lganingiz holda, endi o‘zingiz qabul qilgan ta’limotning mohiyatiga sidqidildan berilgansizlar. 18Gunoh qilishdan ozod bo‘lib, solihlikka o‘zingizni qul qilib qo‘ygansizlar.
19Bandaligingiz tufayli insonlarcha fikr yuritib gapiryapman. Siz bir vaqtlar ifloslik va yovuzlik qilish uchun a’zoyi badaningizni qonunsizlikka qul qilib topshirgansizlar. Endi esa a’zoyi badaningizni solihlikka qul qilib topshiringlar va muqaddas yashanglar.
20Gunohning quli ekaningizda, solihlik
7–BOB
Er-xotinlik qonunidan misol
1Qonunni biluvchilarga so‘zim: ey birodarlar, odam tirik ekan, qonun uning ustidan hokim ekanini nahot bilmasangiz? 2Masalan, erli xotin eri tirik ekan, qonun bo‘yicha unga bog‘liqdir. Lekin eri o‘lsa, xotin boshi bog‘liqlik qonunidan ozod bo‘ladi. 3Shuning uchun eri tirik xotin boshqa erga tegsa, u zinokor sanaladi. Ammo eri o‘lsa, xotin qonundan ozod bo‘ladi va boshqa erga tegsa ham, zino qilgan hisoblanmaydi.
4Shunga o‘xshab, sizlar ham, ey birodarlarim, Boshqasiga, ya’ni qayta tirilgan Masihga tegib va Masih badanining bir qismi bo‘lib, Ilohiy Qonun oldida o‘lgan hisobidasiz. Bu esa Xudo yo‘lida samarali bo‘lishimiz uchundir. 5Zero biz irsiy tabiatimiz amri bilan yashagan vaqtlar, Ilohiy Qonun oshkor qilgan gunohkor ehtiroslar a’zoyi badanimizda amal qilar va o‘lim uchun zamin hozirlar edi. 6Endi esa ilgari bizni bog‘lab turgan Qonun qarshisida o‘lib, Qonundan ozod bo‘ldik. Shunday qilib, biz eski harfma-harf yo‘l[13] bilan emas, balki yangi Ruh yo‘li bilan yurib, Xudoga xizmat qilmoqdamiz.
Ilohiy Qonun va gunoh
7Xo‘sh, nima deylik? Nahotki Ilohiy Qonun gunohga bois bo‘ldi? – Aslo! Ammo agar Qonun vositachi bo‘lmasa edi, men gunohni bilmagan bo‘lar edim. Qonun “tamagirlik qilma” deb buyurmaganda edi, men tamagirlikni bilmas edim. 8Shu tariqa gunoh amr orqali bahona topib, mening yuragimda har turli tamagirlikni hosil qildi. Qonun yo‘qligida esa, gunoh kuchsizdir.
9Bir vaqtlar men o‘zim Ilohiy Qonundan tashqarida bo‘lib yashar edim. Ammo ongimda amr tug‘ilgach, gunoh tirildi, 10men esa o‘ldim. Hayot uchun bo‘lgan amr mening o‘limimga sabab bo‘ldi. 11Chunki gunoh amr orqali bahona topib, meni aldadi, amr orqali meni o‘ldirdi. 12Bundan ko‘rinadiki, Qonun – muqaddasdir, har bir amri ham muqaddas, odil va yaxshidir.
13Shunday ekan, yaxshi bo‘lgan amr menga o‘lim keltiradimi? – Mutlaqo! Biroq, gunoh – gunoh deb ochiq bilinishi uchun, yaxshilik orqali menga o‘lim keltirdi, toki gunohning nihoyat darajada gunohligi amr orqali anglashilsin.
Gunohga qarshi kurashimiz
14Bizga ma’lumki, Ilohiy Qonun tabarrukdir. Biroq men esa – gunohga qul bo‘lib sotilgan ojiz bandaman. 15Shundan o‘zim qilayotgan ishlarni o‘zim tushunmayman: men nimani xohlasam, uni qilmayman va nimani yomon ko‘rsam, uni qilaman. 16Agar men xohlamagan narsani qilayotgan ekanman, bu bilan Qonunning yaxshi ekanligini ma’qullayotgan bo‘laman.
17Demak, bu ishlarni men o‘zim emas, balki yuragimdagi gunoh qilayotgan bo‘ladi. 18Menda, ya’ni irsiy tabiatimda yaxshi narsa yo‘qligini aniq bilaman. Yaxshilik qilish istagi dilimda bor bo‘lsa-da, uni ro‘yobga chiqarishga kuchim yetmaydi. 19Men istagan yaxshi ishni qilmayapman, aksincha, istamagan yomon ishni qilyapman. 20Agar istamagan ishni qilayotgan ekanman, demak, bu ishni men o‘zim emas, balki ichimda turadigan gunoh qilyapti.
21Men bundan ushbu qoidani chiqaraman: yaxshilik qilmoqchi bo‘lganimda, qalbimda hamisha yomonlik poylab turadi.
22Xudoning Qonunidan ichki borlig‘im zavq oladi-yu,
23ammo a’zoyi badanimda boshqa bir qonun ish ko‘radi: bu qonun ongim ma’qullagan
Xullasi kalom, men ongim bilan Xudo Qonuniga rioya etsam-da, vujudim bilan gunoh qonuniga xizmat qilaman.
8–BOB
Xudo Ruhidan ruhlanib yashashimiz
1Shunday qilib, Iso Masih ummati bo‘lganlarga qarshi[14] endi hech bir mahkumlik yo‘qdir. 2Iso Masih ummatiga hayot beruvchi Ruhning Qonuni meni gunoh va o‘limni hosil qiluvchi Qonundan ozod qildi. 3Inson tabiati ojizligi tufayli Ilohiy Qonun o‘zi ham ojiz bo‘lib qoldi. Qonun ulgura olmagan ishni esa Xudo qildi: U O‘z O‘g‘lini gunohkor insonga o‘xshatib olamga yubordi va Uni gunoh uchun qurbonlikka bag‘ishladi, shu yo‘sin inson tabiatidagi gunohni mahkum qildi. 4Xudo buni, Ilohiy Qonun talablari tabiat amri bilan emas, Ruh amri bilan yashayotgan bizlarda bajo bo‘lsin, deb qildi.
5Bashariy tabiat amri bilan yashaydiganlar bashariy fikr qiladilar. Ilohiy Ruh amri bilan yashaydiganlar ilohiy fikr qiladilar. 6Bashariy tabiatning murod-maqsadi – o‘limdir. Ilohiy Ruhning murod-maqsadi – hayot va tinchlikdir. 7Bashariy tabiatning murod-maqsadi Xudoga dushmanlikdir; chunki bunday tabiat Xudoning Qonuniga itoat qilmaydi hamda qila olmaydi. 8O‘z tabiati amri bilan yashaydigan odamlar Xudoga manzur bo‘la olmaydilar.
9Xudo Ruhi sizning ichingizda yashayotgani uchun, sizlar endi tabiatingiz amri bilan emas, balki Ruh amri bilan yashayapsizlar. Kimki Masihning Ruhiga ega bo‘lmasa, u Masihniki emasdir. 10Agar Masih ichingizda ekan, badan gunoh uchun o‘limga mahkum[15] bo‘lsa-da, ruh oqlanganingiz uchun hayotdir. 11Chunki Iso Masihni tiriltirgan Xudoning Ruhi sizning vujudingizda yashayapti. Agar Xudo O‘z Ruhi qudratida Masihni tiriltirgan bo‘lsa, U ichingizdagi o‘sha Ruh orqali sizning foniy badanlaringizni ham tiriltirajak.
12Shunday qilib, ey birodarlar, tabiatimiz amri bilan yashash uchun biz bu tabiat talablari oldida majbur emasmiz.
13Agar o‘z tabiatingizga mahliyo bo‘lib yashasangiz,
14Xudo Ruhi bilan boshqariladigan barcha Xudoning farzandidir. 15Chunki sizlar yana qo‘rquvda yashash uchun qullik ruhini olmadingizlar, balki o‘g‘illik Ruhini oldingizlar. Bu Ruhdan ruhlanib, biz Xudoni aziz Ota[16] deb chaqiramiz. 16Xudo Ruhi O‘zi bizning ruhimizga qo‘shilib, Xudo farzandlari ekanligimiz haqida guvohlik berib turadi. 17Agar Xudoning farzandlari bo‘lsak, farzandlarday meros olish huquqiga ham egadirmiz. Xudoning qut-barakalaridan meros ulushi oluvchilar sifatida Masihning vorisdoshlarimiz. Agar biz Masihning azob-uqubatlariga sherik bo‘lsak, albatta, Uning ulug‘ shon-sharafiga ham sherik bo‘lajakmiz.
Yaratilgan borliqning porloq istiqboli
18O‘ylaymanki, bizga zohir bo‘lajak ulug‘vorlik oldida shu on azob-uqubatlarini aytib o‘tish ham arzimasdir. 19Mana, Xudo O‘z farzandlarini zohir qilishini butun maxluqot mushtoq bo‘lib kutmoqda. 20Chunki maxluqot o‘tkinchilikka mahkum bo‘lgan. Bu esa maxluqotning o‘z ixtiyori bilan emas, balki maxluqotni yaratgan Xudoning ixtiyori bilan bo‘lgan[17]. 21Ayni zamonda maxluqotning o‘zi ham fano qulligidan ozod etilmoq va Xudo farzandlarining ulug‘vor erkinligiga erishmoq umidiga egadir. 22Bilamizki, borliq maxluqot hozirga qadar birgalikda oh-nola qilib, go‘yo tug‘ish azobini chekib yotibdi.
23Va faqat maxluqotgina emas, balki biz o‘zimiz ham ichimizdan oh-nola qilayotibmiz. Biz
26Buning ustiga, Ilohiy Ruh bizning zaifligimizga madad berib turadi. Chunki biz qanday ibodat qilmoq kerakligini bilmaymiz. Lekin Ilohiy Ruhning O‘zi ifoda qilib bo‘lmas oh-nolalar bilan biz uchun Xudo oldida shafoat qiladi. 27Yuraklarni sinovchi Xudo esa Ruhning fikri nimada ekanligini biladi. Chunki Ruh Xudoning irodasiga ko‘ra Xudo azizlari uchun shafoat qiladi.
Masih shaxsidagi Xudoning sevgisi
28Biz bilamizki, Xudoni sevganlarga, ya’ni Xudo O‘z murodi bo‘yicha da’vat etganlarga hamma narsa yaxshilik bo‘lib xizmat qiladi. 29Xudo azaldan bilgan kishilarni O‘z O‘g‘lining suratiga aylantirish uchun belgiladi, toki O‘g‘il ko‘p birodarlar orasida To‘ng‘ich bo‘lsin. 30Xudo azaldan belgilagan kishilarni da’vat ham etdi, da’vat etgan kishilarni esa oqladi, oqlagan kishilarni esa ulug‘likka ham sazovor qildi.
31Endi bunga nima deymiz? Agar Xudo biz tomon bo‘lsa, kim bizga qarshi chiqar ekan?
32Xudo O‘z O‘g‘lini ayamay, balki hammamiz uchun Uni fido qilgan bo‘lsa, U bilan birga hamma narsani ham bizga bermasmikan?
33Xudo tanlagan kishilarni kim aybdor qilar ekan? Xudoning O‘zi ularni oqlagan-ku.
34Bizni kim mahkum qilar ekan? O‘lgan ham tirilgan Iso Masih Xudoning o‘ng tomonida turib, biz uchun shafoat qilmoqda-ku.
35Xudoning sevgisidan bizni kim judo qilar ekan: qayg‘umi, siqilishmi, quvg‘inmi, ochlikmi, yalang‘ochlikmi, xavf-xatarmi yoki qilichmi?
36Mana,
“Sen tufayli bizni har kun o‘ldirmoqdalar,
Qurbonlik qo‘ylar deb hisoblaydilar”[18].
37Ammo bizni Sevganning soyasida bularning hammasi ustidan ulkan g‘alaba qozonamiz. 38Men aminmanki, na o‘lim va na hayot, na farishtalar va na jin-ajinalar[19], na hozirgi va na kelgusi hodisalar, 39na balandliklar va na chuqurliklar hamda na yaratilgan boshqa biron mavjudot Rabbimiz Iso Masih shaxsidagi Xudo sevgisidan bizni judo qilishga qodir emas.
9–BOB
Xudo tanlagan xalq
1Men, Masih haqi, haqiqatni aytyapman, yolg‘on gapirmayapman; Muqaddas Ruhdan yorishgan vijdonim ham bundan dalolat bermoqda: 2mening yuragimda buyuk g‘amim, tinmaydigan dardim bor. 3O‘z qarindoshu qondoshlarim bo‘lgan isroilliklar tufayli men hatto Masihdan mardudu mal’un bo‘lmoqchi edim. 4Xudo ularni o‘g‘illikka olgan, O‘zining ulug‘vorligini ularga namoyon qilgan, ular bilan ahd-paymon qilgan, ularga Tavrotni, diniy xizmat ko‘rsatmalarini yo‘llagan hamda tabarruk va’dalarni bergan. 5Ulug‘ ota-bobolarimiz ularning otalari bo‘lgan, Masih ham jisman ulardan kelib chiqqan. U borliq narsa ustidan hukmdor, abadiy hamdu sanolarga sazovor bo‘lgan Xudodir. Omin!
6Xudoning kalomi o‘z kuchini yo‘qotdi, demoqchi emasman. Ammo Isroildan bo‘lganlarning hammasi Xudo xalqi[20] emasdirlar. 7Ibrohim zurriyotidan bo‘lganlarning hammasi Ibrohim bolalari emasdirlar, balki Xudo Ibrohimga aytganidek: “Sening zurriyoting Is’hoq orqali ko‘payadi”[21]. 8Demak, Xudoning farzandlari tabiatan tug‘ilgan bolalar[22] emas, faqat ilohiy va’da bo‘yicha tug‘ilganlar haqiqiy zurriyot hisoblanadilar. 9Xudoning Ibrohimga bergan va’dasi ana shunday edi: “Kelgusi yil shu vaqtda Men kelaman va Soroning bir o‘g‘li bo‘ladi”[23].
10Bunga o‘xshab, Rivqo bibi ham egiz o‘g‘illarga homilador bo‘lgan edi. Ular bitta otadan, ya’ni ulug‘ otamiz Is’hoqdan edilar. 11-12Bu bolalar hanuz tug‘ilmagan va yaxshi yoki yomon biron ish qilmagan vaqtda, Xudo Rivqoga: “Kattasi kichigiga qul bo‘ladi”, – degan edi[24]. Demak, Xudo birovni tanlaganda, uni O‘zi bilganidek, savob ishlaridan qat’i nazar yorlaqaydi va da’vat etadi. 13Xudo Tavrotda aytganidek:
“Men Yoqubni sevdim,
Lekin Esovdan nafratlandim”.
14Bunga nima deymiz? Xudo nohaqmi? – Aslo! 15Mana, Xudo Musoga nima degan:
“Marhamat etganimga marhamat etaman,
Rahm aylaganimga rahm aylayman”.
16Shunday qilib, tanlanish insonning orzu yoki tashabbusiga emas, balki Xudoning marhamatiga bog‘liqdir. 17Tavrotda Xudo Fir’avnga aytganidek:
“Qudratimni sen orqali namoyon qilay, deb
Ismim butun yer yuzida ma’lum bo‘lgay, deb
Men seni yuksaltirdim”.
18Demak, Xudo istaganiga marhamat etadi va istaganining diydasini qotiradi.
Xudoning g‘azabi va marhamati
19Endi mendan so‘raysan: “Xo‘sh, nima uchun Xudo birovni ayblaydi? Zotan Uning irodasiga qarshi chiqa oladigan yo‘q-ku!” 20– Ey inson, sen kimsanki, Xudoga so‘z qaytarasan? Haykal haykaltaroshga: “Meni nima uchun bunday yasading?” – deydimi? 21Kulol xuddi o‘sha gil qorishmasidan bir idishni e’tiborli, boshqa idishni e’tiborsiz ish uchun yasashga haqi yo‘qmi?
22Agar Xudo g‘azabu qudratini zohir etmoqchi bo‘lib, O‘z g‘azabiga yo‘liqtirib halok qiladigan odamlarga ko‘p sabr bilan chidagan bo‘lsa, nima bo‘pti? 23Agar Xudo azaldan marhamatiga sazovor bilgan va ulug‘lash uchun belgilagan odamlarga O‘zining cheksiz ulug‘vorligini zohir etmoq maqsadida bunday qilgan bo‘lsa, nima bo‘pti? 24Nafaqat yahudiylar orasidan, balki boshqa barcha xalqlar orasidan ham Xudo da’vat etgan bu kishilar – mana bizlarmiz. 25Ho‘sheya payg‘ambarning kitobida aytilganidek:
“Men xalqim bo‘lmaganni – Mening xalqim,
Sevgilim bo‘lmaganni – sevgilim deyman.
26Siz Mening xalqim emassiz, – deyilgan yerda,
Ular barhayot Xudoning o‘g‘illari deyiladi”.
27Isha’yo payg‘ambar esa Isroil haqida shunday nido etyapti:
“Isroil o‘g‘illarining son-sanog‘i
Dengiz qumi qadar bo‘lsa ham,
Ortib qolgan qismiyoq najot topur.
28Rabbimiz O‘z ishini yer yuzida
Tez va butkul bajarib chiqur”.
29Isha’yo payg‘ambar yana karomat qilib aytganki:
“Agar Xudovand – Sarvari koinot
Bizga zurriyot qoldirmaganida edi,
Biz Sado‘m shahriga o‘xshab,
G‘amo‘ra singari bo‘lib qolar edik”.
Isroil xalqining imonsizligi
30Endi bunga nima deymiz? Bir yoqdan, solihlik payidan bo‘lmagan majusiylarni Xudo O‘zi oqladi, ular
“Mana, Men Sionda bir to‘siq toshini[25],
Odamlar qoqinib ketgusi toshni qo‘yurman.
Unga e’tiqod etgan kishi uyatga qolmas”.
10–BOB
Najot hamma uchun
1Ey birodarlar, yuragim orzu-armoni va Xudodan yolvorgan tavalloyim – isroilliklarning qutulishidir. 2Ularning Xudo yo‘lida g‘ayratlari borligiga guvohdirman. Biroq bu g‘ayrat haqiqiy tushunchaga asoslangan emas. 3Xudoning O‘zi odamlarni oqlab solih deyishini ular anglamasdan, o‘z solihliklarini o‘rnatishga intildilar, yakka O‘zi odamlarni oqlab solih degan Xudoga iltijo qilmadilar. 4Masih esa – Qonunning oxiridir. Masihga e’tiqod qilgan har bir gunohkorni Xudo oqlaydi.
5Ilohiy Qonunga rioya qilish bilan o‘zini oqlamoqchi bo‘lganlar haqida Muso payg‘ambar bunday yozgan: “Qonunni bajo keltirgan odam shu bilan yashayveradi”. 6Imonga tayangan solihlik esa bunday so‘zlayapti: “Yuragingda: Osmonga kim chiqadi? – dema (go‘yo Masihni yerga tushirish uchun). 7Yoki: Yerning qa’riga kim tushadi? – dema” (go‘yo Masihni tiriltirish uchun). 8Oyat nima deydi, eshit:
“Kalom senga yaqindir,
Sening og‘zingu dilingdadir”.
Mana bu – biz targ‘ib qilib yurgan imon kalomi.
9Agar sen Isoni Rabbim deb, og‘zing bilan ochiq iqror etsang va Xudo Uni tiriltirganiga chin yurakdan inonsang, najot topasan. 10Chunki oqlanish uchun yurak bilan e’tiqod qilmoq, qutulish uchun og‘iz bilan iqror bo‘lmoq lozimdir. 11Tavrotda yozilganiday: “Unga e’tiqod qilgan hech kimsa uyatga qolmas”.
12Bu masalada yahudiy bilan g‘ayridin orasida farq yo‘qdir. Xuddi o‘sha Rab – hammaning Rabbidir. Ismini chaqirganlarning hammasi uchun U ehsonga boydir. 13Chunki “Rabbimiz ismini chaqiradigan har bir kishi najot topur”.
14Ammo ular inonmasdan turib, Uni qanday chaqiradilar? U haqda eshitmagan holda, Unga qanday inonadilar? Targ‘ib qiluvchi bo‘lmasa, qanday eshitadilar? 15Yuborilmasdan turib, Kalomni qanday targ‘ib qiladilar? – Tavrotda yozilganidek:
“Naqadar go‘zaldir ezgulik mujdasin,
Tinchlik Xushxabarin keltirgan oyoqlar!”
16Holbuki, Xushxabar keltiruvchilarga hamma quloq solmadi. Xuddi Isha’yo payg‘ambar aytganidek:
“Yo Rabbiy!
Bizning xabarimizga kim ishondi?”
17Shunday qilib, imon – eshitishdan, eshitish esa – Masih[26] kalomini va’z etishdan hosil bo‘ladi.
18Ammo men shunday so‘rayman: Ular eshitmadimi? – Albatta, eshitdilar, mana
“Ularning ohangi butun dunyoga yoyildi,
So‘zlari esa yerning to‘rt tarafiga yetib bordi”[27].
19Yana so‘rayman: Isroil bilmas edimi? – Avvalo, Muso payg‘ambar orqali Xudo shunday degan:
“Men sizda xalqim bo‘lmaganlar ustidan rashk uyg‘oturman,
Fahmsiz bir qavm ila g‘azabingizni qo‘zg‘aturman”.
20Isha’yo payg‘ambar esa
“Meni izlamaganlarga O‘zimni toptirdim,
Meni so‘ramaganlarga O‘zimni zohir etdim”.
21Lekin Isroil haqida Xudo shunday degan:
“Men bo‘ysunmas va qaysar bir xalqqa
Kun bo‘yi qo‘llarimni cho‘zib turdim”.
11–BOB
Xudo O‘ziga ajratib olgan kishilar
1Xo‘sh, men so‘rayman: Xudo O‘z xalqini rad etdimi? – Aslo! Chunki men o‘zim ham Ibrohim naslidan, Benyamin qabilasidan bir isroillikman. 2Xudo azaldan bilgan O‘z xalqini rad etmadi. Isroilga qarshi Xudoga shikoyat etgan Ilyos payg‘ambar haqidagi oyatda nima yozilganini nahotki sizlar bilmasangiz?
3“Yo Rabbiy!
Sening payg‘ambarlaringni o‘ldirdilar,
Qurbongohlaringni vayron qildilar.
Yolg‘iz men qoldim-u,
Mening jonimga ham qasd qilmoqdalar”,
– degan edi Ilyos. 4Xudo unga qanday javob berdi? –
“Baal[28] oldida tiz cho‘kmagan yetti ming odamni
Men O‘zim uchun ajratib oldim”.
5Xuddi shunday, hozirgi vaqtda ham Xudoning inoyati bilan saylab olingan bir ozchilik bordir. 6Ular Xudo inoyati tufayli saylanganlar, demak, savob ishlari tufayli saylangan emaslar; aks holda inoyat yana inoyat bo‘lmas edi. [Agar ular savob ishlari tufayli saylanganda edi, yana Xudo inoyatiga o‘rin qolmas edi va savob yana savob bo‘lmas edi.]
7Bu nimani bildiradi? – Isroil izlaganiga erishmadi. Faqat saylanganlar izlaganiga erishdilar, qolganlarning esa diydasi qotib qoldi.
8Xuddi
“Xudo ularga qattiq uyqu ruhini yubordi.
Bugungi kunga qadar ko‘rmaydigan ko‘zlar,
Eshitmaydigan quloqlar berdi”.
9Dovud ham deganki:
“Ularning dasturxoni o‘zlari uchun to‘ru qopqon,
Tuzoq hamda jazo yeri bo‘lsin.
10Ko‘zlari qorong‘ilashib, ko‘rmaydigan bo‘lsin,
Bellari abadiy bukilib qolsin”[29].
Poyaga ulangan novdalar misoli
11Shuning uchun men so‘rayman: yahudiylar yo‘q bo‘lish uchun qoqindilarmi? – Aslo! Ammo ularning rashki qo‘zg‘alsin, deb ularning gunohkorligi tufayli boshqa xalqlarga najot keldi. 12Agar yahudiylarning gunoh qilib, barbod bo‘lganligi barcha dunyo xalqlariga qut-baraka keltirgan bo‘lsa, ularning kamol topishi naqadar ko‘proq qut-baraka keltiradi!
13Endi dunyo xalqlaridan bo‘lgan sizlarga xitob qilaman: men g‘ayriyahudiylarning havoriysi bo‘lib, bu xizmatimni faxrli deb bilaman, 14agarda men o‘z qon-qardoshlarimning rashkini qo‘zg‘atib, ulardan qandaydir ba’zilarini qutqarib olsam! 15Agar ularning rad qilinishi dunyoning Xudo bilan yarashishiga imkon bergan bo‘lsa, qabul bo‘lishlari o‘limdan hayotga qaytishdan boshqa nima bo‘la oladi?! 16Agar achitqi muqaddas bo‘lsa, xamir ham muqaddasdir. Agar tomir muqaddas bo‘lsa, novdalar ham muqaddasdir.
17Xo‘sh, endi zaytun daraxtining ba’zi novdalari sindirilgan va sen yovvoyi zaytun butog‘i bo‘la turib, novdalar orasiga payvand bo‘lgansan, daraxtning shirador tomiriga ulangansan. 18Lekin novdalar oldida g‘ururlanib ketma! G‘ururlansang, bilginki, sen tomirni emas, balki tomir seni ko‘tarib turibdi. 19Ehtimol sen: “Mening payvand bo‘lishim uchun novdalar sindirildi”, – dersan. 20To‘g‘ri, Isroil xalqi imonsizligi tufayli sindirildi; sen esa imoningda mahkam turasan. Shunga qaramay maqtanma, balki qo‘rq. 21Yo‘qsa, Xudo asl novdalarni ayamagani kabi, seni ham ayamasligi mumkin.
22Shuning uchun sen Xudoning mehribonligini ham, qattiqqo‘lligini ham bilib qo‘ygin! Yiqilganlarga U qattiqqo‘ldir, ammo sen Uning mehribonligiga sodiq qolsang, senga mehribondir. Aks holda sen ham kesib tashlanarsan. 23Yahudiylar imonsizlikda qattiq turib olmasalar, ular yana payvand bo‘ladilar, chunki Xudo ularni yana payvand qilishga ham qodirdir. 24Sen tabiatan yovvoyi zaytun novdasi bo‘la turib kesilding va tabiatga xilof ravishda yaxshi zaytun daraxtiga payvand bo‘lding. Shunday ekan, asl novdalar o‘z daraxtiga yana payvand bo‘lishi naqadar osondir!
Butun Isroil qutulajak
25Ey birodarlarim, siz tag‘in o‘zbilarmon bo‘lib qolmanglar, deb bu sirdan xabarsiz qolishingizni istamayman: boshqa xalqlardan najot topadiganlarning soni tamom bo‘lmagunga qadar, Isroil xalqining vaqtincha diydasi qotgan.
26Shunday qilib, butun Isroil qutulajak.
“Qutqaruvchi Siondan kelajak,
Yoqub elidan betavfiqni daf qilajak.
27Men ularni gunohlaridan forig‘ qilganimda,
Ular bilan Mening ahdim bu bo‘lajak”.
28InjilXushxabarini rad qilganlari sababli, yahudiylar sizlarning manfaatingiz uchun Xudoga dushman bo‘lib qoldilar. Lekin Xudo ularni tanlagani sababli, ota-bobolari xotiri uchun, ularni aziz deb biladi. 29Chunki Xudoning in’omlari va da’vati o‘zgarmasdir.
30Sizlar bir vaqtlar Xudoga itoatsiz bo‘lib, lekin endi yahudiylarning itoatsizligi tufayli marhamatga noil bo‘ldingizlar. 31Shunga o‘xshab, endi yahudiylar ham sizga ko‘rsatilgan marhamat tufayli itoatsiz bo‘ldilar, toki ular ham endi marhamatga noil bo‘lsinlar. 32Chunki Xudo hammaga marhamat ko‘rsata olishi uchun, hammani itoatsizlikka giriftor qildi.
Xudoga hamdu sano
33Oh, Xudoning saxovatu hikmati hamda bilimining chuqurligini qarang! Uning hukmlariga kimning aqli yetar, yo‘llarini kim tekshirib chiqar ekan?
34“Xudoning aqlini kim bilgan ekan?
Uning maslahatchisi kim bo‘lgan ekan?”
35“Kim Xudoga bir narsa bermishki,
Xudo unga qaytarib bersin?”
36Butun borliq Undan chiqib, U orqali bordir va Unga qaratilgandir. Unga abadiy shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
12–BOB
Xudo xizmatida yashashimiz
1Shunday qilib, ey birodarlarim, Xudoning marhamati haqi sizlarga yolvoraman: Xudoga oqilona xizmat qila olishingiz uchun vujudingizni tirik, muqaddas, Xudoga manzur bo‘ladigan qurbon qilib bag‘ishlanglar. 2Bu dunyoga uyg‘unlashmanglar. Xudoning yaxshi, manzur, komil irodasining nima ekanini fahmlamoq uchun fikringizni yangilash orqali tubdan o‘zgaringlar.
3Menga berilgan inoyatdan foydalanib, sizlarning har biringizga shuni aytyapman: haddingizdan oshib, o‘zingizga bino qo‘ymanglar. Lekin Xudo har bir kishiga qancha imon bergan bo‘lsa, shunga ko‘ra fikr qilib, aqli raso odamlar bo‘linglar. 4Badanimiz bir bo‘lsa-da, uzvlar ko‘p, uzvlarning vazifasi esa bir xil emas. 5Shunga o‘xshab, biz ko‘p kishi bo‘lsak ham, Masih vujudida birlashganmiz va bir badanni tashkil etamiz, har birimiz alohida-alohida bo‘lib, bir-birimiz uchun uzvdirmiz.
6Xudoning inoyat qilgani bo‘yicha, biz Undan har xil in’omlar olganmiz. Birovning in’omi bashoratgo‘ylik[30] bo‘lsa, o‘z ishonch-e’tiqodiga muvofiq bashorat qilsin. 7Agar xizmat in’omi bo‘lsa, xizmat qilsin; agar muallimlik in’omi bo‘lsa, ta’lim bersin. 8Kim nasihatgo‘y bo‘lsa, pand-nasihat bersin. Kim ehson beruvchi bo‘lsa, chin ko‘ngildan bersin. Kim boshliq bo‘lsa, g‘ayrat bilan boshchilik qilsin. Kim mehribonchilik qilsa, xursandlik bilan qilsin.
Sevgi – eng yuqori xislat
9Sevgingiz riyosiz bo‘lsin. Yomonlikdan nafrat qilib, yaxshilikka chirmashib olinglar. 10Bir-biringizni birodarlarcha, samimiy muhabbat bilan sevinglar. Bir-biringizni izzat-hurmat qilishga o‘zishganday harakat qilinglar. 11G‘ayratingizni susaytirmanglar. Otashin ruh bilan Rabbingizga xizmat qilinglar. 12Umidvorlik ila xursand bo‘lib yuringlar. Qayg‘uda sabrli, toat-ibodatda sabotli bo‘linglar. 13Imonlilarning[31] ehtiyojlarini ta’minlashda ishtirok etinglar. Mehmondo‘st bo‘lishga jon kuydiringlar.
14Sizlarni quvg‘in qilayotganlarni duo qilinglar, ha, duo qilinglar, qarg‘amanglar. 15Sevinayotganlar bilan birga sevininglar, yig‘layotganlar bilan birga yig‘langlar. 16O‘zaro hamfikr bo‘linglar. Takabburlik qilmay, muloyim odamlar bilan do‘st bo‘linglar. O‘zbilarmonlik qilmanglar.
17Hech kimga yomonlik evaziga yomonlik qaytarmanglar. Barcha odamlarning ko‘zi oldida yaxshilik qilishga intilinglar.
18Agar iloji bo‘lsa, qo‘lingizdan kelganicha, barcha odamlar bilan tinch-totuv hayot kechiringlar.
19Ey seviklilarim, o‘zingiz uchun qasos olmanglar, balki Xudoning g‘azabiga yo‘l qo‘yinglar. Zero
“Qasos Mening qo‘limda,
Sazosini Men beraman,
– deydi Xudovand”.
20Aksincha:
“Agar dushmaning och qolgan bo‘lsa, uni to‘yg‘izgil,
Agar chanqagan bo‘lsa, unga suv ichirgil.
Mana shunda uning boshiga yonayotgan cho‘g‘lar yiqqanday bo‘lursan”.
21Yomonlikka mag‘lub bo‘lma, yomonlikni yaxshilik bilan mag‘lub qilgin.
13–BOB
Hokimiyatga bo‘ysunish haqida
1Har bir odam hukmron hokimiyatga bo‘ysunsin. Chunki Xudo buyurmagan hokimiyat yo‘q, mavjud hokimiyatlarning hammasini ham Xudo tayin etgan. 2Shuning uchun hokimiyatga qarshilik ko‘rsatgan Xudoning amriga qarshi chiqqan bo‘ladi. Qarshilik qiluvchilar esa o‘z-o‘zlarini hukmga duchor qiladilar. 3Yaxshilik qilganlar emas, yomonlik qilganlar boshliqlardan qo‘rqishlari kerak. Hokimiyatdan qo‘rqmaslikni istaysanmi? Unda yaxshi ish qilib yur, shunda boshliqning maqtoviga sazovor bo‘lasan. 4Chunki boshliq sening manfaating uchun Xudoning xizmatkoridir. Ammo yomon ish qilsang, qo‘rq. Chunki u qilichni behuda ko‘tarib yurmaydi. U yomonlik qilganga g‘azabnok jazo beruvchi sifatida Xudoning xizmatkoridir. 5Shuning uchun faqat g‘azabdan qo‘rqqanlikdangina emas, balki vijdon yuzasidan ham itoat qilmoq lozimdir.
6Soliq to‘lashingizning sababi ham shu. Chunki soliq yig‘ish bilan mashg‘ul bo‘lgan amaldorlar bu ish bilan Xudoga xizmat qiladilar. 7Har bir kishiga o‘z haqini beringlar: soliq yig‘uvchiga – soliq; boj oluvchiga – boj; qo‘rquvga loyiq bo‘lganga – qo‘rquv; hurmatga loyiq bo‘lganga – hurmat.
Bir-birimizni sevish burchi
8Bir-biringizni sevishdan boshqa hech kimdan bir narsa burchli bo‘lmanglar. Chunki o‘zgani sevadigan kishi Ilohiy Qonunni bajo keltirgan bo‘ladi. 9“Zino qilma”, “Qotillik qilma”, “O‘g‘rilik qilma”, [”Yolg‘on guvohlik berma”,] “Tamagirlik qilma” va bunga o‘xshash yana qancha amrlar bor bo‘lsa, hammasi shu so‘zda xulosa qilinadi: “O‘zgani o‘zing kabi sevgin”. 10Sevuvchi kishi o‘zgaga yomonlik qilmaydi. Shunday qilib, sevish – butun Ilohiy Qonunni bajo keltirish bilan barobardir.
11Hozirgi vaqt-soatning ahamiyatini bilib, shunday harakat qilinglar. Mana, sizlarning uyqudan uyg‘onish vaqt-soatingiz kelib qoldi! Biz imon keltirgan vaqtdan ko‘ra, hozirgi vaqtda qutulishimiz yaqinroqdir.
12Kecha o‘tib ketib, kunduz yaqinlashdi. Shuning uchun qorong‘ilik ishlaridan forig‘ bo‘lib, nur aslahalarini kiyib olaylik.
13Aysh-ishrat va ichkilikbozlik bilan emas, shahvatparastlik va fisq-fujur bilan emas, janjalkashlik va hasadgo‘ylik bilan emas, balki kunduzga yarasha, odob bilan kun kechiraylik.
14Rabbimiz Iso Masihni
14–BOB
Birodaringni hukm qilma
1Imoni zaif odamni, uning fikrlari haqida bahslashmay, qabul qilinglar. 2Kimdir, hamma narsani yeb bo‘ladi, deb ishonadi. Imoni zaif kishi esa faqat sabzavot yeydi. 3Har narsani yeyish mumkin degan kishi yemovchini kamsitmasin, shuningdek, har narsani yemaydigan kishi yeydiganni ayblamasin; chunki Xudo uni qabul qilgandir. 4Sen kim bo‘libsanki, boshqa kishining malayini tergaysan? U o‘z xo‘jayini oldida yo turadi, yo yiqiladi. Rabbimiz esa uni turg‘azishga qodir, shuning uchun u turadi.
5Birov bir kunni boshqa kundan yuqoriroq hisoblaydi, boshqa kishi esa hamma kunlar haqida bir xil fikr yurgizadi. Har bir kishi o‘z fikrida mahkam tursin. 6Kunga e’tibor qiluvchi Rabbim deb e’tibor qiladi. [Shuningdek, kunga e’tibor qilmovchi Rabbim deb e’tibor qilmaydi.] Har narsani yeguvchi Rabbim deb yeydi. Har narsani yemovchi ham Xudoga shukr qilib, Rabbim deb yemaydi.
7Bizdan hech kim o‘zi uchun yashamaydi va hech kim o‘zi uchun o‘lmaydi ham. 8Agar yashasak, Rabbimiz uchun yashaymiz; agar o‘lsak, Rabbimiz uchun o‘lamiz. Demak, yashasak ham, o‘lsak ham, Rabbimizga qarashlimiz. 9Masih ham o‘liklarning, ham tiriklarning Rabbi bo‘lish uchun o‘ldi-yu, o‘limdan tirilib keldi.
10Shunday bo‘lsa, sen nima uchun birodaringni hukm qilyapsan? Nima uchun birodaringni kamsityapsan? Hammamiz ham Masihning[32] hukm kursisi oldida hozir bo‘lajakmiz-ku.
11
“Hayotim haqi, – deydi Xudovand, –
Har bir kas Mening oldimda tiz cho‘kkusi,
Har bir til Xudoligimni tan olg‘usi”.
12Demak, har birimiz o‘zimiz haqimizda Xudoga hisobot beramiz.
Birodaringni vasvasaga solma
13Shuning uchun bir-birimizni boshqa hukm qilmaylik. Eng yaxshisi, birodaringizning yo‘liga to‘siq qo‘ymaslik, uni vasvasaga solmaslik to‘g‘risida muhokama qilinglar. 14Men shuni bilaman va Rabbim Iso nomidan qat’iy aminmanki, hech bir narsa o‘zi-o‘zicha harom emasdir. Faqat bir narsani harom hisoblagan kishi uchun u narsa haromdir. 15Agar birodaring sen yeyayotgan ovqat tufayli xafa bo‘lsa, demak, sen muhabbat yuzasidan harakat qilmayotgan bo‘lasan. Masih bu odam uchun o‘lgan, uni ovqating bilan halokatga yo‘liqtirma. 16Sizlarning yaxshi deb bilgan narsangiz qoralanmasin. 17Xudoning Shohligi ovqat va ichimlikdan iborat emas, balki Muqaddas Ruh bag‘ishlagan solihlik, tinchlik va sevinchdir. 18Kim Masihga shunday xizmat qilib yursa, u Xudoga maqbul va insonlarning maqtoviga sazovordir.
19Shuning uchun o‘zaro tinch-totuv yashaylik, bir-birimizni ruhan rivojlantirish uchun jon kuydiraylik. 20Ovqat tufayli Xudoning ishini buzma! Hamma ovqatlar haloldir, lekin biron narsa yeb o‘zgani vasvasaga solgan kishi yomonlik qilgan bo‘ladi. 21Birodaring vasvasaga tushib aynib qolishidan ko‘ra, go‘sht yemaslik, may ichmaslik yoki birodaringni qoqintiradigan biron ish qilmaslik yaxshidir.
22Bu xususda sening e’tiqoding qanday bo‘lsa, Xudo oldida o‘z e’tiqodingni o‘zingga saqlab tur. Tutgan yo‘lida o‘z-o‘zini mahkum qilmaydigan odam baxtiyordir! 23Lekin o‘z yeganidan shubha qilgan kishi mahkumlikka yo‘liqadi, chunki u e’tiqod bo‘yicha yemagan. E’tiqodga asoslanmagan har bir ish esa – gunohdir.
24Men xabarlab yurgan Injil, ya’ni Iso Masihning Xushxabariga binoan sizlarni sobitqadam qilishga qodir bo‘lgan Xudoga hamdu sanolar bo‘lsin! Qadim davrlardan beri yashirin tutilib, hozirgi vaqtda esa ochilib qolgan ulug‘ sir 25mangu barhayot Xudoning amri ila qadimgi payg‘ambarlarning kitoblarida vahiy etilgan, endi esa barcha xalqlarga imonga bo‘ysunishlari uchun taqdim etilgandir. 26Donishmand bo‘lgan yagona Xudoga Iso Masih orqali ilalabad shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
15–BOB
O‘zingni emas, birodaringni mamnun qil
1Biz, imoni kuchlilar, o‘zimizni mamnun qilishni ko‘zlamasdan, kuchsizlarning ojizligiga sabr-bardosh qilishimiz kerak.
2Har birimiz o‘zganing yaxshilik va rivoj topishiga g‘amxo‘rlik qilib, uni mamnun qilishga harakat qilaylik.
3Chunki Masih ham O‘z-o‘zini mamnun qilmadi. Lekin
“Seni[33] tahqir qiluvchilarning haqorati
Mening ustimga tushdi”.
4Qadimgi oyatlarda nimaiki yozilgan bo‘lsa, bizning ta’lim olishimiz uchun yozilgan. Biz bu oyatlardan sabr va tasalli topib, umidimizda mahkam turishimiz lozim. 5Sabr va tasalli manbayi bo‘lgan Xudoning O‘zi esa, Iso Masih o‘rgatganidek, bir-biringiz bilan hamfikr bo‘lishni sizlarga ato etsin, 6toki sizlar yakdillik bilan, bir og‘izdan Rabbimiz Iso Masihning Otasi bo‘lgan Xudoni ulug‘langlar. 7Xudoni ulug‘lash uchun Masih sizlarni qabul qilganidek, sizlar ham bir-biringizni qabul qilinglar.
Iso Masihning ulug‘ xizmati
8Mening so‘zimni tinglanglar: Iso Masih ota-bobolarimizga berilgan ilohiy va’dalarni ro‘yobga chiqaray, deb Xudo haqiqatiga sodiq qoldi va sunnat ahli bo‘lgan
“Xalqlar ichra Senga hamdlar ayturman,
Sening ismingni kuylab sano ayturman”[34].
10Yana boshqa joyda shunday yozilgan:
“Ey barcha elu xalqlar,
Xudoning xalqi bilan birga sevininglar!”
11Va yana:
“Ey barcha millatlar, Xudovandga hamd aytinglar!
Ey butun xalqlar, Uni madh etinglar!”[35]
12Isha’yo payg‘ambar esa shunday degan:
“Xalqlarga hukmronlik qilish uchun
Ishay[36] urug‘idan bir Zot chiqib kelajak.
Xalqlar Unga umid bog‘lagaylar”.
13Umid manbayi bo‘lgan Xudo esa Muqaddas Ruh kuchi ila sizlarni umidga boy qilsin, imoningizga yarasha sizlarni har xil sevinch va tinchlik bilan shod qilsin.
Havoriy Pavlusning xizmati
14Ey birodarlarim, sizga kelsak, siz yaxshilikka va har xil bilimga boy hamda bir-biringizga pand-nasihat qilishga qodir ekaningizga o‘zim aminman. 15Birodarlarim, Xudoning menga bergan inoyati tufayli sizlarga eslatib qo‘yish uchun bir qadar botinish bilan yozdim. 16Men Xudo inoyati tufayli Iso Masihning barcha xalqlarga yuborgan elchisi bo‘lib, Xudoning Xushxabarini targ‘ib qilishda muqaddas xizmat ko‘rsatmoqdaman. Bu xalqlar Muqaddas Ruh orqali muqaddaslashtirilib, Xudoga baxshida etilgan va Unga maqbul bo‘lgan bir hadyadir.
17Shunday qilib, Iso Masihga tashakkur, men Xudo yo‘lida qilgan ishlarim bilan maqtansam bo‘ladi.
18Lekin men orqali amal qilgan Masihdan boshqa narsa haqida gapirishga jur’at etmayman. Masihning O‘zi majusiylarni imonga bo‘ysundirish yo‘lida menga yor bo‘lib, so‘zimu ishimga ilhom berib,
19Muqaddas Ruhni yuborib, men orqali qudratli va ajoyib mo‘jizalar sodir qildi. Shunday qilib, men Quddusdan boshlab, to Illiriya[37] sohillariga qadar Masihning Xushxabarini tamoman yoyib chiqdim.
20Shu bilan birga, men boshqalarning poydevori ustiga bino qurmayin, deb Masihning ismi hali tilga olinmagan yerlarda Xushxabarni targ‘ib qilish uchun jon kuydirdim.
21
“Undan xabarsiz bo‘lganlar ko‘rgaylar,
U haqda eshitmaganlar anglagaylar”.
Pavlusning Rimga borish niyati
22Sizlarning oldingizga kelishim uchun menga to‘sqinlik qilgan ko‘p sabablar bor edi. 23Endi esa bu mamlakatlarda menga boshqa ish qolmagan. Men ko‘p yillardan beri sizlarni ko‘rishni orzu qilganimdan, 24Ispaniyaga yo‘l olib sizlarning oldingizga bormoqchiman. O‘tib ketayotganimda avval sizlarni ko‘rib, bir oz diydoringizga to‘yganimdan keyin, meni u yerga kuzatib qo‘yasizlar, degan umiddaman.
25Lekin hozircha men Xudo azizlariga yordam bergani Quddusga ketyapman. 26Chunki Makedoniya va Axaya o‘lkalaridagi Masih jamoatlari Quddusdagi kambag‘al imonlilar uchun iona to‘plashni xush ko‘rdilar. 27Ha, xush ko‘rdilar, chunki ular yahudiylardan qarzdordir. Majusiylar endi yahudiylarning ruhiy barakatlariga sherik bo‘lganlaridan keyin, ularga jismonan ham xizmat qilishlari munosibdir. 28Demak, men bu ishni bajarib, to‘plangan mablag‘ni ularga topshirganimdan keyin, sizlarning yeringizdan o‘tib Ispaniyaga jo‘nab ketaman. 29Men sizlar bilan ko‘rishgach, Masih Xushxabarining to‘liq qut-barakasini keltirishni burchim deb bilaman.
30Ey birodarlarim! Rabbimiz Iso Masih haqi,
33Tinchlik manbayi bo‘lgan Xudo hammalaringizga yor bo‘lsin. Omin!
16–BOB
Ahli mo‘minga duoyi salom
1Kenxreya shahridagi imonlilar jamoatida xizmat ko‘rsatayotgan opamiz Fivani sizlarga taqdim etaman. 2Uni Rabbimiz haqi, Xudo azizlariga munosib qabul qilinglar. U nimaga muhtoj bo‘lsa, yordam beringlar. Zero u ko‘p kishilarga va ayniqsa menga ham madadkor bo‘lgan.
3Iso Masih xizmatida bo‘lgan hamkorlarim Priskilla bilan Akilga salom aytinglar. 4Ular mening jonimni asrash uchun o‘zlarini o‘lim xavfiga qo‘ydilar. Ularga yolg‘iz men emas, balki majusiylardan imon keltirganlarning barcha yig‘ilishlari ham tashakkur bildirmoqdalar. 5Ularning uyida yig‘iladigan jamoatga ham salom aytib qo‘yinglar.
Asiya o‘lkasida Masih uchun birinchi unib-chiqqan hosilday bo‘lgan sevikli muhibim Yepenetga salom aytinglar.
6Biz uchun ko‘p mehnat qilgan Maryamga salom aytinglar.
7Havoriylar orasida nom chiqargan va mendan oldin Masihga imon keltirgan hamda men bilan birga mahbus bo‘lgan qarindoshim Andronikka, shuningdek, Yuniyga salom aytinglar.
8Rabbimiz yo‘lida borayotgan sevikli o‘rtog‘im Ampliatga salom aytinglar.
9Masih xizmatida hamkorimiz bo‘lgan Urban va sevikli Staxisga salom aytinglar.
10Sinovdan o‘tib, Masihga maqbul bo‘lgan Apellisga salom aytinglar. Aristovul xonadoni ahliga salom aytinglar.
11Qarindoshim Hirodionga salom aytinglar. Narkis xonadoni ahlidan Rabbimizga qarashli bo‘lganlarga salom aytinglar.
12Rabbimiz xizmatida zahmat chekkan Trifen bilan Trifosga salom aytinglar. Rabbimiz xizmatida ko‘p zahmat chekkan sevikli singlim Persisga salom aytinglar.
13Rabbimizning mumtoz xizmatkori bo‘lgan Rufusga va meni o‘z o‘g‘li kabi asragan onasiga salom aytinglar.
14Asinkrit, Flegon, Hermes, Patrovas, Hermas va ular bilan birga bo‘lgan birodarlarga salom aytinglar.
15Filolog bilan Yuliyaga, Nirey va uning singlisiga, Olimpas hamda ular bilan bo‘lgan butun azizlarga salom aytinglar.
16Muqaddas o‘pich bilan salomlashinglar. Barcha Masih jamoatlari sizlarga salom yo‘llayaptilar.
So‘nggi pand-nasihat va salomlar
17Ey birodarlarim, sizlarni o‘rgangan ta’limotingizdan aynitib, nifoq va g‘ulg‘ulaga sabab bo‘ladigan kishilardan ehtiyot bo‘lishingizni o‘tinib so‘rayman; ulardan o‘zingizni chetga olinglar. 18Chunki bunday odamlar Rabbimiz Iso Masihga emas, balki o‘z qorinlariga xizmat qiladilar. Sofdil odamlarning ko‘nglini shirin so‘zlar va tilyog‘lamalik bilan ovlaydilar. 19Sizlarning mo‘minligingiz hammaga ma’lum bo‘lib qoldi. Men o‘zim ham sizlardan xursandman-u, lekin sizlar yaxshilikda dono, yomonlikdan xoli bo‘lishingizni istayman. 20Tinchlik manbayi bo‘lgan Xudoning O‘zi tez orada shaytonni oyoqlaringiz ostida ezib tashlaydi. Rabbimiz Iso Masihning inoyati sizlarga yor bo‘lsin.
21Mening hamkorim Timo‘tiy hamda qarindoshlarim Lutsiy, Yason va Sosipatr sizlarga salom yo‘llayaptilar.
22Bu maktubni yozayotgan men – Tertiy ham sizlarga Rabbimdan salomatlik tilayman.
23Mening va butun imonlilar jamoatining mehmonnavozi bo‘lgan Gay ham sizlarga salom aytyapti. Shaharning xazinadori Yerast va birodarimiz Kvart sizlarga salom yo‘llashyapti.
24Rabbimiz Iso Masihning inoyati hammalaringizga yor bo‘lsin. Omin.
KORINFLIKLARGA BIRINCHI MAKTUBI
1–BOB
Salomlar va shukronalar
1Xudoning irodasi bilan Iso Masihninghavoriysi bo‘lishga chorlangan men, Pavlus ila birodarimiz Sostendan 2Korinf shahridagi Xudoning jamoatiga salom! Iso Masih orqali muqaddas qilingan va muqaddas bo‘lishga chorlangan sizlarga, shuningdek, hammamizning Rabbimiz bo‘lgan Iso Masihning ismini har yerda tilga oluvchilarning hammasiga 3Otamiz Xudo va Rabbimiz Iso Masihdan inoyat va tinchlik bo‘lsin.
4Iso Masih orqali sizlarga berilgan Xudo inoyati uchun siz haqingizda Xudoyimga tinmay shukronalar aytaman. 5Masihning xabari orangizda keng o‘rin olmoqda. 6U tufayli sizlar har qanday kalomda mohir, bilimda boy bo‘ldingizlar. 7Rabbimiz Iso Masihning ko‘kdan namoyon bo‘lishini kutar ekansizlar, Muqaddas Ruhning in’omidan hech bir kam-ko‘stingiz yo‘q. 8Rabbimiz Iso Masih qaytadigan kunida qusursiz bo‘lmog‘ingiz uchun, U sizlarni oxirigacha qo‘llab-quvvatlaydi. 9Sizlarni O‘z O‘g‘li Rabbimiz Iso Masih bilan muloqotga chaqirgan Xudo sadoqatlidir.
Imonlilar jamoatidagi nizolar
10Ey birodarlarim, Rabbimiz Iso Masih nomi bilan sizlardan yolvorib so‘raymanki, hammalaringiz o‘zaro kelishib yashanglar. O‘zaro nizolarga yo‘l qo‘ymay, fikr-xayolda tamomila yakdil bo‘linglar. 11Zero, birodarlarim, sizlarning orangizda janjal borligini Xloisning xonadonidagilar menga xabar berishdi. 12Men shuni nazarda tutyapmanki, orangizda: “Men Pavlus ummatiman”, “Men Apollos[1] ummatiman”, “Men Kifa[2] ummatiman”, “Men Masih ummatiman”, degan gaplar yurar ekan.
13Axir, Masih bo‘linganmi? Axir, sizlar uchun Pavlus xochga mixlandimi? Nahot sizlar Pavlusning nomi bilan suvga cho‘mib imon keltirdingizlar? 14Xudoga shukurki, men sizlardan Krisp va Gaydan boshqa hech kimni suvga cho‘mdirib imonga kiritmadim. 15Tag‘in hech kim meni “O‘z nomi bilan imonga kiritdi”, – demasin. 16Ha, yana Stefanning uy ahlini ham suvga cho‘mdirib imonga kiritdim, bundan boshqa yana kimni cho‘mdirganimni bilmayman. 17Zotan Masih meni cho‘mdirishga emas, balki InjilXushxabarini targ‘ib qilishga yubordi. So‘zamollik qilishga ham yubormadi, toki Masihning xochi inkor etilmasin.
Masih – Xudoning hikmati va qudrati
18Xoch haqidagi xabar halok bo‘layotganlar uchun tentaklikdir. Lekin biz, najot topayotganlar uchun bu xabar Xudoning qudratidir. 19Xuddi Tavrotda Xudo aytganidek:
“Donishmandlar donoligin barbod qilurman,
Barham bergayman oqillar zakovatin”.
20Dono qayerda? Olim qayerda? Bu dunyoning notiqi qayerda? Dunyoning hikmatini Xudo aqlsizlikka aylantirgani yo‘qmi?! 21Modomiki dunyo o‘z aql-zakovati bilan Xudoning murodiyu hikmatini anglab yetmagan ekan, Xudo tentaklikday tuyulgan xabarga ishonuvchilarni qutqarishni lozim ko‘rdi. 22Yahudiylar ajoyibotlar payida, yunonlar esa hikmatga hayrondir. 23Biz esa faqat xochga mixlangan Masihni targ‘ib qilmoqdamiz. Bu yahudiylar uchun vasvasa, yunonlar uchun telbalikdir. 24Biroq Xudo chaqirgan yahudiylaru yunonlar uchun Masih Xudoning qudrati va hikmatidir. 25Zero Xudoning “aqlsizligi” inson donoligidan ustundir, Xudoning “zaifligi” inson qudratidan kuchliroqdir.
26Olgan da’vatingizga qaranglar, ey birodarlar! Siz kimsizlar? Insoniy nuqtayi nazardan dono bo‘lganingiz ko‘p emas, qudratli bo‘lganingiz ko‘p emas, olijanob bo‘lganingiz ham ko‘p emas. 27Lekin Xudo donolarni sharmanda qilish uchun dunyodagi aqlsiz deb hisoblanganlarni tanladi. Qudratlilarni sharmanda qilish uchun U dunyodagi zaif deyilganlarni tanladi. 28Xudo e’tiborli narsalar arzimas bo‘lsin uchun, bu dunyodagi e’tiborsiz, kamsitilgan va ahamiyatsiz deb hisoblanganlarni tanladi, 29toki hech bir bashar Xudo oldida maqtanmasin. 30Xudoning O‘zi sizlarga Iso Masih ummati bo‘lishni ato qildi. Iso Masih biz uchun Xudoning hikmati bo‘ldi, Masihning sharofati bilan biz solih, muqaddas, gunohdan forig‘ bo‘ldik. 31Shu yo‘sinda, “Maqtanaman degan Rabbimiz bilan maqtansin”, degan oyat o‘z o‘rnini topdi.
2–BOB
Injilning mag‘zi – xochga mixlangan Masih
1Ey birodarlar, men sizlarning oldingizga Xudoning xabarini e’lon qilgani kelganimda, so‘zamollik va bilgichlik niqobi ostida kelmadim. 2Orangizda ekanman, Iso Masihdan va Uning xochga mixlanganidan boshqa hech narsa bilmaslikka qaror qildim. 3Oldingizga zaiflik va qo‘rquv hissi hamda katta qaltiroq bilan keldim. 4Mening so‘zim va va’zim inson zakovatining ishontiruvchiligidan emas, Xudo Ruhi va qudratidan dalolatdir, 5toki imoningiz inson hikmatiga emas, Xudo qudratiga asoslansin.
Masih sirini Ilohiy Ruh ochib beradi
6Shunday qilib, biz yetuk bo‘lganlar orasida so‘zlab beradigan bir hikmat borki, u bu dunyoning va bu dunyodagi o‘tkinchi hokimlarning hikmatiday emas. 7Biz Xudoning maxfiy, sirli hikmati borasida gapiramiz, U bu hikmatni dunyo bino bo‘lishidan avval bizga ulug‘lik yaratish uchun shaylab qo‘ygan edi. 8Bu hikmatni dunyo hokimlaridan hech kim tushunmadi. Tushunsalar edi, ulug‘ Rabbimiznixochga mixlamas edilar. 9Lekin xuddi Tavrotda yozilganidek bo‘ldi:
“Ko‘z ko‘rmagan, quloq eshitmagan,
Inson aqli bovar qilmagan narsalarni
Xudo O‘zini sevganlarga muhayyo qilgan”.
10Bizlarga esa Xudo buni O‘z Ruhi orqali oshkor qildi. Ilohiy Ruh butun narsalarni, hatto Xudoning teranliklarini tekshirib ko‘radi. 11Insonning o‘ylarini uning ichidagi o‘z ruhidan boshqa kim biladi? Xuddi shunday, Xudoning o‘ylarini Xudoning Ruhidan boshqa hech kim tushuna olmaydi.
12Bizlar esa dunyoning ruhini olmadik, balki Xudo bizga ato qilgan boyliklarni bilib olishimiz uchun, Xudodan chiqqan Ruhni qabul qildik.
13Biz bu boyliklarni insoniy hikmatdan dalolat beruvchi so‘zlar bilan uqtirmaymiz. Aksincha, Ilohiy Ruhdan ilhomlangan so‘zlar bilan Ilohiy Ruhga tobe bo‘lgan kishilarga ilohiy haqiqatni talqin qilamiz.
14Inson o‘zining tug‘ma his-tuyg‘ulari bilan Xudo Ruhi o‘rgatgan narsalarni qabul qila olmaydi. U bularni tushunmagani uchun tentaklik hisoblaydi. Zero ilohiy haqiqatni Ilohiy Ruh yordamida muhokama qilish lozim.
15Xudo Ruhiga tobe kishi hamma narsani muhokama qiladi, o‘zini esa hech kim muhokama qila olmaydi.
16
3–BOB
Nizo soluvchilarni koyish
1Ey birodarlar, men sizlarga Muqaddas Ruhga tobe kishilarga gapirgandek gapira olmadim, balki dunyoviy fikrli, Masih yo‘lida chaqaloq qolganlar bilan so‘zlashgandek so‘zlashdim. 2Sizlarni milkingizga botadigan yemish bilan emas, balki sut bilan boqdim, chunki unga hali kuchingiz yetmasdi. Hozir ham kuchingiz yetmaydi. 3Sizlar hali ham bu dunyoning odamlariday yuribsizlar. Orangizda hasad, janjal va kelishmovchiliklar bor ekan, dunyoviy emasmisizlar? Bunday harakat qilarkansizlar, boshqa odamlardan nima bilan farqlanasizlar? 4Sizlardan biri: “Men Pavlus ummatiman” – desa, boshqasi: “Men Apollos ummatiman”, – deydi. Sizning bu “insonparvarligingiz” ortiqcha emasmi?!
5Axir, Pavlus kim? Apollos kim? Ular xizmatchi, xolos, ular orqali sizlar imon topgansizlar. Rabbimiz bizga ato qilgani bo‘yicha, har birimizning vazifasi boshqa-boshqa. 6Men urug‘ ekdim, Apollos sug‘ordi; lekin Xudo o‘stirdi. 7Shuning uchun ekkan va sug‘organ hech nima, hamma gap o‘stirgan Xudodadir. 8Ekuvchi va sug‘oruvchining mohiyati bir, har biri mukofotni o‘z mehnatiga yarasha oladi. 9Biz Xudoning xizmatdoshlarimiz, sizlar esa Xudoning ziroati, Xudoning imoratisizlar.
10Xudo bergan inoyat asosida men dono quruvchi kabi poydevor qo‘ydim. Boshqa kishi esa uning ustida nimadir bunyod etadi. Har kim qanday qurayotganiga diqqat etsin. 11Chunki hech kim qo‘yilgan poydevor, ya’ni Iso Masihdan boshqa poydevor qo‘ya olmaydi. 12Bu poydevor ustida kimdir oltindan, kimdir kumush yoki qimmatli toshlardan, kimdir esa yog‘ochu xashak yo poxoldan bino qurmoqda, 13har kimning ishi esa o‘ziga yarasha oshkor bo‘lib qoladi. Mahshar kuni uni fosh qiladi, olov uni ochiq-oydin qiladi-qo‘yadi. Shunda har kimning ishi qanday ekanligini olov sinab beradi. 14Kimda-kimning bunyod etgan ishi olovga bardosh bersa, u mukofot oladi. 15Kimning ishi yonsa, u talafot ko‘radi; o‘zi qutuladi-yu, ammo olovdan qutulib chiqqandek bo‘ladi.
16Nahotki bilmasangiz? Sizlar Xudoning ma’badisizlar, Xudoning Ruhi ichingizda yashamoqda. 17Kimki Xudoning ma’badini buzsa, uni Xudo uradi. Chunki Xudoning ma’badi muqaddasdir; bu ma’bad esa sizlarsiz.
18Hech kim o‘z-o‘zini aldamasin. Sizlardan kim bu dunyoda dono bo‘laman desa, dono bo‘lish uchun o‘zini aqlsiz deb bilsin.
19Chunki bu dunyoning donoligi Xudo oldida aqlsizlikdir.
“U donolarni o‘zlarining quvligi ila to‘rga ilintirar”.
20Va yana shunday yozilgan:
“Xudovand biladir-kim,
Donolar fikr-xayoloti puchga chiqur”[3].
21Shuning uchun hech kim odamiylik bilan maqtanmasin. Chunki hamma narsa o‘zingizniki: 22Pavlusu, Apollosu, Kifa ham, dunyo ham, hayot va o‘lim ham, shu dam va kelajak ham – hammasi sizlarniki. 23Sizlar esa – Masihniki, Masih esa – Xudonikidir.
4–BOB
Havoriylarning martabasi va vazifasi
1Shunday qilib, kishilar bizni Masihning xizmatkorlari hamda Xudoning sir-asrorlarini bayon etuvchi idorachilar deb tushunmog‘i lozim. 2Umuman idora qiluvchidan talab qilingan narsa sidqidildan ishlashidir. 3Men haqimda sizlar qanday fikrdasiz, yoki boshqa odamlar qanday fikrda, bu narsa meni deyarli qiziqtirmaydi. Men o‘zim ham o‘z haqimda fikr yuritmayman. 4Zotan o‘zimda hech bir ayb ko‘rmasam ham, bu bilan o‘zimni oqlamayman. Chunki men haqda hukm yurituvchi Rabbimiz bo‘ladi. 5Shu bois vaqtidan oldin, Rabbimiz kelmagunlaricha, aslo hukm yuritmanglar. U kelib zulmatda yashirilgan narsalarni ravshan qiladi-da, dil niyatlarini voqif etadi. O‘shanda har kim o‘z ishiga yarasha Xudodan tahsin oladi.
6Ey birodarlar, men sizlarni o‘ylab, bu qoidalarni o‘zimga va Apollosga tatbiq etdim, toki sizlar yozilgandan tashqariga chiqmay, bilarmonlik qilmaslikni bizdan o‘rganinglar, bir-biringiz oldida kekkaymanglar. 7Kim seni ustun tutyapti? Xudodan olmagan nimang bor ekan? Agar Undan olgan bo‘lsang, nima uchun Undan olmagandek maqtanib yuribsan?
8Sizlar endi to‘q bo‘libsizlar, endi boyib ketibsizlar, bizsiz sultonlik qilyapsizlar! Koshki haqiqatan sulton bo‘lsangiz edi, unda biz sizlar bilan birga davr surar edik! 9Men o‘ylaymanki, Xudo biz, havoriylarni go‘yo namoyishda oxirgilar qatorida yurgizib, o‘limga mahkum bo‘lganlar kabi maydonga keltirdi. Biz farishtalar hamda insonlar oldida, qolaversa, butun koinot oldida bir tomosha bo‘ldik. 10Bizlar Masih uchun go‘yo aqlsizmiz, lekin sizlar Masih soyasida aqllisizlar! Biz zaifmiz, sizlar esa kuchli! Sizlar shon-shuhratli, biz esa e’tiborsizmiz! 11Hatto shu vaqtgacha och-yalang‘ochmiz, chanqoqlik va kaltaklarga chidaymiz, sargardon bo‘lib yuribmiz. 12O‘z mehnatimiz bilan kun ko‘ryapmiz. Bizni haqorat qilsalar, duo qilamiz; zulm qilsalar, chidaymiz. 13G‘iybat qilsalar, yumshoq javob beramiz. Hozirgacha biz hammaning axlati, hatto dunyoning supurindisi bo‘lib yuribmiz.
14Men bularni sizlarni xijolatda qoldirmoq uchun emas, balki sevimli bolalarimday nasihat qilmoq uchun yozyapman. 15Masih yo‘lida minglab odamlar sizga ustozlik qilsa ham, otalaringiz ko‘p emas. Bir o‘zim Xushxabarni sizlarga yetkazib, Iso Masih nomidan otangiz bo‘ldim. 16Shuning uchun sizlardan yalinib so‘rayman: [men Masihdan o‘rnak olganimdek] mendan o‘rnak olinglar! 17Ana shu maqsadda men Rabbimizga sodiq bo‘lgan sevimli o‘g‘lim Timo‘tiyni sizning oldingizga yubordim. Har yerda va har bir imonlilar jamoatida ta’lim berganim kabi, Masih bilan yurgan yo‘llarimni u sizlarga eslatadi.
18Men sizlarning oldingizga tez kelmaganim uchun, orangizdan ba’zi kishilar kiborlanib ketdi. 19Ammo Rabbim xohlasa, men yaqinda oldingizga boraman. Unda takabburlarning so‘zini emas, ruhiy quvvatini sinab ko‘raman. 20Chunki Xudo saltanati so‘zda emas, balki quvvatdadir. 21Nima istaysizlar? Yoningizga hassa bilan boraymi, yoki mehr va muloyimlik ruhi bilan boraymi?
5–BOB
Axloq haqida yo‘l-yo‘riq
1Har holda, sizning orangizda zinogarlik paydo bo‘libdi, degan ovozalar chiqdi; buning ustiga shunday zinogarlikki, hatto majusiylar orasida bunday hodisa yuz bermagan, ya’ni sizlardan bir kishi otasining xotinini olibdi! 2Va sizlar bu bilan faxrlanyapsizlar! Aksincha, motam tutib, bunday ish qilgan odamni orangizdan chiqarib tashlashingiz kerak edi-ku! 3Men esa jisman g‘oyib bo‘lsam ham, ruhan har dam sizlar bilan birgaman. Men go‘yo yoningizda bo‘lgandek, bu ishni qilgan odam haqida allaqachon Rabbimiz Iso Masih nomi bilan hukm yuritdim: 4Sizlar mening ruhim hamda Rabbimiz Iso Masihning qudrati bilan bir joyda to‘planganingizda, 5bu odamni tana tinkasini quritish uchun shaytonga topshirish kerak, toki Rabbimiz Iso Masih kelgan kunda uning ruhi xalos bo‘lsin.
6Sizlarning maqtanishingiz yaxshi emas. Nahotki, ozgina xamirturush butun xamirni achitishini bilmasangizlar? 7Sizlar aslida xamirturushsiz bo‘lishingiz kerak. Shunday qilib, eski xamirturushni supurib tashlang, yangi xamir bo‘linglar! Masihning O‘zi bizning Fisih[4] qurbonligimiz bo‘lib, jonini fido qilgan. 8Shuning uchun biz eski yomonlik va buzuqlik xamirturushi bilan emas, balki soflik va samimiylik bo‘lgan xamirturushsiz non bilan bayram qilaylik.
9Maktubimda sizlarga zinokorlar bilan aloqa qilmaslikni yozgan edim.
10Shubhasizki, umuman bu dunyoning zinokorlari yoki tamagirlari, tovlamachilari, butparastlari haqida demoqchi emasdim, aks holda sizlar bu dunyodan ayrilishga majbur bo‘lar edingizlar!
11Men sizlarga o‘zini birodaringiz deb, zinokor, tamagir, butparast, haqorat qiluvchi, mayxo‘r yoki talonchi bo‘lgan kishi bilan aloqa qilmaslikni, hatto bunday odam bilan birga ovqat yemaslikni yozgan edim.
12-13Qolaversa, imonlilar jamoatidan tashqaridagilarni hukm etishga mening nima haqim bor? Ularni Xudo hukm qiladi. Sizlar jamoatdagilarni hukm qilsangiz, bas.
6–BOB
Imonlilar orasida noravo da’volashish
1Sizlardan biringizning boshqa birovga da’vosi bo‘lsa, qanday qilib azizlar huzurida emas, insofsizlar huzurida sud bo‘lishga jasorat etasizlar? 2Azizlar dunyoni hukm etishlarini nahot sizlar bilmasangiz? Modomiki sizlar dunyoni hukm qilar ekansiz, nahotki deyarli ahamiyatsiz ishlarni ham muhokama qilishga layoqatli bo‘lmasangiz? 3Biz farishtalarni hukm etishimizni bilmaysizlarmi? Shunday ekan, tirikchilik ishlari qayerda qoldi? 4Sizlar esa tirikchilik masalalari haqida da’volashib, imonlilar jamoatidagi obro‘-e’tiborsiz kishilarni o‘z hakamlaringiz qilib qo‘yasizlar. 5Sizlar uyaling, deb shularni aytyapman. Nahotki orangizda o‘z birodarlari orasida hakam bo‘ladigan bironta ham dono odam yo‘q? 6Holbuki, birodar birodar bilan da’volashmoqda-yu, bu ham imonsizlar oldida! 7Har holda bir-biringiz bilan da’volashishning o‘zi ham sizlar uchun tamoman mag‘lubiyatdir. Haqsizlikka chidab turganingiz sizlar uchun yaxshiroq bo‘lmasmidi? Haq-huquqingiz toptalgani sizlar uchun yaxshiroq bo‘lmasmidi? 8Lekin sizlar, aksincha, o‘z birodaringizga nohaqlik qilib, uni haq-huquqdan mahrum qilyapsizlar.
Zinodan qochinglar!
9Nahotki bilmasangizlar? Nohaqlik qiluvchilar Xudoning Shohligidan bahramand bo‘lmaydilar. Adashmanglar, na zinokorlar, na butparastlar, na fohishabozlar, na bachchabozlar, na bachchalar, 10na o‘g‘rilar, na tamagirlar, na ichkilikbozlar, na haqorat qiluvchilar, na talonchilar Xudoning Shohligidan bahramand bo‘lmaydilar. 11Sizlar ba’zilaringiz shunday edingizlar. Lekin sizlar yuvindingiz, muqaddas bo‘ldingiz, Rabbimiz Iso Masihning nomi va Xudoyimizning Ruhi bilan oqlandingiz.
12Hamma narsa menga joiz ekan, lekin hamma narsa ham foydali emas. Hamma narsa menga joiz ekan, lekin hech bir narsa menga hokim bo‘lmasligi kerak. 13Ovqat qorin uchun, qorin ham ovqat uchun ekan, lekin Xudo uni ham, buni ham yo‘q qiladi. Badan esa zino uchun emas, balki Rabbimiz uchundir, Rabbimiz esa badan uchundir. 14O‘z qudrati bilan Rabbimiz Isoni tiriltirgan Xudo bizni ham tiriltiradi.
15Bilmaysizlarmi? A’zoyi badaningiz Masihning a’zolaridir. Shunday bo‘lgach, Masihning a’zolarini olib, fohishaning a’zolari qilib qo‘yarmikinman? – Aslo! 16Fohisha bilan qovushgan u bilan bir badan bo‘lishini bilmaysizlarmi? Mana Tavrotda: “Ikkovi bir badan bo‘ladi”, – deb yozilgan[5]. 17Rabbimiz bilan qovushgan esa U bilan bir ruh bo‘ladi.
18Zinodan qochinglar! Inson qiladigan har qanday gunoh badandan tashqarida bo‘ladi. Zino qiluvchi esa o‘z shaxsiy badaniga qarshi gunoh qiladi. 19Nahot bilmasangiz? Sizning badaningiz o‘zingizda yashayotgan Muqaddas Ruhningma’badidir. Uni sizga Xudo bergan, sizlar o‘zlaringizga tegishli emassizlar. 20Qimmat baho bilan sotib olindingizlar. Shuning uchun badaningiz [va ruhingiz] bilan Xudoni ulug‘langlar. [Chunki sizlar Xudoga tegishlisiz.]
7–BOB
Er-xotinlik munosabatlari haqida
1Endi sizlar menga yozgan narsalarga kelaylik:
Xotinga tegmaslik odam uchun yaxshidir. 2Lekin zinoga yo‘l qo‘ymaslik uchun, har bir kishining o‘z xotini bo‘lsin va har xotinning o‘z eri bo‘lsin. 3Er o‘z xotiniga nisbatan va xotin o‘z eriga nisbatan er-xotinlik vazifasini bajo keltirsin. 4Xotinning badani ustidan xotin emas, balki eri hokimlik qiladi. Xuddi shunday, erning badani ustidan er emas, balki xotini hokimlik qiladi. 5Bir-biringizdan bosh tortmanglar. Faqat o‘zaro kelishgandan so‘ng, [ro‘za tutish va] ibodat qilish uchun vaqtincha judo bo‘linglar. Keyin yana qovushinglar, toki o‘zingizni tiya olmaganingizdan foydalanib, shayton sizlarni vasvasaga solmasin.
6Men buni buyruq tariqasida emas, ijozat tariqasida aytyapman. 7Butun insonlar men kabi bo‘lishlarini istar edim. Lekin har bir kishining Xudodan olgan o‘z qobiliyati bor, biriniki bu bo‘lsa, boshqaniki udir.
8Uylanmaganlarga va beva xotinlarga aytaman: men kabi qolsalar, ular uchun yaxshidir. 9Lekin o‘zini tuta olmasalar, uylansinlar. Chunki shahvoniy ishq bilan yonishdan ko‘ra, uylanish yaxshiroqdir.
Ajralish haqida
10Uylanganlarga men emas, balki Rabbimiz buyuradi: xotin eridan ajralmasin. 11Agar ajralsa, ersiz qolsin yoki o‘z eri bilan yarashsin. Er ham o‘z xotinini qo‘yib yubormasin.
12Boshqalarga esa Rabbimiz emas, balki men aytyapman: agar bir imonli erning xotini imonsiz bo‘lsa-yu, eri bilan yashashga rozi bo‘lsa, er xotinini qo‘yib yubormasin. 13Shuningdek, biron xotinning eri imonsiz bo‘lsa va u xotini bilan yashashga rozi bo‘lsa, xotin eridan ajramasin. 14Chunki imonsiz er imonli xotini orqali muqaddas bo‘ladi va imonsiz xotin ham imonli eri orqali muqaddas bo‘ladi. Aks holda bolalaringiz harom bo‘lur edilar, endi esa muqaddasdirlar[6].
15Agar imonsiz er yoki xotin ayrilmoqchi bo‘lsa, ayrilsin. U holda imonli er yoki xotin boshi bog‘liq emas. Rabbimiz bizni tinchlikka chorlagan. 16Ey xotin, eringni qutqara olishingni qayerdan bilasan? Yoki ey erkak, xotiningni qutqara olishingni qayerdan bilasan?
Xudoning da’vatiga qarab yashanglar
17Xullas, har bir kishiga Rabbimiz qanday taqdir ato etgan bo‘lsa, Xudo uni qanday holatda da’vat etgan bo‘lsa, shunday turmush kechirsin. Men butun Masihjamoatlariga shunday buyuraman. 18Birov sunnatli[7] bo‘lganda da’vat etildimi? Sunnatini bekitmasin. Birov sunnatsiz bo‘lganda da’vat etildimi? Sunnat bo‘lmasin. 19Sunnatlilik ham, sunnatsizlik ham hech narsa emas, hamma gap Xudo buyruqlarini ado etishdadir.
20Har kim qanday holatda da’vat etilgan bo‘lsa, o‘sha holatda qolsin. 21Agar qul bo‘lganingda da’vat etilgan bo‘lsang, tashvishlanma. Ammo ozod bo‘lishga imkon bor bo‘lsa, fursatni g‘animat bil. 22Rabbimiz kimni qul sifatida da’vat etgan bo‘lsa, u Rabbimizning ozod bandasidir. Shuningdek, Masih kimni ozod kishi sifatida da’vat etgan bo‘lsa, u Masihning qulidir.
23Sizlar qimmat baho bilan sotib olindingizlar, tag‘in insonning quli bo‘lmanglar. 24Birodarlar, kim qanday holda da’vat etilgan bo‘lsa, Xudo oldida o‘sha holda qolsin.
Ersiz va tul xotinlar haqida
25Ersizlar haqida Rabbimdan amr olganim yo‘q. Lekin men Rabbimdan olgan marhamatga binoan, ishonchli kishi sifatida maslahat beraman. 26Hozirgi siqiq vaziyat sababli insonga avvalgi holatidek qolish yaxshidir, deb o‘ylayman. 27Xotiningga nikohlanganmisan? Qo‘yib yuborishni izlama. Bo‘ydoq qoldingmi? Xotin izlama. 28Lekin uylansang ham, gunohkor bo‘lmaysan. Shuningdek, qiz erga tegsa, gunohkor bo‘lmaydi. Faqat bunday odamlarning boshi qayg‘uda bo‘ladi va men bundan sizlarni asramoqchiman.
29Ey birodarlar, men sizlarga yana shuni aytmoqchimanki, vaqt endi qisqa. Bundan keyin xotinli erkaklar xotini yo‘qday bo‘lsinlar. 30Yig‘layotganlar yig‘lamaganday, sevinayotganlar sevinmaganday, sotib olayotganlar xarid qilmaganday, 31bu dunyodan istifoda qilayotganlar esa istifoda qilmaganday yashasinlar. Mana, bu dunyoning qiyofasi so‘lib boryapti-ku!
32Men sizlarning tashvishsiz bo‘lishingizni istayman. Uylanmagan odam Rabbimni qanday rozi qilaman, deb Uning ishlari haqida qayg‘uradi. 33Uylangan odam esa xotinimni qanday rozi qilaman, deb dunyoviy ishlar haqida qayg‘uradi. Erli xotin bilan ersiz qiz orasida ham farq bor. 34Erga tegmagan qiz Rabbimni qanday rozi qilaman, deb Uning ishlari haqida qayg‘uradi, shu tariqa u jisman va ruhan muqaddas bo‘ladi. Lekin erli xotin erimni qanday rozi qilaman, deb dunyoviy ishlar haqida qayg‘uradi. 35Men bularni sizlarga band solish uchun aytayotganim yo‘q. Aksincha, adab bilan yashab, fikringizni chalg‘itmasdan, sidqidildan Rabbingizga berilinglar, deb sizlarning manfaatingizni o‘ylab gapirdim.
36Agar biron kishi o‘z bokirasining[8] iffatini saqlashni adabsizlik deb hisoblasa va qizning yoshi o‘tayotgan bo‘lsa, u xohlaganidek qilsin, gunohkor bo‘lmaydi. Mayli, bundaylar turmushga chiqsin. 37Lekin kim o‘z fikrida og‘ishmay qattiq tursa va ehtiyoj yuzasidan qisilmay, o‘z irodasiga hokim bo‘lib, bokirasining iffatini saqlashga qaror qilgan bo‘lsa, u odam yaxshi ish qilgan bo‘ladi. 38Binobarin, kim o‘z bokirasini erga bersa, yaxshi ish qilgan bo‘ladi. Erga bermagan esa yana ham yaxshiroq ish qilgan bo‘ladi.
39Xotin hali eri tirikligida qonun bo‘yicha boshi bog‘liqdir. Agar eri o‘lsa, u istagan kishiga turmushga chiqishi mumkin, faqat u kishi Rabbimizga tegishli bo‘lsin. 40Ammo xotin tulligicha qolsa, u yana ham baxtli bo‘ladi.
Bu mening fikrim va o‘ylaymanki, menda ham Xudoning Ruhi bor.
8–BOB
Butga qurbon qilingan go‘sht masalasi
1Butga qurbon qilingan go‘sht[9] masalasiga kelsak, biz hammamiz bilimga egamiz, deyish mumkin. Lekin bilim kishini shishintiradi, sevgi bo‘lsa, yashnatadi. 2Agar bir kishi bilimliman deb o‘ylasa, u hali zarur bo‘lgan bilimga erishmagan. 3Kimki Xudoni sevsa, u Xudo tomonidan tanib-bilingan.
4Endi butga qurbon qilingan go‘shtni yeyishga kelsak, biz shuni bilamizki, but dunyoda hech narsa emas, birgina Xudodan boshqa xudo yo‘q. 5Garchi yeru ko‘kda xudo deb atalgan mavjudotlar bor bo‘lsa-da (haqiqatan ham ko‘p “xudolar” va “rablar” bor), 6lekin biz uchun birgina Otamiz Xudo bor. Hamma narsa Undandir, biz U uchun yashaymiz. Shuningdek, birgina Rabbimiz Iso Masih bor. Hamma narsa U orqali vujudga kelgan, biz ham U orqali yashaymiz.
7Lekin bu bilim barcha insonlarda yo‘q. Ba’zi imonlilar hozirgacha eski butparastlik odati bo‘yicha, bu go‘shtni butga bag‘ishlangan qurbonlik sifatida yeydilar, ular vijdonan sezgir bo‘lgani uchun vijdoni bulg‘anadi. 8Oziq-ovqatlar umuman bizni Xudoga yaqinlashtira olmaydi. Agar yemasak ham, bir narsa yo‘qotmaymiz, yesak ham, bir narsa orttirmaymiz. 9Faqat ehtiyot bo‘lingiz, sizlarning bu erkinligingiz zaiflarning vasvasaga tushishiga sabab bo‘lmasin. 10Masalan, vijdoni sezgir bir kishi bilimliman degan sening butxonada yeb o‘tirganingni ko‘rib qolsa, u butga bag‘ishlangan qurbonlik go‘shtlarini yeyishga moyil bo‘lmaydimi? 11Ana shu zaif birodaring uchun Masih o‘ldi, sen esa uni o‘z biliming tufayli halokatga yo‘liqtirasan. 12Shunday yo‘l tutsangizlar, birodarlaringizga qarshi gunoh qilgan bo‘lasizlar. Ularning sezgir vijdoniga azob berib, Masihga qarshi ham gunoh qilgan bo‘lasizlar.
13Xullasi kalom, agar yeyayotgan ovqatim birodarimning vasvasaga tushishiga sabab bo‘ladigan bo‘lsa, men uni vasvasaga solmaslik uchun umrbod go‘sht yemayman.
9–BOB
Havoriyning haq-huquqlari
1Men havoriy emasmanmi? Men ozod emasmanmi? Rabbimiz Iso Masihni ko‘rmaganmanmi? Rabbim yo‘lida qilgan mehnatim mahsuli sizlar emasmi? 2Agar boshqalar uchun havoriy bo‘lmasam, unda hech bo‘lmasa sizlar uchun havoriydirman. Axir, sizlar Rabbimning ummatisizlar, havoriyligimning muhrisizlar. 3Meni so‘roq qiluvchilar oldida o‘zimni ana shu bilan oqlayman.
4Nahotki bizning yeb-ichishga huquqimiz bo‘lmasa? 5Biz ham boshqa havoriylar kabi, Rabbimiz Isoning ukalari va Kifa kabi imonli bir xotinni o‘zimiz bilan olib borishga huquqimiz yo‘qmi? 6Nahotki faqat men va Barnabo ishlamaslik huquqidan benasib bo‘lsak?
7Kim o‘z hisobidan askarlik qiladi? Kim tok o‘tqazib, uning mevasini yemaydi? Kim poda boqib, podaning sutini ichmaydi? 8Men buni faqat odamiylik yuzasidan gapiryapmanmi? Tavrot ham xuddi shuni aytadi-ku! 9Mana, Musoning Qonunida: “G‘alla yanchayotgan ho‘kizning og‘zini to‘sma”, – deb yozilgan. Axir, Xudo ho‘kizlar haqida qayg‘uryaptimi? 10Yoki buni shaxsan biz uchun aytyaptimi? Ha, bular biz uchun yozilgan. Shudgor qiluvchi umid bilan shudgor qilishi kerak, g‘alla yanchuvchi ham o‘z haqini olish umidi bilan ishlashi kerak. 11Biz orangizda Ruhning urug‘ini ekkandan keyin sizlardan moddiy hosilni o‘rib olsak, buni ko‘p ko‘rasizmi? 12Agar boshqalarning sizlardan foydalanish haqi bor ekan, bizning haqimiz yanada ko‘proq bo‘lishi kerak-ku!
Lekin biz bu haqdan foydalanmadik, aksincha, Masih Xushxabariga to‘siq bo‘lmasin deb, har narsaga chidab yuribmiz. 13Bilmaysizlarmi, ma’badda xizmat qiluvchi ruhoniylar ma’baddan ovqat olib yeydilar. Qurbongohda xizmat qiluvchilar keltiriladigan qurbonliklardan ulush oladilar. 14Shuningdek, Injilni targ‘ib qiluvchilar bu yumush orqali kun kechirishlarini Rabbimiz Isoning O‘zi buyurgan[10].
15Lekin men bu huquqlarning hech biridan foydalanmadim, menga shunday qilinsin, deb ham bularni yozayotganim yo‘q. Biron kishi meni shu iftixordan mahrum qilganidan ko‘ra, men uchun o‘lish yaxshidir. 16Agar men Injilni targ‘ib etayotgan bo‘lsam, bu bilan faxrlanishga haqim yo‘q, chunki bu mening zimmamdagi vazifamdir. Ammo Injilni targ‘ib etmasam, mening holimga voy! 17Bu ishni ixtiyoriy ravishda qilsam, mukofot olaman. Lekin buni g‘ayriixtiyoriy ravishda qilayotgan bo‘lsam, demak, men faqat zimmamdagi vazifani ado etyapman. 18U holda menga qanday mukofot bor? Mukofotim shundaki, men Masih Xushxabarini badalsiz targ‘ib qilishni faxrli deb bilaman, voizlik haqimdan voz kechaman.
Hammaga hamma narsa bo‘ldim
19Men hammasidan ozod bo‘lsam ham, yanada ko‘proq odamni ergashtiray deb, o‘zimni hammasiga qul etdim. 20Yahudiylarni ergashtiray deb, yahudiylarga yahudiy kabi bo‘ldim. O‘zim Tavrot Qonuniga qaram bo‘lmasam-da, qaram bo‘lganlarni ergashtiray deb, ular uchun Qonunga qaramday bo‘ldim. 21Men Xudo oldida qonunsiz ham emasman; aksincha, Masihning Qonuniga[11] bo‘ysunaman. Ammo Ilohiy Qonunni bilmaganlarni ergashtiray deb, ular uchun Qonundan bexabarday bo‘ldim. 22Zaiflarni ergashtiray deb, ular uchun zaif bo‘ldim. Hech bo‘lmasa ba’zilarni qutqaray deb, hammaga hamma narsa bo‘ldim. 23Bularning hammasini Injil uchun qilyapman, toki uning qut-barakasida mening ham hissam bo‘lsin.
24Nahot bilmasangizlar, musobaqa maydonida hammasi chopadi-yu, ammo faqat bir kishi mukofot oladi. Sizlar ham shunday chopingki, mukofot olinglar! 25Musobaqada jonbozlik qiladigan har bir odam har narsadan nafsini tiyadi. Ular foniy bir toj olish uchun, biz esa boqiy toj olish uchun jonbozlik qilamiz. 26Menga qolsa, shunday chopyapmanki, chopishim maqsadsiz bo‘lmaydi. Shunday urinyapmanki, zarbam havoga urilganday bo‘lmasin. 27Badanimni turtkilab, o‘zimga qul qilib olaman, toki boshqalarga nasihat qilib turib, o‘zim yaramas bo‘lib qolmayin.
10–BOB
Isroil tarixidagi ibratomuz hodisalar
1Birodarlar, sizlar shundan xabarsiz qolishingizni istamayman: ota-bobolarimizning hammasi nurli bulut ostida kezdilar va hammasi Qizil dengizdan o‘tdilar. 2Ularning hammasi shunday bulut ostida kezib va dengizdan o‘tib, Muso payg‘ambar nomidan suvga cho‘mib imon keltirganday bo‘ldilar. 3Hammasi baravar ruhiy oziqni[12] yedilar. 4Hammasi baravar ruhiy ichimlikni[13] ichdilar; ular orqalaridan kelayotgan ruhiy qoyatoshdan suv ichdilar. U qoyatosh esa Masih edi. 5Lekin Xudo ularning ko‘plaridan rozi bo‘lmadi, ular sahroda halok bo‘lishdi.
6Ularning boshiga tushgan bu ko‘rgiliklar biz ularday yomon nafsga berilmasligimiz uchun bizga namuna bo‘ldi.
7Ularning ba’zilariga o‘xshab, butparast bo‘lmanglar. Ular haqida
8Zinokorlik ham qilmaylik, chunki ulardan ba’zilari zinokorlik qildilar va bir kunda ulardan yigirma uch ming kishi nobud bo‘ldi. 9Masihni ham sinov qilmaylik, chunki ulardan ba’zilari Xudoni sinadilar va ilonlardan halok bo‘ldilar. 10Shikoyatbozlik ham qilmanglar, chunki ulardan ba’zilari shikoyat qildilar va Qiruvchi[14] ularni urib nobud qildi. 11Ular boshdan kechirgan bu hodisalarning hammasi biz ibrat olishimiz uchun sodir bo‘ldi, zamonaning oxiriga yetishgan bizlar uchun nasihat tariqasida yozilgan.
12Shuning uchun, o‘zining mustahkamligiga ishongan kishi yiqilmaslik uchun ehtiyot bo‘lsin. 13Boshingizga oddiy insoniy vasvasadan boshqa vasvasa kelmagan. Xudo esa sodiqdir, U kuchingizdan ortiq vasvasaga tushishingizga yo‘l qo‘ymaydi, lekin vasvasa bilan birga toqat qilishingiz uchun ilojini ham beradi.
Qutlug‘ Kechlik va butlar
14Binobarin, ey sevikli birodarlarim, butparastlikdan qochinglar! 15Men sizlarga aqli borlar deb xitob qilyapman, gapimni o‘zlaringiz muhokama qilinglar. 16Biz qutlug‘ kosani[15] qutlar ekanmiz, Masihning qoniga aloqador bo‘lmaymizmi? Nonni sindirar ekanmiz, Masihning badaniga aloqador bo‘lmaymizmi? 17Non qanday bitta bo‘lsa, biz ham xuddi shunday ko‘plashib bitta badanni tashkil etamiz. Axir, burda-burda bo‘lsa-da, hammamiz bitta nonni bo‘lishamiz.
18Hozirgi dunyoviy Isroilga qaranglar:
Masihga ishonuvchining ozodligi
23Hamma narsa menga joiz ekan, lekin hamma narsa foydali emas. Hamma narsa joiz ekan, lekin hamma narsa ibratli emas. 24Har kim o‘zining emas, o‘zganing manfaatini ko‘zlasin.
25Vijdoningiz tinch bo‘lishi uchun, bozorda sotiladigan hamma narsani tekshirmasdan yeyaveringlar. 26Chunki “Xudovandnikidir yer yuzi va undagi borliq jon”[16]. 27Agar imonsizlardan biri sizlarni chaqirsa va borishga mayl qilsangiz, vijdoningiz tinch bo‘lishi uchun, oldingizga qo‘yilgan har bir narsani tekshirmasdan yeyaveringlar. 28Mabodo u kishi sizlarga: “Bu butga bag‘ishlangan qurbon go‘shti”, – deb aytsa, aytganning xotiri uchun va vijdon uchun yemanglar. [Zotan yer va undagi borliq jon Xudovandnikidir.]
29Men vijdon deb o‘zimning emas, boshqa kishining vijdonini ko‘zda tutyapman. Nima uchun boshqa kishining vijdoni tufayli mening erkinligimga dog‘ tushar ekan? 30Agar men Xudoga shukrona aytib ovqatda ishtirok etsam, nega minnatdorchiligim uchun aybdor bo‘lar ekanman?
31Shunday qilib, yeysizlarmi, ichasizlarmi, nimaiki qilsangizlar, hamma narsani Xudoni ulug‘lash uchun qilinglar. 32Na yahudiylarni, na yunonlarni, na Xudoning jamoatini qoqintiradigan biron narsa qilmanglar. 33Men ham o‘z manfaatimni emas, ko‘plarning manfaatini ko‘zlayman, ular najot topsin deb, turli yo‘l bilan hammaning ko‘nglini topmoqchiman.
11–BOB
Ibodat va bosh yopish haqida
1Men Masihga qanday ergashsam, sizlar ham menga shunday ergashinglar. 2Ey birodarlar, sizlarni maqtasam arziydi, chunki sizlar meni har doim xotirlaysizlar, topshirgan rivoyatlarimga qattiq amal qilasizlar.
3Yana shuni bilishingizni xohlaymanki, har bir erkakning boshlig‘i Masih, xotinning boshlig‘i erkak, Masihning boshlig‘i esa Xudodir. 4Boshini yopib ibodat qilgan yoki bashorat qilgan har bir erkak o‘z boshini sharmanda qiladi. 5Yana boshini yopmay ibodat qilgan yoki bashorat qilgan har bir xotin o‘z boshini sharmanda qiladi. Bunday xotin sochlarini qirgan xotin bilan tengdir. 6Agar xotin boshini yopishni istamasa, unda sochlarini ham qirqsin. Lekin agar xotinga sochlarini qirqish yoki qirish uyat bo‘lsa, boshini yopsin. 7Erkak Xudoning surati va izzati qilib yaratilgani uchun, boshini yopmog‘i shart emas. Xotin bo‘lsa – erkakning izzatidir. 8Chunki erkak xotindan emas, balki xotin erkakdan bunyod bo‘lgan. 9Yana erkak xotin uchun emas, balki xotin erkak uchun yaratilgan. 10Shuning uchun hamda farishtalar sababli, xotinning boshi ustida hokimlik alomati bo‘lishi kerak. 11Har holda, Rabbimiz nazarida xotin erkakdan mustaqil emas va erkak ham xotindan mustaqil emas. 12Xotin erkakdan yaratilgani to‘g‘ri, lekin erkak xotindan dunyoga kelishi ham to‘g‘ri. Zotan hamma narsa Xudodandir.
13O‘zlaringiz o‘ylab ko‘ringlar: xotin boshini yopmay Xudoga ibodat qilishi adab yuzasidanmi? 14Erkak sochlarini o‘stirsa, bu unga sharaf bo‘lmasligini tabiatning o‘zi ham sizga o‘rgatadi-ku! 15Lekin xotin sochlarini o‘stirsa, bu u uchun sharafdir; chunki soch unga yopqich o‘rnida berilgan. 16Agar biror kishi bu haqda bahslashmoqchi bo‘lsa, bilsinki, bizda ham, Xudoning biron jamoatida ham bunday odat yo‘q.
Qutlug‘ Kechlik haqida yo‘l-yo‘riq
17Endi bularni taqdim etib, sizlarni maqtamayman. Mana, sizlarning yig‘ilishlaringiz foydali emas, zararli bo‘lib qolibdi-ku! 18Avvalo, imonlilar jamoati yig‘ilganda orangizda nizolar bo‘lganini eshityapman va bunga qisman bo‘lsa ham ishonaman. 19Orangizda noto‘g‘ri fikrlar yoyilmasa bo‘lmaydi, ana shundagina to‘g‘ri fikr qiluvchilar bilinib qoladi.
20Sizlar bir joyda ovqatlanishga yig‘ilganingizda, Rabbimizning kechligini qutlayotganga o‘xshamaysizlar. 21Har kim boshqalarni kutmay, o‘z ovqatini yeb yuboradi. Shu tufayli biri och qoladi, boshqasi esa mast bo‘ladi. 22Nahotki yeyish va ichish uchun uylaringiz bo‘lmasa? Yoki Xudoning jamoatini pisand qilmay, yo‘qsillarni xijolatda qoldirmoqchimisizlar? Sizlarga yana nima aytayin? Sizlarni maqtaymi? Yo‘q, bu xususda sizlarni maqtamayman.
23Men sizlarga topshirgan yo‘l-yo‘riqni Rabbimning O‘zidan olganman: Rabbimiz Iso xoinona tutib berilgan kechada nonni oldi, 24shukrona aytib sindirdi va dedi: “Olib yenglar, bu sizlar uchun sindirilgan Mening tanamdir. Buni Meni eslab turish uchun qilib turinglar”. 25Shuningdek, kechki ovqatdan keyin kosani olib dedi: “Bu kosa Mening qonim bilan tasdiqlangan Yangi Ahddir. Undan har daf’a ichganingizda, buni Meni eslab turish uchun qilinglar”. 26Shunday qilib, sizlar bu nonni har daf’a yeganingizda, bu kosadan ichganingizda, Rabbimiz kelguniga qadar Uning o‘limini e’lon etgan bo‘lasizlar.
27Kimda-kim noloyiq tarzda bu nonni yesa yoki Rabbimiz kosasidan ichsa, Rabbimizning tanasi va qoniga qarshi gunoh qilgan bo‘ladi. 28Shuning uchun inson o‘z-o‘zini imtihon qilsin, shundan so‘ng nondan yesin va kosadan ichsin. 29Kimki noloyiq tarzda yeb-ichsa, yeb-ichib o‘zini o‘zi mahkum qiladi, chunki u Rabbimizning tanasini pisand qilmagan. 30Ana shu sababdan sizlarning ko‘pingiz zaif va xastasizlar, hatto o‘lganlar ham oz emas. 31Agar o‘z-o‘zimizni hukm etganimizda edi, mahkum bo‘lmas edik. 32Dunyo bilan birga mahkum bo‘lmasligimiz uchun, Rabbimiz hozirdan bizni hukm qilib, adabimizni beryapti.
33Shunday qilib, birodarlarim, kechlikka yig‘ilganingizda, bir-biringizni kutib turinglar. 34Agar biror kishi och bo‘lsa, o‘z uyida yesin; tag‘in yig‘ilishlaringiz mahkum bo‘lishingizga sabab bo‘lmasin.
Qolgan masalalarni oldingizga kelganimdan keyin to‘g‘rilarman.
12–BOB
Muqaddas Ruhning in’omlari haqida
1Ey birodarlar, Muqaddas Ruhning in’omlari haqida bexabar qolishingizni istamayman. 2Esingizdami, sizlar butparast bo‘lgan vaqtingizda gung butlarga sajda qilar va juda mahliyo bo‘lar edingizlar. 3Shuning uchun sizlarga shuni bildiryapmanki, Xudoning Ruhidan ilhom olayotgan hech kim Isoga la’nat aytmaydi, shuningdek, hech kim MuqaddasRuh ilhomisiz Isoni Rabbim deb ayta olmaydi.
4Ruhiy in’omlar har xildir, Ruh esa bittadir. 5Xizmatlar har xildir, Rabbimiz esa bittadir. 6Ruhiy ta’sirlar har xildir, lekin hammada har qanday ta’sirni vujudga keltirgan yagona Xudodir.
7Muqaddas Ruh umumiy manfaat uchun har kimda alohida faoliyat ko‘rsatadi. 8Birov Ruh ilhomi bilan hikmatli kalomni aytadi, boshqasiga o‘sha Ruh bilimli gapirishni ato etadi. 9O‘sha Ruh birovga imon kuchi, boshqasiga esa shifokorlik in’omlarini baxsh etadi. 10Birovga mo‘jizakorlik kuchlari, boshqasiga bashoratgo‘ylik, yana boshqasiga ruhlarning farqiga borish qobiliyati nasib etadi. Biriga turli tillarda gapirish, boshqasiga bu tillarni ta’bir qilish ilhomi keladi. 11Bularning hammasi esa o‘sha bitta Ruh ta’sirida sodir bo‘ladi, Ruh O‘zi xohlagani bo‘yicha, bu qobiliyatlarni har kimga alohida taqsimlaydi.
Uzvlar ko‘p, Badan bir
12Bir badanda ko‘p uzv bor. Badanning uzvlari ko‘p bo‘lsa-da, ular bir badanni tashkil etadi. Masih
14Badan bir emas, ko‘p uzvdan iborat. 15Agar oyoq: “Men qo‘l bo‘lmaganim uchun badanga tegishli emasman”, – desa-da, badanga tegishli bo‘lmay qoladimi? 16Agar quloq: “Men ko‘z bo‘lmaganim uchun badanga tegishli emasman”, – desa-da, badanga tegishli bo‘lmay qoladimi? 17Agar butun badan ko‘z bo‘lsa edi, eshitish qayerda qolar edi? Agar butun badan quloq bo‘lsa edi, hid bilish qayerda qolar edi? 18Shunday qilib, Xudo uzvlarning har birini badanda istaganicha qo‘ydi. 19Agar hammasi birgina uzv bo‘lsa edi, badan qayerda qolar edi? 20Xullasi kalom, uzvlar ko‘p, badan esa birdir.
21Ko‘z qo‘lga: “Sen menga kerak emassan”, – yoki bosh oyoqlarga: “Sizlar menga kerak emassizlar”, – deb aytolmaydi. 22Aksincha, badanning zaifroq ko‘ringan uzvlari juda kerakli. 23Badanimizning e’tiborsizroq ko‘ringan uzvlariga ayniqsa e’tibor beramiz. Ko‘rimsiz uzvlarimizga esa yana ko‘proq zeb beramiz. 24Lekin xushbichim uzvlarimizning bunga ehtiyoji yo‘q. Xudo esa badanni muvofiqlashtirib yaratdi, yetishmagan uzvga alohida e’tibor berdi. 25Shu tariqa badanda bo‘linish bo‘lmaydi, lekin butun uzvlar bir-biriga bir xil g‘amxo‘rlik qiladilar. 26Agar bir uzv azob cheksa, butun uzvlar u bilan birga azob chekadi. Agar bir uzv yuksalsa, butun uzvlar u bilan birga sevinadilar.
27Sizlar esa Masihning badanisizlar, Uning ayrim-ayrim uzvlarisizlar.
28Shu tariqa, Xudo imonlilar jamoatiga, birinchidan, havoriylarni, ikkinchidan, payg‘ambarlarni, uchinchidan, muallimlarni tayinlab berdi. Keyin ba’zilarga mo‘jiza ko‘rsatish qobiliyati, shifokorlik kuchlari, yordam berish, boshqarish, turli tillarda gapirish qobiliyatlarini berdi.
29Hammasi havoriymikin? Hammasi payg‘ambarmikin? Hammasi muallimmikin? Hammasi mo‘jiza ko‘rsatarmikin?
30Hammasida shifokorlik kuchlari bormikin? Hammasi
31Sizlar yaxshisi, a’loroq in’omlarga qiziqinglar. Endi men sizlarga eng oliy yo‘lni ko‘rsataman.
13–BOB
Sevgi – eng oliy xislat
1Agar men insonlarning va farishtalarning tillarida gapirsam-u, lekin sevgim bo‘lmasa, jaranglaydigan mis cholg‘u, yangraydigan zang bo‘lib qolaman. 2Agar bashoratgo‘y bo‘lsam, agar butun sirlardan voqif bo‘lib, har qanday ilmni bilsam, agar tog‘larni ko‘chiradigan imonga ega bo‘lsam-u, lekin sevgim bo‘lmasa, men hech narsa emasman. 3Agar butun yer-mulkimni taqsimlab bersam, hatto badanimni yondirishga topshirsam-u, lekin sevgim bo‘lmasa, menga hech foydasi yo‘q.
4Sevgi sabrli va ko‘ngilchandir. Sevgi hasad qilmas, kekkaymas, shishinmas. 5Sevgi beboshlik qilmas, xudbinlik qilmas, achchiqlanmas, kek saqlamas. 6Sevgi nohaqlikka sevinmas, aksincha, haqiqat ila shod bo‘lur. 7Sevgi har narsani ko‘tarar, har yo‘lda ishonch hosil qilar, har sharoitda umid saqlar, har narsaga toqat qilar.
8Sevgi aslo ado bo‘lmas. Payg‘ambarlar bashorati bo‘lsa, tamom bo‘lg‘usi. Tillar bo‘lsa, jim bo‘lg‘usi. Bilim bo‘lsa, bartaraf bo‘lg‘usi. 9Bizning bilimimiz hali to‘liqsiz, bashorat qilishimiz to‘liqsizdir. 10Kamolot kelganda esa, to‘liqsiz narsa bartaraf bo‘lajak. 11Men bola bo‘lganimda, bola kabi gapirar, bola kabi fikr qilar, bola kabi muhokama qilar edim. Voyaga yetgach, bolalikni qoldirdim. 12Shu singari, biz hozir go‘yo xira oynaga qaragandek ko‘ryapmiz, lekin u vaqtda yuzma-yuz ko‘rajakmiz. Hozir men qisman bilyapman, lekin u vaqtda o‘zim bilinganim kabi bilajakman.
13Endilikda bu uch narsa qoladi: ishonch, umid, sevgi. Sevgi esa eng a’losidir.
14–BOB
Noma’lum tillar va bashorat haqida
1Sevgining payidan bo‘linglar, shuningdek, Ruhning in’omlarini olish, ayniqsa bashorat[18] qilish uchun g‘ayrat qilinglar.
2Kim
6Xo‘sh, birodarlar, men sizlarning oldingizga kelib,
13Shuning uchun
18Xudoyimga shukurki, men hammangizdan ko‘proq
20Birodarlar, o‘y-fikrda bolalardek bo‘lmanglar. Aksincha, yomonlikka nisbatan chaqaloq bo‘lib, fikrlashda esa barkamol bo‘linglar. 21Tavrotda shunday yozilgan:
“Men o‘zga tillarda, yot og‘izlar-la
Shu xalqqa so‘zlayveraman,
Ammo u vaqt ham Meni tinglamaslar,
– deydi Xudovand”.
22Demak,
Jamoat yig‘ilishlaridagi tartib-qoida
26Endi birodarlar, bundan nima xulosa chiqaramiz? Bir yerda to‘planganingizda, sizlardan har biringizda biror sano[20] bor, biror ta’lim bor, biror til bor, biror vahiy bor, biror ta’bir bor. Bularning hammasi imonlilar jamoati yashnab-gullashi uchun qilinsin.
27Agar kim
29Shuningdek, ikki yoki uch payg‘ambar[21] gapirsin, qolganlar esa aytilganlarni muhokama qilsinlar. 30Agar shu vaqt o‘tirganlardan biriga vahiy kelsa, birinchi gapirgan jim bo‘lsin. 31Har biringiz birin-ketin bashorat qila olasizlar, toki hamma ta’lim olib, barcha dadillansin. 32Payg‘ambarlarning ruhlari payg‘ambarlarga bo‘ysunadi. 33Chunki Xudo tartibsizlik Xudosi emas, tinchlik Xudosidir.
Xudoning barcha aziz jamoatlarida bo‘lgani kabi, 34sizning jamoatlaringizda ham xotinlar sukut saqlasin. Ayollarga so‘zga chiqish uchun ruxsat berilmagan, lekin Tavrotda[22] ham aytilishicha, itoat etsinlar. 35Agar biror narsa o‘rganishni istasalar, uyda o‘z erlaridan bu haqda so‘rasinlar. Imonlilar jamoatida xotinga so‘zga chiqish adabsizlikdir.
36Nahotki Xudoning kalomi sizdan chiqqan bo‘lsa? Nahotki u yolg‘iz sizlarga yetib borgan bo‘lsa? 37Agar biror kishi o‘zini payg‘ambar yoki Ruh amrida deb hisoblasa, u shuni anglasinki, sizlarga yozganlarim Rabbimiz amridir. 38Lekin kim buni anglamas ekan, anglamay qo‘yaqolsin.
39Xullas, ey birodarlar, bashorat qilishga g‘ayrat bilan intilinglar,
15–BOB
Masih tirilishining dalili
1Birodarlar, men sizlarga eslatmoqchiman: o‘zim InjilXushxabarini sizlarga yetkazgan edim, sizlar esa uni tan olib, unga qattiq umid bog‘ladingizlar. 2Agar mening kalomimga qattiq rioya qilsangizlar, bu kalom orqali najot topasizlar. Aks holda e’tiqodingizning asosi yo‘q.
3Men
9Men havoriylarning eng arzimaydiganiman, havoriy deb atalishga ham loyiq emasman. Chunki men Xudoning jamoatini ta’qib etar edim. 10Endi esa nimaiki bo‘lgan bo‘lsam, Xudoning inoyati bilan bo‘ldim; Uning menga ko‘rsatgan inoyati puchga chiqmadi, zero men havoriylarning hammasidan ko‘proq mehnat qildim. Aslida mehnat qilgan o‘zim emas, balki menga yor bo‘lgan Xudo inoyatidir. 11Qanday bo‘lmasin, xoh men voizlik qilsam, xoh ular – va’zimiz bir xil va sizlarning imoningiz ham bir xildir.
O‘liklarning tirilishi haqida
12Demak, Masih o‘liklar ichidan tirildi, deb olamga ochiq e’lon qilinmoqda. U holda qanday qilib ba’zilaringiz: o‘liklar tirilmaydi, deb aytyapsizlar?
13Agar o‘liklar tirilmas ekan, unda Masih ham tirilmagan demakdir.
14Agar Masih tirilmagan bo‘lsa, u holda bizning xabarimiz ham, sizning imoningiz ham behudadir.
15Bunday holda Xudoning yolg‘on shohidlari ham bo‘lar edik; chunki biz “Xudo Masihni tiriltirdi”, deb shahodat berib yuribmiz. Agar haqiqatan o‘liklar tirilmas ekan, unda Xudo Masihni ham tiriltirgan emas.
16Ha, agar o‘liklar tirilmas ekan, unda Masih ham tirilmagan demakdir.
17Agar Masih tirilmagan bo‘lsa, sizlarning imoningiz befoyda, sizlar hali ham gunohga botgansizlar.
18U holda Masihga umid bog‘lab ko‘z yumganlar ham
20Vaholanki, Masih chinakamiga tirildi! U birinchi bo‘lib tirildi, qolgan marhumlarga namuna bo‘ldi. 21O‘lim bir inson orqali dunyoga kirdi. Shunga o‘xshab, o‘liklarning tirilishi ham bir Inson orqali sodir bo‘ladi. 22Odam Atoning farzandi bo‘lgan barcha o‘ladilar. Xuddi shunday: Masihning farzandi[25] bo‘lgan barcha tiriladilar.
23Har kim o‘z navbati bilan tiriladi: birinchisi, tirilganlarning ilg‘ori – Masih, keyin Uning olamga qaytishida Masih ummati bo‘lganlar tiriladi.
24Bundan so‘nggina, ya’ni Masih har qanday boshqarma, hokimiyat va qudratni tugatib, saltanatni Ota – Xudoga topshirgandan keyingina oxirat bo‘ladi.
25Xudo butun dushmanlarni Masihning oyog‘iga yiqitmaguniga qadar, Masih hokimlik qilishi kerak.
26Shunda oxirgi dushman – o‘lim ham barham topadi.
27Ha, Xudovand borliqni Masihning oyoqlari ostiga tashlab, Unga tobe qildi. Garchi
29Agar tirilish bo‘lmasa, o‘liklar nomidan suvga cho‘mib imon keltirganlar bundan qanday foyda kutadilar? Agar o‘liklar mutlaqo tirilmaydigan bo‘lsa, u holda bu kishilar nega marhumlar nomidan suvga cho‘mar ekanlar?[27]
30Nima uchun bizlar har soatda xavf-xatarlar bilan ro‘baro‘miz? 31Ey birodarlarim, men sizlar tufayli Rabbimiz Iso Masihdan topgan iftixorim bilan aytamanki, men har kun o‘lyapman! 32Men Efes shahrida vahshiy hayvonlar bilan kurashdim. Agar buni faqat insoniy umid uchun qilganimda edi, menga qanday naf bo‘lardi? Agar o‘liklar tirilmas ekan, mayli, “keling, yeb-ichaylik, chunki ertaga o‘lamiz!” 33Lekin adashmanglar: “Yomon odamlar to‘dasi yaxshi axloqni buzar ekan”. 34Endi lozim bo‘lganiday o‘zingizga kelinglar, gunoh qilmanglar! Sizlar nomus qilasiz, deb aytyapmanki, sizlardan ba’zi kishilar Xudoni bilmaydilar.
Tirilgan tananing xususiyatlari
35Ehtimol, biror kishi shunday aytadi: o‘liklar qanday qilib tirilar ekan? Qanday jism bilan paydo bo‘lar ekan? 36Ey nodon! Sening ekkan urug‘ing agar o‘lmasa, tirilmaydi-ku. 37Ekin ekkaningda bo‘lajak jismni emas, balki bug‘doy yoki boshqa biror ekinning qup-quruq urug‘ini ekasan. 38Xudo esa uruqqa O‘zi istaganicha jism bag‘ishlaydi, har bir urug‘dan alohida jismni hosil qiladi. 39Har qanday et ham bir xil emas; lekin insonlarning eti boshqa, hayvonlarning eti boshqa, qushlarning eti boshqa, baliqlarning eti boshqa. 40Samoviy va dunyoviy jismlar ham bor. Lekin samoviy jismlarning ko‘rki boshqa, dunyoviylarniki boshqa. 41Quyoshning ko‘rki boshqa, oyning ko‘rki boshqa hamda yulduzlarning ko‘rki boshqa. Ko‘rkiga qarab yulduz yulduzdan farq qiladi.
42O‘liklarning tirilishi ham bunga o‘xshaydi: tana o‘tkinchi bo‘lib ekiladi-yu, o‘lmaydigan bo‘lib tiriladi.
43Tushkunlikda ekiladi-yu, ulug‘vorlik bilan tiriladi; zaiflikda ekiladi-yu, qudrat bilan tiriladi.
44Moddiy badan ekiladi, ruhiy badan tiriladi. Moddiy jismlar bor bo‘lganidek, ruhiy jismlar ham bor.
45
46Ko‘ramizki, birinchi navbatda ruhiy emas, moddiy badan keladi. Ruhiy badan keyinroq keladi. 47Birinchi odam yerdan, ya’ni tuproqdan paydo bo‘lgan. Ikkinchi Odam [Rabbimiz Iso] esa osmondan tushgan. 48Tuproqdan yaralgan ilk odam qanday bo‘lsa, boshqa odamlar ham shundaydir. Samoviy Odam qanday bo‘lsa, samoviylar ham shundaydir. 49Biz tuproqdan yaralgan odamga qanday o‘xshasak, samoviy Odamga ham shunday o‘xshab ketamiz. 50Ey birodarlar, sizlarga shuni aytyapmanki, foniy maxluqqa[29]Xudoning Shohligidan meros nasib etmaydi. O‘tkinchi maxluq o‘lmaslikdan ulush ololmaydi.
51Mana, men sizlarga bir sir aytyapman: hammamiz o‘lmaymiz-u, ammo hammamiz o‘zgarib ketamiz. 52To‘satdan, ko‘z ochib yumguncha, oxirzamon karnayi chalinganda o‘zgarib ketamiz. Ha, karnay chalinadi va shu onda marhumlar yana hech o‘lmaydigan bo‘lib tiriladilar. Shunda biz, hayot bo‘lganlar ham o‘zgarib ketamiz. 53Bu o‘tkinchi badanimiz chirimaydigan, bu o‘ladigan vujudimiz o‘lmaydigan vujudga burkanishi kerak. 54Bu o‘tkinchi badan chirimaydigan, bu o‘ladigan vujudimiz o‘lmaydigan bo‘lib qolgan paytda, quyidagi Tavrot oyatlari amalga oshadi:
“O‘lim g‘alaba bilan yutildi.
55Ey o‘lim, sening nishing qayerda?
Ey do‘zax, sening zafaring qayerda?”
56O‘limning nishi gunohdir. Gunohning quvvati esa Ilohiy Qonun orqali namoyon bo‘ladi[30]. 57Lekin Xudoga shukr! U Rabbimiz Iso Masih orqali bizga g‘alaba baxsh etgan.
58Shuning uchun, ey sevimli birodarlarim, qattiq va mahkam turinglar. Hamisha Rabbimiz xizmatida bo‘lib, yanada g‘ayratli bo‘linglar. Shuni bilinglarki, Rabbimiz yo‘lida qilgan mehnatingiz foydasiz bo‘lmaydi.
16–BOB
Iona to‘plash haqida yo‘l-yo‘riq
1Endi azizlar uchun iona[31] to‘plashga kelsak, sizlar xuddi Galatiyadagi Masihjamoatlariga tayinlaganimga amal qilinglar. 2Haftaning birinchi kunida har bir odam o‘z qo‘lidan kelganicha bir miqdor pulni olib qo‘ysin, toki oldingizga kelganimda, pul yig‘ishga hojat qolmasin. 3Men oldingizga kelgach, sizlar munosib ko‘rgan kishilarga maktublar berib, ehsonlaringizni Quddusdagi imonlilarga topshirish uchun yuboraman. 4Agar mening ham borishim zarur bo‘lsa, ular bilan boraman.
Pavlusning orzu-armonlari
5Men Makedoniyadan o‘tganimdan keyin, sizning oldingizga boraman; chunki Makedoniya orqali o‘tib boraman. 6Balki yoningizda bir oz qolarman yoki hatto qishni o‘tkazarman, so‘ng sizlar meni ketadigan joyimga kuzatarsizlar. 7Chunki bu daf’a sizlar bilan yo‘l-yo‘lakay ko‘rishib ketishni istamayman. Xudo xohlasa, yoningizda bir qancha vaqt qolish umididaman. 8Lekin Hosil bayramiga qadar Efes shahrida qolaman. 9Chunki u yerda ta’sirchan faoliyat ko‘rsatishim uchun menga keng eshik ochildi. Ammo menga qarshi chiqqanlar ham ko‘p.
10Agar Timo‘tiy oldingizga kelsa, u orangizda xotirjam bo‘lib yurishi uchun e’tibor beringlar. Chunki u menga o‘xshash Rabbimiz xizmati bilan mashg‘ul. 11Hech kim uni e’tiborsiz qoldirmasin. U mening oldimga ham kelsin, uni eson-omon kuzatib yuboringlar, uni men birodarlar bilan kutib turibman.
12Birodarimiz Apollosdan o‘z do‘stlari bilan birga sizlarning oldingizga borish uchun ko‘p iltimos qildim, biroq hozir borishga hech ko‘ngli yo‘q. Qulay sharoit bo‘lgach, u boradi.
So‘nggi pand-nasihat va salomlar
13Hushyor bo‘linglar, imonda sobit turinglar, jasoratli va kuchli bo‘linglar. 14Hamma ishlaringizni mehr-muhabbat bilan bajo keltiringlar.
15Birodarlar, Stefanning xonadonini bilasizlar: Axayada birinchi imon keltirganlar ular bo‘lib, azizlarga xizmat uchun o‘zlarini topshirdilar. Endi sizlardan iltimos qilaman: 16Bundaylarga va ular bilan safdoshu mehnatdosh bo‘lgan har bir kishiga ehtirom qilinglar. 17Men Stefan, Fortunat va Axaikning kelganiga xursand bo‘ldim, sizlarning yo‘qligingizni ular to‘ldirdi. 18Ular mening hamda sizlarning ruhingizni tinchitdilar. Bundaylarni taqdirlanglar.
19Asiya viloyatidagi Masih jamoatlari sizlarga salom yo‘llayaptilar. Akil bilan Priskilla va ularning uyida yig‘iladigan jamoat sizlarga Rabbimizdan ko‘p salomatlik tilaydilar. 20Butun birodarlar sizlarga salom yo‘llayaptilar. Muqaddas o‘pich bilan salomlashinglar.
21Men, Pavlus, sizlarga duoyi salom yozyapman, bu mening qo‘lim.
22Kimki Rabbimiz Iso Masihni sevmasa, mardudi davron bo‘lsin! Maranafa[32]!
23Rabbimiz Iso Masihning inoyati sizlarga yor bo‘lsin. 24Men Iso Masihning sevgisi ila hammangizni sevaman. Omin.
KORINFLIKLARGA IKKINCHI MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Xudoning irodasi bilan Iso Masihninghavoriysi bo‘lgan men, Pavlus ila birodarimiz Timo‘tiy, Korinf shahridagi Xudoning jamoatiga, shuningdek, Axaya o‘lkasi bo‘ylab yashovchi barcha Xudoning azizlariga salom yo‘llaymiz. 2Otamiz Xudo va Rabbimiz Iso Masihdan sizlarga inoyat va tinchlik bo‘lsin!
Tasalli manbayi – Xudo
3Har turli tasallining manbayi bo‘lgan Xudo, marhamatli Ota, Rabbimiz Iso Masihning Otasi Xudoga hamdu sanolar bo‘lsin! 4U butun g‘am-qayg‘ularimiz uchun bizga tasalli beradi. Shu tariqa o‘zimizdek har turli qayg‘ularga yo‘liqqan boshqa odamlarni biz Xudodan olgan tasalli bilan ovuntira olamiz. 5Masihning azoblari bizda qancha ko‘payayotgan bo‘lsa, Masihning tasallisi ham bizda shuncha ko‘paymoqda. 6Agar biz g‘am-qayg‘u chekayotgan bo‘lsak, bu sizlar tasalli va najot topishingiz uchundir. Va agar biz tasalli topayotgan bo‘lsak, bu ham sizlarning tasalli topishingiz uchundir. Biz chekayotgan qayg‘ularga o‘zingiz ham yo‘liqqaningizda, shu bilan tasalli topib, sabr-toqat qilasizlar. 7Sizlarga ishonchimiz komil, chunki sizlar alamlarimizgagina emas, tasallimizga ham sherik ekaningizni bilamiz.
8Ey birodarlar, Asiya viloyatida boshimizga kelgan kulfatlardan xabarsiz qolishingizni istamaymiz. Biz haddan tashqari, chidab bo‘lmaydigan darajada ezildik, hatto sog‘ qolishga umidimizni yo‘qotgan edik. 9Ha, o‘limga mahkum bo‘lganimizni o‘z vujudimizda sezardik. Bu shuning uchun bo‘ldiki, biz o‘zimizga emas, balki faqat o‘liklarni tiriltiruvchi Xudoga umid bog‘laylik. 10Haqiqatan ham Xudo bizni shunday katta o‘lim tahlikasidan qutqardi va yana qutqaradi. Ha, U bizni yana qutqaradi, deb Undan qattiq umid qilamiz. 11Chunki sizlar ham biz uchun ibodat qilishda ishtirok etib kelyapsizlar. Shunday ko‘p kishilarning iltijosi tufayli Xudo bizga inoyat ko‘rsatdi, toki buni yana ko‘plar bilib, biz tufayli Xudoga shukr qilsinlar.
12Bizning iftixor qilishimizning sababi bor, vijdonimiz ham shundan dalolat beradiki, biz bu dunyoda, xususan sizlar bilan bo‘lgan munosabatimizda insoniy hikmat bilan emas, balki Xudoning inoyati bilan, muqaddaslik bilan, Xudoga maqbul bo‘lgan samimiylik bilan harakat qildik.
13Biz sizlarga nima yozsak, o‘qib, anglab yetinglar, deb yozamiz. Umid qilamanki, sizlar bularni oxirigacha anglab yetasizlar.
14Sizlar, qisman bo‘lsa ham, bizni anglagansizlar va bilasizlarki, Rabbimiz Iso Masihning
Pavlusning kechikkan ziyorati
15Shu ishonch bilan, sizlar ikkinchi daf’a farah topinglar deb, oldinroq sizlarning yoningizga kelish niyatida edim. 16Sizlarning oldingizdan Makedoniyaga o‘tish va Makedoniyadan yana sizlarning oldingizga qaytish niyatida edim, oxiri sizlar meni Yahudiyaga kuzatib qo‘yar edingizlar. 17Shunday niyatim bo‘la turib, beqarorlik bilan harakat qildimmikan? Yoki men goh ha-ha, goh yo‘q-yo‘q deganday, o‘zboshimchalik bilan tashabbus ko‘rsatdimmikan?
18Xudo O‘z so‘zida turadi, shuning uchun bizning sizga so‘zimiz ham goh “ha”, goh “yo‘q” emas. 19Biz, ya’ni men, Silvan va Timo‘tiy sizning orangizda Xudoning O‘g‘li – Iso Masihni targ‘ib qilganimizda, buni goh “ha”, goh “yo‘q” deb qilmadik. Masih degani – “ha” degani. 20Chunonchi Xudo qancha va’dalarni bergan bo‘lsa, ular Masih sharofati bilan “ha” deganday, “omin” deganday ro‘yobga chiqadi, toki biz Masih orqali Xudoni ulug‘laylik. 21Xudoning O‘zi bizni sizlar bilan birga Masih ummati qilib, mustahkam poydevorli qildi, O‘ziga ajratib oldi, 22ustimizga O‘zining muhrini bosdi, bularning garovi qilib Muqaddas Ruhni yuraklarimizga joylashtirdi.
23O‘z jonim haqi Xudoni shohidim bilaman: sizlarni ayaganim uchun hanuz Korinfga bora olmadim. 24Biz go‘yo sizlarning imoningiz ustidan hukmronlik o‘rnatayotganday bo‘lyapmiz. Aslida biz quvonishingiz uchun sizlarga ko‘maklashmoqdamiz. Chunki sizlar imonda mahkam turibsizlar.
2–BOB
Xafagarchilik va kechirim haqida
1Shunday qilib, men ko‘nglimda yoningizga yana xafagarchilik bilan kelmaslikka qaror qildim. 2Agar men sizlarni xafa qiladigan bo‘lsam, xafa qilganlarimdan boshqa kimlar ham meni ovuntira olardi? 3Men ham oldindan shuning uchun sizlarga yozdimki, yoningizga kelganimda meni xursand qiladigan odamlardan xafagarchilik ko‘rmayin. Chunki ishonchim komilki, mening sevinchim hammangizning sevinchingizdir. 4Men sizlarni xafa qilish uchun emas, balki sizlarga bo‘lgan cheksiz muhabbatimni sezishingiz uchun chuqur qayg‘u va yurak iztirobi ichida hamda to‘xtovsiz ko‘z yoshlari bilan yozdim.
5Agar kim xafa qilgan bo‘lsa ham, meni emas, mubolag‘a qilmasdan aytyapmanki, deyarli hammangizni xafa qilgan bo‘ladi. 6Xafa qilgan odamga ko‘pchilik tomonidan berilgan bunday jazo yetar. 7Shuning uchun endi bu odam haddan ortiq xafa bo‘lmasligi uchun, uni kechirib tasalli berishingiz ma’quldir. 8Ha, unga boshqatdan muhabbat qo‘yishingizni iltimos qilaman. 9Sizlar har ishda itoatli bo‘lganingizni amalda bilish uchun sizlarga yozdim. 10Biror kishini biror narsa xususida kechirsangizlar, men ham kechiraman. Men kimni kechirgan bo‘lsam (agar kechiradigan biror narsa bo‘lsa), uni sizlar uchun, Masihning huzurida turib kechirdim. 11Zinhor shaytonning pand berishiga yo‘l qo‘ymaylik, uning fitnalaridan xabarsiz emasmiz-ku.
Injilning xush hidi taralmoqda
12Masihning Xushxabarini yetkazish uchun Troas shahriga kelganimda, Rabbim menga bir eshik ochib bergan edi. 13Shunga qaramay, ruhim tinch emas edi, chunki birodarim Titusni u yerda topmagan edim. Nihoyat, u yoqdagilar bilan xayrlashib, Makedoniyaga jo‘nadim.
14Xudoga shukr! U bizni doimo Masihning tantanali yurishida olib borayotir va biz orqali har yerda O‘z haqidagi bilimning xush bo‘ylarini tarqatayotir. 15Biz xalos bo‘ladiganlarning ham, halok bo‘ladiganlarning ham orasida Xudo sha’niga taralayotgan Masihning xush hidimiz. 16Bu – halok bo‘ladiganlar uchun halokatli o‘lim hididir, xalos bo‘ladiganlar uchun esa yashatuvchi hayot hididir.
Bunday mas’uliyatga kim loyiq? 17Mana biz ko‘pchilik qilayotganday, Xudoning kalomini bozorga solmaymiz. Aksincha, Xudo tomonidan yuborilgan va Masih xizmatida bo‘lgan kishilardek, Xudoning ko‘zi oldida sof ko‘ngildan voizlik qilmoqdamiz.
3–BOB
Yangi Ahdning ulug‘ligi
1O‘zimizni yana tavsiya etishni boshlaymizmi? Nahotki ba’zilarga kerak bo‘lganday, sizlar uchun yoki sizlardan tavsiyanomalar kerak bo‘ldi? 2Butun insonlar tomonidan tan olingan va o‘qilayotgan, bizning qalbimizga yozilgan tavsiyanomamiz – mana sizlarsiz. 3Ochiq ko‘rinib turibdiki, bizning xizmatimiz orqali yozilgan Masihning maktubi sizlarsiz. Bu siyoh bilan emas, balki barhayot Xudoning Ruhi bilan yozilgan hamda tosh lavhalarga[1] emas, balki inson qalblari bo‘lgan et lavhalarga yozilgan maktubdir. 4Biz Masih tufayli Xudo huzurida shunday ishonchga sazovormiz. 5Lekin bunga go‘yo o‘z-o‘zimizdan, o‘z qobiliyatimiz bilan muvaffaq bo‘lmaganmiz. Bizning qobiliyatimiz faqat Xudodandir. 6U bizga Yangi Ahdning[2] xizmatkorlari bo‘lishday qobiliyatni berdi. Bu xizmat esa Qonun harfi[3] asosida emas, Ilohiy Ruh asosida sodir bo‘lmoqda. Harf o‘ldiradi, Ruh esa hayot bag‘ishlaydi.
7Tavrot davrida Xudoga xizmat qiluvchilar toshga harfma-harf chizilgan va gunohkorga mutlaqo o‘lim keltiradigan Qonun bo‘yicha xizmat qilishlari kerak edi. Bu xizmatning ko‘rsatmasi shunday ulug‘vorlik bilan keldiki, hatto Musoning nur yog‘ilib turgan yuziga Isroil o‘g‘illari qaray olmas edilar (vaholanki, Muso yuzining ulug‘vorligi o‘tkinchi edi). 8Shunday ekan, Ilohiy Ruh bo‘yicha Xudoga xizmat qilish yo‘li yanada ulug‘vorroq bo‘lmaydimi? 9Ilgari gunohkorni mahkum qilgan xizmatning ulug‘vorligi bor edi. Endi esa gunohkorning oqlanishiga sabab bo‘ladigan xizmat bundan chandon ulug‘ emasmi? 10Hammadan ulug‘ bo‘lgan narsa o‘rtaga chiqqandan so‘ng, ilgari ulug‘ deb bilingan narsaning ulug‘ligi endi hechga chiqadi. 11Agar vaqtincha joriy bo‘ladigan tuzum ulug‘vorlik bilan kelgan bo‘lsa, unda boqiy qoluvchi tuzum naqadar ulug‘vorroqdir.
12Biz bunday umidga molik bo‘lib, katta jasorat bilan harakat qilyapmiz. 13Muso payg‘ambar yuzimning o‘tkinchi porloqligi tugaganini Isroil o‘g‘illari ko‘rmasin deb, yuziga parda yopgan edi. Biz unga o‘xshamaymiz. 14Ularning zehnlari o‘tmaslashib ketdi. Chunki bugunga qadar Qadimgi Ahdni[4] o‘qish vaqtida, o‘sha parda turibdi. Parda ko‘tarilmagan, u yolg‘iz Masih orqali bartaraf bo‘ladi. 15To bugunga qadar Musoning kitobini o‘qish vaqtida ularning yuraklarini parda yopib turibdi. 16Faqat RabbimizIsoga iltijo qilganda bu parda olib tashlanadi.
17Rabbimiz – Ruhdir. Rabbimizning Ruhi qayerda bo‘lsa, o‘sha yerda erkinlik bor. 18Biz hammamiz ochiq yuzimiz bilan, ko‘zguga qaraganday, Rabbimizning ulug‘vorligiga qarab turibmiz. Ulug‘vorlikdan ulug‘vorlikka o‘tganimiz sari, Rabbimizning suratiga tomon o‘zgarmoqdamiz; bu esa Rabbimizning Ruhi orqali sodir bo‘lmoqda.
4–BOB
Sopol idishlardagi ulug‘ xazinamiz
1Biz Xudoning marhamati bilan bunday xizmatga musharraf bo‘lib, umidsizlanmaymiz. 2Lekin sirli va uyat ishlarni rad etib, hiyla bilan harakat qilmaymiz, Xudoning kalomini buzmaymiz. Haqiqatni ochiq-oydin qilib, Xudo huzurida o‘zimizni har bir insonning vijdoniga taqdim etamiz. 3Bordiyu Xushxabarimiz yopiq bo‘lsa, u halok bo‘ladiganlar uchun yopiqdir. 4Xudoning tasviri bo‘lgan Masihning ulug‘vor Xushxabarining nurini odamlar ko‘rmasin deb, bu dunyoning tangrisi[5] imonsizlarning zehnlarini ko‘r qilgan. 5Biz esa o‘zimizni emas, balki Rabbimiz Iso Masihni targ‘ib qilmoqdamiz; biz – Iso yo‘lida sizlarning qullaringizmiz, xolos. 6Xudo ibtidoda: “Qorong‘ulikdan nur porlasin”, – deb qanday buyurgan bo‘lsa[6], endi O‘zining nuri bilan bizning yuraklarimizni ham shunday yoritdi, Iso Masih siymosida porlab turgan O‘zining ulug‘vorligini bizga ko‘rsatdi.
7Bu ulug‘vor xazinani esa biz sopol idishlarda[7] olib yuribmiz, toki bu oliy qudrat bizga emas, Xudoga mansub ekanligi ko‘rinib tursin. 8Biz har tomonlama jabrlanamiz, lekin ezilmaymiz. Mushkul ahvolda qoldik, ammo umidimizni yo‘qotmaymiz. 9Quvg‘inga uchraymiz, lekin ilojsiz emasmiz. Yerga qulaymiz, ammo yakson bo‘lmaymiz. 10Isoning hayoti badanimizda namoyon bo‘lib tursin deb, Uning o‘limini doim badanimizda olib yuribmiz. 11Bizning foniy badanimizda Isoning hayoti namoyon bo‘lsin deb, biz, tiriklar Iso uchun hamisha o‘limga topshirilmoqdamiz. 12Shunday qilib, o‘lim bizda, hayot esa sizda amal qilmoqda.
13Zaburda: “Ishonganim uchun gapirdim”, – deb yozilgan[8]. Biz xuddi shu imonning ruhiga egamiz va ishonganimiz uchun gapiramiz. 14Bilamizki, Rabbimiz Isoni tiriltirgan Xudo bizni ham Iso bilan birga tiriltiradi va sizlar bilan birga O‘z huzurida turg‘izib qo‘yadi. 15Bularning hammasi sizlar uchun sodir bo‘lmoqda, toki Xudoning inoyati yana ko‘pdan-ko‘p odamlarga o‘tsin, shu tariqa Xudoning hamdu sanosi yanada oshib, tillardan tushmaydigan bo‘lsin.
16Shuning uchun ham umidsizlanmaymiz. Garchi zohiriy vujudimiz har qancha xazon bo‘layotgan bo‘lsa-da, botiniy vujudimiz kundan-kunga yangilanyapti. 17Bu o‘tkinchi va arzimas qayg‘ularimiz biz uchun haddan tashqari ajib, katta va abadiy ulug‘vorlik hosil qiladi. 18Chunki biz ko‘zga ko‘rinadigan narsalarga emas, ko‘zga ko‘rinmaydigan narsalarga qaraymiz. Ko‘rinadiganlari muvaqqat, ko‘rinmaydiganlari esa abadiydir.
5–BOB
Samoviy vatanimiz
1Biz bilamizki, bu foniy uyimiz[9], bu kulbamiz xarob bo‘lgandan keyin, Xudo bizga mangu bir uy, qo‘l bilan qurilmagan osmondagi makonni beradi.
2Biz samoviy maskanimizga burkanishni sog‘inib, oh chekib yuribmiz.
3O‘shanda shunday burkangan bo‘lib, boshqa yalang‘och ko‘rinmaymiz.
4Dunyoviy kulbada bo‘lgunimizcha, istibdod ostida oh-nola chekyapmiz. Bu kulbadan chiqishni istamasak-da,
6Shuning uchun biz doimo xotirjammiz. Bilamizki, bu badanda joylashgunimizcha, Rabbimizdan uzoqda qolgan g‘ariblarmiz. 7Biz ko‘rish bilan emas, e’tiqod bilan yashaymiz. 8Ha, xotirjammiz va iloji bo‘lsa, badanimiz g‘urbatsarosidan chiqib, Rabbimiz huzuridagi vatanga ko‘chishni xohlaymiz. 9Lekin xoh vatanda, xoh g‘urbatda joylashsak, Rabbimizga maqbul bo‘lish uchun jonbozlik qilamiz. 10Chunki hammamiz badanda yashagan paytda qilgan yaxshi yoki yomon ishlarimizga yarasha qismatimizni olish uchun, Masihning hukm kursisi oldida hozir bo‘lajakmiz.
Xudo bilan yarashish
11Biz Xudodan qo‘rqishning nimaligini anglaganimizdan keyin, boshqa odamlarni ham Unga ishontirmoqqa tirishamiz. Xudoga esa biz ayonmiz va umid qilamanki, sizlarning vijdoningizga ham ayonmiz. 12O‘zimizni sizlarga qayta taqdim etmayapmiz. Lekin qalbidan ko‘ra tashqi qiyofasi bilan maqtanayotganlarga tegishli javob beringlar deb, biz bilan maqtanish imkoniyatini sizlarga beryapmiz. 13Biz aqldan ozdikmi? Unda bu Xudo uchun. Aqlli gapiryapmizmi? Unda bu sizlar uchun. 14Axir, Masihning sevgisi bizni qamrab olyapti-ku! Agar hamma odamlar uchun Bittasi o‘lgan bo‘lsa, bu hammasi o‘lgani demak, degan xulosaga keldik. 15Masih ana shu maqsadda hamma uchun o‘ldi, toki yashayotganlar endi o‘zlari uchun emas, balki o‘zlari uchun o‘lgan va tirilgan Masih uchun yashasinlar.
16Shuning uchun biz endi hech kimni insoniy fikr bilan qadrlamaymiz. Agar Masihni ilgari insoniy fikr bo‘yicha bilgan bo‘lsak, bundan keyin yana bunday bilmaymiz. 17Binobarin, kim Masihga tegishli bo‘lsa, u yangi ijoddir. Qadimgi holat o‘tib ketdi, endi [hammasi] yangi bo‘ldi.
18Bularning hammasiga Xudo sabab bo‘ldi. U Masih orqali bizni O‘zi bilan yarashtirdi hamda odamlarni Xudo bilan yarashtirish[10] xizmatini bizga berdi. 19Ha, Xudo Masih vujudida bo‘lib dunyoni O‘zi bilan yarashtirdi, odamlarning gunohlarini hisobga olmadi. Bu yarashish to‘g‘risidagi xabarni yetkazishni esa bizga topshirdi. 20Shunday qilib, biz Masih uchun elchilik qilyapmiz, Xudo biz orqali insonlarga murojaat etyapti. Biz Masih nomidan yolvoryapmiz: Xudo bilan yarashinglar! 21Xudo bizni O‘ziga ma’qul, solih deb bilish uchun, gunohni hech bilmagan Masihni biz uchun gunohga aylantirdi.
6–BOB
Injil yo‘lida fidoyilik
1Xudoning hamkorlari sifatida, Uning inoyatini befoyda qabul qilmaslikni sizlardan iltimos qilamiz.
2Chunki Xudo
“Maqbul vaqtda seni eshitdim,
Najot kunida senga yordam berdim”.
Mana endi maqbul vaqt keldi! Mana endi najot kuni keldi!
3Xizmatimiz qoralanmasin deb, hech kimga hech qanday xalaqit bermaymiz. 4Xudoning xizmatkorlari sifatida o‘zimizni hamma sohada ibrat qilib ko‘rsatamiz: cheksiz sabr-toqatda, g‘am-qayg‘ularda, tanqisliklarda, tangliklarda, 5zarbalar ostida, zindonlarda, to‘polonlarda, zahmatlarda, uyqusizlikda, ro‘za tutishda, 6poklikda, donolikda, to‘zimlilikda, mehribonlikda, Muqaddas Ruh kuchida, samimiy muhabbatda.
7Haqiqat kalomini aytib, Xudoning qudratiga suyanib, o‘ng va so‘l qo‘lda solihlik qurollarini[11] tutib yuribmiz. 8Sharaf va isnodga, haqorat va maqtovga duch kelyapmiz. Bizni aldamchi hisoblaydilar, ammo haqiqatgo‘ymiz. 9Noma’lummiz, ammo bizni hamma biladi. Bizni o‘lgan deb hisoblaydilar, ammo mana, tirikmiz. Bizni jazoga tortyaptilar, ammo o‘lmayapmiz. 10Bizni xafa qilyaptilar, ammo doimo xursandmiz. O‘zimiz kambag‘almizu, ko‘p kishilarni boyitamiz. Hech narsamiz yo‘g‘u, ammo hamma narsaga egamiz.
11Ey korinfliklar, sizlar uchun tilimiz yechildi, yuragimiz keng ochildi. 12Bizning ko‘nglimiz sizlar uchun tor emas, lekin o‘zlaringizning ko‘nglingiz juda tor ekan! 13Buning baravariga – bolalarimga gapirayotgandek gapiryapman – sizlar ham ko‘nglingizni kengroq qilinglar-chi!
Masih ummatining imtiyozlari
14Imonsizlar bilan noravo sheriklik qilmanglar[12]. Solihlik bilan qonunsizlik orasida qanday aloqa bor? Yoki nur bilan qorong‘ilik orasida qanday umumiylik bo‘lishi mumkin?
15Masih bilan alayhilla’na[13] orasida qanday kelishuv bo‘la oladi? Yoki imonli bilan imonsiz orasida qanday sheriklik bo‘lishi mumkin?
16Xudo ma’badi bilan butlar orasida qanday muvofiqlik bor? Sizlar esa barhayot Xudoning ma’badisizlar. Xudo
“Men ular ichra maskan qilib,
O‘rtalarida yurgayman.
Ularning Xudosi bo‘lurman,
Ular esa Mening xalqim bo‘lur”.
17Binobarin, Xudovand yana shunday degan:
“Ularning orasidan chiqinglar,
Ulardan ayrilib ketinglar,
Nopokka esa qo‘l tegizmanglar;
Shunda Men sizlarni qabul qilurman.
18Men sizlarga Ota bo‘lurman,
Sizlar esa Menga o‘g‘ilu qiz bo‘lursiz,
– deydi Xudovand, Sarvari koinot”.
7–BOB
Quvonchga aylangan xafalik
1Ey sevikli birodarlarim, Xudo bizga bunday ulug‘ va’dalarni bergan ekan, badan va ruhimizni bulg‘ovchi har qanday murdorlikdan o‘zimizni tozalab, Xudodan qo‘rqib yashab, butunlay muqaddas bo‘laylik.
2Qalbingizdan bizlarga joy beringlar. Biz hech kimga ozor bermadik, hech kimga ziyon keltirmadik, hech kimdan manfaat ko‘zlamadik. 3Sizlarga ta’na qilib aytmayapman. Chunki oldin ham aytganimdek, o‘lishmi, qolishmi, sizlar bizning dilimizdasizlar. 4Sizlarga ishonchim komil, iftixorim katta. Qayg‘u-alamlarimiz qancha bo‘lmasin, mening dilim tasalliga to‘lib-toshadi, behad sevinaman.
5Hatto Makedoniyaga kelganimizdan keyin ham tanamizga hech qanday rohat topolmadik, aksincha, har tomonlama siqilgan edik: tashqaridan hujumlar, ko‘ngilda qo‘rquvlar bor edi. 6Lekin tushkunlarga tasalli beruvchi Xudo Titusni yonimizga yuborib, bizni ovuntirdi. 7Biz Titusning kelgani bilangina emas, balki u sizlardan topgan tasalli haqida eshitish bilan ham yupanib qoldik. Titus men uchun bo‘lgan qattiq sog‘inchingiz, tortgan ohlaringiz, ko‘rsatgan zo‘r g‘ayratingiz haqida bizga xabar bergandan keyin, yanada ko‘proq sevindim.
8Shu sababdan, maktubim bilan sizlarni xafa qilgan bo‘lsam ham, afsuslanmayman. Garchi oldin u maktubdan qisqa bir muddat sizlar xafa bo‘lib, men pushaymon qilgan bo‘lsam-da, 9endi sevinyapman. Xafa bo‘lganingizdan emas, balki xafagarchilik sizlarni tavbaga keltirgani uchun sevinyapman. Ha, siz azbaroyi Xudodan xafa bo‘ldingizlar, shuning uchun bizdan hech qanday zarar ko‘rmadingizlar. 10Azbaroyi Xudo keladigan xafagarchilik o‘kintirmaydi, aksincha, odamlarni tavbaga keltirib, najot topishiga imkon yaratadi. Dunyoda bo‘ladigan xafagarchilik esa faqat o‘limni keltirib chiqaradi. 11Qaranglar, aynan shu sababli, ya’ni sizga Xudo taqdir etgan xafagarchilik sababli o‘zingizni oqlash uchun sizlarda qanday g‘ayrat paydo bo‘ldi, qanday g‘azab, qanday qo‘rquv, qanday sog‘inch, qanday jonbozlik, qanday adolatparvarlik hosil bo‘ldi! Ana shularning hammasi bilan o‘zingizni halolladingizlar. 12Har holda, mening sizlarga maktub yozishimdan maqsad ayblovchi yoki ayblanuvchini belgilash emas, balki Xudoning huzurida sizlar biz uchun qanday ixlosmand ekaningizni eslatish edi.
13Shu yo‘sin biz tasalli topdik. Bu topgan tasallimizdan tashqari, Titusning xursandligi bizni yana ko‘proq quvontirdi. Chunki hammangiz uning ruhini juda ko‘taribsizlar. 14Men uning oldida sizlarni maqtagan edim va uyatga qolmadim. Sizlarga har narsa to‘g‘risida haqiqatni gapirar edik, Titusni maqtaganimiz ham haqiqat bo‘lib chiqdi. 15U hammangizning itoatkorligingizni, o‘zini qanday hurmat va ehtirom bilan qabul qilganingizni xotirlar ekan, uning sizlarga bo‘lgan muhabbati yanada o‘t olmoqda. 16Sizlarga ishonchim komil, ana shundan xursandman.
8–BOB
Quddusdagi Masih jamoati uchun iona
1Endi birodarlar, Makedoniya o‘lkasidagi Masihjamoatlariga Xudo ko‘rsatgan inoyat haqida sizlarga bildirib qo‘ymoqchimiz. 2Ular og‘ir kulfatlarga yo‘liqib, sinovdan o‘tgan bo‘lsalar-da, jo‘shqin bir sevinch namoyon qildilar, o‘ta kambag‘alligiga qaramay, samimiy bir saxiylik ko‘rsatdilar. 3Ular qo‘llaridan kelgancha, hatto imkonlaridan ham ortiq xayr-ehson berganlariga men shohidman. 4Ular Xudo azizlari uchun qilinadigan yordamda ishtirok etishni bizdan ko‘p o‘tinib so‘radilar. 5Ular hatto umid qilganimizdan ham ziyodroq qildilar: o‘zlarini oldin Rabbimizga, keyin, Xudoning irodasi bilan, bizga bag‘ishladilar.
6Titus bu xayrli ishni oldinroq boshlagani uchun, buni sizning orangizda bitirishi uchun uni rag‘batlantirdik. 7Sizlar hamma narsada mo‘lsiz – imonda, kalomda, bilimda, g‘ayratu tirishqoqlikda, bizga qo‘ygan mehringizda... Shunday ekan, bu xayrli ishda ham mo‘l bo‘linglar. 8Buni buyruq tariqasida emas, balki boshqalarning g‘ayrati bilan muqoyasa qilib, sevgingizning haqiqiyligini sinab ko‘rib gapiryapman. 9Chunki sizlar Rabbimiz Iso Masihning inoyatini bilasizlar: U boy bo‘la turib, kambag‘alligim tufayli boy bo‘linglar, deb sizlar uchun kambag‘allashdi.
10Bu haqda men sizlarga foydali bo‘ladigan shunday maslahat beraman: sizlar o‘tgan yili bu ishni boshlabgina qolmay, rosa ko‘ngil qo‘ygan edingizlar.
11Endi bu ishni oxiriga yetkazinglar, chin ko‘ngildan, qo‘lingizdan kelganicha bitirishga harakat qilinglar.
12Agar g‘ayrat bo‘lsa, kimda nima yo‘qligiga qarab emas, balki nima borligiga qarab qabul qilinadi.
13Boshqalarga yengillik bo‘lib, sizlarga esa og‘irlik tushmasligi kerak, ammo baribir tenglik bo‘lsin.
14Hozirda sizlardagi baraka ulardagi yetishmovchiliklarni to‘ldirsin, boshqa vaqtda ulardagi baraka sizlardagi kamchiliklarni to‘ldirsin, shu yo‘sin tenglik bo‘lsin.
15
“Ko‘p to‘plaganda ortig‘i bo‘lmadi,
Oz to‘plaganda kami bo‘lmadi”.
Titus Korinfga yuborilyapti
16Sizlar uchun Titusning diliga bunday g‘ayratni jo qilgan Xudoga shukr! 17Men unga iltimos qilgan bo‘lsam-da, u o‘z xohishi va zo‘r g‘ayrat bilan sizning oldingizga bormoqchi bo‘ldi. 18U bilan birga butun Masih jamoatlarida Injil voizi deb maqtalgan bir birodarni ham yuboryapmiz. 19Jamoatlar ayniqsa bu xayrli ishda yordam qilsin, deb uni yo‘ldoshimiz qilib sayladilar. Biz bu ishni Rabbimizni ulug‘lash uchun olib boryapmiz, shu bilan o‘z ishtiyoqmandligimizni ko‘rsatishga ham fursat topyapmiz. 20Bizga ishonib topshirilgan bu mo‘l ehsonni yig‘ishda birov bizga ta’na qilmasin deb ehtiyot bo‘lmoqdamiz. 21Biz Rabbimiz oldidagina emas, balki insonlar oldida ham halol bo‘lishga harakat qilamiz.
22Demak, bir necha marta turli sharoitda sinalgan va g‘ayrati borligini ko‘rsatgan, endi esa sizlarga ishonchi komil bo‘lib yanada g‘ayratli bo‘lgan bu birodarimizni boyagi ikki kishi bilan birga yuboryapmiz. 23Titusga kelganda, u mening o‘rtog‘im va orangizda yumush bajaradigan hamkorimdir. Boshqa birodarlarimiz bo‘lsa, Masih jamoatlarining elchilari va Masihning shon-shuhratidirlar. 24Shunday qilib, jamoatlar oldida bularga muhabbatingizni namoyon qilib, sizlar tufayli topgan iftixorimizning to‘g‘riligini isbot etinglar.
9–BOB
Saxiy bo‘lishga undash
1Azizlar uchun qilinadigan yordam haqida sizlarga yozish men uchun ortiqchadir. 2Chunki bilamanki, yordam berishga tayyorsizlar, shuning uchun ham: “Axaya aholisi o‘tgan yildan beri tayyor”, – deb Makedoniya bo‘ylab sizlar bilan maqtanib yuribman. Sizlarning g‘ayratingiz tufayli ko‘plar harakatga keldi. 3Endi siz haqingizda maqtanish behuda bo‘lib chiqmasin va xuddi aytganimday, tayyor bo‘linglar deb, birodarlarni yuboryapman. 4Yana makedoniyaliklar men bilan birga borib, sizlarni tayyor bo‘lmagan holda topsalar, biz uyatga qolmaylik – aynan sizlar deb aytmayapman; chunki biz shunday ishonib sizlar bilan maqtanib qo‘yganmiz, axir. 5Shuning uchun va’da etilgan ionalarni oldindan tayyorlasinlar deb, men birodarlarni o‘zimdan avval oldingizga yuborib, iltimos qilishni lozim ko‘rdim. Ionangiz nohaq soliqday emas, rozilik bilan tayyor bo‘lsin.
6Shuni unutmangki, qizg‘anib ekkan qizg‘anib o‘rib oladi; mo‘l ekkan esa mo‘l o‘rib oladi.
7Har kim norozi bo‘lib yoki majburiyat bilan emas, balki ko‘nglida niyat etganini bersin. Chunki Xudo rozi bo‘lib beruvchini sevadi.
8Sizlar hamma vaqt hamma narsaga to‘la qanoat hosil qilib, turli xayrli ishlarga boy bo‘lishingiz uchun, Xudo sizlarni har xil noz-ne’matlardan boy qilishga qodir.
9
“Solih qo‘lini ochib kambag‘alga sadaqa berar,
Uning solihligi esa abadiy turar”[14].
10Dehqonga urug‘ va yeyuvchiga non beradigan Xudo sizlarning ekkaningizni ham mo‘l qiladi, bu himmatingizni unumli qiladi. 11Sizlar yanada saxiy bo‘lib, har jihatdan boyib ketasizlar, natijada biz tufayli Xudoga hamdu sanolar oshib ketadi.
12Bu muqaddas burchning ijro bo‘lishi bilan na faqat Xudo azizlarining kamchiliklari to‘ldiriladi, balki ko‘pchilik odamlar ham Xudoga ko‘pdan-ko‘p tashakkur aytishga sabab topadi. 13Chunki bu xayr-ehsoningiz sizning Xudoga bo‘ysunganingizdan, shuningdek, MasihXushxabariga bo‘lgan ixlosingiz va samimiy saxovatingizdan dalolatdir; odamlar buni ko‘rib, Xudoni ulug‘laydilar. 14Sizlar uchun ibodat qilar ekanlar, Xudo sizga ortig‘i bilan inoyat berganidan quvonishib, sizlarga ko‘ngil qo‘yadilar. 15Uning ifodalashga til ojiz hadyasi uchun Xudoga shukr!
10–BOB
Havoriy Pavlusning mudofaasi
1Men, Pavlus – shaxsan oramizda bo‘lganda kamtar, bizdan uzoq bo‘lganda esa jasur, deb yurishgan men, Pavlus – Masihning muloyimligi va muruvvati bilan sizlarga murojaat qilaman. 2Sizdan o‘tinib so‘rayman, oldingizga kelganimda, meni jasurona va balandparvoz gapirishga majbur qilmanglar! Shuni aytay, bizni o‘z bashariy qobiliyati bilangina ish qilyapti, deb o‘ylayotganlarning ba’zilariga men shunday jasoratni bemalol ko‘rsatarman. 3Bizning hayotimiz bandalik bo‘lsa ham, bashariy kuch bilan jang qilmayapmiz. 4Bizning jangdagi qurol-aslahamiz bashariy emas, balki qal’alarni yakson qilish qudratiga ega bo‘lgan ruhiy aslahalardir. Biz Xudoning qudrati bilan safsatalarni barham beramiz, 5Xudo bilimiga qarshi bosh ko‘targan har qanday baland iddaoni quritib yuboramiz. Har qanday fikrni Masihga bo‘ysundirib asir qilamiz. 6O‘zlaringiz ham to‘la bo‘ysungandan keyin, biz har xil itoatsizlikni jazolashga tayyormiz.
7Tashqi qiyofaga qarayapsizlarmi? Agar kim Masihning ummatiman, deb o‘ziga ishonsa, o‘z-o‘zidan qiyos qilsin: u qanday Masihning ummati bo‘lsa, bizlar ham xuddi shunday Masihning ummatimiz. 8Rabbimiz bizga bergan iqtidor haqida andak ko‘proq maqtansam ham, xijolat bo‘lmayman. Chunki bu iqtidor sizni xarob qilish uchun emas, barpo qilish uchun berilgan. 9Maktublarim bilan sizlarni go‘yo qo‘rqitayotgan bo‘lib ko‘rinmayin. 10Ba’zilar: “U maktublarida talabchan va kuchli, lekin shaxsan zaif va so‘zi o‘tmas”, – deyaptilar. 11Bunday deyuvchilar shuni bilsinki, biz uzoqda, maktublarimizda qanday bo‘lsak, shaxsan, huzuringizda ham shundaymiz.
12Biz o‘zlarini namoyish qilayotganlarning ba’zilari bilan o‘zimizni barobar tutishga yoki qiyos qilishga jur’at etmaymiz. Ular aqlsizlarcha o‘zlarini o‘zlari bilan o‘lchab, o‘zlariga o‘zlari me’yordirlar. 13Lekin biz esa cheksiz-chegarasiz maqtanavermaymiz. Biz faqat Xudo taqdir etgan chegara ichida maqtanamiz. Bu chegara esa sizlargacha yetib borgan. 14Biz go‘yo sizlarning oldingizga bormaganday, haddimizdan oshmayapmiz, chunki Masihning Xushxabarini sizning oldingizgacha yetkazganmiz. 15Biz haddan tashqari boshqalarning mehnati bilan ham maqtanmayapmiz. Lekin imoningiz komil bo‘la borgan sari, biz o‘z chegaramizdan oshmay, orangizdagi nufuzimizni yana orttiramiz, deb umid qilamiz. 16Shunday qilib, begona yerlardagi tayyor ishlar bilan maqtanmay, sizlardan uzoqroq joylarda ham Xushxabarni targ‘ib qilaylik. 17Maqtanaman degan Rabbimiz bilan maqtansin. 18O‘zi-o‘zini maqtagan emas, balki Rabbimiz maqtagan kishi maqbuldir.
11–BOB
Soxta havoriylar
1Koshki mening chandon befarosatlik qilishimga biroz bo‘lsa ham sabr qilsangizlar edi! Zotan sizlar menga sabr qilyapsizlar ham. 2Men sizlarni Xudoning rashki bilan qizg‘anyapman, chunki sizlarni bir pok bokira qizni yagona erga nikohlaganday, Masihga taqdim etdim. 3Mabodo Momo Havoni ilon o‘zining hiylagarligi bilan aldaganiga o‘xshab, sizlarning o‘y-fikringiz ham buzilib, Masihga xos soddalikdan ayrilib qolmasangizlar, degan xavotirdaman. 4Agar birov kelib, biz va’z qilgandan boshqa bir Isoni va’z qilsa, yo sizlar olgan Ruhdan boshqa bir ruhni olsangiz, yoki qabul qilgan Injildan boshqa bir xushxabarni eshitsangiz, naqadar xush qarshilaysizlar! 5Men ham o‘sha “oliy havoriylar”dan hech bir narsada qolishmayman, deb o‘ylayman. 6Men nutqda mohir bo‘lmasam ham, lekin bilimda mohirman. Bu xususda biz sizlarga tamoman ochiq va ayonmiz.
7Men sizlarni yuksaltirish uchun o‘zimni pasaytirib, Isoning Xushxabarini sizlarga tekinga targ‘ib qilib, gunoh qildimmikan? 8Men sizlarga xizmat qilish uchun boshqa Masih jamoatlariga chiqim keltirib, ulardan mablag‘ olar edim. Orangizda bo‘lib, muhtojlikda qolganimda ham birovga ortiqcha yuk bo‘lmadim. 9Chunki Makedoniyadan kelgan birodarlar yetishmovchiliklarimni to‘ldirdilar. Men hech narsada sizlarga og‘ir bo‘lmaslikka tirishgan edim va tirishaman ham. 10O‘zimdagi Masihning haqiqati haqi deyapman: Axaya mamlakati bo‘ylab hech kim bu iftixorimdan meni mahrum qila olmaydi. 11Nima uchun shunday munosabatda bo‘lyapman? Sizlarni sevmaganimdanmikan? Xudo biladi, unday emas!
12Biz bilan teng bo‘lishga intilayotgan maqtanchoqlarga yo‘l bermaslik uchun, men nima qilayotgan bo‘lsam, kelajakda ham qilaveraman. 13Bu kabi odamlar – soxta havoriylar, hiylakor xizmatkorlardir, ular faqat Masihning havoriylari qiyofasini oladilar. 14Buning hayron qoladigan joyi yo‘q. Chunki shaytonning o‘zi ham nurli farishtaning qiyofasini oladi. 15Demak, shaytonning xizmatkorlari ahli saloh qiyofasini olsalar, ajablanmaslik kerak. Ularning oqibati qilmishlariga yarasha bo‘ladi.
Havoriy Pavlus chekkan qayg‘ular
16Yana aytaman: biror kishi meni aqlsiz deb o‘ylamasin. Bordiyu shunday o‘ylasangiz, hech bo‘lmasa aqlsiz kabi qabul qilinglar-chi, toki men ham biroz maqtanay! 17Bunday balandparvozlik qilib, men Rabbim gapirganday emas, balki aqlini yo‘qotgan maqtanchoqday gapirgan bo‘laman. 18Modomiki, ko‘pchilik o‘zlarining insoniy fazilatlari bilan maqtanayotgan ekan, mayli men ham maqtanaveraman. 19Siz, aqllilar, aqlsizlarga jon deb toqat qilasizlar. 20Chindan ham agar biror kishi sizni asoratga solsa, haqingizni yesa, talon-taroj qilsa, o‘zini katta tutsa, yuzingizga tarsaki ursa, sizlar bunga chidaysizlar. 21Xijolatlik bilan aytamanki, bizda bunday ishlarga darmon yetmas edi!
Shunday qilib, agar biror kishi biron narsada maqtanmoqqa jur’at qilsa – o‘zimni aqlsizlikka solib aytyapman – unda men ham jur’at etaman. 22Ular yahudiymi? – Men ham yahudiyman. Ular isroillikmi? – Men ham isroillikman. Ular Ibrohim naslimi? – Men ham Ibrohim nasliman. 23Ular Masihning xizmatkorlarimi? – Men befarosatlik qilib aytyapmanki, ularning hammasidan ustunman! Zahmat desangiz, men ulardan ko‘proq zahmat chekdim. Zindon desangiz, ulardan ko‘proq zindonda yotdim. Zarba desangiz, men haddan tashqari zarba yedim, hatto ko‘p marta o‘limga yaqin yurdim. 24Yahudiylar tomonidan besh daf’a bir kam qirqtadan qamchi yedim. 25Uch daf’a tayoq bilan savaladilar, bir daf’a toshbo‘ron qildilar, uch daf’a kemada halokatga uchradim, bir kechayu kunduzni dengiz bag‘rida o‘tkazdim. 26Ko‘p daf’a sayohatlarga chiqdim. Daryolarda tahlikada qoldim, qaroqchilardan tahlikada qoldim, o‘z qondoshlarimdan ham, majusiylardan ham tahlikaga tushdim. Shaharda tahlika, yovonda tahlika, dengizda tahlika, soxta birodarlar orasida tahlika! 27Mehnat va mashaqqat ostida, ko‘p daf’a uyqusizlikda, ochlik va tashnalikda, ko‘p ro‘za tutish azoblarida qoldim, sovuq havoda yalang‘och yurdim.
28Tashqi hodisalardan boshqa har kuni odamlar yig‘ilib keladi, butun Masih jamoatlari haqida ham g‘amxo‘rlik qilaman. 29Qaysi darmonsizlar bilan men toliqmagan edim?! Qaysi vasvasaga tushganlar uchun yuragim yonmagan edi?! 30Agar maqtanish menga lozim bo‘lsa, o‘z zaifligim bilan maqtanaman.
31Abadiy hamd-sanoga munosib Xudo, Rabbimiz Iso Masihning Otasi biladiki, men yolg‘on gapirmayapman. 32Mana, Damashqda podsho Aretasning viloyat hokimi meni tutish uchun Damashq shahrini nazorat ostiga olgan edi. Ammo meni savat ichida devordagi derazadan tushirishdi va men uning qo‘lidan qochib qutuldim[15].
12–BOB
Havoriy Pavlusga kelgan vahiylar
1Mening maqtanishim hech ham munosib emas, chunki endi Rabbim menga ayon qilgan narsalarga va vahiylarga kelaman. 2Masihga qarashli bir odamni bilaman. O‘n to‘rt yil oldin – badanda edimi, badandan tashqarida edimi, bilmayman, Xudo biladi – u odam yerdan uchinchi osmonga qadar ko‘tarildi. 3Ha, bu odam haqida shuni bilamanki, – yana badanda edimi, badandan tashqarida edimi, bilmayman, Xudo biladi, – 4u jannatga ko‘tarildi va insonga gapirish mumkin bo‘lmagan, tilga olib bo‘lmas so‘zlar eshitdi. 5Bunday bir odam bilan maqtansam bo‘ladi. Lekin o‘zim haqimda bo‘lsa, zaifliklarimdan boshqa hech narsa bilan maqtana olmayman. 6Shu bilan birga, agar maqtanaman desam, aqlsiz bo‘lmayman, chunki haqiqatni gapirgan bo‘laman. Faqat biror kishi men haqimda o‘zimda ko‘rgan yoki eshitgandan ortiq fikr qilmasin, deb o‘zimni tutib turibman.
7Menga kelgan odatdan tashqari ajoyib vahiylardan o‘zimni hammadan yuqori tutmasligim va kibrlanib ketmasligim uchun, mening badanimga bir nish, meni niqtalayveradigan bir shayton elchisi berildi. 8Buni mendan yiroqlashtirgin deb, uch marta Rabbimga yolvordim. 9Ammo Rabbim menga shunday dedi: “Senga bergan inoyatim yetar, Mening qudratim zaiflikda tugal bo‘ladi”. Shuning uchun, Masihning qudrati menda amal qilsin deb, yanada ko‘proq, bajonidil o‘z zaifliklarim bilan maqtanaman. 10Shu sababdan Masih uchun zaifliklarga, ozorlarga, muhtojliklarga, ta’qib va siquvlarga yo‘liqqanimda, qanoat qilaman. Chunki zaif bo‘lsam, qudratim oshar ekan.
11Men maqtanib, aqlsiz kabi bo‘ldim. Ammo meni bunga sizlar majbur etdingizlar-ku. Sizlar meni madh qilishingiz lozim edi. Bordiyu men hech kim bo‘lmasam ham, o‘sha “oliy havoriylar”dan hech kam emasman. 12Havoriyligim mohiyati sizlarning orangizda tugal sabr-qanoat bilan, ajoyib va qudratli mo‘jizalar orqali isbotlab berilgan-ku! 13O‘zga Masih jamoatlaridan sizlarning nimangiz qolishar ekan? Bordiyu, birgina sizlarga mening og‘irligim tushmaganini aytsam... Aybim uchun meni kechiringlar!
Korinfliklar uchun qayg‘urish
14Mana, uchinchi daf’a oldingizga borishga tayyormanu, sizlarga hech og‘irligimni tushirmayman. Chunki qo‘lingizdagini emas, o‘zlaringizni istayman. Zotan farzandlar ota-onalariga emas, balki ota-onalar farzandlariga mol-mulk jamg‘arishlari lozim. 15Men esa ko‘p mamnuniyat bilan mol-mulkimnigina emas, o‘z jonimni ham sizlarning jonlaringiz uchun sarflayman. Men sizlarni haddan tashqari sevar ekanman, sizlar meni kamroq sevishingiz to‘g‘ri bo‘ladimi?
16Masalan, aytaylik, men sizlarga og‘irligimni tushirmagan bo‘lsam-da, lekin aldab, hiyla bilan sizlardan olgan ekanman. 17Biroq yuborgan odamlarim orqali sizlardan biror manfaat ko‘rdimmikan? 18Titusdan iltimos qilib, boshqa birodarimizni ham u bilan birga oldingizga yuborganimda, Titus sizlardan foydalandimikan? Bizlar bir ruhda faoliyat ko‘rsatmagan edikmi? Bir yo‘lda yurmagan edikmi?
19Biz sizlarning oldingizda o‘zimizni oqlamoqchimiz, deb fikr qilmayapsizlarmi hali? Yo‘q, Masih haqi Xudoning huzurida gapiryapmiz: ey sevganlarim, biz faqat ibrat olishingiz uchun bunday harakat qilyapmiz. 20Men yoningizga kelganimda, mabodo sizlarni yoqimsiz ahvolda toparman, sizlar esa meni yoqimsiz ahvolda toparsiz, deb qo‘rqaman. Mabodo kelsamu, janjal, hasadgo‘ylik, g‘azabnoklik, talash-tortish, bo‘hton, g‘iybat, manmanlik, tartibsizlik ko‘ramanmi, degan xavotirdaman. 21Bordiyu yana yoningizga kelganimda, ko‘pchilik burun qilgan gunohlari – harom-harishlik, fahshbozlik, shaloqlikdan tavba qilmagan bo‘lsa, Xudoyim meni oldingizda yerga urmasin, sizlar uchun motam tutib yig‘lamayin.
13–BOB
So‘nggi pand-nasihat va salom
1Men endi uchinchi daf’a yoningizga boryapman. Axir,
5O‘z-o‘zingizni tekshiringlar: imonda turibsizlarmi? O‘zingizni sinab ko‘ringlar: Iso Masih ichingizda ekanini bilmayapsizlarmi? Bilmasangizlar, maqbul emassizlar. 6Biz esa nomaqbul emasligimizni bilasizlar, deb umid qilaman. 7Sizlar yomon ish qilmasligingizni Xudodan tilaymiz. Maqsadimiz o‘zimizni maqbul deb ko‘rsatish emas. Aksincha, bordiyu biz maqbul ko‘rinmasak ham, sizlar yaxshi ish qilsangiz bo‘ldi. 8Zotan haqiqatga qarshi turishga kuchimiz yetmaydi, haqiqat yo‘lida esa kuch-quvvatlimiz. 9Bizlar zaif, sizlar esa quvvatli bo‘lganingizdan sevinamiz. Zotan, tilagimiz sizlarning komil bo‘lishingizdir. 10Shuning uchun men hali kelmay turib, shularni yozyapman, toki kelganimda Rabbim menga bergan iqtidor bilan qattiq choralarni ishga solmayin. Men bu iqtidorni xarob qilish uchun emas, barpo qilish uchun olganman.
11Shunday qilib, birodarlarim, yaxshi qolinglar. Komil bo‘lishga g‘ayrat qilinglar. Pand-nasihatga quloq solinglar. O‘zaro hamfikr bo‘linglar, tinchlikni saqlanglar. Shunda sevgi va tinchlik bergan Xudo sizlar bilan bo‘ladi. 12Muqaddas o‘pich bilan salomlashinglar. Xudoning barcha azizlari sizlarga salom yo‘llayaptilar.
13Rabbimiz Iso Masihning inoyati, Otamiz Xudoning sevgisi va Muqaddas Ruhning hamrohligi hammangizga yor bo‘lsin! Omin.
GALATIYALIKLARGA MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Insonlar tomonidan emas, inson orqali ham emas, balki Iso Masih va Uni tiriltirgan Otamiz Xudo tomonidan havoriy qilib tayinlangan men – Pavlus, 2shuningdek, men bilan birga bo‘lgan hamma birodarlar Galatiya[1] o‘lkasidagi Masih jamoatlariga salom yo‘llaymiz. 3Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan sizlarga inoyat ila tinchlik bo‘lsin.
4Iso Masih bizni hozirgi yovuz asrdan qutqarmoqchi bo‘lib, gunohlarimiz uchun O‘zini fido qildi, shu yo‘sin Otamiz Xudoning irodasini ado etdi. 5Unga abadulabad shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
Injil – yagona
6Hayronman, sizlar qanchalik tez Masihning inoyatli da’vatidan yuz o‘girib, boshqa bir “Injil”ga sajda qildingizlar! 7Aslida boshqa Injil yo‘q. Faqat ba’zilar sizlarni chalg‘itib, Masih Xushxabarini buzib ko‘rsatishni xohlaydilar. 8Bordiyu biz yoki hatto osmondan biror farishta kelib, o‘zimiz sizlarga o‘rgatgan Injildan boshqa bir “xushxabar” keltirsa, la’nati bo‘lsin. 9Biz oldin ham aytgan edik, hozir yana aytyapman: agar kimki sizlar qabul qilgan Injilga zid bo‘lgan xabarni targ‘ib etsa, la’nati bo‘lsin!
10Endi men insonlardan maqtov izlayapmanmi, yoki Xudodanmi? Nahotki insonlarga yoqmoqchi bo‘lsam? Agar men hali ham insonlarga yoqmoqchi bo‘lganimda edi, Masihning quli bo‘lolmas edim!
Pavlus havoriylar qatoriga kiradi
11Ey birodarlar, sizlarga e’lon qilmoqdaman: men targ‘ib etayotgan Injil inson ijodi emas. 12Chunki men uni insondan qabul qilmaganman va hech kimdan ta’lim olmaganman; balki Iso Masihdan vahiy olganman.
13Mening yahudiy dinida kechgan ilgarigi hayotim haqida eshitgansizlar; Xudoning ummatiga haddan tashqari jabr-zulm qilib, uni vayron qilar edim. 14Qavmimdan bo‘lgan ko‘p tengdoshlarimga qaraganda, yahudiylikda xiyla muvaffaqiyat qozongan edim, ota-bobolarim urf-odatlariga o‘ta jonkuyar edim. 15Ammo Xudo muruvvat qilib, onam qornidayoq meni tanlagan, O‘z inoyati bilan meni da’vat etgan edi. 16Men dunyo xalqlari orasida Xudo O‘g‘lining Xushxabarini targ‘ib qilishim uchun, Xudo O‘z vaqtida O‘g‘lini menga zohir qildi. Shunda men darhol odamzod bilan maslahatlashmadim, 17o‘zimdan ilg‘or havoriylarni ko‘rgani Quddusga bormadim. Balki Arabistonga ketib, keyin yana Damashqqa qaytdim.
18So‘ngra, uch yildan keyin, Butrus bilan tanishmoq uchun Quddusga bordim va uning yonida o‘n besh kun bo‘ldim. 19Lekin Rabbimiz Isoning ukasi Yoqubdan[2] boshqa havoriylarning hech birini ko‘rmadim. 20Men sizlarga nima yozayotgan bo‘lsam, Xudo shohid, yolg‘on emas.
21Undan so‘ng Suriya va Kilikiya mamlakatlariga bordim. 22Yahudiya o‘lkasidagi Masih jamoatlari esa meni shaxsan tanimas edilar. 23Ular faqat: u bir vaqtlar bizlarga jabr-zulm qilib yurgan kishi edi, endi ilgari ildizi bilan quritmoqchi bo‘lgan imonni o‘zi targ‘ib qilmoqda, degan gaplarni eshitar, 24men uchun Xudoni ulug‘lar edilar.
2–BOB
Boshqa havoriylar Pavlusni qabul qiladi
1Keyinroq, o‘n to‘rt yil o‘tgandan so‘ng, Barnabo bilan birga yana Quddusga bordim, Titusni ham yonimga oldim[3]. 2U yerga vahiy orqali bordim. Men ko‘rsatgan jahdu jadalim puchga chiqmasin, deb qo‘rqib, ularning alohida e’tiborli odamlari bilan ko‘rishdim, majusiylar[4] orasida o‘zim targ‘ib qilayotgan Xushxabarning mohiyatini ularga bayon etdim. 3Ular esa hatto hamrohim Titusni, yunon bo‘lishiga qaramay, xatna bo‘lishga majbur etishmadi. 4Faqat ba’zi soxta birodarlar lip etib oramizga suqilib kirishgan edi. Ular bizga Iso Masih ato etgan ozodlikni ko‘rolmay, bizni yana qul qilmoqchi edilar. 5Biz esa Xushxabarning haqiqati sizlar bilan abadiy bo‘lsin deb, bir dam ham ularga yon bermadik.
6Kimlar tomonidandir e’tiborli hisoblangan odamlarga kelganda (ular bir vaqtlar qanday bo‘lgan bo‘lsalar, menga bari bir, Xudo insonga yuz-xotir qilmaydi), shuni aytay, o‘sha e’tiborlilar mening zimmamga boshqa hech narsa yuklamadilar. 7Aksincha, ular Xushxabar Butrusga ahli sunnat[5] uchun berilganini bilib, men endi shu maqsadda sunnatsizlar[6] oldiga yuborilganimni tan oldilar. 8Axir, Xudo ahli sunnatgahavoriylik qilayotgan Butrusda ham, majusiylarga havoriylik qilayotgan menda ham amal qilib kelmoqda. 9Shunday qilib, imonlilar jamoatining ustunlari hisoblangan Yoqub, Kifa[7] va Yuhanno Xudo menga bu ish uchun alohida inoyat berganiga ishonch hosil qildilar. Ular biz majusiylarning oldiga ketaylik, qolganlar esa ahli sunnatning oldiga ketsin, deb kelishdilar va men bilan Barnaboga birdamlik qo‘lini berdilar. 10Ular faqat biz kambag‘allarni esdan chiqarmasligimizni iltimos qildilar, buni shaxsan men bajo keltirishga jon kuydirdim.
Yahudiylik va Ilohiy Qonun
11Butrus Antioxiya shahriga kelganda, uning xatoligini yuziga aytib fosh qildim.
12Chunki
15To‘g‘ri, bizlar asl yahudiymiz, majusiylar singari gunohkor emasmiz. 16Lekin shuni bilamizki, Xudo Ilohiy Qonunga amal qilgan kishini emas, Iso Masihga ishongan kishini oqlaydi. Shuning uchun bizlar ham Ilohiy Qonunga amal qilish bilan emas, Masihga ishonish bilangina oqlanamiz, deb Iso Masihga qattiq ishonganmiz. Hech kim Ilohiy Qonunga amal qilib, Xudo oldida o‘zini oqlayolmaydi.
17Bundan ko‘rinadiki, Masih orqali oqlanishni izlagan o‘zimiz ham hamma odam qatori gunohkor bo‘lib chiqdik. U holda, Masih gunoh yo‘lining homiysi ekan-da? – Aslo!
18Agar men o‘zim qulatgan
3–BOB
Ilohiy Qonun va imon
1Ey befahm galatiyaliklar! Haqiqatga bo‘ysunmaslik uchun sizlarni kim sehrlab qo‘ydi? Sizlarning ko‘z o‘ngingizda Iso Masihningxochga mixlab qo‘yilgani aniq tasvir etilmaganmidi? 2Sizlardan bir narsanigina bilmoqchiman, sizlar Muqaddas Ruhni qanday qabul qildingizlar: TavrotQonuniga amal qilish bilanmi yoki imon to‘g‘risidagi xabarni eshitish bilanmi? 3Sizlar shunchalik fahmsizmisizlar? MuqaddasRuh kuchi bilan boshlab, endi o‘zingizning bashariy kuchingiz bilan bitirmoqchimisizlar? 4Bekorga shuncha sinovlardan o‘tdingizlarmi? Haqiqatan ham bekorga edimi? 5Xudo sizlarga O‘z Ruhini baxsh etib, orangizda ajoyib mo‘jizalar yaratmoqda. U buni Qonunga amal qilganingiz uchun qilyaptimi yoki eshitganlaringizga imon keltirganingiz uchunmi?
Ibrohim payg‘ambarning ibratli imoni
6Ibrohim payg‘ambardan ibrat olaylik: U Xudoga ishondi va shuning uchun oqlandi. 7Shundan bilinglarki, kim imonga ega bo‘lsa, u Ibrohimning o‘g‘li sanaladi. 8Xudo Ibrohimga: “Butun xalqlar sendan baraka topajaklar”[10] deb, unga dastavval Xushxabar keltirgan edi. Tavrotning ana shu oyati aniq ko‘rsatadiki, Xudo insonni millatiga qaramay, imoni tufayli oqlaydi. 9Imon sohibi Ibrohim payg‘ambarga shunday ergashgan hamma ahli imon xuddi Ibrohimday Xudo rahmatiga erishadi.
10Ilohiy Qonunga amal qildim, deb o‘zini oqlamoqchi bo‘lgan barcha kishilar la’nat ostidadirlar. Chunki Tavrotda shunday yozilgan: “Qonun kitobining har bir moddasiga qattiq rioya qilmaydigan barcha la’nati bo‘ladi”.
11Shunday ekan, Ilohiy Qonunga amal qilish bilan hech kim Xudo oldida o‘zini oqlayolmasligi aniqdir.
13Masih esa biz uchun la’natlanib, bizni Qonun la’natidan xalos qildi, xuddi Tavrotda yozilganidek: “Yog‘ochga osilgan har bir kishi la’natidir”. 14Shu yo‘sin Xudo Ibrohimga va’da qilgan qut-barakalar Iso Masih orqali majusiylarga ham nasib etdi, biz imonimiz tufayli Xudo va’da bergan Muqaddas Ruhni qabul qildik.
Ilohiy Qonun va Xudoning va’dasi
15Birodarlar! Odamlar hayotidan bir misol keltiray: odam qilgan vasiyatni hech kim bekor qilolmaydi va unga qo‘sholmaydi. 16Xudoning Ibrohim va uning zotiga bergan ulug‘ va’dalari bundan kam emas. Xudo Ibrohimga: “Sening zotlaringga beraman” deb, ko‘pchilik haqida gapirmadi, aksincha: “Sening zotingga beraman” deb, bitta kishini, ya’ni Masihni ko‘zda tutdi. 17Shuni aytmoqchimanki, Ilohiy Qonun Ibrohimdan to‘rt yuz o‘ttiz yil keyin paydo bo‘lgan bo‘lsa-da, Xudoning Ibrohim bilan oldinroq tasdiqlagan ahdini o‘rtadan ko‘tarmadi, Xudoning Masih haqida bergan va’dasini bekor qilmadi. 18Agar meros[11] Qonunga amal qilish sharti bilan berilganda edi, va’da bekorga chiqqan bo‘lur edi. Ammo Xudo merosni Ibrohimga va’da bo‘yicha ato qildi.
19U holda Ilohiy Qonun nima uchun berilgan? Ilohiy Qonun gunohkorligimizni ochiq ko‘rsatish uchun, ilohiy va’daga qo‘shimcha qilib berilgan. Va’dani olgan Ibrohim Zoti kelmaguncha, bu Qonun joriy bo‘lishi kerak edi. Ilohiy Qonun farishtalar orqali berilgan, vositachi[12] esa uni xalqqa e’lon qilgan. 20Vaholanki, bitta odam ish qilganda, vositachi kerak bo‘lmaydi. Xudo esa bittadir.
Ilohiy Qonunning g‘oyasi
21Demak, Ilohiy Qonun Xudoning va’dalariga zidmi? – Aslo! Agar
23Bo‘lg‘usi imon paydo bo‘lishidan avval, biz bu imonning vahiy qilinishini kutib turgan tutqunlarday edik, Ilohiy Qonun nazorati ostida qamab qo‘yilgan edik. 24Boshqacha aytganda, biz imon bilan oqlanishni kutar ekanmiz, Qonun Masihga boshlovchi murabbiyimiz bo‘lgan. 25Lekin imon paydo bo‘lganidan so‘ng, biz endi Qonunning tarbiyasida emasmiz.
26Shunday qilib, sizlar, Iso Masihga ishongan hamma, Xudoning o‘g‘illarisizlar. 27Sizlar Masihni tan olib, suvda imon keltirdingizlar va har biringiz Masihni kiyib oldingizlar[13]. 28Endi na yahudiy bor, na yunoniy, na qul bor, na ozod, na erkak bor, na ayol. Siz Iso Masih ummati bo‘lganingiz uchun, hammangiz birsizlar. 29Agar Masihniki bo‘lsangizlar, u holda Ibrohimning ham zurriyotisizlar, shuningdek, Xudo Ibrohimga va’da qilgan merosdan bahramandsizlar.
4–BOB
Biz qul emas, o‘g‘ilu vorismiz
1Yana shuni aytayin: merosxo‘r hali yosh bola ekan, garchi u hamma narsaning xo‘jayini bo‘lsa ham, quldan hech farq qilmaydi. 2U otasi belgilagan fursatgacha vasiy va uy-ro‘zg‘or boshqaruvchi xizmatkorga bo‘ysunadi.
3Bizlar ham xuddi bunga o‘xshab, bolalik chog‘imizda dunyoning xurofiy kuchlariga qul edik. 4Lekin zamona oxirlab qolganda, Xudo O‘z O‘g‘lini yubordi. U xotindan tug‘ilib, Qonunga bo‘ysunib yurdi, 5toki bizni Qonunga qul bo‘lishdan qutqarsin va o‘g‘illikka qabul qilsin. 6Endi sizlar Xudoga o‘g‘il bo‘lgandan keyin, Xudo O‘z O‘g‘li Isoning Ruhini yuraklaringizga yubordi. Bu Ruhdan ruhlanib, biz Xudoni aziz Ota[14] deb chaqiramiz. 7Demak, sen boshqa qul emassan, balki o‘g‘ilsan. O‘g‘il bo‘lganing uchun, Xudo Iso Masih sharofati bilan seni voris[15] deb ham qabul qilgan.
Pavlusning galatiyaliklardan tashvishlanishi
8O‘tmishda sizlar Xudoni bilmay, aslan xudo bo‘lmagan kuchlarga qul bo‘lgansizlar. 9Endi esa Xudoni tanib-bilib oldingizlar, yana to‘g‘risi, Xudo tarafidan tanib-bilindingizlar. Shunday ekan, qanday qilib yana o‘sha kuchsiz va qadrsiz xurofotlarga qaytyapsizlar? Yangitdan qullikka berilmoqchimisizlar? 10Sizlar alohida kun, oy, fasl va yillarni mushohada qilyapsizlar. 11Nahotki sizlar uchun shuncha behuda zahmat chekkan bo‘lsam, deb xavotirlanyapman.
12Ey birodarlar, sizlardan iltimos qilaman, menday bo‘linglar, chunki men ham sizlarday bo‘lgan edim. Sizlar menga hech ham ozor bermas edingizlar. 13Esingizdan chiqmasin, men sizlarga Xushxabarni birinchi marta bildirganimda, jisman ojiz edim. 14Ojizligim sizlar uchun bir sinov bo‘lgani holda, mendan jirkanmay, siltab yubormadingizlar, balki meni Xudoning farishtasiday, Iso Masih kabi qabul qildingizlar. 15Qani endi sizning o‘sha paytdagi baxtiyorligingiz? O‘zim sizlarga shohidman: agar bu mumkin bo‘lsa edi, o‘sha paytda siz o‘z ko‘zlaringizni sug‘urib olib, menga berishga tayyor edingizlar! 16Endi men sizlarga haqiqatni aytib, dushmaningiz bo‘ldimmi?
17Sizlarni qo‘lga olish uchun harakat qilayotganlarning niyati yaxshi emas. Ular sizlarni qoyil qoldirib, bizdan ajratib olmoqchilar. 18Niyat xolis bo‘lsa, qoyil ish yaxshidir. Faqat bu men sizlarning yoningizda hozir bo‘lganimdagina emas, balki doimo shunday bo‘lmog‘i lozim. 19Bolalarim, Masih sizlarda gavdalanmaguncha, men sizlarni yangitdan tug‘ayotganday, to‘lg‘oq azobidaman. 20Men hozir yoningizda bo‘lib, gapimning ohangini o‘zgartirmoqchi edim, chunki sizlarni nima qilarimni bilmay, esankirayapman.
Hojar bibi va Soro bibi misoli
21Ey sizlar, Qonun bandalari bo‘lishni istaganlar, menga aytinglar-chi, nahot siz Qonunga[16] quloq solmaysizlar? 22Mana Qonunda: Ibrohim ikki o‘g‘illi bo‘lgan, biri cho‘ridan, boshqasi ozod, o‘z xotinidan edi, deb yozilgan. 23Cho‘risiniki tabiat qoidalariga binoan, ozod xotininiki esa ilohiy va’daga binoan tug‘ilgan edi. 24Bunda ramziy ma’no bor. Ikki ona ikki ahdni bildiradi: birinchisi, qullar tug‘adigan Hojar bibi – Xudo Sinay tog‘ida qilgan ahdning[17] ramzidir. 25Hojar so‘zi Arabistondagi Sinay tog‘ini bildirsa-da, hozirgi Quddusning ramzidir; chunki Quddus va uning bolalari hozir qul bo‘lib xizmat qilmoqdalar. 26Biroq ko‘kdagi Quddus[18] esa ozoddir: u bizlarning hammamizga ona. 27Mana, Tavrotda bunday yozilgan:
“Ey tug‘maydigan, naslsiz ayol, shod bo‘lgil!
Quvonchlarga to‘lib xitob qilgil,
Ey to‘lg‘oq azobin chekmagan!
Zero nikohli ayolning o‘g‘illaridan ko‘ra,
Tashlab ketilganning o‘g‘illari ko‘p bo‘ldi”.
28Biz esa, birodarlar, Is’hoqqa o‘xshab, ilohiy va’da bo‘yicha tug‘ilgan o‘g‘illarmiz.
29O‘sha vaqtda tabiiy yo‘l bilan tug‘ilgan
31Shunday qilib, ey birodarlar, biz cho‘rining emas, balki ozod xotinning farzandimiz.
5–BOB
Yana qullikka qaytmanglar!
1Shunday qilib, Masih bizga bergan erkinlikni mahkam tutinglar, qaytadan qullik bo‘yinturug‘ini taqmanglar.
2Buni men, Pavlus, sizlarga gapiryapman: agar sizlar sunnat qiladigan bo‘lsangizlar, Masih sizlarga foyda qilmaydi.
3Xatna bo‘ladigan har bir odamga yana ta’kidlab aytaman: u butun Ilohiy Qonunni bajarishga majburdir.
4Sizlar: Qonunga amal qilib o‘zimizni oqlaymiz, deb Masihdan ajralgansizlar va Xudo inoyatidan mahrum bo‘lgansizlar.
5Bizlar esa
7Sizlar yaxshigina qadam otayotgan edingizlar. Shunday ekan, haqiqatga itoat qilishingizga kim xalaqit berdi? 8Sizning bu inonuvchanligingiz sizni Da’vat qiluvchidan bo‘lmadi! 9Ozgina xamirturush butun xamirni achitadi!
10Rabbim haqi ishonchim komilki, sizlar bu xususda boshqacha fikr qilmaysizlar. Fikringizni chalg‘ituvchi kim bo‘lmasin, shunga yarasha jazosini oladi. 11Birodarlar, men hali ham sunnatni targ‘ib etayotgan bo‘lsam, nima uchun hanuz ta’qiblarga duchor bo‘lmoqdaman? Unday bo‘lsa, xoch vasvasasi yo‘qqa chiqar edi-ku! 12Qaniydi sizlarni bu gap bilan iztirobga soluvchilar o‘zlarini bichishsa![19]
13Ey birodarlar, sizlar erkinlikka chorlangansizlar. Faqat bu erkinlikni nafsingiz uchun qurbon qilmanglar, balki bir-biringizga muhabbat bilan xizmat qilinglar. 14Chunki Ilohiy Qonunning hammasi bir so‘zda jamlanadi, ya’ni: “O‘zgani o‘zing kabi sevgin”. 15Ammo sizlar bir-biringiz bilan tishlashib, g‘ajishsangizlar, ehtiyot bo‘linglar, tag‘in bir-biringizni yeb bitirmanglar!
Inson tabiati va Xudo Ruhi
16Men shuni aytmoqchiman: Ilohiy Ruh amri bilan yashanglar, shunda tabiatingizdagi yomon ehtiroslar junbishga kelmaydi. 17Chunki inson tabiati Ilohiy Ruhga, Ilohiy Ruh esa inson tabiatiga qarshi yo‘naltirilgan. Bu ikkovi bir-biriga dushman bo‘lgani uchun, sizlar istamaganingizni qilasizlar. 18Agar siz Ruh amri ostida yashayotgan bo‘lsangiz, unda Qonun amri ostida emassizlar.
19Bashariy tabiatning[20] ishlari ma’lum, chunonchi: fahshbozlik, harom-harishlik, fisq-fujur, 20butparastlik, jodugarlik, dushmanlik, janjalkashlik, rashk-g‘azab, manmanlik, ixtilofchilik, bid’atchilik, 21hasad, qotillik, ichkilikbozlik, aysh-ishrat va shularga o‘xshagan ishlar. Sizlarni oldin ogohlantirgan edim, yana ogohlantiryapman: bu kabi ishlarni qiluvchilar Xudo Shohligidan bebahra bo‘ladilar.
22Ilohiy Ruhning samarasi esa – muhabbat, sevinch, xotirjamlik, sabr-toqat, lutfkorlik, xayrixohlik, sadoqat, 23muloyimlik va ibodir. Bu xislatlarga qarshi biror qonun yo‘q. 24Iso Masihga tegishli bo‘lganlar esa o‘z tabiatini, hirsu ehtiroslari bilan birga, xochga mixlab qo‘yganlar. 25Agar biz Ruh amri ostida bo‘lsak, Ruh amri bilan umr kechirishimiz lozim. 26Shuhratparast bo‘lmaylik, bir-birimizdan rashk qo‘zg‘amaylik, baxillik qilmaylik.
6–BOB
Yaxshilik qilishdan bezmaylik
1Ey, Ruh amri bilan yashayotgan birodarlarim, agar biron odam gunoh qilib qo‘ysa, uni muloyim ruh bilan tuzatinglar. Unga o‘xshab vasvasaga yo‘liqmasligingiz uchun o‘zingizga ehtiyot bo‘ling. 2Bir-biringizning og‘irliklaringizga yordamlashinglar, shunday qilib MasihningQonunini bajargan bo‘lasizlar.
3Agar biror kishi, garchi hech narsa bo‘lmasa ham, o‘zini muhim kishi hisoblasa, u o‘z-o‘zini aldagan bo‘ladi. 4Har kim o‘z ishini muhokama qilsin, shunda boshqaning ishiga qarab emas, o‘z ishiga qarab tahsin oladi. 5Zotan har kim o‘z aravasini o‘zi tortishi lozim.
6Ilohiy Kalomdan ta’lim oluvchi ta’lim beruvchi bilan har qanday ezgulikni baham ko‘rsin.
7Adashmanglar, Xudo haqoratlanmaydi. Inson nima eksa, shuni o‘radi. 8O‘z nafsi dalasiga urug‘ eksa, nafsdan zavol o‘rib oladi. Ruh dalasiga urug‘ eksa, Ruhdan abadiy hayot o‘rib oladi. 9Shunday ekan, yaxshilik qilishdan bezmaylik. Agar bo‘shashmasak, o‘z vaqtida buning hosilini o‘rib olamiz. 10Fursatimiz bor ekan, hammaga, ayniqsa, o‘zimizning ahli mo‘minga yaxshilik qilaveraylik.
Masihning xochi – bizning faxrimiz
11Mening qo‘limga qaranglar, sizlarga qanday katta harflar bilan yozdim!
12Sizlarni sunnat bo‘lishga qistayotgan o‘sha kishilar faqat sirtdan yaxshi taassurot qoldirmoqchilar, Masihning xochi uchun ta’qibga duchor bo‘lmaslik uchun shunday harakat qilyaptilar. 13Holbuki, ahli sunnatning o‘zlari ham Ilohiy Qonunga rioya etmaydilar. Ular faqat sizlarning tanalaringiz bilan maqtanmoq uchun xatna bo‘lishingizni istaydilar.
14Men esa, aslo birgina Rabbimiz Iso Masihning xochidan boshqa hech narsa bilan maqtanmayman. Uning xochi tufayli bu dunyo men uchun o‘lgan, men esa bu dunyo uchun o‘lganman. 15Iso Masih yo‘lida sunnatning ham, sunnatsizlikning ham hech ahamiyati yo‘q. Ahamiyatlisi – yangidan yaratilishdir[21]. 16Bu qoidaga ko‘ra yashayotganlarning hammasiga va Xudoning Isroiliga[22] tinchlik va rahmat bo‘lsin!
17Bundan keyin hech kim menga og‘irligini solmasin. Chunki men Rabbim Isoning jarohatlarini o‘z tanamda olib yuribman.
18Ey birodarlar, Rabbimiz Iso Masihning inoyati ruhingizga yor bo‘lsin. Omin.
EFESLIKLARGA MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Men, Xudo irodasi bilan Iso Masihninghavoriysi bo‘lgan Pavlus, Efes[1] shahridagi Iso Masihga imon keltirgan Xudo azizlariga salom yo‘llayman. 2Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan sizlarga inoyat va tinchlik bo‘lsin.
Masihdan topgan qut-barakalarimiz
3Rabbimiz Iso Masihning Otasi – Xudoga hamdu sanolar bo‘lsin! U Masih orqali samoviy olamda bizga har xil ruhiy qut-barakalar ato etdi. 4O‘z huzurida muqaddas va benuqson bo‘lishimiz uchun, U Masih haqi bizga muhabbat ko‘rsatib, bizni dunyo yaratilishidan avval tanladi. 5Bizni muruvvatiga sazovor bilib, Iso Masih orqali O‘ziga o‘g‘il qilib olishga azaldan qaror qildi. 6Ilohiy mehr-shafqatning dong‘i chiqsin, deb Xudo sevikli O‘g‘lini yuborib, bizga inoyat qildi. 7Uning O‘g‘li esa qonini to‘kib, bizning gunohlarimizni yuvdi. Xudoning bu cheksiz inoyati tufayli biz barcha aybu gunohlarimizdan forig‘ bo‘ldik. 8Xudo bunday inoyatini hamda har xil hikmatu aql-zakovatni bizga mo‘l-ko‘l berdi.
9Xudo qadimdan aniqlab qo‘ygan maqsadi bo‘yicha, Masih orqali bizga muruvvat qilib, O‘zining sirli rejasini ayon qildi. 10Xudo bu rejani O‘zi belgilagan vaqtda amalga oshiradi va yeru osmondagi bor mavjudotlarni Masih boshchiligida birlashtiradi. 11Xudo hamma narsani O‘z xohishi bo‘yicha bajaradi. U biz uchun ham O‘zining orzu-niyatini amalga oshirib, bizni Masih orqali azaldan tanladi va samoviy merosdan bahramand qildi.
12Shunday ekan, Masihga avvaldan umid bog‘lagan bizlar Xudoning shon-sharafini oshirish uchun yashashimiz lozim. 13Sizlar ham haqiqat kalomini, ya’ni najotingiz to‘g‘risidagi Xushxabarni eshitib, Masihga imon keltirdingizlar. Imoningizning tasdig‘i o‘laroq Xudo va’da qilgan Muqaddas Ruhni qabul qildingizlar. 14Xudoning ummati ozodlikka chiqmaguncha, Muqaddas Ruh samoviy merosimizning garovidir. Xudoning ulug‘vorligi sha’niga tasannolar bo‘lsin!
Pavlusning imonlilar uchun ibodati
15-16Men Rabbimiz Isoga bo‘lgan e’tiqodingiz va butun Xudo azizlariga bo‘lgan muhabbatingiz haqida eshitganimdan buyon, doim sizlarni ibodatlarimda eslayman, tinmay Xudoga shukronalar aytaman. 17Rabbimiz Iso Masihning Xudosi, ulug‘vor Padar, O‘zini tanib-bilishingiz uchun sizga hikmatu vahiy ruhini ato etsin. 18Uning O‘zi sizlarning ko‘ngil ko‘zlaringizni yorug‘ qilsin, toki U sizlarni naqadar ulug‘ bir umidga chorlaganini bilib olinglar, O‘z azizlarini qanchalik boy va ulug‘vor bir merosga sazovor qilganini qadrlanglar.
19Biz, imonlilarga ta’sir o‘tkazayotgan Xudoning hadsiz-poyonsiz kuch-qudrati buyukligini ham bilib olinglar. 20Xudo O‘zining cheksiz saltanatini joriy qilib, ana shu kuch-qudratini amalda ko‘rsatdi: Masihni tiriltirib, Uni samoviy olamda O‘zining o‘ng tomoniga o‘tqazdi. 21Masihni har qanday rahnamolik va hukmronlik, kuch va saltanatdan, u dunyoyu bu dunyoda aytiladigan har qanday nomdan yuqori qo‘ydi. 22Butun borliqni Uning oyoqlari ostiga tobe qildi. Uni butun borliqdan yuqori qo‘yib, imonlilar jamoatiga bosh qilib qo‘ydi. 23Imonlilar jamoati esa Masihning badani bo‘lgani uchun, U kabi to‘kis-tugallikka ega. Chunki Masih butun koinotni to‘kis-tugal to‘ldirib turadi.
2–BOB
Biz o‘limdan hayotga qaytdik
1Sizlar bir vaqtlar gunoh va jinoyatlaringiz tufayli
4Ammo marhamatga boy Xudo O‘zining ulkan muhabbatini bizga ko‘rsatdi:
5biz jinoyatlarimiz tufayli
8Ha, sizlar Xudodan inoyat topib, imoningiz tufayli qutulgansizlar. Bu – Xudoning in’omi, sizning yutug‘ingiz emas. 9Yana hech kim: Men savob ishlarim tufayli qutulganman, deb maqtanmasin. 10Biz Xudoning ijodimiz. Xudo bizni Iso Masih orqali xayrli ishlar qilishimiz uchun yaratdi, bu ishlarni esa biz uchun azaldanoq tayyor qilib qo‘ydi.
Xudoning haqiqiy ummati – Masih ummati
11Sizlar ilgari aslan majusiy[3] bo‘lganingizni esdan chiqarmanglar. Yahudiylarsunnat qilinadigani uchun, o‘zlarini “ahli sunnat”, sizlarni esa “sunnatsizlar” deyishadi. (Vaholanki, sunnat faqat tana bilan bog‘liq bir odatdir.) 12To‘g‘ri, sizlar o‘sha zamonda Masihdan bexabar, Isroil ummatidan benasib, ilohiy ahdu va’dalarga begona, dunyoda umidsiz va Xudosiz edingizlar. 13Lekin ilgari Xudodan uzoq ekansizlar, endi Iso Masih vositasi bilan, Uning to‘kkan qoni orqali yaqin bo‘ldingizlar.
14Masihning O‘zi bizning tinchligimizdir. U yahudiylar bilan majusiylarni yarashtirib, bir ummat qildi. O‘z tanasini fido qilib, ularning orasidagi to‘siq devorni qulatdi, adovatni bartaraf qildi.
15Yahudiylar bilan majusiylarni O‘z vujudida birlashtirib, yangi insonni yaratdi, ana shu maqsadda Tavrotningqonun-qoidalarini ham bekor qildi.
16Masih xochda o‘lib, adovatni bartaraf, tinchlikni esa barqaror qildi. Xoch orqali ikki ummatni bir badanday qildi hamda Xudo bilan yarashtirdi.
17Masih kelib, ilgari Xudodan uzoq bo‘lgan sizlarga va shuningdek, Unga yaqin bo‘lgan
19Demak, siz endi begona emassizlar, kelgindi ham emassizlar, balki Xudoning muqaddas xalqiga vatandosh va hamxonasizlar. 20Sizlar ham havoriylaru payg‘ambarlar solgan poydevorga asosan bino bo‘lgansizlar. Binoning negiz toshi esa – Iso Masihning O‘zi. 21Butun imorat Undan tarkib topib, o‘sib boradi va Xudo uchun muqaddas bir ma’badga aylanadi. 22Siz o‘zlaringiz ham Iso Masih bilan va o‘zaro birlashgan holda, Xudoning ruhiy maskanini tashkil etmoqdasizlar.
3–BOB
Xudoning siri ma’lum bo‘ldi
1Mana men – Pavlus siz, majusiylarni deb, Iso Masih uchun mahbus bo‘lganman.
2Men Xudoning inoyatini sizlarga yetkazish uchun Xudodan vakolat olganman, sizlar bu haqda, albatta, eshitgansizlar.
3Yuqorida qisqacha yozganimday, Xudo bu sirni menga vahiy orqali ma’lum qildi.
4Sizlar bularni o‘qib turib, men Masih sirini qanday fahmlaganimni bilib olishingiz mumkin.
5Bu sir o‘tmish odamzod avlodlariga bildirilmagan bo‘lsa-da, hozir Muqaddas Ruh buni Masihning muqaddashavoriylaru payg‘ambarlariga oshkor qildi.
6Shunga ko‘ra, endi Iso Masihning Xushxabariga ishongan boshqa xalq vakillari
7Xudoning menga bergan inoyati va ko‘rsatgan iltifoti bilan, Uning menda amal qilayotgan kuch-qudrati tufayli Xushxabarni tarqatish xizmatini bo‘ynimga oldim. 8Men barcha azizlar orasida eng arzimagani edim. Ammo Xudo inoyat qilib, Masihning aql bovar qilmas boyligi haqida turli xalqlarga Xushxabar yetkazish uchun meni yubordi. 9Men Xudoning sirli rejasi nimadan iboratligini barchaga aniq ma’lum qilmoq uchun vakolat oldim. [Iso Masih orqali] olamni yaratgan Parvardigor azaldanoq bu sirni O‘z huzurida pinhon saqlagan edi. 10Hozirgi zamonda esa U Masih ummatini barpo qilib, u orqali samovotda hokim bo‘lgan kuchlarga[4] ham O‘zining ko‘p qirrali hikmatini oshkor qildi. 11Shu tariqa Xudo O‘zining azaliy maqsadini Rabbimiz Iso Masih orqali ro‘yobga chiqardi.
12Biz Iso Masih orqali, Unga bo‘lgan imonimiz orqali Xudo huzuriga dadil va to‘la jasorat bilan yaqinlashish imkoniga egamiz. 13Shunday ekan, men sizlar uchun qayg‘u chekayotganimda aynimasligingizni iltimos qilaman. Chunki bu sizlarning yuksalishingizga xizmat qiladi.
Masihning sevgisini bilish
14Ana shu sababdan, men samoviy Otamiz[5] oldida tiz cho‘kyapman. 15Yer yuzidagi va osmondagi har qanday sulola samoviy Otadan nom olgan. 16U O‘zining ulug‘vor boyligi bilan sizlarni kuch-qudratli qilsin, O‘z Ruhi bilan ichki borlig‘ingizni baquvvat qilsin. 17Masihni imon bilan dilingizga jo qilinglar. Masihning sevgisi qalbingizda ildiz otib, mahkam o‘rnashsin, 18toki sizlar barcha Xudoning azizlari bilan birga bu sevgining kengligi, uzunligi, balandligi va teranligini to‘la anglashga kuchingiz yetsin. 19Ha, sizlar Masihning aql bovar qilmas sevgisini fahmlab borib, Xudoning butun kamolotiga erishinglar.
20Xudoning kuch-qudrati bizda amal qilmoqda. Shuning uchun Xudo biz so‘ragan yoki xayol qilganimizdan ham ortig‘ini bajarishga g‘oyat darajada qodirdir. 21Unga Iso Masih ummati orqali va Iso Masihning O‘zi orqali nasldan-naslga, to abad shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
4–BOB
Masih ummatining birligi
1Rabbimiz uchun mahbus bo‘lgan men sizlarga nasihat qilib o‘tinaman: Xudoning da’vatiga munosib tarzda yashanglar. 2Butun kamtarlik va yumshoqlik bilan, muhabbat bilan bir-biringizga sabr-toqat qilinglar. 3O‘zaro tinch-totuv yashab, Ruhning birligini saqlashga jon kuydiringlar.
4Badan[6] – bir, Ruh ham – bir. Chunki Xudo hammalaringizni ham bir xilda umidvor bo‘lishga chaqirgan.
5Rabbimiz – bir, imon – bir, suvdagi iqror – bir.
6Hammaning Otasi Xudo – bir. U hammaning ustidan hokim, hamma orqali amal qiladi, hammada mavjuddir.
7Biz har birimiz Masihinoyat etganiga ko‘ra biron in’om oldik.
8Mana,
“U yuksaklikka chiqib, asirlarni asir oldi,
Insonlarga esa hadyalar ulashdi”.
9Endi bu “chiqdi” so‘zi nimani bildiradi? Masih oldin tubanga, yer yuziga[7] ham tushganidan boshqa yana nimani bildiradi? 10Ha, Masih O‘zi tubanlikka tushdi va koinotni to‘ldirish uchun osmonu falakdan ham yuqoriga chiqdi.
11Shuningdek, Masihning O‘zi ba’zi kishilarni havoriy, ba’zilarini payg‘ambar, ba’zilarini Injil voizi, ba’zilarini esa imonlilar jamoatiga cho‘ponu mudarris qilib tayinladi. 12Shu yo‘sinda imonlilar xizmatga kerak bo‘ladigan ta’minotni oladilar va Masihning ummati[8] obod bo‘la boradi. 13Buning natijasida hammamiz imonda yakdil, Xudo O‘g‘lini tanib-biladigan, Masihning kamoliga erishgan yetuk odamlar bo‘lamiz.
14Bundan buyon har turli ta’limotlarning shamoli bilan uchib, tebranib yuradigan go‘daklarday bo‘lmaylik. Mana, imonda go‘dakligicha qolgan kishilar quv odamlarning hiylasi va tarqatayotgan soxta ta’limotlarining qurboni bo‘lib, yo‘ldan ozib ketadilar. 15Biz, aksincha, haqiqat va muhabbatga sodiq qolib, har jihatdan badanning boshi – Masih tomon o‘sib boraylik. 16Uning boshchiligida butun badan alohida-alohida hayotiy payu bo‘g‘inlar yordamida o‘zaro ulanadi va birikadi. Har bir bo‘lakning alohida o‘z holicha, muhabbat bilan harakat qilishi natijasida badan o‘sib-ulg‘ayadi.
Eski va yangi hayot
17Shunday ekan, men Rabbimiz nomidan sizlarga qattiq buyuraman: bundan buyon o‘zga xalqlarning bema’ni o‘y-fikri bilan yashamanglar. 18Ularning zehnlari o‘tmaslashgan. Ular jaholatda qolib, yuraklarini yog‘ bosgan. Shuning uchun Xudo bergan hayotdan mahrum qolganlar. 19Ular har qanday or-nomus tuyg‘usini yo‘qotgan, har turli iflos ishlarga o‘rgangan, fisqu fujurga berilgan tamagir odamlardir.
20Ammo sizlar Masihdan unday o‘rganmagansizlar. 21Sizlar Masihning so‘zlarini eshitib, U haqda ta’lim olgansizlar. Shuning uchun endi Isoning haqiqiy yo‘lida yurib, 22eski o‘zligingizni bir chetga olib qo‘yinglar; ya’ni ilgarigi turmushingizga oid, aldovchi ehtiroslar bilan buzilib borayotgan eski, yomon tabiatingizni soqit qilinglar. 23Buning o‘rniga yangi fikrga, ruhga ega bo‘linglar. 24Xudoga munosib suratda, haqiqiy solihlik va muqaddaslik bilan yaratilgan yangi tabiatni o‘zlashtiringlar.
Yangi hayotda yashash qoidalari
25Shunday qilib, yolg‘onni rad etib, har biringiz o‘z birodaringiz bilan haqiqatni gaplashinglar. Chunki biz bir-birimizga tananing a’zolaridaymiz. 26G‘azablanib, gunoh qilmanglar. Quyosh botguncha, g‘azabdan qaytinglar. 27Iblisga fursat bermanglar. 28O‘g‘rilik qilgan kishi boshqa o‘g‘rilik qilmasin. Balki yaxshi ishlab, o‘z qo‘llari bilan mehnat qilib, muhtoj bo‘lganlarga ham biror narsa bersin.
29Og‘zingizdan hech qanday yaramas so‘z chiqmasin. Lekin ehtiyojga ko‘ra, tinglovchilarning joniga ora kiradigan yaxshi so‘zlar gapiringlar. 30Xudoning Muqaddas Ruhini xafa qilmanglar; sizlar najot kunigacha[9] o‘sha Ruh bilan muhrlangansizlar. 31Har qanday yomon niyat va gina-kudurat, har qanday qahru jahl, nolish va g‘iybatchilikni o‘zingizdan soqit qilinglar. 32Bir-biringizga ko‘ngilchan va mehr-shafqatli bo‘linglar. Xudo sizlarni Masih haqi kechirgani kabi, sizlar ham bir-biringizni kechiringlar.
5–BOB
Ahli nur bo‘lib yashanglar
1Sevikli bolalar kabi Xudoga ergashinglar. 2Masih sizlarni juda sevgani uchun, sizlar uchun O‘zini fido qildi va shu yo‘sin Xudoga ma’qul keladigan, xush hidli qurbonlik keltirdi. Sizlar ham xuddi shunday muhabbat bilan yashanglar. 3Sizning orangizda hech qanday zinogarlik, ifloslik yoki tamagirlik hatto tilga olinmasin. Bular muqaddas kishilarga munosib emas. 4Shuningdek, beadab va axloqsiz gap yoki maynabozchilik ham bo‘lmasin. Bular sizga munosib emas. Yaxshisi, Xudoga shukur qilinglar.
5Shuni bilib qo‘yinglar: hech bir fohish, iflos yoki tamagir kishi (chunki tamagir – butparast bilan teng) Masihning va Xudoning Shohligidan bahramand bo‘lmaydi. 6Hech kim sizlarni quruq gaplar bilan aldamasin. Ana shu narsalar uchun osiy bandalarning boshiga Xudoning g‘azabi keladi. 7Shu sababdan siz ularga sherik bo‘lib qolmanglar.
8Siz bir vaqtlar zulmat edingizlar, endi esa Rabbimizga tegib, nur bo‘ldingizlar. Ahli nur bo‘lib yashanglar.
9Nur[10] har xil ezgulik, odillik va haqiqat mevalaridan iborat.
10Rabbingizga nima maqbul bo‘lishini o‘rganib olinglar.
11Zulmatning besamara ishlarida ishtirok etmanglar, aksincha, ularni fosh etinglar.
12Zulmatda maxfiy qilinadigan o‘sha ishlar haqida gapirish ham uyatdir.
13Zotan hamma narsa nur orqali fosh bo‘lib, ochiq-oshkor ko‘rinadi.
14Yorug‘likka chiqqan hamma narsa ayon bo‘ladi.
“Ey uxlagan, tur!
O‘liklar ichidan tiril!
Masih senga nur sochar”.
15Shunday qilib, qanday yashayotganingizga o‘zingiz diqqat qilib qaranglar. Nodonlar kabi emas, dono kishilar kabi kun kechiringlar. 16Fursatni g‘animat bilinglar, chunki biz yashayotgan kunlar – yomon kunlar. 17Shuning uchun beaql bo‘lmanglar, balki Rabbingizning irodasi qanday ekanini anglab olinglar.
18Sharob ichib mast bo‘lmanglar, chunki bu buzuqlikka olib boradi. Aksincha, Muqaddas Ruhga to‘lib-toshinglar. 19Shu maqsadda Zabur xonishi, ruhiy madhiyalar va qo‘shiqlar bilan bir-biringizga nasihat qilinglar, chin yurakdan Rabbingizni kuylab, hamdu sanolar o‘qinglar. 20Har doim, har bir narsa uchun Rabbimiz Iso Masih nomi bilan Otamiz Xudoga shukur qilinglar.
21Masihni hurmatlab, bir-biringizga bo‘ysuninglar.
Er-xotinlik munosabatlari
22Ey xotinlar, siz Rabbingizga qanday bo‘ysunsalaringiz, erlaringizga shunday bo‘ysuninglar. 23Masih imonlilar jamoatining boshi bo‘lgani kabi, erkak ham xotinning boshidir. Masih O‘z badanining, ya’ni ummatining Xaloskoridir. 24Masihning ummati Masihga qanday tobe bo‘lsa, xotinlar ham har narsada o‘z erlariga shunday tobe bo‘ladilar.
25Ey erlar, Masih imonlilar jamoatini sevib, ular uchun O‘zini qanday fido qilgan bo‘lsa, sizlar ham xotinlaringizni shunday sevinglar. 26Masih imonlilar jamoatini muqaddas qilay, deb ularni suv bilan yuvdi[11] va O‘z kalomi orqali tozaladi, 27toki ustida biron g‘ubor, ajin yoki dog‘i qolmagan, muqaddas, benuqson, kamoli chiroyli bir jamoatni O‘z huzuriga eltib qo‘ysin.
28Shunday qilib, erkaklar o‘z xotinlarini o‘z tanalarini sevganday sevishlari kerak. O‘z xotinini sevgan o‘zini o‘zi sevadi.
29Hech kim hech vaqt o‘z tanasini yomon ko‘rmagan. Aksincha, uni oziqlantirib, parvarish qiladi. Masih ham O‘z ummatini xuddi shunday oziqlantirib, parvarish qiladi.
30Biz Masih tanasining a’zolarimiz, [Uning etu suyagimiz].
31
33Xullasi kalom, har bir er o‘z xotinini o‘zini o‘zi sevganday sevsin. Xotin ham erini hurmat qilsin.
6–BOB
Oilaviy munosabatlar
1Ey farzandlar, ota-onangizga itoat qilinglar, chunki bu Rabbimizga ma’quldir. 2-3Bu haqdagi ilohiy buyruq Xudo va’da qo‘shib bergan birinchi buyruqdir, chunonchi: “Ota-onangni hurmat qil, toki baraka topib, yer yuzida uzoq umr ko‘rgaysan”. 4Siz, otalar, farzandlaringizning jahlini chiqarmanglar. Ularni Rabbimizning ta’lim-tarbiyasi bilan o‘stiringlar.
Qul bilan xo‘jayin munosabatlari
5Ey qullar, dunyoviy xo‘jayinlaringizga, Masihga itoat qilganingizdek, kamoli ehtirom va soddadillik bilan itoat qilinglar. 6Insonlarning ko‘nglini topay, deb xo‘jako‘rsinga xizmat qilgan kishilar kabi emas, balki Masihning qullari kabi Xudoning irodasini chin ko‘ngildan bajo keltiringlar. 7Insonlarga emas, balki Rabbingizga xizmat qilayotgandek, bajonu dil xizmat qilinglar. 8Bilinglarki, xoh qul, xoh erkin bo‘lsin, har bir kishi qilgan yaxshiligiga yarasha mukofotni Rabbimizdan oladi.
9Ey xo‘jayinlar, sizlar ham qullaringizga xuddi shu tarzda muomala qilinglar. Osmonda ham ularning, ham sizlarning Egangiz borligini bilib, ularga do‘q-po‘pisa etishni bas qilingiz. Chunki Rabbimiz yuz-xotir qilmaydi.
Shaytonga qarshi kurashimiz
10Nihoyat, Rabbimiz bilan ittifoq bo‘lib, Uning kuch-qudrati ta’sirida quvvatli bo‘linglar.
11Iblisning hiylalariga qarshi tura olish uchun, Xudo bergan barcha qurol-aslahalar bilan qurollaningiz.
12Chunki bizning kurashimiz o‘tkinchi basharga qarshi emas, balki samoviy olamdagi yovuz ruhiy kuchlarga, hokimlaru hokimiyatlarga, bu qorong‘i dunyoni boshqarayotgan
14Belingizni haqiqat kamari bilan bog‘lang, ko‘ksingizga solihlik sovutini taqinglar. 15Tinchlik Xushxabarini yoyish uchun oyog‘ingizga ildamlik poyabzalini kiyinglar. 16Buning ustiga imon qalqonini qo‘lga olinglar, u bilan yovuz shaytonning qizdirilgan hamma o‘qlarini o‘chira olasizlar. 17Shuningdek, najot dubulg‘asini kiyinglar, Xudo kalomi bo‘lgan Ruhning qilichini ko‘taringlar. 18Har turli duo va yolvorishlar bilan, Muqaddas Ruh ilhomi bilan har doim ibodat qilinglar. Ibodatda hushyor va sabotli bo‘lib, barcha Xudoning azizlari uchun iltijo qilinglar.
19Men uchun ham ibodat qilinglar. Men og‘zimni har ochganimda, zarur bo‘lgan so‘z menga berilsin, Injil sirini qo‘rqmasdan bayon eta olayin. 20Men Injil uchun mahbus bo‘lsam-da, bu elchiligimni tegishlicha og‘zi botirlik bilan ijro etayin.
So‘nggi tilaklar
21Siz mening hol-ahvolim qalay ekanini, nimalar qilayotganimni bilib olasiz, bu haqda sevikli birodarimiz, Rabbimizning sodiq xizmatkori Tixik sizlarga ma’lumot beradi. 22Bizning sharoitimiz haqida bilib, yuraklaringiz tasalli topsin deya, men uni sizning oldingizga yuboryapman.
23Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan birodarlarimga tinchlik, e’tiqod va muhabbat tilayman. 24Rabbimiz Iso Masihni o‘lmas muhabbat bilan sevganlarning hammasiga Xudoning inoyati yor bo‘lsin. Omin.
FILIPPILIKLARGA MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Filippi[1] shahridagi Iso Masih ummati bo‘lgan barcha Xudoning azizlariga, ayniqsa imonlilar jamoatining boshliqlari va xizmatkorlariga, Iso Masihning qullari biz – Pavlus va Timo‘tiydan salom! 2Otamiz Xudo va Rabbimiz Iso Masihdan sizlarga inoyat va tinchlik bo‘lsin.
Pavlusning ibodati va shukronasi
3Sizlarni har safar xotirlaganimda, Xudoyimga shukronalar deyman. 4Har qachon hamma ibodatlarimda barchalaringiz uchun sevinch bilan iltijo qilaman. 5Chunki sizlar birinchi kundan to hozirga qadar InjilXushxabarini yoyishimda ishtirok etib kelmoqdasizlar. 6Xudo sizlarda boshlagan xayrli ishini to Iso Masihning keladigan kunigacha tamom qilishiga aminman. 7Mening hammalaringiz haqingizda shunday fikr qilishim o‘rinlidir. Sizlar mening ko‘nglimdasizlar. Chunki kishanbandligimga qaramasdan, har biringiz Xushxabarni himoya qilish va qaror toptirishimda meni yoqlab kelmoqdasizlar, shu tariqa Xudoning menga bergan inoyatidan ham bahramand bo‘lib kelmoqdasizlar. 8Men Iso Masihning mehr-muhabbati bilan sizlarning hammalaringizga ishtiyoqmand bo‘lganimga Xudo shohiddir.
9Sizlarning muhabbatingiz ham har qanday bilim va sezgida takomillashib, yana ko‘pdan-ko‘p ortib borishini Xudodan so‘rayman. 10Sizlar yuqori qadriyatni qadrlamog‘ingiz lozim, toki Masihning keladigan kunida pok va beayb bo‘linglar 11va Iso Masih orqali unib-o‘sadigan solihlik samaralariga boy bo‘lib, Xudoga shon-sharaf keltiringlar.
Pavlusning mahbusligi – Injilning muvaffaqiyati
12Ey birodarlar, shuni bilishingizni istaymanki, mening boshimga tushgan sharoitlar Injil Xushxabari yanada ko‘proq muvaffaqiyat qozonishiga xizmat qildi. 13Mana, mening Masih uchun qamalganligim butun saroy ahliga[2] va qolgan hamma odamlarga ham ma’lum bo‘ldi. 14Shuningdek, Rabbimiz Isoga qarashli bo‘lgan birodarlarimizning ko‘pchilik qismi ham mening kishanbandligimdan ruhlanib, Rabbimiz kalomini yanada botirlik bilan targ‘ib qila boshladilar.
15To‘g‘ri, ba’zilar hasad va raqobat ruhi bilan Masihni targ‘ib qilyaptilar, boshqalar esa yaxshi niyat bilan targ‘ib qilyaptilar. 16Ba’zilar men Xushxabarni himoya qilish uchun tayin etilganimni tan olib, muhabbat bilan harakat qilyaptilar. 17Boshqalar esa mening kishandagi qiyinchiligimni orttirishni o‘ylab, raqobat ruhida, nopok niyat bilan Masihni targ‘ib qilmoqdalar. 18Xo‘sh, unda nima bo‘pti? Xoh munofiqlik bilan, xoh samimiylik bilan bo‘lsin, har holda Masih targ‘ib etilmoqda. Men bunga sevinyapman. Va yana sevinaman, 19chunki bilamanki, sizning duolaringiz orqali va Iso Masihning Ruhi yordamida men ozodlikka chiqaman.
20Yashasam ham, o‘lsam ham, har holda xijolatda qolmasligimga qanoat hosil qildim. Har doim bo‘lib kelganidek, hozir ham Masih mening vujudimda ulug‘lansin, degan umidda yana jasurlik bilan faoliyat ko‘rsatishga jazm qildim. 21Men uchun hayot – Masihdir, o‘lim esa – yutuqdir. 22Agarda bu badanda yashayotganim mening ishimga samara keltirayotgan bo‘lsa, unda nima tanlashimni ham bilmayman. 23Meni unisi ham, bunisi ham tortadi. Bir yoqdan tugab, Masih bilan birga bo‘lishni orzu qilaman, chunki bu juda ham yaxshi bo‘lardi. 24Ammo ikkinchi yoqdan mening badanda qolishim sizlar uchun yana ham keraklidir. 25Bunga ishonchim komil, shuning uchun qolishimni bilaman. Sizlar imonda rivoj topib quvonishingiz uchun, men hammalaringiz bilan birga qolaman. 26Shunday qilib, oldingizga ikkinchi daf’a kelishimda, sizlar men sababli Iso Masih huzurida yana ko‘proq faxrlana olasizlar.
27Faqat Masihning Xushxabariga munosib ravishda kun kechiringlar. Men xoh kelib diydoringizni ko‘rsam ham, xoh sizlardan uzoq bo‘lsam ham, allaqachon eshitganimdek, sizlar imonda sobitqadam bo‘lib, Injil yo‘lida yakdillik bilan kurashib borayotganingizni bilib olay. 28Sizlarga qarshilik ko‘rsatayotganlarning hech qanday do‘q-po‘pisalaridan cho‘chimanglar. Ana shu ularning halok bo‘lishidan, sizlarning esa xalos bo‘lishingizdan dalolat bermoqda. Zotan bu – Xudoning ishi. 29Xudo sizlarga Masihga ishonishnigina emas, balki Masih uchun azob chekish taqdirini ham nasib etgan. 30Mening siz ko‘rgan va hozir ham eshitayotgan kurashimga sizlar sheriksizlar.
2–BOB
Iso Masihning ibratomuz kamtarligi
1Agar sizlarda Masihdan kelgan biron jasorat, muhabbatdan tug‘ilgan biron tasalli, Muqaddas Ruhdan ilhomlangan biron birdamlik, dildan chiqqan biron mehru shafqat bor bo‘lsa, 2u holda mening sevinchimni mukammal qilib, fikr-zikringizda yakdil, mehr-muhabbatingizda aynimaydigan bo‘linglar, o‘zaro hamdard va hamfikr bo‘lib yuringlar. 3Raqobat ruhi va shuhratparastlik bilan hech narsa qilmanglar. Aksincha, kamtarlik bilan bir-biringizni o‘zingizdan yuqoriroq hurmatga sazovor hisoblanglar. 4Har bir kishi o‘z manfaatinigina emas, balki boshqalarning manfaatini ham ko‘zlasin.
5Iso Masih qanday fikrga ega bo‘lsa, sizlar ham o‘zaro xuddi shu fikrga ega bo‘linglar:
6Masih Xudoning qiyofasida bo‘la turib,
Xudoga teng hurmatni o‘lja qilmadi.
7Lekin O‘z ulug‘ligidan kechib,
Qul qiyofasiga kirdi U,
Ko‘rinishda insonlar singari bo‘ldi.
8U O‘zini shunday past olib,
O‘limga, hatto xochdagi o‘limga borib itoat etdi.
9Ana shu sababdan Xudo Uni juda yuksaltirdi,
Unga har qanday ismdan yuqori ismni ato etdi,
10Toki Isoning ismi tilga olinganda
Ko‘k, yer va yer ostidagi borliq jon tiz cho‘ksin
11Va har bir til Otamiz Xudo sha’niga
Iso Masihni Rabbim deb ochiq tan olsin.
Xudo irodasini ado etish
12Ey sevganlarim, siz doim mening gapimga quloq solib keldingizlar. Shunday qilib, faqat oldingizda bo‘lganimdagina emas, balki hozir mening yo‘qligimda yana ko‘proq qo‘rquv va titroq bilan topgan najotingizni but qilishga tirishinglar. 13Zotan Xudoning O‘zi sizlarning vujudingizda amal qiladi, U O‘z murod-maqsadini ado etishingiz uchun sizlarda xohishni ham, harakatni ham tug‘diradi.
14Hamma narsani nolimay va shubhalanmay qilinglar, 15toki bu o‘jaru buzilgan nasl orasida Xudoning pok, beg‘ubor, benuqson bolalari bo‘linglar. Sizlar bu dunyo odamlari orasida osmondagi yulduzlar kabi porlab turibsizlar-ku. 16Hayot kalomini mahkam tutinglar, toki mening mehnatu zahmatim behudaga ketmasin va Masih olamga qaytgan kunda sizlar mening faxrim bo‘linglar. 17Sizning imon yo‘lida qilgan fidokorona xizmatingiz Xudo sharafiga qurbonday gap. Men Xudoga bu qurbonlikni keltirib, o‘z jonimni ham fido qilishim mumkin. Shunga qaramasdan, sevinaman va sizlarning shodligingizga qo‘shilaman. 18Xuddi shu to‘g‘rida sizlar ham sevininglar va mening shodligimga qo‘shilinglar.
Timo‘tiy va Epafroditni jo‘natish
19Sizlarning ahvolingizdan xabardor bo‘lib ko‘nglim taskin topsin, deb Timo‘tiyni yaqin orada sizlarning oldingizga yuborishni Rabbim Isodan umid qilaman. 20Chunki sizlarga shunchalik samimiyat bilan, jon kuydirib g‘amxo‘rlik qiladigan unga teng odamim yo‘q. 21Hammasi ham Iso Masihni emas, o‘z ishlarini o‘ylaydi-ku. 22Lekin Timo‘tiyning sodiqligi sizlarga ma’lum. Xushxabarni yoyishimda u menga o‘g‘il otaga xizmat qilganday xizmat qildi. 23Men o‘zimga nima bo‘lishini bilishim bilanoq, uni darhol yuborish umididaman. 24O‘zim ham yaqinda yoningizga borishga Rabbimdan to‘la ishonch hosil qildim.
25Shu bilan birga, sizlarning yuborgan elchingiz, muhtojlikda menga madad bergan birodarim, hamkorim va safdoshim Epafroditni yoningizga yuborishni lozim ko‘rdim. 26Chunki u hammangizni juda ko‘rgisi keldi, uning kasalligi to‘g‘risidagi mish-mishlar sizga yetib borganidan qattiq qayg‘urdi. 27Haqiqatan ham o‘lar holatda kasal edi. Lekin Xudo unga marhamat etdi. Va faqat unga emas, balki g‘ami ustiga g‘am qo‘shilmasin deb, menga ham marhamat etdi. 28Shunday qilib, uni yana ko‘rib sevininglar va mening g‘amim ham yengillashsin deb, uni tezroq yoningizga yubormoqchiman. 29Uni Rabbimiz nomidan, quvnoq chehra bilan qabul etinglar. Bu kabi odamlarning hurmatini bajo keltiringlar. 30Chunki sizlar menga to‘liq bajo keltirolmagan muqaddas xizmatni u butlab olay deb, Masih yo‘lida o‘z jonini ayamagan, o‘lishiga sal qolgan edi.
3–BOB
Masihga teng hech narsa yo‘q
1Xullasi kalom, birodarlarim, Rabbingiz bilan aloqada bo‘lib, xursand bo‘linglar. Sizlarga ayni narsalarni yozish meni zeriktirmaydi, sizlarga esa yanada ibratlidir.
2Ana u yomonlik qiluvchilardan, u itlardan ehtiyot bo‘linglar! Ana u tana kesuvchilardan[3] ehtiyot bo‘linglar! 3Mana biz haqiqiy ahli sunnatmiz. Chunki biz Muqaddas Ruh kuchi bilan Xudoga xizmat qilamiz, faqat Iso Masih bilan faxrlanamiz, tabiiy fazilatlarimizga ishonmaymiz.
4Qolaversa, men o‘z fazilatlarimga ham ishonishim mumkin. Agar boshqa kimsa: men o‘z fazilatlarimga ishonaman, desa, undan ham ko‘proq men ishonaman. 5Men sakkiz kunligimda sunnat bo‘lganman. Men Isroil xalqining Benyamin qabilasidan, ibroniy naslidan bir yahudiyman. TavrotQonuniga mansublik desangiz, farziy[4] mazhabida edim. 6Diniy g‘ayrat desangiz, Iso ummatini ta’qib qildim. Qonun talab qilgan solihlik desangiz, begunoh edim.
7Lekin bir vaqt fazilat deb bilgan narsalarimni endi Masih uchun foydasiz hisoblayman. 8Chinakam, Rabbim Iso Masihni bilishning afzalligi oldida men hamma narsadan bosh tortib, foydasiz deb bildim, ha, Masihga sazovor bo‘lay, deb hatto axlat hisobladim. 9Endi Ilohiy Qonunga amal qilishdan iborat bo‘lgan o‘z solihligimga suyanmayman. Aksincha, Masih bilan bir bo‘lay, deb faqat Unga ishonish orqali, imon orqali bo‘ladigan solihlikka suyanaman va shu tariqa Xudo huzurida o‘zimni oqlayman. 10Qani endi Masihning azoblarida qatnashib, o‘limida ham Unga ergashib, Uning O‘ziniyu tirilishining qudratini bilib olsam 11va ishqilib o‘liklarning tirilishiga erishsam.
Imon uchun kurash
12Men allaqachon murodimga yetishganman yoki allaqachon kamolotga erishganman, deb aytayotganim yo‘q. Lekin Iso Masih menga yetib olganidek, men ham mo‘ljalga yetib olish uchun jon kuydirmoqdaman. 13Birodarlar, men o‘zimni murodimga yetishganman deb o‘ylamasam-da, faqat bir narsanigina o‘ylayman: orqamda qolganlarni unutib, oldimdagilarga ko‘z tikaman. 14Xudo Iso Masih orqali meni oliy maqsadga chorladi. Men buni ado etib, g‘alaba gulchambarini qo‘lga kiritish uchun jon-jahdim bilan harakat qilaman.
15Bizdan kimki kamolotga erishgan bo‘lsa, xuddi shunday fikr qilsin. Agar sizning fikringizda boshqa narsa bo‘lsa, unda buni sizga Xudo oshkor etadi. 16Faqat bizlar nimaga erishgan bo‘lsak, unga yarasha fikr yurgizishimiz va o‘sha qoida bo‘yicha yashashimiz kerak.
17Birodarlar, mendan o‘rnak olinglar. Kim biz ko‘rsatgan yo‘l-yo‘riq bo‘yicha yashayotgan bo‘lsa, unga ergashinglar. 18Men sizlarga tez-tez gapirar edim-ku, Masih xochining dushmanlari kabi ish tutayotgan kishilar ko‘p deb. Endi ular haqida ko‘z yoshim bilan so‘zlayapman: 19Ularning oxiri – halokat, ularning xudosi – qorin, ularning shon-sharafi – sharmandagarchilik. Ular yerdagi narsalar haqidagina o‘ylaydilar.
20Bizlarning vatanimiz esa osmondadir. U yerdan biz Xaloskorimiz – Rabbimiz Iso Masihning kelishini kutyapmiz. 21Har narsani bo‘ysundirish kuchiga ega bo‘lgan Rabbimiz Iso Masih kelganda, xuddi shu kuchning ta’siri bilan bizning ojizu foniy tanamizni O‘zining ulug‘vor tanasiga o‘xshatib o‘zgartiradi.
4–BOB
Turli pand-nasihat
1Shunday qilib, ey mening sog‘ingan, aziz birodarlarim, quvonchim va gultojim, Rabbingizga sobit bo‘linglar, ey sevganlarim!
2Evodiya va Sintixadan iltimos qilaman, Rabbingiz haqi yakdil fikrda bo‘linglar. 3Ey vafodor hamkorim, sendan ham o‘tinaman, u ayollarga yordam ber, chunki ular men va Kliment bilan, shuningdek, ismlari hayot kitobida[5] yozilgan boshqa hamkorlarim bilan birga Xushxabarni targ‘ib etish uchun faoliyat ko‘rsatdilar.
4Rabbingiz bilan aloqada bo‘lib, doimo xursand bo‘linglar. Yana aytaman: xursand bo‘linglar! 5Sizlarning insonparvarligingiz[6] barchaga ma’lum bo‘lsin; Rabbimiz yaqin. 6Hech narsadan tashvish qilmanglar, lekin har doim ibodatda va iltijoda bo‘lib, har bir tilagingizni Xudoning oldida minnatdorchilik bilan izhor qilinglar. 7Shunda inson xayoliga sig‘maydigan, Xudo bergan tinchlik sizning ko‘nglingiz va fikr-xayolingizni xotirjam qiladi.
8Xullas, ey birodarlar, nima haqiqiy, nima mo‘tabar, nima to‘g‘ri, nima sof, nima yoqimli, nima faxrli bo‘lsa, qandaydir bir fazilat, qandaydir maqtanarli xislat bor bo‘lsa, bular haqida fikr qilinglar. 9Sizlar mendan nimani o‘rganib qabul qilgan bo‘lsangiz, nimani eshitib, ko‘rgan bo‘lsangiz, o‘shani qilinglar, shunda tinchlik bergan Xudo sizlarga yor bo‘ladi.
Pavlusning olgan yordami uchun tashakkuri
10Men, Rabbim haqi, sizlardan juda xursandmanki, nihoyat, men haqimdagi g‘amxo‘rlik tuyg‘ularingiz uyg‘ondi. Sizlar ilgari ham g‘amxo‘rlik qilardingiz-u, ammo buni ko‘rsatishga fursatingiz yo‘q edi. 11Bularni muhtojlikdan aytayotganim yo‘q. Chunki men har qanday sharoitda boriga qanoat qilishga o‘rganganman. 12Men tanqislikda ham, mo‘l-ko‘lchilikda ham qanday hayot kechirishni bilaman. Har qanday sharoitda va har yerda ham to‘q bo‘lish, ham och qolish, ham farovonlikda yashash, ham muhtojlikda qolishning sirlarini o‘rganganman. 13Meni qo‘llab-quvvatlayotgan Iso Masihning madadi bilan har narsani qila olaman.
14Har holda, sizlar mening qayg‘ularimga sherik bo‘lib, yaxshi ish qildingizlar. 15Bilasizlarki, ey filippiliklar, men Makedoniyadan chiqib, Xushxabarni birinchi marta yoya boshlagan paytlarimda, sizlardan boshqa Masih jamoatlaridan birontasi ham menga moddiy yordam bermadi. 16Hatto Salonika shahrida bo‘lganimda ham, sizlar bir-ikki marta ehtiyojimni qondirmoq uchun u yerga yordam yubordingizlar. 17Men buni sadaqa so‘rab gapirayotganim yo‘q. Balki sizning foydangizga bo‘ladigan barakani istab gapiryapman. 18Menda hamma narsa bor, hatto mo‘lchilikda yashayapman. Sizlar yuborgan tortiqlarni Epafroditdan olib, o‘zimga to‘q bo‘lib yuribman. Mana bu tortiqlar – Xudo sha’niga tutatiladigan xushbo‘y tutatqilar, Xudoga maqbul bo‘ladigan qurbonliklardir.
19Egamning O‘zi sizlarning har qanday ehtiyojingizni Iso Masih orqali, O‘zining ulug‘vor boyligi bilan qondiradi. 20Otamiz Xudoga abadulabad shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
Xotima
21Iso Masih azizlarining har biriga salom aytinglar. Men bilan birga bo‘lgan birodarlar sizlarga salom yo‘llayaptilar. 22Butun Xudoning azizlari, xususan Qaysar xonadonidagilar, sizlarga salom yo‘llayaptilar. 23Rabbimiz Iso Masihning inoyati sizning ruhingizga yor bo‘lsin. Omin.
KOLOSALIKLARGA MAKTUBI
1–BOB
Jamoatga salom, Xudoga shukrona
1Xudoning irodasi ila Iso Masihninghavoriysi bo‘lgan men – Pavlus va birodarimiz Timo‘tiydan 2Kolosa[1] shahridagi Masihga sidqidildan berilgan muqaddasbirodarlarimizga salom! 3Otamiz Xudodan [va Rabbimiz Iso Masihdan] sizlarga inoyat va tinchlik ato bo‘lsin.
Sizlarning haqingizga ibodat qilar ekanmiz, Rabbimiz Iso Masihning Otasi – Xudoga doim shukronalar bildiramiz. 4Chunki Iso Masihga bo‘lgan imoningiz va butun ahli mo‘minga qo‘ygan mehr-muhabbatingizdan xabardormiz. 5Bunga sizlar haqiqat kalomi, ya’ni InjilXushxabari orqali erishdingizlar. Samoda o‘zlaringiz uchun tayyorlab qo‘yilgan xazina to‘g‘risidagi Xushxabarni eshitib, umidvor bo‘ldingizlar. 6Ana shu Xushxabar butun jahonga ham yoyildi, sizlarga ham yetib bordi. Sizlar Xudoning inoyatini eshitib, chini bilan anglab yetdingizlar. O‘sha kundan beri Xushxabar sizning orangizda tobora tomir yoyib, samara bermoqda.
7Manfaatingiz yo‘lida Masihning sodiq xizmatkori bo‘lgan sevimli hamkorimiz Epafras ham ana shu xususda sizlarga ta’lim bergan edi. 8Endi u sizning ilhomli mehr-muhabbatingiz haqida ham bizga xabar qildi.
Pavlusning imonlilar uchun ibodati
9Shuning uchun biz bu haqda eshitgan kunimizdan beri sizlar uchun ibodat qilishni kanda qilmayapmiz. Xudodan shuni so‘raymizki, Uning irodasini to‘la anglashingiz uchun O‘zi sizlarga har qanday ilohiy hikmat va fahm-idrok ato qilsin, 10toki sizlar Rabbingizga munosib yashab, Uni har jihatdan mamnun qilinglar, har turli xayrli ishda samarali bo‘linglar, Xudoni tanib-bilib ulg‘ayinglar, 11Uning ulug‘vor kuch-qudratidan bahra olib, to‘la-to‘kis baquvvat bo‘linglar, hamma narsaga sabr-toqat va sevinch bilan chidab, 12Otamiz Xudoga shukrona qilinglar. Chunki U O‘z azizlariga va’da qilgan nurli merosdan[2] bizni bahramand qildi. 13Bizni zulmat hukmronligidan ozod qilib, sevimli O‘g‘lining Shohligiga ko‘chirdi. 14Xudoning O‘g‘li bizning o‘rnimizga qurbon bo‘ldi, O‘z qonini to‘kib gunohlarimizni yuvdi.
Iso Masihning kimligi va yumushi
15Iso Masih ko‘rinmas Xudoning in’ikosidir. U butun maxluqot ustidan, xuddi to‘ng‘ich singari, birinchi o‘rinda turadi.
16Ko‘kdagi va yerdagi borliq mavjudot, ko‘rinadigan va ko‘rinmaydigan maxluqot,
21Mana, sizlar ham bir vaqtlar yomon ishlar qilib, yaramas fikrda bo‘lib, Xudoga begona va dushman edingizlar. 22Endi esa Masih O‘zining insoniy badanini qurbonlikka bag‘ishlab, O‘z o‘limi orqali sizlarni Xudo bilan yarashtirdi, Xudo huzuriga sizlarni muqaddas, aybsiz va nuqsonsiz holda taqdim qildi. 23Sizlar endi eshitgan Xushxabarga qattiq e’tiqod qo‘yib, umidingizdan qaytmasangiz, imoningizda mahkam, og‘ishmay tursangiz, bo‘ldi. Injil Xushxabari osmoni falak ostida Xudo yaratgan barcha jonzodga yetkazildi, men – Pavlus esa bu Xushxabarning fidoyisi bo‘ldim.
Pavlusning Xudodan olgan topshirig‘i
24Men hozirgi vaziyatda sizlar uchun azob tortayotganimga sevinaman. Masihning O‘z badani, ya’ni ummati uchun tortmagan qayg‘ularini men o‘z tanamda tortib to‘ldiryapman. 25Xudoning menga topshirig‘i bo‘yicha, men Masih ummati ustidan mas’ul xizmatkor bo‘ldim, Xudo kalomini to‘liq targ‘ib qilish vazifasini o‘z zimmamga oldim. 26Ana shu kalom o‘tgan asrlar va avlodlardan sir tutilib, hozir esa Xudoning azizlariga oshkor bo‘ldi. 27Xudo dunyo xalqlari uchun saqlagan ushbu sirning naqadar boy va ulug‘vorligini O‘z azizlariga ochib berishga rozi bo‘ldi, chunonchi ulug‘vor umidimizning mag‘zi – sizning ichingizdagi Masih.
28Shunga ko‘ra, biz Masihga ishongan har bir odamni mukammal holda Xudoga taqdim etmoqchimiz. Har bir odamga aql o‘rgatib, butun donolik bilan ta’lim-tarbiya berib, Masihni targ‘ib qilmoqdamiz. 29Men ham ana shu maqsadda jon-jahdim bilan xizmat qilar ekanman, menga kuchli ta’sir qilayotgan Rabbimning qudratiga suyanaman.
2–BOB
Imonda qattiq turishga undov
1Men sizlar uchun, shuningdek, Laodikiya[3] shahridagilar hamda shaxsan yuzimni ko‘rmagan
6Endi sizlar Iso Masihni Rabbimiz deb qabul qilgan ekansizlar, U bilan aloqada bo‘lib yashanglar. 7Olgan ta’limotingizga muvofiq, Unda tomir yoyib, qaror toping, imoningizda qattiq turing, shu yo‘lda rivojlanib borib, Xudoga shukronalar tilingizdan tushmasin.
Masihning yagonaligi, bid’atlarga qarshi ogohlantirish
8Ehtiyot bo‘linglar, hech kim falsafa va quruq safsatalar bilan sizlarni avramasin. Bunday gaplar Masihga emas, balki insonlarning an’anasiga, dunyoning xurofiy unsurlariga asoslanadi. 9Xudoning butun borlig‘i to‘la-to‘kis Masih vujudida mavjuddir. 10Har turli hukmronlik va hokimiyatning boshi Masih bilan aloqada bo‘lib, sizlar ham to‘la-to‘kis bo‘ldingizlar.
11Sizlar Masih bilan aloqada bo‘lib sunnat ham qilindingizlar. Bu Masihning sunnati[4] bo‘lib, inson qo‘li bilan qilinmaydi, bu sunnat gunohkor vujudning kesib tashlanishi demakdir.
12Sizlar imon keltirganda suvga cho‘mib, Masih bilan birga ko‘mildingizlar. Shuningdek, Masihni tiriltirgan Xudoning qudratiga qattiq inonib, Masih bilan birga tirildingizlar.
13Ilgari sizlar sunnatsiz, ya’ni gunohga botgan holatda bo‘lib, o‘lik edingizlar. Endi esa Xudo barcha gunohlaringizni kechirib, sizlarni Masih bilan birga yangi hayot uchun tiriltirdi.
14Bizga qarshi yozilgan, mahkumligimizni bildiruvchi aybnomani Xudo o‘chirdi, ya’ni uni
Keraksiz diniy qoidalar
16Shunday qilib, yegulik-ichgulik, diniy bayramlar, yangi oy yoki dam olish kunlari xususida hech kim sizlarga qonun-qoida chiqarmasin.
17Bular kelajak dunyoning sharpasigina xolos, asli esa Masihdadir.
18Farishtalarga sig‘inishni qoyil qiladigan, o‘z xayolida tug‘ilgan “vahiylar”ga maftun bo‘lgan, soxta kamtarlik ko‘rsatib, o‘zining insoniy fikrlashi bilan behuda mag‘rurlanib ketgan hech bir kishi sizlarni vasvasaga solmasin.
19Bunday kishilar
20Agar sizlar Masih bilan birga o‘lgan bo‘lsangizlar, dunyoning xurofiy kuchlari oldida ham o‘lgan bo‘lasizlar. U holda yana nima uchun bu dunyoga qul bo‘lgandek, 21“tegma”, “tutma”, “yema” kabi qonun-qoidalarga bo‘ysunasizlar? 22Bu qoidalarning hammasi faqat qo‘llanib yo‘q bo‘luvchi narsalar bilan bog‘liq bo‘lib, insonlarning buyruq va an’analariga tayanadi. 23Garchi bular natijasida paydo bo‘ladigan beboshlarcha dindorlik, o‘zini mo‘minlikka solish, badanni qiynash odamlarga hikmatday tuyulsa-da, aslida nafsga o‘t, nafsoniyatga dog‘ tushiradi.
3–BOB
Masih bilan yangi hayotda yashash
1Sizlar Masih bilan birga tirilgan ekansiz, yuqoridagi, Masih bo‘lgan joydagi narsalarni izlanglar; U samoda Xudoning o‘ng tomonida o‘tiribdi.
2Fikringiz yer yuzidagi emas, samodagi narsalar bilan band bo‘lsin.
3Chunki sizlar o‘lgansizlar,
5Shunday qilib, yerga xos nafsingizni tiyib, fahshbozlik, nopoklik, yomon hirsu havaslar hamda butparastlik bilan teng bo‘lgan tamagirlikni o‘ldiringlar. 6Bular sababli Xudoning g‘azabi itoatsiz bandalarning boshiga tushadi! 7Sizlar ham bir vaqtlar bu kishilar bilan yotib-turib, ayni shunday ishlar qilar edingizlar. 8Ammo endi g‘azab, jahl, ginalarning hammasini bir chetga yig‘ishtirib qo‘yinglar. Og‘zingizdan hech qanday jerkish yoki nojo‘ya so‘z chiqmasin. 9Bir-biringizga yolg‘on gapirmanglar. Chunki sizlar eski insonni yomon odatlari bilan birga o‘zingizdan soqit qildingizlar. 10Buning o‘rniga Xudoni tanib-bilish sari yangilanayotgan, Yaratuvchining suratiga[6] o‘xshab borayotgan yangi insonni qabul qildingizlar. 11Shu nuqtayi nazardan endi na yunoniy bor, na yahudiy; na sunnatli bor, na sunnatsiz; na johil[7] bor, na madaniyatsiz[8]; na qul bor, na ozod. Zero Masih hamma narsadir va hamma narsadadir.
12Xudo sizlarni azizlarim deb tanlagan, sizlar muqaddassiz. Shunga ko‘ra rahm-shafqat, ko‘ngilchanlik, kamtarlik, muloyimlik va sabr-toqatni zeb-ziynat qilib taqinglar. 13Bir-biringizga nisbatan chidamli va kechirimli bo‘linglar. Agar bir kishi ikkinchisidan xafa bo‘lsa, Masih sizlarni kechirgani kabi, sizlar ham bir-biringizni kechiringlar. 14Yana bularning ustiga kamolot cho‘qqisi bo‘lgan muhabbat tojini kiyinglar.
15Masih ato qilgan tinchlik dilingizda hokim bo‘lsin. Sizlar bir badanning a’zolari kabi tinch-totuv bo‘lishga da’vat etilgansizlar. Shuningdek, minnatdor bo‘linglar. 16Masihning kalomi sizda chuqur o‘rnashib, yashnayversin. Butun donolik bilan bir-biringizga ta’lim bering, nasihat qiling. Zabur xonishi, ilhomli qo‘shiqlar va madhiyalar bilan, chin ko‘ngildan, minnatdorchilik bilan Xudoni tarannum etinglar. 17Nima aytsangiz yoki nima qilsangizlar, hammasini Rabbimiz Iso nomidan qilib, U orqali Otamiz Xudoga shukrona aytinglar.
Oila va jamiyatdagi turmush tartibi
18Ey xotinlar, Rabbimiz bilan aloqada yashovchilarga munosib, erlaringizga itoat etinglar. 19Ey erkaklar, xotinlaringizni sevinglar, ularga qo‘pol muomalada bo‘lmanglar. 20Ey bolalar, har narsada ota-onalaringizning so‘ziga quloq solinglar, chunki bu Rabbimizga ma’qul keladi. 21Ey otalar, ruhiy tushkunlikka tushmaslik uchun bolalaringizni ranjitavermanglar.
22Ey qullar, dunyodagi xo‘jayinlaringizga har narsada itoat etinglar. Buni insonga yoqmoq uchun, xo‘jako‘rsinga emas, balki soddadillik bilan, Xudodan qo‘rqib qilinglar. 23Qiladigan har bir ishni insonlar uchun emas, Rabbingiz uchun qilayotganday, chin qalbdan bajaringlar. 24Xudodan abadiy mukofot olishingizni o‘ylab, Egangiz Masihga xizmat qilinglar. 25Kimki nohaqlik qilsa, qilmishiga yarasha jazo oladi. Xudo yuz-xotirchilik qilmaydi.
4–BOB
Alohida pand-nasihatlar
1Ey xo‘jayinlar, sizning ham osmonda Egangiz borligini bilib, qullaringizga odil bo‘ling, haqini to‘liq beringlar.
2Toat-ibodatga astoydil berilinglar; ibodat qilishda hushyor bo‘lib, shukrona qilinglar. 3Shuningdek, bizlar uchun ham ibodat qilinglar: biz Xudoning kalomini targ‘ib qilishimiz va Masih sirini bayon etishimiz uchun O‘zi bir eshikni ochib bersin. Men ana shu sir tufayli qamoqdaman. 4Bu sirni munosib ravishda izhor eta olishimni Xudodan so‘ranglar.
5Fursatni g‘animat bilinglar, safingizda bo‘lmaganlar bilan oqilona yo‘l tutinglar. 6Har bir odamga qanday javob berish lozimligini bilinglar, so‘zingiz hamisha fayzli va mazali bo‘lsin.
Salomlar va tilaklar
7Rabbimning sodiq xizmatkori, hamkorim va suyukli ukam Tixik men haqimdagi barcha narsalarni sizlarga bildiradi. 8Ana shu maqsadda uni oldingizga jo‘nataman: u ko‘ngillaringizni tinchitib, ahvolingizdan xabar olib kelsin. 9Sodiq va sevimli birodarimiz, hamshaharingiz O‘nisim ham Tixik bilan birga oldingizga boradi. Ular bu yerda yuz bergan hamma narsani sizlarga aytib berishadi. 10Men bilan birga qamalgan Aristarx va Barnaboning jiyani Mark ham sizlarga salom yo‘llayaptilar. Mark haqida buyruq olgansizlar; agar oldingizga borsa, uni yaxshi qabul qilinglar. 11Yustus laqabli Iso ham sizlarga salom yo‘llayapti. Xudoning Shohligi yo‘lida mehnat qilayotgan bulardan boshqa yahudiy hamkorlarim yo‘q. Ular menga yupanch bo‘lib kelmoqdalar.
12Iso Masihning quli, hamshaharingiz Epafras sizlarga salom yo‘llayapti. Sizlar Xudoga ma’qul bo‘lgan hamma narsani bajaruvchi yetuk, ishonchi komil kishilar bo‘lib og‘ishmay turinglar, deb Epafras zo‘r g‘ayrat bilan, tinmay ibodat qilmoqda. 13U sizlar uchun hamda Laodikiya va Iyerapol shaharlaridagi Masih jamoatlari uchun ne-ne zahmatlar chekkaniga o‘zim shohidman.
14Sevimli tabib Luqo va Dimas sizlarga salom yo‘llashyapti.
15Laodikiya shahridagi birodarlarga, ayniqsa Nimfa va uning uyida to‘planadigan jamoatga salom aytinglar. 16Bu maktubim orangizda o‘qib berilgandan keyin, Laodikiyadagi Masih jamoatiga ham o‘qitinglar. Sizlar esa Laodikiyadan keladigan maktubni o‘qinglar.
17Arxippga: “Sen Rabbimiz yo‘lida bo‘yningga olgan xizmatni ado qilish uchun ehtiyot bo‘l”, – deb aytinglar.
18Men, Pavlus, o‘z qo‘lim bilan bu duoyi salomni yozyapman. Qamoqda yotganimni esdan chiqarmanglar.
Xudoning inoyati sizlarga yor bo‘lsin. Omin.
SALONIKALIKLARGA BIRINCHI MAKTUBI
1–BOB
Jamoatga salom, namunali imon uchun maqtov
1Otamiz Xudo va Rabbimiz Iso Masihning ummati bo‘lgan Salonika[1] shahridagi imonlilar jamoatiga Pavlus, Silvan[2] va Timo‘tiydan salom! Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan sizlarga inoyat va tinchlik bo‘lsin.
2Ibodatlarimizda tinmay sizlarni xotirlab, hammalaringiz uchun Xudoga shukr qilamiz. 3Chunki sizlar imon bilan ish qilib, muhabbat bilan zahmat chekasiz, faqat Rabbimiz Iso Masihga umid bog‘lab, U tufayli sabr-toqat qilasizlar. Shuning uchun Otamiz Xudo huzurida sizlarni eslab turamiz.
4Ey birodarlar, Xudo sizlarni sevib, tanlaganini bilamiz. 5Biz InjilXushxabarini sizlarga quruq so‘z bilan emas, balki qudrat bilan, Muqaddas Ruh kuchi bilan, to‘la ishontirish kuchi bilan xabarlab keldik. Biz orangizda bo‘lganimizda qanday namunali turmush kechirganimizni o‘zlaringiz bilasizlar.
6Shunday qilib, sizlar ko‘p qayg‘uda bo‘lsangiz ham, Muqaddas Ruhdan ilhom olib, o‘zingizda sevinch hosil qildingizlar, Xudoning kalomini qabul etib, bizga ham, Rabbimizga ham ergashdingizlar. 7Makedoniya va Axaya o‘lkalaridagi butun imonlilarga o‘rnak bo‘lib qoldingizlar. 8Rabbimiz Isoning kalomi sizlardan boshlab yoyildi. Sizlarning Xudoga bo‘lgan imoningizning shuhrati yolg‘iz Makedoniya va Axayagagina emas, hamma yoqqa ham tarqalib ketdi. Shuning uchun endi bizning biror narsa gapirishimizga hojat qolmadi. 9Hamma eshitganlarning ham aytishlaricha, sizlar bizni yaxshi qabul qildingizlar, butlarga sig‘inishdan qaytib, barhayot va haqiqiy Xudoga tavakkal qildingizlar. Endi Xudoga xizmat qilayotib, 10Uning O‘g‘li Isoning ko‘kdan tushishiga ko‘z tutib yuribsizlar. Xudo O‘z O‘g‘li Isoni tiriltirdi, toki U bizni kelajak Xudo g‘azabidan xalos qilsin.
2–BOB
Pavlusning Salonika shahridagi xatti-harakati
1Ey birodarlar, oldingizga borib qilgan ziyoratimizning befoyda bo‘lmaganini o‘zlaringiz bilasizlar. 2Yana avvaldan bilasizlarki, undan oldin Filippi shahrida azob chekib, haqoratga uchragan edik. Ammo bu shiddatli qarshiliklarga qaramasdan, Xudo O‘z Xushxabarini sizlarga ham yetkazish uchun bizga jasorat berdi. 3Biz nasihat qilar ekanmiz, bizda na xato, na nopok niyat, na biron hiyla bo‘lgan. 4Biz insonlarga yoqish uchun o‘zimizcha gapirmayapmiz. Aksincha, Xudo Xushxabarni bizga ishonib topshirdi, uni yetkazish uchun bizni loyiq topdi, shuning uchun biz faqat Xudoni xushnud etmoqchimiz. Yuraklarimizni U sinab ko‘radi. 5Siz yaxshi bilasizlarki, biz hech vaqt tilyog‘lamalik qilmadik, niqob ostida tamagirlikni ham ko‘zlamadik. Xudo bunga shohid. 6Biz na sizlardan, na boshqalardan insoniy shon-sharaf izlamadik.
7Biz Masihninghavoriylari kabi oldingizga salobat bilan kelishimiz mumkin edi. Ammo bolalarini ardoqlagan bir enaga kabi orangizda yuvosh bo‘ldik. 8Sizlarga shu qadar ko‘ngil bog‘lagan edikki, faqat Xudoning Xushxabarinigina emas, balki o‘z jonimizni ham berishga tayyor edik. Chunki sizlar biz uchun aziz bo‘lib qolgan edingizlar. 9Ey birodarlar, sizlarga sarf qilgan mehnatu zahmatimizni esda tutinglar! Sizlarning birortangizga malol kelmasin, deb kechayu kunduz mehnat qildik va Xudoning Xushxabarini talqin qilib berdik.
10Siz, imonlilar oldida biz qanday pokdil, solih va benuqson bo‘lganimizga o‘zlaringiz ham, Xudo ham guvohdir. 11Shuni ham bilasizlarki, ota o‘z bolalarini avaylagani kabi, biz ham har biringizni avaylab dalda berdik. 12Biz sizlarga jiddiy nasihat qildik. Xudo O‘zining ulug‘vor Shohligi soyasiga sizlarni chorladi, endi shunga loyiq suratda yashanglar, deb samimiy yolvordik.
13Bizning tinmay Xudoga shukr qilishimizning yana bir sababi bor: sizlar Xudoning kalomini bizdan eshitganingizda, buni inson so‘zi sifatida emas, balki Xudo kalomi sifatida qabul qildingizlar. Bu kalom haqiqatan Xudo kalomi bo‘lgani uchun, siz, imonlilarga ta’sir qilmoqda.
14Ey birodarlar, sizlar Yahudiya o‘lkasidagi Iso Masih ummati bo‘lgan Xudo jamoatlariga ergashdingizlar; ular yahudiylardan qanday azob chekkan bo‘lsa, sizlar ham o‘z yurtdoshlaringizdan shunday xo‘rlik ko‘rdingizlar. 15Mana, yahudiylar Rabbimiz Isoni va payg‘ambarlarni o‘ldirishgan, bizni ham jabrlab, quvg‘in qilishgan. Ulardan Xudo rozi emas, ular barcha odamlarga ham dushmandir. 16Ular boshqa xalqlarga va’z aytishimizni taqiqlab, ularning najot topishiga to‘sqinlik qilmoqdalar, shu tariqa tobora gunoh orttirib bormoqdalar. Ular allaqachon Xudoning g‘azabiga uchragan-ku.
17Ey birodarlar, endi biz dilimiz bilan bo‘lmasa-da, vujudimiz bilan qisqa bir muddat sizlardan judo bo‘ldik. Ammo sizlarni juda ham sog‘inib, diydoringizni ko‘rishga jon-jahdimiz bilan harakat qilmoqdamiz. 18Ha, biz, ayniqsa men, Pavlus, bir-ikki marta sizning oldingizga bormoqchi edik, lekin shayton bizga xalaqit berdi. 19Zotan bizning umid va sevinchimiz kim? Rabbimiz Iso qaytib kelganda, Uning oldida faxrlanadigan tojimiz kim? Sizlardan boshqa kim ham bo‘la olardi?! 20Ha, sizlar biz uchun sharaf va quvonchsiz!
3–BOB
Timo‘tiy keltirgan ezgu xabar
1Biz endi boshqa toqat qilolmay, Afina shahrida yolg‘iz qolishga rozi bo‘ldik 2va ukamiz Timo‘tiyni sizning oldingizga yuborishga qaror qildik. Timo‘tiy MasihXushxabarini targ‘ib qilishda bizning hamkorimiz hamda Xudoning xizmatkoridir. U sizlarni imonda mustahkamlab, ruhlantiradi, 3toki bu qayg‘ular bilan yana birortasi yo‘ldan toyib ketmasin. Taqdirimiz qayg‘uli ekanligini o‘zlaringiz bilasizlar. 4Biz yoningizda bo‘lganimizdayoq, biz uchun qayg‘usizlik bo‘lmaydi, deb sizlarga ta’kidlagan edik. Bilganingizdek, xuddi shunday bo‘ldi. 5Shuning uchun men ortiqcha sabr qilolmay, mabodo vasvasachi[3] sizlarni yo‘ldan ozdirmadimi, mehnatimiz behuda ketmadimi, deb imoningizning ahvolini bilish uchun ukamizni yubordim.
6Endi esa Timo‘tiy oldingizdan qaytib kelib, imoningiz va sevgingiz haqida ezgu xabar berdi. Biz sizlarni sog‘inganimizdek, sizlar ham bizni sog‘inib qolibsiz, har doim bizni duo qilayotgan ekansiz, u gapirib berdi. 7Shu sababdan, birodarlar, biz hamma qayg‘u va ehtiyojlarimiz orasida sizning imoningizning rivoji haqida bilib, tasalli topdik. 8Ha, sizlar Rabbimiz bilan mahkam aloqada turaversangiz, bizning jonimiz kiradi. 9Xudoyimiz huzurida sizlar sababli topgan baxt-saodatimiz uchun Unga qancha shukr qilsak ozdir. 10Diydoringizni ko‘rish va imoningizdagi kamchiliklarni to‘ldirish uchun kechayu kunduz zo‘r berib Xudoga iltijo qilamiz.
11Otamiz Xudoning O‘zi va Rabbimiz Iso Masih yo‘limizni sizlar tomon yo‘naltirsin. 12Biz sizlarni qancha sevsak, Rabbimiz Iso Masih bir-biringizga va barcha insonlarga bo‘lgan muhabbatingizni shuncha ko‘paytirib yuborsin. 13Shunda Rabbimiz Iso Masih O‘zining barcha azizlari[4] bilan birga osmondan tushib kelayotganda, sizning dillaringiz sobit bo‘ladi, siz Otamiz Xudo huzurida muqaddaslikda benuqson bo‘lasizlar. Omin.
4–BOB
Muqaddas hayotga undash
1Xullas, ey birodarlar, Xudoga ma’qul kelish uchun qanday yashashingiz kerakligi to‘g‘risida bizdan ta’lim olgansizlar. Hozir ham shunday yashayotgan bo‘lsangiz-da, bundan ko‘proq ravnaq topinglar, deb Rabbimiz Iso haqi sizlardan yolvorib so‘raymiz. 2Biz Rabbimiz Iso nomidan sizlarga qanday buyruqlar berganimizni, albatta, bilasizlar.
3Xudoning irodasi shu: muqaddas bo‘linglar, zinodan o‘zingizni saqlanglar. 4Har bir odam o‘z xotinini[5] eplab, muqaddas va iffatli saqlasin. 5Xudoni tanimagan xalqlar kabi shahvoniy hirsga berilmanglar. 6Bu xususda hech kim birodariga firib berib, nohaqlik qilmasin. Oldindan sizlarga aytib, ogohlantirganimizdek, hamma bu ishlar uchun Xudo qasos oladi. 7Chunki Xudo bizlarni nopoklikka emas, balki muqaddaslikka chaqirgan. 8Demak, bu qoidani rad etgan kishi insonni emas, balki sizga Muqaddas Ruhni bergan Xudoni rad etgan bo‘ladi.
9Birodarlik muhabbati to‘g‘risida sizlarga yozishning hojati yo‘q. Chunki bir-biringizni sevishni Xudodan o‘rgangansizlar. 10Zotan sizlar Makedoniya o‘lkasi bo‘ylab yashovchi barcha birodarlaringizga ham shunday munosabatda bo‘lyapsizlar. Shunga qaramay, sizlarni yanada ko‘proq ravnaq topishga undamoqchimiz.
11Birodarlar, biz sizlarga: osoyishta yashash, shaxsiy ishlaringiz bilan mashg‘ul bo‘lish, halol ishlashga jon kuydiringlar, deb buyurgan edik. 12Yana hech kimga muhtoj bo‘lmasdan, boshqa odamlarning ko‘zi oldida odob bilan yashanglar.
Iso Masihning olamga qaytishi
13Ey birodarlar, umidsizlikda yashayotgan boshqa odamlarga o‘xshab g‘amgin bo‘lmanglar, deb bu olamdan ko‘z yumib ketganlarning ahvoli haqida sizlarni xabardor qilmoqchimiz. 14Biz Isoning o‘lib, tirilganiga ishonamiz. Shunga o‘xshab, Xudo Isoga ishongan marhumlarni ham U bilan birga qaytarib keltiradi.
15Buni sizlarga Rabbimiz kalomi kabi aytyapmiz: biz, tiriklar, ya’ni Rabbimiz Iso kelishiga qadar hayot bo‘lganlar, o‘lganlardan ilgari kelmaymiz. 16Chunki Rabbimiz Iso O‘zi buyuk nido, bosh farishtaning sadosi, Xudoning karnayi bilan osmondan tushadi. Avval Masihga ishongan marhumlar tiriladilar. 17So‘ngra biz, tirik qolganlar, ular bilan birga Rabbimizni havoda kutib olish uchun bulutlar bilan ko‘tarilamiz. Shu tariqa hamisha Rabbimiz bilan birga bo‘lamiz.
18Ana shu so‘zlar bilan bir-biringizni ovuntiringlar.
5–BOB
Oxirzamonda yashashlik haqida
1Ey birodarlar, bu voqealar ro‘y beradigan zamon va muddatlar haqida sizlarga yozishning hojati yo‘q. 2Chunki o‘zlaringiz yaxshi bilasizlarki, kechasi o‘g‘ri qanday kelsa, mahshar kuni ham shunday keladi. 3Xuddi homilador xotinni to‘lg‘oq tutib qolganidek, insonlar tinch va osoyishta deb yurganda, to‘satdan ularning boshiga halokat keladi va undan aslo qochib qutula olmaydilar.
4Sizlar esa, ey birodarlar, qorong‘ilikda emassizlarki, o‘sha kun o‘g‘ri kabi sizlarni bosib olsin. 5Hammalaringiz yorug‘lik va kunduzning o‘g‘illarisizlar. Biz kechaga ham, qorong‘ilikka ham taalluqli emasmiz. 6Shuning uchun boshqalar kabi uxlamaylik, bedor va hushyor bo‘laylik. 7Uxlaganlar kechasi uxlaydilar, sarxush bo‘lganlar kechasi sarxush bo‘ladilar.
8Lekin biz kunduzga oidmiz. Shu tufayli imon va muhabbat qalqonini olaylik, najotga umidvorlik dubulg‘asini kiyaylik, hushyor bo‘laylik. 9Chunki Xudo bizni g‘azab uchun emas, balki Rabbimiz Iso Masih orqali najot topish uchun tayin etdi. 10Rabbimiz Iso Masih biz uchun o‘ldi. Biz hayot bo‘lsak yoki hayotdan ko‘z yumsak ham, hamisha U bilan birga yashaymiz. 11Shuning uchun hozir ham qilayotganingizdek, bundan keyin ham bir-biringizga dalda berib, yordam qilinglar.
So‘nggi pand-nasihat
12Ey birodarlar, orangizda mehnat qilib, Rabbimiz yo‘lida sizlarga boshchilik qilib, yo‘l-yo‘riq beradiganlar bor, ularni qadrlashingizni iltimos qilaman. 13Qilgan ishlari tufayli ularni chin qalbdan sevib, hurmat qilinglar. Bir-biringiz bilan tinch-totuv yashanglar. 14Sizlarga yolvoramiz, birodarlar: ishyoqmaslarga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatinglar, jasoratsizlarning ruhini ko‘taringlar, kuchsizlarga yordamlashinglar, hammaga sabr-toqatli bo‘linglar. 15Hech kim o‘zgaga yomonlik evaziga yomonlik qilmasin. Aksincha, har doim bir-biringiz, qolaversa, hamma uchun ham yaxshilikni izlanglar.
16Hamisha xursand bo‘linglar, 17tinmay toat-ibodat qilinglar, 18har qanday sharoitda ham Xudoga shukr qilinglar. Bu – Xudoning irodasi, chunki sizlar Iso Masih ummatisizlar. 19Ruhning alangasini susaytirmanglar. 20Payg‘ambar karomatini kamsitmanglar. 21Hamma narsani sinab ko‘ringlar, yaxshilikka yopishib olinglar. 22Har xil yomonliklardan o‘zingizni saqlanglar.
23Tinchlik manbayi bo‘lgan Xudoning O‘zi sizlarni butunlay muqaddas qilsin. Rabbimiz Iso Masih kelguncha, butun ruhingiz, joningiz va taningiz benuqson saqlansin. 24Sizlarni da’vat etgan Xudo O‘z so‘ziga sodiqdir, U aytganini bajaradi.
25Birodarlar, bizlar uchun ibodat qilinglar. 26Butun birodarlarga muqaddas o‘pish bilan salom aytinglar. 27Bu maktubni barcha muqaddas birodarlarimga o‘qib berishingizni Rabbim Iso haqi qattiq buyuraman.
28Rabbimiz Iso Masihning inoyati sizlarga yor bo‘lsin. Omin.
SALONIKALIKLARGA IKKINCHI MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Otamiz Xudo va Rabbimiz Iso Masihning ummati bo‘lgan Salonika shahridagi imonlilar jamoatiga Pavlus, Silvan va Timo‘tiydan salom! 2Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan sizlarga inoyat va tinchlik bo‘lsin.
Mahshar kuni to‘g‘risida
3Ey birodarlar, biz sizlar uchun hamisha Xudoga shukr qilishni burchimiz deb bilamiz. Sizlar bunga munosibsiz, chunki imoningiz kun sayin mukammallashib, o‘zaro birodarlik muhabbatingiz ko‘payib bormoqda. 4Sizlar boshdan kechirayotgan butun ta’qibu qayg‘ularga sabr-qanoat va e’tiqod bilan chidab turibsiz. Ana shu sababdan biz Xudoning jamoatlari oldida sizlar bilan faxrlanamiz.
5Sizlar Xudoning Shohligiga loyiq topilishingiz uchun, bu azoblarni chekmoqdasizlar. Bular Xudoning adolatli hukmidan dalolat bermoqda. 6Xudoning adolati yana shundan ham iboratki, sizlarga azob berayotganlarga U o‘ziga yarasha jazosini beradi, 7siz, azob chekayotganlarni esa biz bilan birga rohat-farog‘atga erishtiradi. Rabbimiz Iso O‘zining qudratli farishtalari bilan birga olov alangasida osmondan tushib zohir bo‘lgan vaqtda, bu voqea sodir bo‘ladi. 8O‘shanda Rabbimiz Iso Xudoni tanimagan va O‘zining Xushxabariga itoat etmagan shakkoklardan o‘ch oladi. 9Ular Rabbimizning huzuri va hashamatli qudratidan olis, abadiy halokat jazosiga mahkum bo‘ladilar. 10Rabbimiz Iso kelgan kuni barcha imonlilarni hayratda qoldiradi va O‘z azizlari orasida ulug‘lanadi. Ana, sizlar ham o‘sha imonlilar qatorida turasiz, chunki bizning guvohligimizga ishongansizlar.
11Shu sababdan biz tinmay sizlar uchun ibodat qilamiz: Xudoyimiz sizlarni O‘z da’vatiga loyiq ko‘rsin, O‘ziga xos kuch-qudrat bilan butun yaxshi murod-maqsadingizni ro‘yobga chiqarsin, har bir imonli ishingizga omad bersin, 12shu yo‘sin Rabbimiz Isoning ismi sizlarda ulug‘lansin va U sizlarni ham ulug‘lasin. Xudoyimiz va Rabbimiz Iso Masihning inoyatli irodasi ana shu.
2–BOB
Dajjolning kelishi
1Ey birodarlar, Rabbimiz Iso Masihosmondan tushib, sizlar bilan qo‘shilishi arafasida sizlardan iltimos qilamiz: 2“Rabbimiz kuni keldi”, deb da’vo qilayotgan hech qanday ruh yoki so‘z, bizning nomimizdan bitilganday qilib ko‘rsatilgan hech qanday maktub aqlingizni darrov adashtirmasin, sizlarni cho‘chitmasin. 3Hech kim sizlarni turli yo‘llar bilan aldamasin. Chunki imondan qaytish vaqti kelmaguncha, taqdiri halokat bo‘lgan dajjol[1] paydo bo‘lmaguncha, o‘sha kun kelmaydi. 4Dajjol esa ilohiy va tabarruk hisoblangan hamma narsaga qarshi turadi, o‘zini hammadan ustun hisoblaydi, hattoki Xudoning ma’badida o‘tirib, o‘zini Xudo qilib ko‘rsatadi.
5Esingizda yo‘qmi, men yoningizda bo‘lgan paytimda bularni sizlarga aytib turardim.
6Dajjol belgilangan vaqtda paydo bo‘lishiga endi nima monelik qilayotganini bilasizlar.
7Garchi yovuzlikning sirli kuchi hozirdanoq amal qilsa ham, ammo unga monelik qilayotgan
9Ungacha dajjol shaytonning kuchi bilan har turli qudratli ishlar, ajoyibotlar, soxta mo‘jizalar ko‘rsatadi. 10U halok bo‘ladiganlarni har turli nohaq vasvasalar bilan yo‘ldan ozdiradi. Bu kishilar haqiqat sevgisini qabul qilmaganlari uchun halok bo‘ladilar, najot topa olmaydilar. 11Ana shu sababdan Xudo ularga aldovchi bir kuch yuboradi, ular esa yolg‘onga ishonib ketadi. 12Shu yo‘sin haqiqatga ishonmagan, nohaqlik qilishdan zavqlanadigan barcha odamlar tegishli jazosini oladilar.
Mahkam bo‘linglar
13Ey Rabbimiz sevgan birodarlar, sizlar uchun hamisha Xudoga shukr qilish bizning burchimiz. Chunki sizlar Muqaddas Ruh orqali muqaddas qilindingizlar va haqiqatga imon keltirib, najot topdingizlar. Ana shu maqsadda Xudo azaldan sizlarni tanladi, 14Rabbimiz Iso Masihning ulug‘vorligiga erishishingiz uchun, U biz targ‘ib qilayotgan InjilXushxabari orqali sizlarni O‘ziga da’vat etdi. 15Shunday qilib, ey birodarlar, mahkam bo‘linglar. Xoh og‘zaki xabar, xoh maktub orqali bizdan olgan rivoyatlarga rioya qilinglar.
16Rabbimiz Iso Masih hamda Otamiz Xudo bizni sevib, rahm-shafqat ko‘rsatdi, bizga boqiy tasalli va porloq bir umidni ato etdi. 17Uning O‘zi ko‘ngillaringizni ko‘tarsin, har qanday xayrli ish va so‘z uchun quvvat bersin.
3–BOB
Biz uchun ibodat qilinglar
1Xullas, ey birodarlar, Rabbimiz kalomi xuddi sizlarda bo‘lgani singari, bizning oramizda ham tez yoyilishi va ulug‘lanishi uchun ibodat qilinglar. 2Buzuq va yovuz odamlardan qutulishimiz uchun ham ibodat qilinglar; chunki hamma ham imonli emas. 3Rabbimiz esa ishonchlidir. U sizlarni qo‘llab-quvvatlab, yovuz shaytondan saqlab qoladi. 4Biz buyurgan narsalarni bajo keltirayotganingizga va yana bajo keltirishingizga, Rabbimiz haqi, aminmiz. 5Rabbimiz Iso Masih yuraklaringizni Xudoning mehr-muhabbati va O‘zining sabr-bardoshiga yo‘naltirsin.
Bekor yurishga yo‘l qo‘ymanglar
6Ey birodarlar, Rabbimiz Iso Masih nomi bilan sizlarga buyuramiz: bizdan qabul qilgan rivoyatlarga xilof tarzda bekor yurgan har bir birodardan uzoqlashing. 7Bizdan qanday o‘rnak olishingiz kerakligini o‘zlaringiz bilasizlar. Chunki biz orangizda bo‘lganda bekorchi emas edik. 8Hech kimning nonini tekin yemasdik, biron kishiga og‘irligimiz tushmasligi uchun kechayu kunduz yumush qilib, zahmat chekardik. 9Haqqimiz bo‘lmaganidan emas, balki sizlarga namuna bo‘lishimiz uchun va siz bizdan o‘rnak olishingiz uchun, shunday qilar edik. 10Yoningizda bo‘lganimizda: kim ishlashni istamasa, ovqat ham yemasin, deb buyurgan edik.
11Endi ba’zilaringiz bekorchi bo‘lib, hech ish qilmay hovliqib yurganliklaringizni eshityapmiz. 12Bunday odamlarga Rabbimiz Iso Masih nomidan o‘tinamiz va buyuramizki, tinch ishlab, halol non yesinlar.
13Ey birodarlar, yaxshilik qilishdan horimanglar.
14Agar biror kishi bu maktubda yozgan so‘zlarimizga rioya qilmasa, uni ajratib qo‘yinglar, u bilan munosabatni uzinglar, toki u uyalsin. 15Bunday odamni dushman hisoblamasdan, birodaringiz kabi yo‘l-yo‘riq beringlar.
Xotima
16Tinchlik manbayi bo‘lgan Rabbimizning O‘zi sizlarga har doim va har yo‘sinda tinchlik bersin. Rabbimiz hammangizga yor bo‘lsin. 17Men, Pavlusning o‘z qo‘lim bilan yozgan duoyi salomim har bir maktubimda belgi bo‘lib xizmat qiladi, men bunday yozaman.
18Rabbimiz Iso Masihning inoyati hammangizga yor bo‘lsin. Omin.
TIMO‘TIYGA BIRINCHI MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Xaloskorimiz Xudo va umidvorimiz Iso Masihning buyrug‘iga ko‘ra Iso Masihning havoriysi bo‘lgan men, Pavlus, 2imonda haqiqiy o‘g‘lim Timo‘tiyga Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan inoyat, marhamat va tinchlik tilayman.
Soxta ta’limotlardan ehtiyot bo‘l
3Men Makedoniyaga ketayotganimda, sendan Efes shahrida qolgin, deb iltimos qilgan edim. U yerdagi ba’zi kishilarga boshqacha ta’limotni yoymasliklarini, 4afsonalar va bepoyon shajaralar bilan band bo‘lmasliklarini buyur. Bular xayolparastlikka sabab bo‘ladi, xolos. Lekin ilohiy reja ro‘yobga chiqishi uchun imon kerak. 5Nasihat qilishimdan maqsad ana shu, ya’ni sof yurakdan, toza vijdondan, xolis imondan mehr-muhabbat hosil bo‘lsin. 6Chunki ba’zi odamlar bu fazilatlardan yuz o‘girib, quruq gaplarga og‘ib ketdilar. 7Ular Ilohiy Qonunulamolari bo‘lishga havas qiladilar-u, lekin nima so‘zlayotganlarini va nima da’vo qilayotganlarini o‘zlari bilmaydilar.
8Biz bilamizki, Ilohiy Qonun undan tegishlicha istifoda etuvchilar uchun foydalidir. 9Ma’lumki, Ilohiy Qonun solih odamlar uchun berilmagan. Aksincha, qonunsizu itoatsiz, xudosizu gunohkor, kofiru betavfiq, padarkushu qotil, 10fohish, bachchaboz, odam o‘g‘irlab sotuvchi, yolg‘onchi, qasambuzar va sog‘lom ta’limotga zid ish qilgan boshqa hamma uchun berilgan. 11Muborak Xudoning menga ishonib topshirgan Injili sharifi bo‘yicha ahvol shundaydir.
Pavlusning Xudoga shukronasi
12Menga quvvat bergan Rabbimiz Iso Masihga shukur qilaman. Chunki U meni ishonchli hisoblab, O‘z xizmatiga oldi. 13Men ilgarigi vaqtlarda shakkok, zolim, jafokor ekanman, endi ilohiy rahm-shafqatga noil bo‘ldim. Axir, men johillik va imonsizlik tufayli bunday harakat qilar edim. 14Men Rabbimiz Iso Masihdan haddan ziyod lutfu karam, imon va muhabbat topdim. 15“Iso Masih gunohkorlarni qutqarish uchun dunyoga keldi”, degan so‘z to‘g‘ri va har jihatdan qabul qilinishga loyiqdir. Mana, o‘sha gunohkorlarning birinchisi menman! 16Ammo Iso Masih hammadan oldin menga rahm aylab, buyuk sabr-toqat qildi, toki keyinroq Unga ishonib, abadiy hayot topajaklarning hammasiga meni ibrat qilib ko‘rsatsin. 17Mangu Podshohga, o‘lmas, ko‘rinmas, yagona dono Xudoga abadulabad hurmat va shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
18Ey o‘g‘lim Timo‘tiy, ilgari payg‘ambarning sen haqingda bergan karomatlarini ko‘zda tutib, bularni senga buyurib topshiraman. O‘sha karomatlarga binoan yaxshi jangchidek jang qil. 19Imon va vijdon pokligini saqlab tur. Ba’zilar pok vijdonni sotdilar va ularning imon kemalari halokatga uchradi. 20Imeney va Iskandar shular jumlasidandir. Ular yana kufr qilmasin deb, ularni shaytonga topshirib qo‘ydim.
2–BOB
Duo va ibodatlar haqida
1-2Eng avval shuni nasihat qilamanki, Xudo yo‘lida obro‘-e’tiborli, osoyishta, sokin hayot kechirishimiz uchun, barcha insonlar, podshohlar va hukmdorlar uchun Xudoga iltijo qiling, duolar o‘qing, toat-ibodatlar qiling, shukronalar aytinglar. 3Bu xayrli ish bo‘lib, Najotkorimiz Xudoga maqbuldir. 4U butun insonlar haqiqatni bilib olib, najot topishini istaydi.
5Xudo yagona va Xudo bilan insonlar orasidagi Vositachi ham yagonadir. 6O‘zi ham inson bo‘lgan Iso Masih hamma insonlarni qutqarish evaziga O‘z jonini fido qildi, shu yo‘sin Xudo belgilagan paytda ilohiy rejani tasdiqladi. 7Men esa bu rejaning voizi va havoriysi bo‘lib tayinlandim. [Masih haqi] haqiqatni aytyapman, yolg‘on aytayotganim yo‘q: men turli xalqlarga imon va haqiqatni o‘rgatmoq uchun yuborildim.
8Shunday qilib, har yerda erkaklar beg‘araz va shubha-gumonsiz pok qo‘llarini ko‘tarib, ibodat qilishlarini istayman.
9Shuningdek, xotinlar ham sochiga ortiqcha oro bermay, oltin, marvarid yoki qimmatbaho kiyimlar bilan emas, balki sodda qiyofa, iffat va oriyat bilan bezansinlar.
10Xudodan qo‘rqaman, degan xotinlarga munosib xayrli ishlarni o‘zlarining zeb-ziynati qilsinlar.
11Xotin sukutda va to‘la itoatkorlik bilan ta’lim olsin.
12Xotin ta’lim berib erkak ustidan hukmronlik qilishiga ruxsat bermayman. Xotin sukut saqlasin.
13Chunki oldin Odam Ato, keyin Momo Havo yaratildi.
14Shuningdek, Odam emas, balki xotin
3–BOB
Imonlilar jamoatining nozirlari
1Agar kim imonlilar jamoatining noziri[2] bo‘lishga intilsa, xayrli ish orzu qilgan bo‘ladi. Bu to‘g‘ri. 2Faqat shart shuki, nozir beayb, bir xotinli, o‘z me’yorini biluvchi, vazmin, adabli, mehmondo‘st, ta’lim berishga qobiliyatli bo‘lsin. 3Shuningdek, u mayxo‘r, urushqoq, [g‘arazgo‘y] emas, balki muloyim, sokin tabiatli, molparastlikdan yiroq, 4uyini yaxshi boshqaradigan, bolalarini bo‘ysundira oladigan, obro‘-e’tibor orttirgan bir odam bo‘lsin. 5Agar nozir o‘z uyini qanday boshqarishni bilmasa, Xudoning jamoatiga qanday g‘amxo‘rlik qila oladi? 6Nozir imonga endigina kirgan odam bo‘lmasin, yana kerilib iblisga o‘xshab jazo olmasin. 7Malomatga qolmasligi va iblisning tuzog‘iga ilinmasligi uchun, u jamoatdan tashqaridagilar oldida yaxshi nomga ega bo‘lishi kerak.
Imonlilar jamoatining xizmatkorlari
8Shuningdek, imonlilar jamoatining xizmatkorlari ham ichuvchi va g‘arazgo‘y emas, balki tili bilan dili bir, obro‘li odamlar bo‘lishi lozim. 9Imon sirini pokiza vijdonda saqlasinlar. 10Bundaylarni avval sinovdan o‘tkazish kerak. Agar ular bekami-ko‘st bo‘lsalar, xizmatga qo‘yilsinlar. 11Shuningdek, xotinlar ham g‘iybatchi bo‘lmay, balki og‘ir, o‘z haddini biluvchi, har narsada ishonchli bo‘lishi lozim. 12Imonlilar jamoatining xizmatkorlari bir xotinli, bolalarini va o‘z uylarini yaxshi boshqaradigan odamlar bo‘lishi shart. 13Zero xizmatlarini yaxshi bajarganlar o‘zlari uchun yuqori bir martaba va Iso Masihga bo‘lgan ishonchlarida buyuk g‘alaba qozonadilar.
E’tiqodimizning buyuk siri
14Men yaqinda sening yoningga borishni umid qilib, ushbuni yozib qoldiraman. 15Bordi-yu kechiksam, Xudoning xonadonida qanday harakat qilish lozim ekanligini sen bilishing kerak. Xudoning xonadoni – barhayot Xudoning ummati, haqiqat ustuni va poydevoridir. 16E’tiqodimizning siri e’tiroz qilib bo‘lmaydigan darajada buyuk:
Masih[3] vujudda zohir bo‘ldi,
Ruh tarafidan tasdiqlandi,
Malaklarga namoyon bo‘ldi,
Xalqlar ichra dong‘i chiqdi,
Jahonda e’tiqod topdi,
Samoga jamoli ila yuksaldi.
4–BOB
Oxirzamonga xos vasvasalar haqida
1Xudo Ruhi yaqqol aytyaptiki, oxirgi zamonlarda ba’zi odamlar imondan qaytadilar. Ular yo‘ldan ozdiruvchi ruhlarga, jin ta’limotiga quloq soladilar. 2O‘z vijdonlarini go‘yo qizigan temir bilan dog‘lagan yolg‘onchilarning riyokorligiga qoyil qoladilar. 3Ular uylanishni man etadilar va Xudo yaratgan har xil ovqatlardan tiyilishni buyuradilar. Holbuki, haqiqatni bilib olgan imonlilar shukrona qilib ovqat yeyishi kerak. 4Chunki Xudo yaratgan har bir narsa yaxshidir. Agar shukrona bilan qabul qilinsa, hech bir narsa rad etilmasligi lozim. 5Chunki u Xudoning kalomi va duo bilan muqaddas qilinadi.
Iso Masihning layoqatli xizmatkori
6Sen bu to‘g‘rida birodarlaringga o‘git-nasihat qilsang, Iso Masihning layoqatli xizmatkori bo‘lasan. Imonimizning ulug‘ aqida va ta’limotlarini o‘zlashtirib, bulardan ruhan oziqlanib borasan. 7Safsataboz kampirlarga xos diyonatsiz afsonalardan yuz o‘gir. Xudojo‘ylik yo‘lida mashq qil. 8Jismoniy mashqdan oz foyda bo‘ladi. Xudojo‘ylikdan esa juda katta foyda bo‘ladi, chunki uning evaziga hozirgi hamda kelajak hayotda mukofotlar bor. 9Bu so‘z to‘g‘ri va har jihatdan qabul qilinishga loyiqdir. 10Ana shu maqsadda biz mehnat qilamiz va zahmat chekamiz. Biz butun insonlarni, ayniqsa imonlilarni Qutqaruvchi barhayot Xudoga umid bog‘laganmiz.
11Bu o‘gitlarni ta’kidlab o‘rgatgin. 12Sening yoshligingni hech kim xor qilmasin. Sen so‘zda, yurish-turishda, muhabbatda, imonda, pok ruhda imonlilarga o‘rnak bo‘l. 13Men kelgunimcha tilovat, nasihat va ta’lim bilan mashg‘ul bo‘l. 14Payg‘ambar karomat qilib, oqsoqollar kengashi boshingga qo‘l qo‘yib duo qilishganda, sen maxsus ruhiy qobiliyatga[4] ega bo‘lgansan. Bu qobiliyatingni ishga sol, yalqovlik qilma.
15Hamma bu ishlar bilan shug‘ullan. Sening muvaffaqiyatingga hamma guvoh bo‘lishi uchun o‘zingni bu ishlarga butunlay bag‘ishla. 16O‘zingga va ta’limotingga ehtiyot bo‘l, faoliyatingni astoydil davom ettir. Bu bilan o‘zingni ham, tinglovchilaringni ham qutqarasan.
5–BOB
Imonlilar jamoatidagi tullar haqida
1Chol odamni koyima, lekin otangdek unga nasihat qil. Yoshlarga ukalaringdek, 2kampirlarga onalar kabi, yosh ayollarga singillaringdek, butun pok ruh bilan nasihat qil.
3Chindan kimsasiz qolgan tul xotinlarni hurmat qil. 4Lekin tul xotinning bolalari yoki nabiralari bor bo‘lsa, ular eng avval o‘z oilasiga Xudo buyurganlarini bajo keltirishni o‘rgansinlar, kattalarni siylab ularga tegishli haqini bersinlar. Bu Xudoga maqbul bo‘ladi. 5Chindan tul va yolg‘iz qolgan xotin Xudoga umid bog‘lab, kechayu kunduz uzluksiz toat-ibodat qiladi. 6Lekin kayf-safo bilan yashagan tul xotin tirikligida ham o‘likdir. 7Gunohkor bo‘lmasligi uchun tullarga bu o‘gitlarni uqtir. 8Kim o‘z qavm-qarindoshlari, xususan oila a’zolari haqida g‘amxo‘rlik qilmasa, u imonni inkor etgan, imonsizdan ham battar hisoblanadi.
9Tullar ro‘yxatiga[5] yoziladigan beva ayol bitta erkakka tekkan bo‘lishi va oltmish yoshdan kam bo‘lmasligi shart. 10Shuningdek, u yaxshilik qiluvchi deb nom chiqargan, bolalar tarbiyalagan, musofirlarni qabul qilgan, azizlarning oyoqlarini yuvgan[6], qayg‘u-alam chekuvchilarga yordam bergan hamda xayrli ishlarga astoydil berilgan bo‘lishi lozim.
11Yosh tul xotinlarni ro‘yxatga qabul qilma. Chunki ularning nafsi Masihga xilof ravishda junbushga kelgandan keyin, erga tegishni orzu qilib qoladilar.
12Shunda ular
16Agar bir imonlining tul qolgan qarindoshlari bor bo‘lsa, ularga o‘zi yordam bersin, imonlilar jamoatiga yuk bo‘lmasin. Imonlilar jamoati chindan kimsasiz bo‘lgan tul xotinlarga yordam bera olsin.
Imonlilar jamoatining oqsoqollari
17Imonlilar jamoatiga yaxshi boshchilik qilayotgan, xususan va’zxonlik va ta’lim berishda zahmat chekayotgan oqsoqollar ikki barobar hurmatga sazovor bo‘lsinlar. 18Chunki Tavrotda: “G‘alla yanchayotgan ho‘kizning og‘zini to‘sma” va “Yumushchi o‘ziga yarasha ish haqiga munosibdir”, – deyilgan.
19Ikki yoki uch guvoh bo‘lmasdan, hech bir oqsoqolga qo‘yilgan aybni qabul qilma. 20Gunoh qilib yurganlarni esa hammaning oldida fosh qil, toki boshqalarning ham diliga qo‘rquv kirsin.
21Xudo, Iso Masih va tanlangan farishtalar oldida seni qattiq ogohlantiraman: hech bir ishda yuz-xotirchilik va tarafkashlik qilmay, bu buyruqlarga rioya qil.
22
23Bundan keyin faqatgina suv ichma, balki oshqozoning uchun, tez-tez yuz beradigan kasalliklaringning oldini olish uchun ozgina sharob ham ichgin.
24Ba’zi odamlarning gunohlari ochiq-oshkor bo‘lib, hatto qiyomatdan oldin fosh bo‘lmoqda. Boshqalarning gunohlari esa keyinroq ma’lum bo‘ladi. 25Shuningdek, xayrli ishlar ham oshkordir. Hanuz oshkor bo‘lmasa-da, pinhon qolishi mumkin emas.
6–BOB
Xo‘jayinlar va qullar haqida
1Qullik bo‘yinturug‘i ostida bo‘lganlar o‘z xo‘jayinlarini kamoli ehtiromga loyiq hisoblasinlar. Yana Xudoning ismi va ta’limoti haqoratga duchor bo‘lmasin. 2Xo‘jayinlari imonli bo‘lgan qullar, “Endi bir-birimizga birodar bo‘lib qoldik”, deb xo‘jayinlariga iltifotsizlik qilmasinlar. Aksincha, yana ko‘proq tirishib xizmat qilsinlar. Chunki bu xayrli xizmatdan foyda ko‘radigan xo‘jayinlar sevikli imonlilardir. Bular haqida ta’lim ber va nasihat qil.
Haqiqiy boylik – xudojo‘ylik
3Agar kim o‘zgacha ta’limotni yoysa va Rabbimiz Iso Masihning haqiqiy kalomlariga asoslangan dinimiz ta’limotiga quloq solmasa,
4u bosar-tusarini bilmay qolgan nodondir. Bunday odam bahslashish va masala talashish kasaliga yo‘liqqan, uning gaplari g‘ayirlik, janjal, bo‘hton va yolg‘on chaqiqlarga sabab bo‘ladi.
5G‘alamis, fikri buzuq, haqiqatdan mahrum, din-diyonatni foyda manbayi deb hisoblovchi bunday odamlardan
6Haqiqatan ham, qanoatli kishi uchun xudojo‘ylikdan foyda juda katta. 7Biz dunyoga hech narsa keltirmadik, undan hech narsa olib ketolmasligimiz ham aniq. 8Yeyish uchun rizq-ro‘z va kiyish uchun kiyim bo‘lsa, shular bilan qanoat hosil qilaylik. 9Boylikka intilganlar vasvasa tuzog‘iga ilinadilar, insonlarni baloyu halokatga yo‘liqtiruvchi ko‘p bema’ni va zararli havaslarga qurbon bo‘ladilar. 10Har turli yomonlikning tomiri pulparastlikdir. Ba’zilar boylikka ruju qo‘yib, imondan qaytdilar va o‘zlarini ko‘pgina azoblarga duchor qildilar.
Imon uchun kurashish haqida
11Ey Xudoning quli, sen bulardan o‘zingni chetga tort. Aksincha, solihlik, xudojo‘ylik, imon, sevgi, sabr-toqat va muloyimlikning payidan bo‘l. 12Imon uchun bo‘lgan ulug‘ kurashda jon-jahding bilan harakat qil, abadiy hayotni qattiq ushlab tur. Xudo seni shuning uchun da’vat etgan, sen ulug‘ imonni ko‘p guvohlar oldida ochiq tan olgansan.
13Iso Masih ham borliqqa hayot bag‘ishlagan Xudo va Po‘ntiy Pilatning oldida ulug‘ imonni ochiq tan olgan edi, Uning huzurida senga buyuraman: 14Rabbimiz Iso Masih ko‘kdan tushib ko‘ringuncha, Xudo buyrug‘ini benuqson va beg‘ubor qo‘riqla. 15Mana Xudo O‘zi xohlagan paytda Iso Masihni ulug‘vorlik bilan namoyon qiladi.
Xudo – yagona muborak Hokim, podshohlarning Podshohi, xo‘jayinlarning Xo‘jayini, 16o‘lmaslikning yakka molikidir. U yaqinlashib bo‘lmaydigan nurda turadi, Uni hech bir inson ko‘rmagan hamda ko‘rishi mumkin emas. Unga abadiy shon-shuhrat va saltanat bo‘lsin! Omin.
So‘nggi nasihatlar
17Bu dunyoda boylik topgan odamlarga mag‘rurlanmaslikni va bevafo boylikka umid bog‘lamaslikni buyur. Zavq olishimiz uchun har narsani mo‘l-ko‘l ehson etgan barhayot Xudoga umid bog‘lasinlar.
18Yaxshi ishlarga boy, xayrixoh, saxiy va hammaga ulfat bo‘lsinlar.
19Kelajakda haqiqiy va mangu hayotga erishmoq uchun, o‘zlariga sog‘lom tayanch bo‘ladigan
20Ey Timo‘tiy, senga ishonib topshirilgan omonatni ehtiyot qil. Xudoga maqbul bo‘lmagan quruq gaplar va yolg‘ondan “bilim” deyilgan puch fikrlardan uzoqlash. 21Ba’zilar bu fikrlarni tan olib, imondan adashdilar.
Xudoning inoyati senga yor bo‘lsin. Omin.
TIMO‘TIYGA IKKINCHI MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Iso Masih orqali ro‘yobga chiqqan hayot va’dasiga binoan, Xudoning irodasiga muvofiq, men, Pavlus, Iso Masihning havoriysi bo‘lib tayinlandim. 2Sevimli o‘g‘lim Timo‘tiyga Otamiz Xudo va Rabbimiz Iso Masihdan inoyat, marhamat va tinchlik tilayman.
Injilga sodiq qolishga undov
3Men, ota-bobolarim kabi, Xudoga sof vijdon bilan xizmat qilaman. Unga kechayu kunduz shukrlar aytar ekanman, ibodatlarimda doim seni eslab turaman. 4Sening ko‘z yoshlaring yodimda, yana diydoringga to‘yib ko‘nglim sevinchga to‘lsin, deb seni sog‘inib qoldim. 5Men senda ko‘rgan samimiy imon hali ham esimda. Avvaldan buving Loida hamda onang Evnika qalblariga jo etgan o‘sha imon endi senda ham ravnaq topayotganiga aminman.
6Shu sababdan, qo‘llarimni boshingga qo‘yishim natijasida sen Xudodan olgan ruhiy qobiliyatni[1] alangalatib turishingni eslatmoqchiman. 7Chunki Xudo bizga qo‘rqoqlik ruhini emas, balki kuch-quvvat, muhabbat va nafsni tiyish Ruhini bergan. 8Shunday qilib, Rabbimiz Isoga guvohlik berishdan ham, Uning bandisi bo‘lgan mendan ham or qilma, balki biz Injil yo‘lida chekayotgan azoblarga Xudo bergan kuch-quvvat bilan to‘zim bergin.
9Xudo bizlarni qutqardi va muqaddas bir da’vat bilan chaqirdi. Bunga biz savob ishlarimiz tufayli erishmadik. Aksincha, Xudo O‘z xohishi bilan azaliy vaqtlardanoq Iso Masih orqali bizga inoyat qilishga qaror qilgan edi. 10Bu inoyat endi Xaloskorimiz Iso Masihning olamga kelishi bilan ochiq namoyon bo‘ldi. Injil Xushxabari shundan iboratki, Iso Masih o‘limni yo‘qqa chiqardi, hayot va o‘lmaslikni esa oydinlikka chiqardi.
11Men esa bu Xushxabarni turli xalqlarga yetkazuvchi voiz, havoriy va muallim bo‘lib tayinlandim. 12Shu sababdan ham bu azoblarni tortyapman. Lekin men bundan or qilmayman, chunki Kimga e’tiqod qilganimni bilaman va aminmanki, Uning menga topshirgan omonatini mahshar kuniga qadar O‘zi saqlashga qodir. 13Sen mendan eshitgan sog‘lom ta’limotdan namuna olib, Iso Masihning sadoqati va muhabbati bilan yo‘l tutgin. 14Senga topshirilgan ulug‘ omonatni ichimizda yashovchi Muqaddas Ruh yordamida saqlagin.
15Asiya viloyatidagilarning hammasi, shu jumladan, Figel bilan Hermogen mendan yuz o‘girganlarini bilasan. 16Rabbimiz Onisiforning uyiga marhamat ehson etsin. Chunki u zanjirbandligimdan uyalmay, bir necha marta kelib mening ko‘nglimni ko‘tardi. 17U Rimga borib, katta harakat bilan meni axtarib topdi. 18Mahshar kunida Xudovanddan marhamat topishini Rabbimiz Masih unga ato qilsin. Efes shahrida u menga naqadar xizmat qilganini o‘zing yaxshi bilasan.
2–BOB
Iso Masihning yaxshi askari bo‘l
1Sen esa, ey o‘g‘lim, Iso Masihdan topgan inoyat bilan kuchga to‘lgin. 2Ko‘p shohidlar huzurida sen mendan nima eshitgan bo‘lsang, boshqalarga ham ta’lim berishga qobiliyatli, ishonchli odamlarga topshirgin. 3Iso Masihning yaxshi bir askari kabi taqdiringdagi azoblarga dosh bergin. 4Harbiy xizmatdagi askar, qo‘mondonimni mamnun qilay, deb tirikchilik ishlari bilan band bo‘lmaydi. 5Shuningdek, musobaqada qatnashgan kishi, agar qoidaga rioya qilib o‘zib ketmasa, g‘alaba tojini kiymaydi. 6Mehnatkash dehqon esa hosildan birinchi bo‘lib ulush olishi kerak. 7Aytganlarimni yaxshi o‘ylab ko‘r. Rabbimning O‘zi hamma narsani senga tushuntiradi.
8Men targ‘ib qilayotgan Xushxabarning mohiyatini esda tut: Dovud zoti-nomidan bo‘lgan Iso Masih o‘lib tirildi! 9Ana bu Xushxabar uchun men xuddi jinoyatchi kabi zanjirlarga bog‘lanib, azob chekyapman. Ammo Xudoning kalomi zanjirband emas! 10Shu sababdan hamda Xudo tanlagan kishilar sababli men hamma narsaga sabr-toqat bilan chidayapman, toki ularning o‘zi ham Iso Masih bergan najotdan foydalanib, abadiy ulug‘vorlikka erishsinlar. 11Bu so‘z barqarordir:
Agar U bilan birga o‘lgan bo‘lsak,
U bilan birga ham yashaymiz.
12Agar sabr-toqat qilsak,
U bilan birga davr suramiz.
Agar biz Uni inkor etsak,
U ham bizni inkor etadi.
13Agar biz sadoqatsizlik qilsak,
U yana sodiq qoladi,
Chunki O‘zini O‘zi inkor eta olmaydi.
O‘zingni Xudoga bag‘ishla
14Bu narsalarni eslatib tur, quruq bahs-tortishuvlardan qochishni Rabbimiz nomidan hammaga qattiq tayinla. Bunday bahslar tinglovchilarni aynitishdan boshqa narsaga yaramaydi. 15Sen esa haqiqat kalomini adashtirmay, to‘g‘rilik bilan o‘qit, o‘zingni Xudoga maqbul, halol bir ishchi sifatida ko‘rsatishga g‘ayrat qil. 16Xudoga ma’qul bo‘lmagan quruq gaplardan qoch. Bu gaplarga berilganlar borgan sari xudobezor bo‘ladilar. 17Ularning gaplari maraz kabi yoyiladi. Mana, Imeney va Filit ham shunday odamlar jumlasidan-ku. 18Tirilishimiz allaqachon sodir bo‘ldi deb, ular haqiqat yo‘lidan adashib, ba’zilarning imonini xarob qilmoqdalar. 19Har holda, Xudo asos solgan poydevor mustahkam turibdi va quyidagi oyatlarning tasdig‘iga ham ega: “Xudovand O‘zinikilarni biladi” va “Xudovand nomini tilga olgan har bir odam yomonlikdan uzoq tursin”.
20Katta bir uyda nafaqat oltin va kumush idishlar, balki yog‘och va sopol idishlar ham bor; ularning ba’zisi sharafli, ba’zisi esa sharafsiz ish uchun qo‘llanadi. 21Kimki bu yomonliklardan o‘zini poklasa, Egasi uchun foydali, har bir yaxshi ishga yaroqli, sharafli va muqaddas idish bo‘ladi.
22Yoshlik ehtiroslaridan qoch. Sof qalbdan Rabbimiz Iso ismini chaqirgan hamma odamlar bilan birga solihlik, imon, sevgi va tinchlik payidan bo‘lgin. 23Ahmoqona va johilona bahslardan uzoqlash. Bular faqat janjalga sabab bo‘lishini bilasan. 24Xudoning quli janjalkash bo‘lmasligi kerak. Aksincha, u hamma bilan muloyim, o‘rgatishga tayyor, sabr-toqatli bo‘lsin, 25o‘ziga qarshi turganlarga yumshoqlik bilan yo‘l-yo‘riq bersin. Balki Xudo bunday kishilarning tavba qilishlariga biron yo‘l ochib qolar, ular esa haqiqatni bilib, 26yana o‘ziga kelib, iblisning tuzog‘idan qutulib qolarlar. Chunki iblis ularni asir qilib, o‘z irodasini o‘tkazishga majbur qilgan.
3–BOB
Oxirzamon haqida
1Shuni bilginki, oxirgi kunlarda og‘ir vaqtlar keladi. 2U paytda odamlar nafs bandasi, pulparast, maqtanchoq, kibrli, kofir, ota-onaga itoatsiz, nonko‘r, xudobexabar, 3shafqatsiz, murosasiz, g‘iybatchi, nafsini tiya olmaydigan, insonlik va yaxshilik dushmani, 4xoin, bemulohaza, mag‘rur bo‘ladilar. Xudodan ko‘ra aysh-ishratni ko‘proq sevadilar. 5O‘zlarini xudojo‘y ko‘rsatib, ilohiy qudratni esa inkor etadilar. Bunday odamlardan uzoqlash.
6Ular gunohlarga botgan, turli hirsu havaslarga berilgan juvonlarning uy-joylariga suqilib kiradilar va ularning dilini ovlaydilar. 7Bu juvonlar har doim o‘qib turib, haqiqatni aslo uqa olmaydilar. 8Yanniy bilan Yambriy[2]Muso payg‘ambarga qanday qarshi turgan bo‘lsalar, bu odamlar ham haqiqatga xuddi shunday qarshi turadilar. Ular fikri buzuq, imonda tajribasiz odamlardir. 9Ammo ular yana muvaffaqiyat qozona olmaydilar; chunki Yanniy va Yambriyning aqlsizligi ma’lum bo‘lganidek, bularning ham aqlsizligi hammaga ma’lum bo‘ladi.
Umumiy pand-nasihatlar
10Sen esa menga ergashding, ta’limotim, turmush tarzim, murod-maqsadim, imon, sevgi va sabr-toqatimdan namuna olding. 11Boshimga kelgan quvg‘inlarni – Antioxiya, Ikoniya va Listra shaharlarida chekkan azoblarimni eshitding[3]. Qanday quvg‘inlarga sabr-toqat qildim! Rabbim meni hammasidan qutqardi. 12Iso Masih yo‘lida diyonatli yashamoqchi bo‘lgan odamlarning hammasi ham quvg‘inga duchor bo‘ladilar. 13Yomon va firibgar odamlar esa boshqalarni aldabgina qolmasdan, o‘zlarini o‘zlari ham aldab, tobora razillashib boradilar.
14Sen esa olgan ta’liming va senga topshirilgan omonatga sodiq qol, chunki bu ta’limni kimdan olganingni bilasan. 15Sen bolaligingdanoq Muqaddas Yozuvlarni o‘rgangansan. Bu yozuvlar seni Iso Masihga ishonish orqali dono qilmoq va najot yo‘lini ko‘rsatmoqqa qodir. 16Har bir Muqaddas Yozuv ilohiy ilhom bilan yozilgan bo‘lib, ta’lim berish, dalolat qilish, tuzatish, solihlik yo‘lida tarbiya berish uchun foydalidir. 17Shu yo‘sin Xudoning quli komil va har qanday yaxshi ishga qobil bo‘ladi.
4–BOB
Timo‘tiyga qat’iy buyruq
1Xudoning huzurida hamda tirigu o‘liklarni hukm qilajak, ko‘kdan tushib, O‘z saltanatini joriy qilajak Iso Masih huzurida senga qat’iy buyuraman: 2Xudo kalomini va’z qil, hozir buning vaqtimi, vaqti emasmi, demay, doim gapirishga tayyor bo‘l. Butun sabr-toqat bilan ta’lim berib, odamlarni mulzam qil, ularga ta’nayu nasihat qil. 3Chunki shunday vaqt keladiki, odamlar sog‘lom ta’limotga chidash bermaydilar, natijada o‘z orzulariga mos muallimlar to‘playdilar. Bu muallimlar o‘shanday odamlarning quloqlariga yoqadigan so‘zlar aytadilar. 4Ular quloqlarini haqiqat kalomidan berkitib, afsonalarga buriladilar. 5Ammo sen hamma narsada hushyor tur, azoblarga sabr-toqat qil, Injil voizligingni bajo keltir, xizmatingni sidqidildan ijro etgin.
6Mening qonim endi qurbonlik sharobi[4] kabi to‘kilmoqda, dunyodan o‘tishimga sal qoldi. 7Ulug‘ kurashda astoydil kurashdim, umr dovonini oshib bo‘ldim, imonni saqladim. 8Bundan keyin solihlik toji men uchun tayyor turibdi. Odil hukm qiluvchi Rabbim Iso ko‘kdan tushib zohir bo‘ladigan kunda u tojni menga beradi, va faqat menga emas, balki u kunni mushtoqlik bilan kutayotganlarning hammasiga ham beradi.
Shaxsiy tilaklar, salomlar
9Mening oldimga tezroq kelishga harakat qil. 10Chunki Dimas bu dunyoni sevib qolib, meni tark etdi, Salonika shahriga ketdi. Kriskiy Galatiyaga, Titus Dalmatiyaga ketdi. 11Yonimda yolg‘iz Luqo bor. Markni o‘zing bilan birga olib kel, u menga xizmat uchun kerak. 12Tixikni Efes shahriga yubordim. 13Kelayotganingda Troas shahrida Karpning yonida men qoldirib ketgan plashchni va kitoblarni, ayniqsa pergament[5] kitoblarni ham olib kel.
14Misgar Iskandar menga ko‘p yomonlik qildi. Rabbim unga qilmishlariga yarasha jazosini beradi. 15Sen ham undan ehtiyot bo‘l, chunki u bizning kalomlarimizga qattiq qarshilik ko‘rsatdi.
16O‘zimni birinchi marta himoya qilganimda, hech kim mening tarafimni olmadi, aksincha, hamma meni tashlab ketdi. Bu u odamlar uchun gunoh hisoblanmasin. 17Lekin Rabbim yonimda turib meni yoqladi. Men orqali Xushxabar tugal targ‘ib qilinishi va barcha xalqlarga ham yetib borishi uchun, U mening qudratimni oshirdi, arslon og‘zidan qutqardi. 18Rabbim meni har qanday yomon ishlardan xalos qiladi va O‘zining samoviy Podshohligiga sog‘-salomat kirgizadi. Unga abadulabad shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
19Priskilla bilan Akilga va Onisiforning xonadoniga salom aytib qo‘y. 20Yerast Korinf shahrida qoldi. Trofimni esa kasal holda Milit shahrida qoldirib ketdim.
21Qish boshlanishidan oldin kelishga harakat qil. Evvul, Pud, Lin, Klavdiya va butun birodarlar senga salom yo‘llayaptilar.
22Rabbimiz Iso Masih sening ruhingga yor bo‘lsin. Uning inoyati hammangizga yor bo‘lsin. Omin.
TITUSGA MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Xudo tanlagan kishilarning imonli bo‘lishlari va haqiqiy diyonatni uqib olishlari uchun xizmat qilayotgan Xudoning quli va Iso Masihninghavoriysi, Pavlusdan – salom!
2Bizning imonimiz abadiy hayotga umidvorlikdan iboratdir. Yolg‘on gapirmaydigan Xudo bu umid haqida azaliy vaqtlardanoq va’da bergan edi, 3hozir esa, O‘zi xohlagan paytda, kalomini ro‘yobga chiqardi. Men bo‘lsam, bu kalomni e’lon qilish uchun Qutqaruvchimiz Xudodan vakolat oldim. 4Umumiy imonimiz asosida haqiqiy farzandim bo‘lgan Titusga Otamiz Xudodan va Qutqaruvchimiz Iso Masihdan mehr-shafqat va tinchlik tilayman.
Titusning Kritdagi faoliyati
5Senga buyurganimdek, qolgan ishlarni bitir, har bir shahardagi imonlilar jamoati ustidan oqsoqollar tayin qil. Mana shuning uchun seni Krit orolida qoldirdim. 6Sen tayin qiladigan odam beayb, yakka xotinli, bolalari esa imonli va shaloqlik yoki itoatsizlik aybidan xoli bo‘lsin. 7Chunki imonlilar jamoatining noziri[1] Xudo xonadonini boshqaruvchi sifatida benuqson bo‘lishi kerak. O‘zboshimcha, g‘azabli, sharobga moyil, tajang, g‘arazgo‘y bo‘lmasin. 8Aksincha mehmondo‘st, xayrixoh, vazmin, odil, pok ko‘ngilli va nafsini tiyadigan odam bo‘lsin. 9Sog‘lom ta’limot bilan nasihat qilishga hamda qarshilik qiluvchilarning adabini berishga iqtidorli, haqiqat kalomiga o‘rgatilgan va unga qattiq rioya qiladigan kishi bo‘lishi lozim.
10Xususan sunnatlilar[2] orasida o‘zbilarmon, quruq gap sotuvchi aldamchilar ko‘p. 11Ularning og‘zini to‘sish kerak. Ular jirkanch manfaat yo‘lida lozim bo‘lmagan narsalarni o‘rgatib, butun oilalarni buzib ketmoqdalar. 12Mana, ulardan chiqqan bir shoir: “Kritiylar doimo yolg‘onchi, zolim yirtqichlar, yeb-to‘ymas tanballardir”, deb aytgan edi. 13Bu gap to‘g‘ri. Ular sog‘lom imonni topsin va buning uchun sen ularni qat’iy ogohlantirib qo‘y. 14Ular yana yahudiylarning afsonalariga va haqiqatdan yuz o‘girgan odamlarning gaplariga quloq solmasinlar.
15Pok odamlar uchun hamma narsa pok bo‘lur. Nopoku imonsizlar uchun hech bir pok narsa yo‘q. Chunki ularning aqli ham, vijdoni ham nopoklashib ketgan. 16Xudoni tan olamiz, deydilar-u, o‘z qilmishlari bilan Uni inkor etadilar. Ular har qanday xayrli ishga yaramas, bo‘yin egmas, iflos odamlardir.
2–BOB
Sog‘lom ta’limot to‘g‘risida
1Senga kelsak, sog‘lom ta’limot asosida nasihat qil. 2Chollar o‘z haddini biluvchi, hushyor, vazmin, sog‘lom imonli, mehr-muhabbatli va sabr-toqatli bo‘lsinlar. 3Shuningdek, kampirlar ham g‘iybat va mayxo‘rlikka ruju qo‘ymay, balki muqaddaslikka muvofiq, har qanday xayrli ishda ibrat bo‘lib turmush kechirsinlar. 4Kampirlar yosh xotinlarga ham ta’lim-tarbiya bersinlar. 5Xudoning kalomi qoralanmasligi uchun, ular o‘z erlari va bolalarini sevadigan, ro‘zg‘orga jonkuyar, vazmin, iffatli, xushfe’l, erlariga bo‘ysunadigan bo‘lsinlar.
6Shuningdek, yigitlarni ham bosiq bo‘lishga undagin. 7Har bir xayrli ishda ularga o‘rnak bo‘l. Ta’lim vaqtida xolis va jiddiy bo‘lib gapir. 8So‘zlaring aniq va hech shubhasiz bo‘lsin, toki raqiblaring biz haqimizda yomon so‘z aytolmay, uyatga qolsinlar.
9Qullarga shunday nasihat qilki, o‘z xo‘jayinlariga itoat etsinlar, ularni har jihatdan mamnun qilsinlar, terslik qilmasinlar. 10O‘g‘rilik qilmasinlar, balki ochiq ko‘ngil bilan muomala qilib, har narsada Qutqaruvchimiz Xudoning ta’limotini sharaflasinlar.
11Chunki Qutqaruvchimiz Xudoning inoyati butun odamlarga yaqqol oshkor bo‘ldi. 12Bu inoyat esa shuni o‘rgatadiki, biz diyonatsizlik va dunyoviy orzu-ehtiroslarni rad etishimiz kerak, bu dunyoda Xudodan qo‘rqib, vazminlik va taqvodorlik bilan hayot kechirishimiz lozim. 13Shu orada buyuk Xudo va Qutqaruvchimiz Iso Masihning ulug‘vorlik bilan osmondan tushib zohir bo‘lishiga va muborak umidimiz amalga oshishiga ko‘z tikib yuribmiz. 14Masih bizni har qanday gunohli ishlardan qutqarish uchun, faqat O‘ziga tegishli bo‘lgan, xayrli ishlarga g‘ayratli, pok bir ummat yaratish uchun O‘zini biz uchun fido qildi.
15Bularni butun bir salohiyat bilan gapir, nasihat qil, oshkor qil. Hech kim seni kamsitmasin.
3–BOB
Diyonat bilan yashash haqida
1Sen imonlilarga shuni eslatib turginki, ular hukmron hokimiyatga to‘la itoatkorlik bilan bo‘ysunsin, har bir xayrli ishga tayyor bo‘lishsin. 2Hech kimni yomonlamasinlar. Urushqoq bo‘lmay, barcha insonlarga yuvoshlik va muloyimlik bilan muomala qilsinlar.
3Chunki bir vaqtlar bizlar ham fahmsiz, itoatsiz, adashgan odamlar edik, har xil ehtiros va zavqlarga qul edik, gina-kudurat va baxillikka to‘lgan, bir-birimizdan nafratlanadigan razil odamlar edik. 4Ammo Qutqaruvchimiz Xudo O‘zining iltifot va insonparvarligini ochiq ko‘rsatdi. 5Xudo bizning qilgan savobli ishlarimiz tufayli emas, balki O‘zining rahm-shafqati tufayli bizni qutqardi, gunohlarimizni yuvib, bizni yangidan tug‘iltirdi, Muqaddas Ruh orqali bizga yangi hayot ato etdi. 6Qutqaruvchimiz Iso Masih sharofati bilan Xudo bizning ustimizga mo‘l-ko‘l MuqaddasRuh yog‘dirdi. 7Xudo inoyat qilib, bizni oqladi va abadiy hayotga umidvorlik bilan qaragan merosxo‘r ham qildi.
8Bu so‘z barqarordir. Xudoga ishonganlar xayrli ishlarga astoydil bel bog‘lashi uchun, bu gaplarni ta’kidlab uqtirishingni istayman. Bunday xatti-harakat insonlarga ma’qul va foydalidir. 9Lekin bema’ni bahslar, shajaralar, Tavrotqonun-qoidalari haqida boradigan janjalu muzokaralardan qoch; bular foydasiz va behudadir.
10Bid’atchi odam bir-ikki ogohlantirishdan so‘ng haqiqatga tushunmasa, u bilan aloqani uz. 11O‘zing bilasanki, bunday buzuq odam kundan-kunga gunohiga gunoh qo‘shib, o‘zini o‘zi mahkum etadi.
Oxirgi istak va salomlar
12Artemas yoki Tixikni sening yoningga yuborganimdan keyin, Nikopol shahriga, mening oldimga kelishga harakat qil. Chunki men qishni shu yerda o‘tkazishga qaror qildim. 13Qonunshunos Zinas va Apollosni yo‘lga otlantirayotganingda, ularning kam-ko‘stsiz jo‘nashlariga e’tibor qil. 14Bizning odamlarimiz ham samarasiz kun kechirmasdan, zaruriy ehtiyojlarini qondirish uchun yaxshi ishlar qilishni o‘rgansinlar.
15Mening yonimdagilarning hammasi senga salom yo‘llayaptilar. Bizni sevadigan imondoshlarga salom aytgin. Xudoning inoyati hammangizga yor bo‘lsin. Omin.
FILIMO‘NGA MAKTUBI
Duoyi salom, Xudoga shukrona
1Men, Iso Masih uchun bandi bo‘lgan Pavlus hamda ukamiz Timo‘tiydan sevikli hamkorimiz Filimo‘nga salom! 2Singlimiz Affiya bilan safdoshimiz Arxippga, shuningdek, xonadoningda yig‘ilib turadigan imonlilarning hammasiga salom yo‘llaymiz. 3Otamiz Xudodan va Rabbimiz Iso Masihdan sizlarga inoyat va tinchlik bo‘lsin.
4Men duolarimda har doim seni eslab, Xudoyimga shukur qilaman. 5Chunki Rabbimiz Isoga bo‘lgan imoning va barcha ahli mo‘minga bo‘lgan muhabbating haqida eshitib turaman. 6Sening imon yo‘lida qilayotgan faoliyating ta’sirchan bo‘lgay, Masihdan bizga nasib bo‘ladigan butun xayr-barakani bilib olgaysan. 7Sening mehr-muhabbating menga katta sevinch va tasalli berdi. Birodarim, sen tufayli ahli mo‘minning ko‘ngli tinch.
Pavlusning qul O‘nisim uchun iltimosi
8Mayli, shunday bo‘lsa ham, Masih nomidan senga buyruq berishga to‘la vakolatim borligini aytsam bo‘ladi. 9Buning o‘rniga men, mo‘ysafid Pavlus, endi Iso Masih uchun bandi, mehribonlik bilan sendan iltimos qilaman. 10Men mahbusligimda ko‘rgan o‘g‘lim O‘nisim[1] haqida sendan iltimos qilmoqchiman. 11O‘nisim bir vaqtlar senga foydasiz edi, endi esa senga ham, menga ham foydalidir. Men uni senga qaytarib yuboryapman. 12Uni, ya’ni o‘zimning jon-dilimni, yaxshi qabul qil!
13Men Injil uchun qamoqda yotibman, shuning uchun O‘nisimni o‘z oldimda olib qolib, sening o‘rningda menga xizmat qilishini istar edim. 14Ammo sening roziligingsiz hech bir ish qilishni xohlamadim. Chunki sening qiladigan iltifoting majburiyat yuzasidan bo‘lmay, balki ixtiyoriy bo‘lishini istadim. 15Nahotki sen umrbod qabul qilishing uchun O‘nisim sendan vaqtinchalik ayrilgan bo‘lsa? 16Sen uni endi qul kabi emas, balki quldan yuqori, sevikli uka sifatida qabul qil. Men uni juda yaxshi ko‘raman. Sen esa uni ham odam bolasi sifatida, ham Rabbimizning bolasi sifatida yana ko‘proq sevishing shubhasiz.
17Agar sen meni safdoshing bilsang, O‘nisimni meni qabul qilganday qabul qil. 18Agarda u seni biror narsada xafa qilgan bo‘lsa yoki sendan qarzdor bo‘lgan bo‘lsa, buni mening zimmamga yukla. 19Men, Pavlus, buni o‘z qo‘lim bilan yozyapman: men to‘layman. Axir, senga o‘z hayoting bilan mendan qarzdor ekanligingni aytayotganim yo‘q! 20Ha, birodarim, Rabbimiz haqi sendan bir foydalanay! Masih haqi ko‘nglimni tinchitgin! 21Sen mening so‘zlarimga quloq solib, aytganlarimni qilasan, ha, bundan ham ko‘proq qilasan, deb ishonib, bularni yozdim.
22Bundan tashqari, menga bir turar joy ham tayyorla. Chunki Xudo ibodatlaringizni eshitib, meni yana sizlarning oldingizga qaytarishiga umid qilaman.
So‘nggi salomlar
23-24Men bilan birga Iso Masih uchun mahbus bo‘lgan Epafras, hamkorlarim Mark, Aristarx, Dimas, Luqo senga salom yo‘llayaptilar.
25Rabbimiz Iso Masihning inoyati sizlarning ruhingizga yor bo‘lsin. Omin.
IBRONIYLARGA MAKTUB
1–BOB
Xudoning oxirgi vahiysi
1 Xudo qadimda bir necha marta va turli tarzda payg‘ambarlar orqali ota-bobolarimizga gapirgan edi. 2Oxirgi kunlarda esa U bizga O‘z O‘g‘li orqali gapirdi. Xudo koinotni O‘g‘li orqali yaratgan va Uni borliqning vorisi qilib tayin etgan. 3O‘g‘il – Xudo ulug‘vorligining in’ikosi, Xudo borlig‘ining aniq suratidir. U O‘zining qudratli kalomi bilan koinotni asraydi. Gunohlarimiz yuvilishi uchun imkon yaratgandan so‘ng, U samoda Hazrati Oliyning o‘ng tomonida o‘tirdi.
Iso Masih – farishtalardan oliy
4Iso farishtalardan g‘oyat oliy martabaga yuksalgani uchun, ulardan juda ulug‘roq bir nomga ham ega bo‘ldi. 5Farishtalarning qay biriga qachon Xudo:
“Sen Mening O‘g‘limsan,
Seni bugun tavallud ettirdim”[2],
yoxud:
“Men Unga Ota bo‘laman
Va U Menga O‘g‘il bo‘ladi”,
– degan edi? 6Xudo To‘ng‘ichimni yer yuziga yuboray, deb yana shunday degan:
“Xudoning butun farishtalari
Unga sajda qilsinlar”[3].
7Farishtalar haqida:
“U O‘z malaklarini shamollarga aylantirib,
Xizmatkorlarini o‘t alangasi qiladi”[4],
– deyilgan bo‘lsa, 8O‘g‘ilga esa bunday deyilgan:
“Ey Xudo,
Sening taxting doimiy va abadiydir,
Podsholiging hassasi – haqqoniyat hassasi.
9Sen adolatni sevib,
Qonunsizlikdan nafratlanasan.
Shuning uchun Xudo, Sening Xudoying,
Tengdoshlaringdan ko‘ra ko‘proq
Sening boshingga xurramlik moyi surtdi”[5].
10Yana shunday deyilgan:
“Yo Rabbiy,
Sen yerni azaldan bunyod etgansan,
Osmon esa Sening qo‘llaring ijodi.
11Ular yo‘q bo‘lib ketar,
Biroq Sen turaverasan.
Hammasi kiyimdek nurab ketar,
12Bamisli libosday o‘rab qo‘yasan ularni,
Joma singari almashtiriladi.
Ammo Sen ayni O‘shaning O‘zisan,
Sening yillaring tamom bo‘lmas”[6].
13Nahotki Xudo qachondir biron farishtaga:
“Yovlaringni oyoqlaring ostiga yiqitmagunimcha,
Sen Mening o‘ng tomonimda o‘tirib tur!”[7]
– degan bo‘lsa?! 14Axir, farishtalarning hammasi ham najot vorislariga xizmat qilish uchun yuborilgan xizmatchi ruhlardir.
2–BOB
Ulug‘ najotga e’tiborsizlik qilmaylik
1Demak, biz eshitganlarimizdan qaytmaslik uchun bularga juda ko‘p diqqat qilishimiz kerak. 2Farishtalar orqali aytilgan kalom[8] u vaqtdayoq har turli jinoyat va itoatsizlik qilganni qat’iy suratda jazolar edi. 3Shunday ekan, dastavval Rabbimiz Iso bildirgan, so‘ngra shohidlari tomonidan tasdiqlangan najot xabariga biz e’tiborsizlik qilsak, jazodan qanday qochib qutulamiz? 4Xudo O‘z shohidlariga ajoyibotlar, mo‘jizalar va har turli qudratli ishlar ko‘rsatdi, O‘z xohish-irodasiga ko‘ra Muqaddas Ruhning in’omlarini ularga ulashib, ularning shahodatlariga O‘zining tasdig‘ini qo‘shib berdi.
Ergashuvchilariga teng bo‘lgan Iso
5Biz gapirayotgan kelajak dunyoga kelsak, Xudo uni farishtalarga tobe qilmadi. 6Bir oyatda shunday ta’kidlangan:
“Inson qadri nedirki, Sen uni yodlagaysan?
Odam o‘g‘li nedirki, Sen uni ardoqlaysan?
7Sen uni malaklardan andak past qilding,
Izzatu jamol tojini unga kiydirding.
O‘z yaratganlaring ustidan unga saltanat berding,
8Bor mavjudotni uning oyoqlari ostiga qo‘yding”[9].
Xudo borliqni odamning oyoqlari ostiga qo‘ygan bo‘lsa, demak, unga tobe bo‘lmagan biror narsa qoldirmadi. Vaholanki, biz insonga hanuz hamma narsalar tobe ekanligini ko‘rmayapmiz. 9Biroq Isoni esa farishtalardan biroz past qilinib, o‘lim azob-uqubati chekkanidan so‘ng, izzatu jamol toji kiydirilgan holda ko‘ryapmiz. Uning hamma inson uchun o‘limga duchor bo‘lishi Xudoning inoyatli xohishi edi.
10Hamma narsa Xudo uchun va Xudo orqali bor bo‘lgan. Xudo ko‘p o‘g‘illarni ulug‘likka erishtirmoqchi bo‘lib, ularning najot Asoschisi – Isoni ham azob-uqubatlar orqali kamolga erishtirishni munosib ko‘rdi.
11Chunki ham muqaddaslik baxsh etuvchi Iso, ham muqaddaslik qabul qiluvchi imonlilar hammasi bir Otadandir. Bu sababdan Iso ularni birodarlarim deb chaqirishdan or qilmaydi,
12“Sening ismingni birodarlarimga e’lon etgayman,
Jamoat ichra Senga hamdu sanolar ayturman”[10].
13
“Men Xudoga tavakkal qilurman”,
va davomida:
“Mana, Men va Xudo Menga bergan bolalar!”
14Bolalar et va qondan iborat bo‘lganlari uchun, Iso O‘zi ham ularga tenglashib, xuddi shunday vujudga ega bo‘ldi, toki o‘lim bilan dahshat sochuvchi iblisni O‘z o‘limi orqali yo‘q qilsin 15va umr bo‘yi o‘lim qo‘rquviga qul bo‘lgan odamzod bolalarini ozod qilsin. 16Har holda Iso farishtalarga emas, balki Ibrohim nasliga yordam beradi. 17Shuning uchun U har jihatdan birodarlariga o‘xshab qolishi kerak edi, xalqning gunohlari uchun Xudo huzurida tavajjuh qila oladigan marhamatli va sodiq Oliy ruhoniy[11] bo‘lmog‘i lozim edi. 18O‘zi sinovdan o‘tib azob chekkani uchun, sinovdan o‘tayotganlarga madad bera oladi.
3–BOB
Iso Masih – Muso payg‘ambardan oliy
1Shunday ekan, ey, samoviy da’vatdan bahramand bo‘lgan muqaddasbirodarlarim, imonimizning Elchisi – Oliy ruhoniyimizIsoga qaranglar! 2Muso payg‘ambar butun Xudoning xonadoniga[12] sodiq qolgani kabi, Iso Masih ham Uni tayin etgan Xudoga sodiq qoldi. 3Imoratning me’mori imoratning o‘zidan ko‘proq hurmat ko‘radi. Xuddi shunday, Iso Masih Muso payg‘ambardan ko‘proq ulug‘vorlikka loyiq hisoblandi. 4Har bir uyning quruvchisi boru, ammo aslida hammaning binokori – Xudo. 5Muso payg‘ambar butun Xudo xonadonidan mas’ul sodiq xizmatkor sifatida Xudoning kelajakda aytadigan kalomlariga zamin hozirladi, xolos. 6Masih esa Xudo xonadonini O‘g‘il kabi boshqaradi. Agar biz jasoratimizni va ulug‘ umidimizni oxirigacha mahkam tutsak, biz Uning xonadonimiz.
Yuragingizni tosh qilmanglar!
7Mana, Muqaddas Ruh nima deyapti:
“Agar bugun Xudoning ovozini eshitsangiz,
8Cho‘lda, isyon va g‘azab kunida bo‘lganidek,
Yana yuragingizni tosh qilmanglar!
9U yerda otalaringiz Meni sinov qildilar,
Qirq yil ishlarimni ko‘rgan bo‘lsalar ham,
Meni imtihon qildilar.
10Shuning uchun bu nasldan bezor bo‘lib dedim:
Bular doim dilidan adashgan bir qavmdir,
Mening yo‘llarimga rioya qilmaydilar.
11Men g‘azablanib, ont ichdimki:
Ular Mening farog‘atimga kirmaslar”[13].
12Ey birodarlar, hech biringizda barhayot Xudodan qaytgan yomon, imonsiz bir yurak bo‘lmasligiga diqqat etinglar. 13Hech kim gunohning aldovi bilan yuragini tosh qilmasin; “bugun” deyilguncha, bir-biringizga har kuni nasihat qilib turinglar. 14Agar biz avvalgi e’tiqodimizni oxirigacha mahkam tutsak, Masihga sherik hisoblanamiz. 15Yuqorida deyilgani kabi:
“Agar bugun Uning ovozini eshitsangiz,
Isyonu G‘azab kunida bo‘lganidek,
Yuragingizni tosh qilmanglar!”
16O‘shanda Xudoning ovozini eshitib, isyon qilganlar kim edi? Muso payg‘ambar sharofati bilan Misrdan chiqqanlarning hammasi emasmidi? 17Xudo qirq yil kimdan bezor bo‘ldi? Gunoh qiluvchilardan emasmi? Mana, ularning jasadlari cho‘lda parokanda bo‘ldi. 18Xudo: “Ular Mening farog‘atimga kirmaydi”, deb kimlar haqida qasam ichgan edi? Bo‘ysunmaganlar haqida emasmi? 19Ko‘ryapmizki, ular imonsiz bo‘lgani uchun farog‘at diyoriga kira olmadilar.
4–BOB
Xudo xalqining farog‘ati
1Xudoning farog‘at diyoriga[14] kirish haqidagi ilohiy va’da hali ham mavjud ekan, mabodo sizlardan biror kishi fursatni qo‘ldan bermasin, deb xavotirlanamiz. 2Chunki o‘tmishdoshlar kabi bizlar ham Xushxabarni oldik. Ammo ular eshitgan so‘zlarini imon bilan qabul qilmagani uchun foydasi bo‘lmadi. 3Faqat biz, imonlilar, u farog‘at diyoriga kiramiz.
Xudo:
“G‘azablanganimda ont ichdimki,
Ular Mening farog‘atimga kirmaslar”,
– deb aytgan. Holbuki, dunyo yaratilgandanoq Xudo taqdir etgan hamma ishlar tamom bo‘lib turibdi. 4Yaratilishning yetti kuni haqida bir oyatda bunday deyilgan:
“Xudo yettinchi kunda qilgan barcha ishlaridan forig‘ bo‘ldi”[15].
5Ammo boyagi oyatda:
“Ular Mening farog‘atimga kirmas”,
– deb ta’kidlangan.
6Bundan anglashiladiki, dastavval Xushxabarni eshitganlar itoatsizligi uchun farog‘at diyoriga kirmagan bo‘lsa-da, yana ba’zi kishilarga kirish uchun imkoniyat bor ekan.
7Xudo ana shuni ko‘zda tutib, uzoq vaqtdan keyin
“Agar bugun Uning ovozini eshitsangiz,
Yana yuragingizni tosh qilmanglar!”
8Agar Nabi Yasu[16]Isroil o‘g‘illarini farog‘atga erishtirganda edi, bundan keyin Xudo boshqa bir kun haqida gapirishiga hojat yo‘q edi. 9Demak, Xudo xalqining farog‘at kuni[17] kelajakka qoladi. 10Xudo O‘z ishlaridan qanday forig‘ bo‘lgan bo‘lsa, Uning farog‘atiga kiruvchilar ham o‘z ishlaridan shunday forig‘ bo‘ladilar. 11Shunday ekan, birortamiz ham bunday itoatsizlikdan o‘rnak olib, yiqilib qolmasligimiz uchun, o‘sha farog‘atga kirishga jon kuydiraylik.
Xudo kalomining ta’sirliligi
12Xudoning kalomi jonli va ta’sirli, har turli dudama qilichdan o‘tkirroqdir. U jon bilan ruhni, bo‘g‘inlar bilan ilikni bo‘lgundek suqilib kiradi, yurakning xayolu niyatlarini fosh qiladi. 13Xudoning oldida pinhon qolgan hech bir maxluq yo‘q, Uning ko‘zi oldida hamma narsa ochiq va ayondir. Axir, biz Unga hisob beramiz-ku!
Oliy ruhoniyimiz Iso
14Bizning ulug‘ Oliy ruhoniyimiz, ya’ni Arshi A’logacha o‘tib borgan Xudoning O‘g‘li Iso bor ekan, tan olgan e’tiqodimizni mahkam tutaylik. 15Bizning Oliy ruhoniyimiz zaifliklarimizga hamdard bo‘lishga ojiz emas, U har tomondan bizlar kabi vasvasaga solingan, lekin gunoh qilmagan. 16Shunday ekan, ilohiy marhamatga noil bo‘lish va zarurat vaqtida inoyat va yordam olish uchun, Xudoning inoyat taxtiga jasorat bilan yaqinlashaylik.
5–BOB
Oddiy oliy ruhoniylar va Iso Masih
1Har bir oliy ruhoniy odamlar orasidan tanlab olinib, odamlar o‘rnida Xudoga xizmat qiladi, gunohlar uchun Xudoga hadyalar va qurbonlar keltiradi. 2Johillar va yo‘ldan ozganlarga u muloyimlik bilan muomala qila oladi, chunki o‘zi ham zaifliklarga mubtalo bo‘lib yuradi. 3Shu sababdan xalqning gunohlari uchun ham, o‘z gunohlari uchun ham qurbon qilishi kerak. 4Birov bu martabaga o‘zi-o‘zidan erishmaydi, balki Horun[18] kabi Xudoning buyrug‘i bilan erishadi.
5Shunga o‘xshab, Masih ham oliy ruhoniylik sharafini o‘zlashtirib olmadi, balki Xudo Unga:
“Sen Mening O‘g‘limsan,
Seni bugun tavallud ettirdim”[19],
– deb, Uni ulug‘likka sazovor qildi. 6Shuningdek, boshqa bir joyda Xudo Masih haqida shunday degan:
“Malkisidq[20] martabasi bo‘yicha
Sen abadiy ruhoniysan”.
7Masih badanda yashagan kunlarida O‘zini o‘limdan qutqarishga qodir bo‘lgan Xudoga zo‘r faryod va ko‘z yoshlari bilan sig‘inib, yalinib-yolvordi, xudojo‘yligi sababidan toati ijobat bo‘ldi. 8Garchi U Xudoning O‘g‘li bo‘lsa ham, azob-uqubat chekib, itoat qilishni o‘rgandi. 9Masih shunday kamolotga erishib, Unga quloq solganlarning hammasi uchun abadiy bir najot yaratdi. 10Shu tariqa Xudo Masihni “Malkisidq martabasi bo‘yicha Oliy ruhoniy” qilib tayinladi.
Kamolga yetmoq lozim
11Bu haqda aytadigan so‘zimiz ko‘p, ammo tushuntirish qiyin, chunki quloqlaringiz og‘ir bo‘lib qoldi. 12Vaqt nuqtayi nazaridan sizlar allaqachon muallim bo‘lishingiz kerak edi. Ammo sizlarga yana Xudo kalomining ilk asoslarini o‘rgatishga ehtiyoj bor. Sizlarga qattiq oziq emas, sut kerak. 13Sut bilan ovqatlanadigan har bir kishi esa hali chaqaloq, solihlik kalomida g‘o‘ru tajribasizdir. 14Qattiq oziq esa kamolotga yetganlarga, ya’ni tuyg‘ulari yaxshi va yomonni farq etish malakasiga ega bo‘lganlarga xosdir.
6–BOB
Imondan qaytmaslik haqida
1-2Shuning uchun Masih haqidagi boshlang‘ich ta’limotni qoldirib, kamolotga intilaylik. Tag‘in o‘lik ishlardan tavba qilish, Xudoga ishonish, g‘usllar, boshga qo‘l qo‘yib duo qilishlar, qiyomat va abadiy hukm haqidagi ta’limotning asosini solib o‘tirmaylik. 3Xudo xohlasa, bunga erishamiz.
4Bir marta ziyoni ko‘rgan, samoviy in’omdan lazzat olgan, Muqaddas Ruhdan bahramand bo‘lgan, 5Xudoning xayrli kalomini va kelajak olamning qudratlarini totib ko‘rgan kishilar 6agar bundan keyin imondan qaytsalar, ularni yana tavba qildirib tuzatish imkonsizdir. Chunki bunday kishilar Xudoning O‘g‘lini yangidan xochga qoqib, masxara qilgan bo‘ladilar.
7Ustiga mo‘l-ko‘l tushgan yomg‘irni ichgan va dehqonlar uchun foydali o‘simlik bergan yer Xudodan barakat oladi. 8Ammo tikanu qushqo‘nmasni bergan yer esa yaramasdir va la’natga qoladi. Uning oxirati – yonishdir.
9Sizlarga kelsak, ey seviklilar, shunday gapirishimizga qaramay, aminmizki, sizlarning ahvolingiz bundan yaxshiroqdir va najotga erishasizlar. 10Chunki Xudo adolatsiz emas. U sizlarning ishingizni, Uning ismiga ko‘rsatgan muhabbatingizni unutmaydi, O‘z azizlariga qanday xizmat qilganingizni va hozir ham qilayotganingizni yodda tutadi. 11Orzu qilamizki, umidingiz tamoman ro‘yobga chiqsin, har biringiz oxirigacha aynimay g‘ayrat ko‘rsatinglar, 12erinmanglar, imon va sabr-toqat bilan ilohiy va’dalarga erishganlardan o‘rnak olinglar.
Xudoning o‘zgarmas va’dasi
13Xudo Ibrohimga va’da berganda, O‘zidan buyukroq birovning ismi haqi qasam icha olmay, O‘z Zoti haqi qasam ichib, dedi:
14“Men senga qut-barakat beraman,
Zurriyotingni bag‘oyat ko‘paytiraman”[21].
15Ibrohim esa uzoq sabr-toqat qilib, ilohiy va’daga erishdi.
16Odamlar o‘zlaridan buyukroq bo‘lganning ismi haqi qasam ichadilar. Qasam isbot hisoblangani uchun, har qanday tortishuvlarga xotima beradi. 17Shunga o‘xshab, Xudo ham va’dasini oluvchilarga O‘z irodasining buzilmasligini ochiqroq ko‘rsatmoqchi bo‘lib, va’dani qasam bilan kuchaytirdi.
18Shunday qilib, biz bu ikki buzilmas dalil bilan yolg‘on gapirmaydigan Xudodan panoh topaylik, ko‘zimiz oldidagi umidni mahkam ushlab, dadil va jasur bo‘laylik. 19Umidimiz jon langariday ishonchli va mustahkamdir, biz bu umid orqali ma’badpardasining[22] orqa tomoniga ham o‘tib kiramiz. 20O‘tmishdoshimiz Iso Malkisidq martabasi bo‘yicha abadiy Oliy ruhoniyimiz bo‘lib, u yerga bizlardan ilgari o‘tib kirgan.
7–BOB
Ulug‘ ruhoniy Malkisidq
1Malkisidq Salim[23] podshohi hamda Xudoyi Taoloning ruhoniysi edi. Ibrohim to‘rt shohni tor-mor etib qaytib kelayotganda, Malkisidq uni qarshilagani chiqib, uni duo qildi. 2Ibrohim esa unga har bir narsadan ushr berdi.
Malkisidq otining birinchi ma’nosi “solihlik podshohi” demakdir. Bundan boshqa u “Salim podshohi”, ya’ni tinchlik podshohidir. 3U otasizu onasizdir, umuman nasabnomasizdir. Umrining na boshlanishi, na oxiri qayd etilgan. U Xudoning O‘g‘liga o‘xshash abadiy ruhoniy bo‘lib qoladi.
4Endi bu zotning naqadar buyuk ekanligini ko‘ring! Ulug‘ otamiz Ibrohim ham g‘animatlarining o‘ndan birini unga berdi.
5Tavrotda buyurilishicha, Leviy[24] o‘g‘illaridan ruhoniylik vazifasini olganlar xalqdan, ya’ni Ibrohim urug‘-ajdodi bo‘lgan o‘z birodarlaridan ushr olishlari kerak.
6Lekin Leviy ajdodidan bo‘lmagan Malkisidq esa ilohiy va’dalar egasi bo‘lgan Ibrohimdan ushr oldi-yu, uni duo qildi.
7Shak-shubhasizdirki, duo qiluvchi duo oluvchidan buyukdir.
8Oddiy ruhoniylar o‘ladigan odamlar bo‘lib xalqdan ushr oladilar. Malkisidq esa,
11Isroil xalqi Leviy avlodining ruhoniylik tartibi bo‘yicha Tavrotni qabul qilgan edi. Agar Horun ajdodidan bo‘lgan Leviylarning ruhoniylik xizmati mukammal bo‘lganda edi, unda yana boshqa bir ajdod – Malkisidq ajdodidan bir Ruhoniyning o‘rtaga chiqishiga qanday ehtiyoj bor edi? 12Chunki ruhoniylik qonun-qoidalari o‘zgartirilsa, Tavrotning o‘zini o‘zgartirish zarur bo‘lib qoladi.
13Boya aytilgan Ruhoniy esa – Rabbimiz Isodir. U boshqa bir qabilaga mansub, bu qabiladan hech kim qurbongohda xizmat qilmagan. 14Rabbimiz Iso Yahudo qabilasidan kelib chiqqanligi ma’lumdir. Muso payg‘ambar esa bu qabila haqida gapirganda, ruhoniylikka doir hech narsa aytmagan edi.
Malkisidqqa o‘xshash ruhoniy – Iso
15Endi Malkisidqqa o‘xshash boshqa bir Ruhoniy – Iso o‘rtaga chiqqandan keyin, bu masala yana ham aniq ko‘rinib turibdi.
16Iso insoniy qonun-qoidalarga rioya qilgan, deb emas, balki poyonsiz hayot qudratiga ega, deb ruhoniy bo‘ldi.
17
Buning o‘rniga endi a’loroq bir umid maydonga keldi, biz bu umid bilan Xudoga yaqinlasha olamiz. 20Umidimiz qasamyod bilan tasdiqlangani uchun a’loroqdir. 21Ilgari o‘tgan ruhoniylar qasamsiz ruhoniy bo‘lardilar. Ammo Iso,
“Xudovand qasamyod qilgan va so‘zidan qaytmas:
Malkisidq martabasi bo‘yicha Sen abadiy ruhoniysan”,
– degan ilohiy farmon bilan ruhoniy bo‘ldi. 22Demak, Iso a’loroq bir ahdga kafil bo‘ldi.
23Oddiy ruhoniylarning soni ko‘p edi, chunki o‘lim ularning boqiy qolishlariga monelik qilar edi. 24Ammo Iso boqiy qolganligi uchun, o‘tib ketmaydigan ruhoniylikka molikdir. 25Shuning uchun Iso O‘zi orqali Xudoga yaqinlashuvchilarga najot berishga butunlay qodir, U har doim barhayot bo‘lib, ularga shafoat qiladi.
26Chindan, bizlarga xuddi Iso kabi oliy ruhoniy kerak: U muqaddas, aybsiz, nuqsonsiz, gunohkorlardan ayrilgan, osmondan ham yuqoriga ko‘tarilgan.
27U boshqa oliy ruhoniylar kabi har kun oldin o‘z gunohlari uchun, keyin xalqning gunohlari uchun qurbonlik keltirishi kerak emas. Chunki O‘zini O‘zi qurbon qilganda, buni bir martada qilib bo‘ldi.
28Tavrot Qonuniga binoan ojiz bandalar oliy ruhoniylikka tayin etilar edi. Xudoning Tavrotdan keyin,
8–BOB
Oliy ruhoniyimiz Iso
1Aytganlarimizning asosiy nuqtasi shuki, bizning osmonda, Arshi A’loning o‘ng tomonida o‘tirgan Oliy ruhoniyimiz Iso bor. 2O‘sha yerda U inson emas, Xudovand qurgan haqiqiy Chodirda[25] xizmat qiladi.
3Har bir oliy ruhoniy hadyalar va qurbonlar keltirish uchun tayin etiladi. Shunday ekan, Isoning ham keltiradigan bir narsasi bo‘lishi lozim edi. 4Agar U yer yuzida bo‘lganda edi, umuman ruhoniy bo‘lolmas edi. Chunki Tavrotda buyurilgan hadyalarni taqdim qiluvchi ruhoniylar bor. 5Ular Muso payg‘ambar Xudodan olgan ko‘rsatmaga muvofiq qurilgan chodirda diniy xizmat ko‘rsatadilar. Xudo Musoga: “Ehtiyot bo‘l, har bir narsani tog‘da senga ko‘rsatilgan namunaga muvofiq qilgin”, – deb buyurgan edi. Demak, ruhoniylar xizmat qiladigan makon faqat osmondagi mavjudotning namunasi va soyasiginadir.
6Lekin endi Iso a’loroq va’dalarga asoslangan a’loroq bir ahdga kafil bo‘lgani uchun, juda ham ulug‘roq ruhoniylik xizmatiga erishdi.
7Agar Xudo qilgan birinchi ahd nuqsonsiz bo‘lganda edi, ikkinchisiga fursat axtarilmas edi.
8Holbuki, Xudo qadimgilardan nuqson topib,
“Mana Xudovand kalomi:
Isroil xonadoni va Yahudo xonadoni bilan
Men yangi bir ahd qiladigan kunlar kelyapti.
9Bu qiladigan ahdim esa –
Men ularning ota-bobolari qo‘lidan ushlab,
Misr yeridan olib chiqqanda qilgan ahdimga o‘xshamagay.
Zeroki – Xudovand deyapti:
Ular Mening ahdimga sodiq qolmadilar
Va Men ulardan yuz o‘girdim.
10O‘sha kunlardan keyin
Isroil xonadoni ila qiladigan ahdim bu bo‘lajak,
– deydi Xudovand.
– Qonunlarimni ularning fikriga jo qilib,
Dillariga yozib qo‘yurman.
Men ularning Xudosi bo‘lurman,
Ular esa Mening xalqim bo‘lur.
11Ta’lim bermagay yana hech kimsa
O‘z birodariyu qabiladoshiga:
Xudovandni tan olgin, – deya.
– Chunki hammalari, kattayu kichik Meni tanib-biladi.
12Men ularning yomonliklaridan o‘tib,
Gunohlarini boshqa esga keltirmayman”.
13Shunday qilib, Xudo “yangi bir ahd” deyish bilan qadimgi ahdning eskirganligini ko‘rsatdi. Eskirib va qarib borayotgan narsa esa yo‘q bo‘lib ketishi muqarrardir.
9–BOB
Qadimgi Ahd davridagi diniy xizmat
1Qadimgi Ahd[26] davrida diniy xizmat haqida qonun-qoidalar hamda dunyoviy bir ma’bad bor edi. 2Bir chodir qurilgan edi. “Muqaddas makon” deyilgan birinchi bo‘lmada shamdon, xontaxta va muqaddas baxshida nonlar bor edi. 3Ikkinchi pardaning orqasida “muqaddaslar muqaddasi” deb atalgan ichki bo‘lma bor edi. 4Bu yerda xushbo‘y tutatqi tutatiladigan oltin qurbongoh, shuningdek, har tomoni oltin bilan qoplangan ahd sandig‘i bor edi. Ahd sandig‘i ichida manna[27] solingan oltin idish, Horunning gullagan hassasi[28] va ahd lavhalari[29] bor edi. 5Sandiq ustida qurbongohga soya soladigan ulug‘vor malaklar[30] bor edi. Hozir bular haqida birma-bir gapirish mumkin emas.
6Shunday jihozlangan chodirning birinchi bo‘lmasiga ruhoniylar uzluksiz kirib, diniy xizmatlarini ado etardilar. 7Lekin chodirning ichkari bo‘lmasiga esa yilda bir martagina faqat oliy ruhoniy kirardi. U o‘zi uchun va xalqning g‘aflatdan qilgan gunohlari uchun qon bag‘ishlamasdan, aslo u yerga kira olmas edi.
8Bu bilan Muqaddas Ruh shuni ko‘rsatyaptiki, chodirning birinchi bo‘lmasi hanuz mavjud ekan, muqaddas makonga kirish yo‘li ochilmagan. 9Bu hozirgi zamon uchun ramzdir. Bundan ko‘ramizki, Xudoga xizmat qiluvchilar hadyalar va qurbonlar bag‘ishlash orqali o‘z vijdonlarini poklay olmaydilar. 10Bu udumlar yegulik, ichgulik va har xil tahoratlar bilan, ya’ni kishi tanasi bilangina bog‘liqdir, ular faqat yangi tuzum paydo bo‘lgungacha joriy edi.
Masihning nuqsonsiz qurbonligi
11Endi esa bo‘lg‘usi xayr-barakalarning Oliy ruhoniysi bo‘lgan Masih paydo bo‘ldi. U qo‘l bilan qurilmagan, ya’ni bu dunyo ijodi bo‘lmagan buyukroq va mukammalroq chodirdan o‘tib bordi. 12Masih takalar va buzoqlarning qoni bilan emas, balki O‘z qoni bilan muqaddas makonga bir marta kirib, bizlar uchun abadiy najotni qo‘lga kiritdi. 13Ilgari takalaru buqalarning qoni hamda yoqilgan g‘unajinlarning kuli harom bo‘lgan kishilarning ustiga purkalganda, ular jisman poklanib, muqaddas hisoblanardilar. 14Endi esa Masih abadiy Ruhilloh qudratida O‘zini nuqsonsiz qurbon qilib Xudoga bag‘ishladi. Uning to‘kkan qoni vijdonimizni o‘lik ishlardan poklaydi va barhayot Xudoga xizmat qilishimiz uchun imkon yaratadi.
15Ana shu sababdan Masih Yangi Ahdning[31] vositachisi bo‘ldi. Qadimiy Ahd davrida yashagan odamlar qilgan gunohlaridan forig‘ bo‘lsin deb va Xudo abadiy merosga da’vat etganlar bunga muyassar bo‘lsin deb, Masih O‘zini qurbon qildi. 16Qayerda vasiyat[32] bor bo‘lsa, vasiyat qilganning o‘limini qayd qilib o‘tish kerak. 17Chunki vasiyat o‘limdan keyingina kuchga kiradi. Vasiyat qiluvchi hali tirik ekan, vasiyatning hech bir ta’siri yo‘q.
18Shu bois Qadimgi Ahd ham qon to‘kilmasdan kuchga kirmadi. 19Muso payg‘ambar Tavrotni qabul qilib, uning har bir amrini butun xalqqa o‘qib bergandan so‘ng, buzoqlar va takalar qoni hamda arg‘uvon yung, issop[33] tarmoqlari va suv olib, kitobning ustiga ham, butun xalqning ustiga ham purkab: 20“Bu – Xudo sizlarga buyurgan ahdning qoni”, – dedi. 21Shuningdek, muqaddas chodir va barcha tabarruk anjomlar ustiga qon purkadi. 22Zotan Tavrot Qonuni bo‘yicha qariyb hamma narsa qon bilan poklanadi, qon to‘kilmasdan umuman kechirim bo‘lmaydi.
23Agar samoviy mavjudotning aksigina bo‘lgan bu narsalarni shunday poklash kerak bo‘lsa, unda samoviy mavjudotning asli yana qanchalik a’loroq qurbonlarni talab qiladi! 24Ana shu maqsadda Masih bizlar uchun Xudoning huzurida hozir bo‘ldi. U haqiqiy voqelikning soyasigina bo‘lgan bu dunyodagi muqaddas makonga emas, balki inson qo‘li bilan qurilmagan osmondagi haqiqiy muqaddas makonga kirdi.
25Oliy ruhoniy har yil begona qon bag‘ishlash uchun muqaddas makonga kirishi lozim. Masih esa faqat bir marta O‘z qonini bag‘ishlash uchun samoviy makonga kirdi va bu kifoyadir. 26Aks holda U dunyo yaratilgandan beri bir necha marta azob chekishi kerak edi. Endi esa, zamonning oxirida, U odamlarning gunohlarini aritish uchun bir marta olamga kelib, O‘zini qurbon qildi. 27Zotan bir marta o‘lish va undan keyin hukm qilinish insonlarning taqdiridir. 28Shuningdek, Masih ham ko‘plarning gunohlarini O‘z bo‘yniga olish uchun bir marta qurbon bo‘ldi. Lekin U ikkinchi marta dunyoga kelganda, yana gunohlarni yuvish uchun emas, balki Uni kutayotganlarga najot keltirish uchun osmondan tushib keladi.
10–BOB
Masih – oxirgi qurbon
1Ilohiy Qonun bo‘lg‘usi xayr-barakalarning asl surati emas, soyasiginadir. Shuning uchun yildan-yilga muntazam ravishda ayni qurbonlarni keltiruvchilar Ilohiy Qonun orqali kamolga erisha olmaydilar. 2Aks holda, ular bu qurbonlarni bag‘ishlashni bas qilmas edilarmi? Unday bo‘lganida edi, bu xizmatni bajo keltiruvchilar bir martada poklangan bo‘lar va yana gunohi borligini sezmas edilar. 3Holbuki, qurbonlar bag‘ishlash bilan har yili gunohlar esga solinadi, xolos. 4Chunki buqayu takalarning qoni gunohlarni bartaraf qilolmaydi.
5Shuning uchun Masih dunyoga kelib, Xudoga shunday degan edi:
“Qurbonu bag‘ishlovni Sen xohlamading,
Ammo Men uchun badan hozirlading.
6Gunoh uchun yoqiladigan qurbonlardan,
Xayr-ehsonlardan rozi bo‘lmading.
7O‘shanda Men dedim:
O‘rog‘liq bitikda Men haqda bitilgan,
Xohishingni ado etmoq-chun keldim, ey Xudoyim”[34].
8Tavrotda qurbonliklar bag‘ishlash haqida qonun-qoidalar ko‘p. Shunga qaramay, Masih birinchidan: “Qurbonu bag‘ishlovni, gunoh uchun yoqiladigan qurbonlar va xayr-ehsonlarni Sen xohlamading, rozi bo‘lmading”, – deyapti. 9Ikkinchidan esa: “Sening xohishingni ado etmoq-chun keldim, ey Xudoyim”, – deyapti. Bundan ko‘ramizki, Masih ikkinchi qoidani joriy qilish uchun birinchisini bekor qildi. 10Chunonchi, Xudoning xohishi bilan Iso Masih O‘z tanasini bir marta qurbonlikka bag‘ishladi va shu yo‘l bilan bizni muqaddas qildi.
11Har bir ruhoniy kun sayin Xudoga xizmatini ado qilaverib, aslo gunohlarni yo‘q qila olmaydigan o‘sha-o‘sha qurbonliklarni ko‘p marta bag‘ishlaydi. 12Masih esa gunohlar uchun bitta qurbonlik bag‘ishlagandan keyin, Xudoning o‘ng tomonida abadiy o‘tirib oldi. 13O‘sha vaqtdan beri U dushmanlarining O‘z oyoqlari ostiga yiqilib qolishlarini kutmoqda. 14U bittagina qurbonlik keltirib, ishonuvchilarni muqaddas qildi va abadiy kamolga erishtirdi.
15Muqaddas Ruh ham bu haqda bizlarga shahodat beradi. 16Birinchidan, U shunday degan:
“Xudovand kalomi: O‘sha kunlardan so‘ng
Men xalqim ila qiladigan ahdim bu bo‘lajak:
Qonunlarimni ularning diliga jo qilurman,
O‘y-fikrlariga yozib qo‘yurman farmonlarim”.
17Keyin U qo‘shimcha qilib:
“Ularning gunohlariyu jinoyatlarini
Men boshqa esga keltirmayman”,
– degan. 18Demak, Xudo gunohlardan o‘tgan bo‘lsa, ular uchun boshqa qurbonlikka hojat yo‘q.
Sizlarga sabr-toqat kerak
19Shuning uchun, ey birodarlar, Iso Masihning qoni tufayli muqaddas makonga kirishga jasoratimiz bor. 20Iso ma’baddagiparda orqali, ya’ni O‘z badani orqali bizga yangi, tirik kirish yo‘lini ochib berdi. 21U Xudo xonadoni ustidan mas’ul bo‘lgan buyuk Ruhoniyimizdir.
22Shunday qilib, dillarimiz yomon vijdondan poklangan, badanimiz esa toza suv bilan yuvilgan bo‘lib, biz endi to‘la ishonch va e’tiqod bilan, chin qalbdan Xudoga yaqinlashaylik.
23Imon keltirib topgan umidimizni ikkilanmay mahkam tutaylik. Chunki va’da bergan Xudo O‘z so‘ziga sodiqdir.
24Bir-birimizga e’tibor beraylik va muhabbatga, xayrli ishlarga rag‘batlantiraylik.
25Ba’zilarning odatidek, yig‘ilishlarimizni qoldirmaylik. Aksincha,
26Agar biz haqiqatni bilib olgandan keyin, qasddan gunoh qilishda davom etsak, endi gunohlarning kechirilishi uchun boshqa qurbonlik qolmaydi, 27faqat dahshatli intizorlik bilan hukmni kutish va xudobezorni kuydiradigan qizg‘in otash qoladi. 28Kimki Musoning Qonunini rad etsa, ikki yo uch shohidning guvohligi bilan rahmsiz o‘lim jazosiga mahkum qilinadi. 29Agarda kimdir Xudoning O‘g‘lini oyoq osti qilsa, Uning qoni bilan muqaddas qilingani holda bu qonni oddiy deb bilsa, inoyatli Xudo Ruhini haqorat qilsa, u yana qanchalik og‘irroq jazoga loyiq hisoblanadi, deb o‘ylaysizlar?! 30Xudoning shu kalomini yaxshi bilamiz:
“Intiqom – Mening qo‘limdan,
Sazosini Men beraman,
– deydi Xudovand”.
Va yana:
“Xudovand O‘z xalqini hukm etadi”.
31Barhayot Xudoning qo‘liga tushib qolish dahshatlidir! 32Avvalgi kunlarni esga keltiringlar. O‘shanda siz ziyoni ko‘rib, azob-uqubatlar to‘la qattiq kurashga bardosh berar edingizlar. 33Goh o‘zlaringiz el-yurtning haqoratiga qolib, azob chekar, goh shunday ahvolga yo‘liqqanlarga hamdard bo‘lardingizlar. 34Mahbuslarning alam-achchig‘iga sherik bo‘lardingizlar. Sizni yanada yaxshi va boqiy boylik kutayotganini bilib, mol-mulkingizning talon-taroj etilishini xursandlik bilan qabul qilardingizlar. 35Shunday ekan, kelajakda ulug‘ taqdiri bor umidingizni tashlamanglar. 36Xudoning irodasini ado etib, Uning va’dasini qo‘lga kiritish uchun sizlarga sabr-toqat kerak. 37Xudo shunday degan:
“Yana biroz, juda birozdan keyin
Keladigan keladi va kechikmas.
38Solih odam imoni bilan hayot bo‘lur.
Agarda u orqaga chekinsa,
Jonim undan rozi bo‘lmas”.
39Bizlar esa orqaga chekinib halok bo‘lmaymiz, balki imonni saqlab, jonimizga najot topamiz.
11–BOB
Qadimgi imon qahramonlari
1Imon – umidvor bo‘lgan narsalarning mujassamlanishidir, imon bilan biz ko‘rinmaydigan mavjudotga amin bo‘lamiz. 2Ota-bobolarimiz imon bilan Xudoning roziligini qozondilar. 3Bizlar imon orqali anglayapmizki, koinot Xudoning kalomi bilan bunyod bo‘lgan, ya’ni ko‘rinadigan moddalar ko‘rinmaydigan voqelikdan vujudga kelgan.
4Imon bilan Hobil Xudoga Qobildan[35] ko‘ra yaxshiroq qurbon keltirdi. Hobil imoni tufayli solih kishi deb qabul qilindi. Xudoning O‘zi uning bag‘ishlovlarini tasdiqlab, undan roziligini bildirdi. Hobil o‘lgan bo‘lsa ham, imoni orqali hanuz gapiryapti.
5Imoni tufayli Hano‘x[36] o‘lmay, yuqoriga olindi. U yana topilmadi, chunki Xudo uni yuqoriga olgan edi. Yuqoriga olishdan oldin Xudo undan roziligini ta’kidlagan edi. 6Ishonmasdan esa Xudoning roziligini topmoqning imkoni yo‘q. Kim Xudoga yaqinlashmoqchi bo‘lsa, Uning borligiga ishonmog‘i lozim, Xudo Uni izlovchilarga mukofot berishiga e’tiqod qilmog‘i shart.
7Nuh[37] payg‘ambar imonli bo‘lgani uchun, Xudo unga kelajakda yuz beradigan hodisalar haqida vahiy yubordi, Nuh esa o‘z xonadonini qutqarish uchun ixlos bilan kema yasadi. U bu ishi bilan dunyoni mahkum qildi, o‘zi esa imoni tufayli ahli solih deb qabulga o‘tdi.
8Ibrohim[38] payg‘ambar ham o‘z imoni tufayli Xudoga itoat qildi. Xudo uni chaqirib: “Nasib etadigan mamlakatga ket”, deb buyurganda, Ibrohim qayerga borishini bilmasdan yo‘lga tushdi. 9Imon bilan u Xudo va’da bergan yerda o‘rnashdi, nasib bo‘ladigan qut-barakalarning hamvorislari bo‘lgan o‘g‘illari Is’hoq va Yoqub bilan birga g‘ariblarcha chodirda yashadi. 10U me’mori va quruvchisi Xudo bo‘ladigan mustahkam, boqiy shaharni kutar edi.
11Soro bibi ham imon bilan va’da bergan Xudoning sadoqatiga ishonib, yoshi o‘tsa ham, homilador bo‘lishga quvvat oldi. 12Shuning uchun ham bir odam, ya’ni qartayib jonsizlashgan Ibrohimdan ko‘kdagi yulduzlar va dengiz sohilidagi qum kabi son-sanoqsiz nasl tug‘ildi.
13Bu kishilarning hammasi Xudo va’da etgan barakalarga erishmay, imonli bo‘lib olamdan o‘tdilar. Barakani uzoqdan ko‘rib olqadilar, yer yuzida g‘aribu musofir ekanliklarini e’tirof etdilar. 14Kimki bunday fikrda bo‘lsa, bir vatan izlayotganini ko‘rsatadi. 15Agar ular ayrilgan vatanini qo‘msab qolganlarida edi, qaytib borishga fursatlari bo‘lar edi. 16Ammo ular yanada yaxshisi, ya’ni samoviy vatanni orzu etardilar. Shuning uchun Xudo ularning Xudosi atalmoqdan or qilmaydi. Uning O‘zi ular uchun bir shahar hozirlagan edi.
17Xudo Ibrohimni sinovdan o‘tkazayotganda, Ibrohim imon bilan o‘g‘li Is’hoqni[39] qurbonlikka olib bordi. Ha, u Xudodan ma’lum va’dalarni olganiga qaramasdan, yagona o‘g‘lini bag‘ishlamoqchi bo‘ldi. 18Vaholanki, Xudo unga: “Sening nasling Is’hoq orqali ko‘payadi”, – deb va’da bergan edi. 19Demak, Ibrohim, Xudo hatto o‘liklarni ham tiriltirishga qodir, degan fikrda edi. Shuning uchun ham u ramziy ma’noda Is’hoqni o‘limdan qaytarib oldi.
20Shuningdek, Is’hoq ham imon bilan o‘g‘illari Yoqub va Esovni istiqbollari haqida duo qildi. 21Yoqub esa o‘layotganida, imon bilan o‘g‘li Yusufning o‘g‘illarini bir-bir duo qildi va o‘z hassasiga suyanganicha, Xudoga sajda qildi. 22Yusuf ham olamdan o‘tay deganda, Isroil o‘g‘illarining Misrdan chiqib ketishi to‘g‘risida imon bilan karomat qildi va o‘z suyaklari haqida vasiyat qildi.
23Muso tug‘ilganda ota-onasi uni imon bilan uch oy yashirishdi. Ular chaqaloqning chiroyli ekanligini ko‘rib, Fir’avnning farmonidan qo‘rqishmadi. 24Muso voyaga yetgach, Fir’avn qizining o‘g‘li deb atalishni imon bilan rad etdi. 25Gunoh qilib vaqtinchalik huzur-halovat ko‘rishdan, Xudoning xalqi bilan azob-uqubat chekishni afzal ko‘rdi. 26Masih tufayli haqoratga qolishni Misrning xazinalaridan buyukroq boylik hisobladi, chunki u oladigan mukofotni ko‘zlar edi. 27Fir’avnning g‘azabidan qo‘rqmasdan, imon bilan Misrni tark etdi. U ko‘rinmas Xudoni ko‘rganday, sabot-matonatli bo‘ldi.
28So‘ngra misrlik to‘ng‘ichlarni qirgan Azroil isroilliklarga tegmasin deb, nabi Muso imon bilan Fisih[40] qurbonini so‘ydi va eshiklarga qon purkadi. 29Imon bilan isroilliklar Qizil dengizdan xuddi quruqlikdan o‘tayotgandek kechib o‘tishdi. Misrliklar ham o‘tishga harakat qilgach, g‘arq bo‘lib ketishdi.
30Isroilliklar yetti kun Yerixo shahri devorlari atrofida aylanib o‘tgandan keyin, imonlari tufayli devorlar qulab tushdi. 31Imon bilan fohisha Rahoba[41] ham josuslarni do‘stona qabul qilib oldi va kofirlar bilan birga halok bo‘lmadi.
32Yana nimalar haqida gapiray? Yana Gid’o‘n, Baraq, Shim’o‘n, Iftah, Dovud, Shomuil va barcha payg‘ambarlar haqida hikoya qilish uchun vaqtim yetarli emas. 33Ular imon bilan podsholiklarni to‘ntardilar, adolatni barqaror qildilar, ilohiy va’dalarga erishdilar, sherlarning og‘zini bog‘ladilar. 34Lovullagan otashni so‘ndirdilar, qilich tig‘idan qochib qutuldilar, holdan toygan bo‘lib quvvatga kirdilar, jangda matonat ko‘rsatdilar, begona qo‘shinlarni yengib daf qildilar.
35Bir necha ayollar o‘z marhumlarini tirilgan holda qaytarib oldilar. Boshqalari esa a’loroq tirilishga – qiyomatga erishish umidida yurib, qutulishni qabul qilmadilar va azobda qolib o‘ldilar. 36Yana boshqalari haqoratlar, kaltaklarga chidab, zindonlarda zanjirband bo‘lib yotdilar. 37Toshbo‘ron bo‘ldilar, qiynoqlarga chidadilar, arralab ikkiga bo‘lindilar, qilichdan o‘tkazildilar. Qo‘y va echki ko‘ni ichida sarson-sargardon kezib, muhtojlik, tanglik, azob-uqubat chekdilar. 38Cho‘l-sahrolarda, tog‘-toshlarda adashib, g‘orlarda, yerning kavaklarida faqirlarcha umr kechirdilar. Mana, dunyo ularga munosib emas edi!
39Ularning hammasi ham imoni bor degan tasdiqqa ega bo‘lsa-da, Xudo va’da etgan qut-barakaga muyassar bo‘lmadilar. 40Ular bizsiz kamolga erishmasin deb, Xudo biz uchun a’loroq barakalarni ko‘zda tutgan edi.
12–BOB
Xudo sevganiga tanbeh beradi
1Mana, bizning atrofimizni o‘rab olayotgan naqadar yirik shohidlar olomoni bor ekan! Shuning uchun har bir og‘irlikni, ayniqsa hadeb poylab turadigan gunohni bir chetga uloqtirib tashlaylik, taqdirimizdagi musobaqada sabr-toqat bilan chopaylik. 2Imonimizning Ilg‘ori hamda uni kamolga Yetkazuvchi Isoga ko‘z tikaylik. U O‘zini kutayotgan shodlik uchun sharmandalikni mensimay, xoch azob-uqubatiga chidadi. Hozir esa U Arshi A’loning o‘ng tomonida o‘tirmoqda. 3Iso gunohkorlar tomonidan qattiq qarshilikka uchrab, sabr-toqat qildi.
Sizlar shu haqda fikr qiling, toki tinkangiz qurib, ruhingiz tushib ketmasin. 4Sizlar gunohga qarshi kurashishda hanuz qon to‘kilishiga qadar qarshilik ko‘rsatmabsiz-u, 5o‘g‘il sifatida sizlarga aytilgan bu matalni unutibsizlar:
“Ey o‘g‘lim,
Xudovandning tanbehiga e’tiborsiz qarama,
U seni mazammat qilganda sulayib ketma.
6Xudovand sevgan kishining adabini berar,
O‘g‘lim deb bilgan hammaning chorasini ko‘rar”.
7Sizlar chekayotgan mashaqqatlarga tanbeh deb, sabr qilinglar. Xudo sizlar bilan o‘g‘illarday muomala qilyapti-ku! Qanday o‘g‘il yo‘qki, otasi unga tanbeh bermasa?! 8Tanbeh – hammaning nasibasidir. Agar sizlar bundan mahrum qolsangiz, sizlar o‘g‘il emas, haromzodasizlar.
9Bizlarga tanbeh bergan jismoniy otalarimiz bor edi va ularni hurmat qilganmiz. Shunday ekan, yashash uchun ruhlarning Otasi – Xudoga itoat etishimiz yanada muhimroq emasmi? 10Otalarimiz o‘zlariga yoqqanday bizga qisqa vaqt tanbeh berganlar. Xudo esa O‘zining muqaddasligidan bahramand bo‘lishimiz uchun, manfaatimiz uchun tanbeh qilyapti. 11Har bir tanbeh hozirgi zamonda sevinch emas, qayg‘u bo‘lib ko‘rinadi. Ammo shu tariqa tarbiyalanganlar uchun keyin solihlik va tinchlik samarasi unib-o‘sadi.
Xudo inoyatini rad qilmanglar
12Shunday ekan, shalpaygan qo‘llaringizni ko‘tarib, bukik tizzalaringizni mustahkam qilinglar. 13Oyoqlaringizni to‘g‘ri yo‘lga buringlar, yana biron oqsoq yo‘ldan toymasin, aksincha, shifo topsin.
14Hamma bilan tinch-totuv yashash va muqaddas bo‘lishga g‘ayrat qilinglar. Muqaddaslikka ega bo‘lmasdan hech kim Rabbimizni ko‘rolmaydi. 15Diqqat etinglar, birortangiz ham Xudoning inoyatidan mahrum qolmang. Yana orangizda biror achchiq tomir unib-o‘sib, og‘usi ko‘pchilikka yuqib, zaharlamasin. 16Ichingizda biron zinokor, shuningdek, bitta taom uchun o‘z to‘ng‘ichligini sotgan Esov[42] kabi Xudodan qo‘rqmas odam bo‘lmasin. 17Bilganingizday, Esov shundan keyin otasining duosiga intildi, ammo rad etildi. Hatto ko‘z yoshlari bilan yolvorsa-da, otasining niyatini o‘zgartirishga muvaffaq bo‘lmadi.
18Sizlar yaqinlashgan tog‘[43] – sezib bo‘ladigan, gurkirab yonayotgan, tim qorong‘ilikka ko‘milgan, bo‘ron bosgan, 19karnay ovozi yangrab turgan Sinay tog‘iday emas. U yerda Xudo kalomlarini e’lon qilgan bir tovush bor ediki, uni eshitganlar yana bir so‘z aytilmasin deb yolvordilar. 20“Agar toqqa hayvon ham tegsa, toshbo‘ron qilinadi”, degan ilohiy farmonga ular dosh berolmas edilar. 21Bu manzara shu qadar dahshatli ediki, Musoning o‘zi: “Men juda qo‘rqib titrayapman!” – dedi.
22Sizlar, aksincha, Sion tog‘iga, barhayot Xudoning shahri – samoviy Quddusga, lak-lak farishtalar tumonotiga yaqinlashgansizlar. 23Sizlar bayram tusini olgan, ismlari osmonda yozilgan to‘ng‘ichlar ummatiga[44], hammani hukm qiluvchi Xudoga, kamolga erishgan solihlarning ruhlariga yaqinlashgansizlar. 24Sizlar Yangi Ahdning vositachisi – Isoga yaqinlashgansizlar. Hobilning qonidan ko‘ra ulug‘roq ma’noni ifodalovchi Isoning qoni ustingizga sepilgan[45].
25Ehtiyot bo‘linglar, so‘zlayotgan Xudodan yuz o‘girmanglar! Muso payg‘ambar Xudodan vahiy olib, yer yuzida so‘zlagan edi, uni rad etgan Isroil o‘g‘illari esa jazodan qochib qutulmadilar. Agar biz osmondan so‘zlayotgan Xudodan yuz o‘girsak, bundan ham og‘irroq jazodan qanday qochib qutulamiz?
26O‘sha vaqtda Uning ovozi yerni larzaga soldi. Endi esa U
“Men yana bir bor yolg‘iz yerni emas,
Osmonni ham larzaga solgayman”.
27“Yana bir bor” so‘zi esa bundan so‘ng yaratilgan butun o‘tkinchi mavjudotning yo‘q bo‘lishini ko‘rsatadi. Natijada faqat boqiy mavjudot qoladi. 28Biz esa o‘tkinchi emas, boqiy podshohlikka muyassar bo‘lganimiz uchun Xudodan minnatdor bo‘laylik, Unga ma’qul bo‘ladigan ehtirom va qo‘rquv bilan xizmat qilaylik. 29Chunki bizning Xudoyimiz – yeb tugatadigan otashdir.
13–BOB
Imonlilarga alohida o‘gitlar
1Bir-biringizni birodarlarcha sevishni davom ettiringlar. 2Mehmondo‘stlikni unutmanglar; ba’zi kishilar mehmonlarimni yaxshi kutay, deb bilmasdan farishtalarni kutganlar.
3Mahbuslarni, go‘yo o‘zingiz ham ular bilan birga hibs bo‘lgandek, eslab turinglar. Zoriqqanlarni o‘zingiz ham tanangiz borligini bilib, xotirlanglar.
4Nikoh hammaning ko‘zida e’tiborda bo‘lsin, yotog‘ingiz beg‘ubor bo‘lsin. Chunki zinokorlaru fohishlarni Xudo hukm qiladi.
5Pulparastlikdan xoli kun kechiringlar. Qo‘lingizda bori bilan qanoatlaninglar. Chunki Xudoning O‘zi: “Seni hech tashlab ketmayman va aslo tark etmayman”, – degan. 6Shuning uchun biz jasorat bilan aytyapmiz:
“Xudovand men tomonda, men qo‘rqmayman.
Inson menga ne qila bilar?”[46]
7Xudo kalomini sizlarga gapirgan boshliqlaringizni xotirlanglar. Ularning hayoti natijasiga qarab, imonlariga ergashib yuringlar.
8Iso Masih kecha, bugun va abadiy xuddi O‘shaning O‘zidir.
9Siz turli yot va g‘alati ta’limotlarga berilib, yo‘lingizdan og‘ib ketmanglar. Yurak Xudoning inoyati bilan quvvatlanishi yaxshidir, maxsus taomlar bilan emas. Yegulik-ichgulikka
10Bizning bir qurbongohimiz borki, Shahodat Chodirida xizmat qiluvchi ruhoniylar u yerga kirib yeyishga haqi yo‘q. 11Ilgari gunohlarning kechirilishi uchun oliy ruhoniymuqaddas makonga kirib, hayvon qonlarini bag‘ishlar edi. Hayvonlarning jasadlari esa manzilning tashqarisida yoqilar edi. 12Shunga o‘xshab, Iso ham O‘z qonim bilan xalqni muqaddas qilay, deb shahar darvozasidan tashqarida azob chekib o‘ldi. 13Endi bizlar ham Uning xo‘rligini o‘zimizga olib, manzildan tashqariga – Uning oldiga chiqaylik. 14Chunki bu yerda bizning doimiy shahrimiz yo‘q, biz bo‘lg‘usi shaharga ko‘z tikib yuribmiz.
15Shunday qilib, Iso orqali Xudoga uzluksiz hamdu sano qurbonlarini bag‘ishlaylik, ya’ni Uning nomi tilimizdan tushmasin. 16Xayrixohlik va ulfatchilikni unutmanglar, chunki bunday qurbonlar Xudoga maqbuldir.
17O‘z jamoat boshliqlaringizga itoat qilinglar, ularga kamoli ehtirom bilan bo‘ysuninglar. Chunki ular hisobot beradiganlardek hamisha jonlaringizni qo‘riqlab turadilar. Bu ishni esa ohu nola bilan emas, balki sevinch bilan bajo keltirsinlar. Agar buni ohu nola bilan qilsalar, sizlarga foyda bo‘lmaydi.
18Bizlar uchun ibodat qilinglar. Vijdonimiz toza ekanligiga aminmiz, chunki biz hamma narsani halollik bilan bajarishga harakat qilamiz. 19Ayniqsa men uchun ibodat qilishingizni ko‘p o‘tinib so‘rayman, Xudo meni tezroq sizlarning oldingizga qaytarsin.
Xotima va duoyi salom
20Tinchlik bergan Xudo qo‘ylarning ulug‘ Cho‘poni – Rabbimiz Isoni abadiy ahdning qoni bilan tiriltirdi. 21Xudo O‘z murod-maqsadini Iso Masih orqali sizlarda bajo keltirsin, Xudoning irodasini ijro etmog‘ingiz uchun O‘zi sizlarda har xil fazl-kamolotni paydo qilsin. Iso Masihga abadulabad shon-sharaflar bo‘lsin! Omin.
22Ey birodarlar, sizlardan iltimos qilaman, qisqagina yozgan bo‘lsam ham, bu nasihat kalomini sabr-toqat bilan qabul qilinglar.
23Bilinglarki, birodarimiz Timo‘tiy ozodlikka chiqarildi. Agar u tezlik bilan yonimga kelsa, u bilan birga sizlarni ko‘rgani boraman. 24Jamoat boshliqlaringizning hammasiga va barcha ahli mo‘minga salom aytinglar. Italiyaliklar sizlarga salom yo‘llayaptilar.
25Xudoning inoyati hammangizga yor bo‘lsin. Omin.
YOQUBNING MAKTUBI
1–BOB
1Men, Xudoning va Rabbimiz Iso Masihning quli Yoqub, jahonga tarqalib ketgan o‘n ikki qabilaga[1] salomatlik tilayman.
Imon va hikmat
2Ey birodarlarim, turli sinovlarga duchor bo‘lganingizda, uni katta sevinch bilan qabul qilinglar. 3Shuni bilinglarki, imoningizning sinalishidan sabr-toqat hosil bo‘ladi. 4Sabr-toqat to‘la samarasini ko‘rsatsin, toki sizlar hech bir narsadan kamchiliksiz, komil va nuqsonsiz odamlar bo‘linglar.
5Agar sizlardan biror kishining hikmati kamlik qilsa, hammaga samimiyat bilan, ta’na qilmasdan beruvchi Xudodan so‘rasin, Xudo unga beradi. 6Lekin hech shubha qilmasdan, imon bilan so‘rasin. Chunki shubha qiluvchi kishi shamolda tebrangan dengiz to‘lqiniga o‘xshaydi. 7-8O‘zining butun yo‘llarida beqaror, ikkilanuvchi bunday odam Rabbimdan biror narsa olaman, deb xayol qilmasin.
Boy va nochor
9Nochor ahvoldagi birodar o‘zining yuksalishi bilan maqtansin. 10Boy esa o‘zining pasayishi bilan maqtansin. Chunki u o‘tning guliday so‘lib qoladi. 11Quyosh chiqib, jazirama issig‘i bilan o‘tni quritib yuboradi. O‘tning guli to‘kiladi, butun go‘zalligi yo‘qoladi. Xuddi shu singari boyning ham hayot yo‘li xazon bo‘ladi.
Sinov va vasvasalar
12Sinovga sabr-toqat qilgan odam baxtiyordir. Chunki u sinovdan o‘tgach, Rabbimizni sevuvchilarga nasib bo‘ladigan hayot tojiga sazovor bo‘ladi. 13Vasvasaga tushganda hech kim: “Xudo meni sinab ko‘rayotir”, – demasin. Chunki Xudo yomonlik vasvasasiga tushmaydi, O‘zi ham hech kimni vasvasaga solmaydi. 14Lekin har kim o‘zining ehtirosiga berilib, aldanib vasvasaga duchor bo‘ladi. 15Keyin ehtiros homilador bo‘lib gunohni tug‘adi, gunoh esa yetilib, o‘limga sabab bo‘ladi.
16Ey sevikli birodarlarim, aldanmanglar! 17Har bir ne’mat, har bir mukammal hadya yuqoridan, samoviy nurlar Otasidan tushadi. Unda hech qanday o‘zgarish yo‘q, o‘zgaruvchan ko‘lanka ham yo‘q. 18Xudo haqiqat kalomi orqali bizga hayot bag‘ishladi, chunki O‘z yaratganlari orasida birinchi o‘rinni egallashimizni xohladi.
Tinglash va amalga oshirish
19Ey sevikli birodarlarim, shuni bilinglarki, har bir odam eshitishda chaqqon, gapirishda vazmin, g‘azab vaqtida og‘ir bo‘lsin. 20Chunki inson g‘azabi Xudoning odil hukmini amalga oshira olmaydi. 21Shuning uchun har qanday ifloslikni, ko‘p bo‘lib qolgan yomonliklarni bir chetga yig‘ishtirib qo‘yinglar, Xudoning qalbingizga ekib qo‘ygan kalomini muloyimlik bilan tan olinglar. Ana bu kalom jonlaringizni qutqarishga qodir.
22O‘z-o‘zingizni aldab, Xudo kalomining faqat tinglovchilarigina emas, balki ijrochilari bo‘linglar. 23Agar biror kishi kalomni tinglab, ijro etmasa, u o‘zining asl yuzini ko‘zguda[2] ko‘rgan odamga o‘xshab qoladi. 24Odam o‘ziga qaradi-yu ketdi va darhol qanday ekanligini unutib yubordi. 25Lekin mukammal Qonunga, Xudoning erk beruvchi Qonuniga[3] yaqindan qarab, unga qat’iy amal qilgan kishi, ya’ni unutuvchan tinglovchi emas, balki ishni bajaruvchi kishi o‘z yo‘lida baxtiyor bo‘ladi.
26Agar orangizdagi biror kishi o‘zini dindor hisoblab, tilini tiymasa, u o‘z vijdonini aldagan bo‘ladi va uning dindorligi befoydadir. 27Otamiz Xudoga ma’qul tushadigan din-diyonat poklik va benuqsonlikni talab qiladi, ya’ni yetim-yesirlarni qayg‘uli kunlarida yo‘qlab borishimiz lozim hamda bu dunyoning nopokliklaridan o‘zimizni toza saqlashimiz kerak.
2–BOB
Yuz-xotirchilik qilmanglar
1Ey birodarlarim, ulug‘vor Rabbimiz Iso Masihga bo‘lgan imoningizni yuz-xotirchilikdan toza saqlanglar. 2Agar sizlarning yig‘ilishingizga oltin uzukli, bashang kiyimli bir odam bilan juldur, kir kiyimli kambag‘al bir odam kirsa-yu, 3sizlar bashang kiyinganga qarab: “Marhamat qilib to‘rda o‘tiring”, – kambag‘alga esa: “Sen poygahda tur” yoki “Shu yerga, oyog‘im ostida o‘tir”, – desangiz, 4sizlar yuz-xotirchilikka borib, bu bilan yomon niyatli qozilarga o‘xshab qolmaysizlarmi?!
5Ey sevikli birodarlarim, quloq solinglar: Bu dunyoda kambag‘al hisoblanganlarni Xudo O‘zi tanlab, imonda boy qildi-ku! U O‘zini sevganlarga va’da berganidek, ularni O‘z Shohligidagi merosdan bahramand qildi. 6Lekin sizlar-chi, kambag‘alni beobro‘ qilib tashladingiz! Sizlarni jabr-zulm qilgan, mahkamalarga sudrab olib borgan boylar emasmi?! 7Sizlar aziz bir Nom bilan tanilmoqdasizlar, bu Nomni haqorat qilgan ular emasmi?!
8Tavrotda: “O‘zgani o‘zing kabi sevgin” deb buyurilgan. Agar sizlar bu Shoh amriga mukammal rioya qilayotgan bo‘lsangiz, unda yaxshi ish qilayotgan bo‘lasizlar. 9Lekin agar yuz-xotirchilik qilayotgan bo‘lsangiz, gunoh qilyapsiz va Ilohiy Qonun oldida jinoyatchi bo‘lib qolasizlar. 10Kimki Ilohiy Qonunning hamma moddalariga rioya qilsa-yu, faqat bir narsada gunoh qilsa, u butunlay gunohkor bo‘lib qoladi. 11Chunki “Zino etma” degan Xudo ayni zamonda “Odam o‘ldirma” ham degan. Agar sen zino qilmasang-u, ammo odam o‘ldirsang, baribir Xudo Qonunini buzgan bo‘lasan.
12Sizlar Xudoning erk beradigan Qonuni bo‘yicha hukm qilinuvchilar kabi gapiringlar va harakat qilinglar. 13Chunki hukm shafqatsizga shafqatsizdir. Shafqat esa hukmdan ustun keladi.
Imon va amal
14Ey birodarlarim, agar biror kishi imoni borligini aytsa-yu, xayrli ishlar qilmasa, nima foydasi bor? Bunday imon uni qutqararmikin? 15Biron birodar yoki singil yalang‘och va rizqi-ro‘zdan mahrum bo‘lsa-yu, 16birortangiz ularga: “Eson-omon borib, isining va ovqatlaning”, – desangiz, lekin ularning tanasi ehtiyojini qondirmasangiz, bundan nima foyda? 17Xuddi shunday amalsiz imon ham o‘zi-o‘zidan o‘likdir.
18Endi biror kishi: “Sening imoning bor, mening xayrli ishlarim bor”, – deyishi ham mumkin. Qani, xayrli ishlarsiz imoningni menga ko‘rsatgin, men esa senga imonimni xayrli ishlarim orqali ko‘rsataman! 19Sen Xudoning yagonaligiga ishonasanmi? Yaxshi qilasan! Jinlar ham ishongani uchun dahshatdan titraydilar.
20Ey aqlsiz odam, xayrli ishlarsiz imonning foydasiz ekanligini bilmaysanmi? 21Otamiz Ibrohim ham o‘g‘li Is’hoqni qurbon qilmoqchi bo‘lganida, o‘z xayrli ishlari tufayli oqlangan-ku! 22Ko‘ryapsanmi? Uning imoniga xayrli ishlari omil bo‘lgan. Imoni xayrli ishlari bilan takomillashgan. 23Tavrotda: “Ibrohim Xudoga ishondi va shu tariqa oqlandi”, – deb yozilgan. Bu so‘z ro‘yobga chiqib, Ibrohim Xudoning do‘sti[4] deb atalgan.
24Ko‘ryapsizlarki, inson faqat imoni tufayligina emas, balki xayrli ishlari tufayli ham oqlanadi.
25Yana fohisha Rahobani[5] misol qilib olaylik: u josuslarni qabul qilib, pinhona yo‘ldan jo‘natib, xayrli ish qilgan va shu tariqa oqlangan.
26Xullas, ruhsiz badan o‘lik bo‘lganidek, xayrli ishlarsiz imon ham o‘likdir.
3–BOB
Tilni tiymoq haqida
1Ey birodarlarim, biz, ustozlar, jiddiyroq hukmga duchor bo‘lishimizni bilasizlar, shuning uchun ko‘plaringiz ustoz bo‘lavermanglar. 2Chunki hammamiz ko‘p xato qilamiz. Agar kim so‘zlayotganda xato qilmasa, u komil insondir, butun vujudini ham tiyib olishga kuchi yetadi. 3Bizga itoat etishi uchun otlarning og‘izlariga suvluq solib, ularning butun vujudini boshqaramiz. 4Mana, kemalar ham, qancha ulkan bo‘lmasin va kuchli shamollar bilan yurmasin, kemachining ko‘ngli qayerni istasa, juda kichik bir rul bilan boshqara oladi. 5Til ham xuddi shunday badanning kichkina bir uzvidir, ammo u ko‘p lof uradi.
Qara, kichik bir uchqun naqadar katta o‘rmonni yondirib yuboradi! 6Til – bir olov, uzvlarimiz orasida bir buzg‘unchi dunyo! U butun vujudimizni bulg‘aydi. U jahannamdan alangalanib, butun falakni ham yondiradi.
7Har xil yovvoyi hayvon, qush, sudraluvchi va dengiz hayvoni inson zoti tomonidan tiyilgan va tiyilmoqda. 8Ammo tilni hech bir inson tiya olmaydi. U to‘xtatib bo‘lmaydigan yovuz kuchdir, o‘ldiradigan zahar sochib turadi. 9Tilimiz bilan Rabbimiz va Otamizni maqtaymiz, tilimiz bilan Xudoning suratida yaratilgan insonlarga la’nat o‘qiymiz. 10Maqtash va la’natlash bir og‘izdan chiqadi. Ey birodarlarim, bu shunday bo‘lmasligi kerak! 11Axir, bitta buloqdan shirin va achchiq suv oqib chiqadimi? 12Ey birodarlarim, anjir – zaytun yoki tok novdasi anjir bera oladimi? Sho‘r buloq ham shirin suv bermaydi-ku!
Kim dono?
13Orangizdagi dono va fahmli kishi kim? Unday odam bor bo‘lsa, yaxshi yurish-turishi bilan, donolikdan dalolat beruvchi muloyimligi bilan o‘zini ko‘rsatsin. 14Agarda yuragingizda rashk-hasad va xudbinlik bo‘lsa ham, manmanlik qilib haqiqatni rad etmanglar. 15Bunday donolik yuqoridan tushmagan. Bunday donolik dunyodan, moddiyatdan, jin-ajinadan tug‘ilgan. 16Chunki qayerda hasadgo‘ylik va xudbinlik hukm sursa, u yerda tartibsizlik va har xil yaramaslik paydo bo‘ladi.
17Lekin yuqoridan tushgan donolik esa, birinchidan, pokdir. Ikkinchidan esa, murosali, muloyim, bo‘ysunuvchan, to‘la mehr-shafqatli, yaxshi samaralar bilan to‘lib-toshgan, beg‘araz va riyosizdir. 18Shu tariqa solihlik urug‘i sepilib, tinchlikparvarlar uchun osoyishtalik barpo bo‘ladi.
4–BOB
Xudoga itoat qilinglar
1Orangizdagi janjal va to‘qnashuvlar qayerdan kelib chiqadi? Tanangizning uzvlarida o‘zaro jang qilayotgan nafsu ehtiroslaringizdan emasmi? 2Bir narsa orzu qilyapsizlar, ammo orzungiz amalga oshmagach, odam o‘ldiryapsizlar. Hasad qilyapsizlar, ammo maqsadingizga erisha olmagach, talashib tortishyapsizlar. Xudodan so‘ramaganingiz uchun sizlarda yo‘q. 3So‘rayapsizlar-u, lekin olmayapsizlar, chunki yomon niyat bilan, nafsingizni qondirish uchun so‘rayapsizlar.
4Ey vafosizlar, dunyo bilan do‘stlik Xudoga dushmanlik ekanligini bilmaysizlarmi? Kim dunyo bilan do‘st bo‘lishni istasa, Xudoga dushman bo‘ladi. 5Nahotki sizlar: “Xudo ichimizga solgan ruhni nihoyatda qizg‘anadi” degan oyatni inobatga olmaysizlar? 6Biroq Xudoning inoyati bunga qaraganda yanada saxiyroq, chunonchi boshqa oyatda shunday aytilgan:
“Xudo mag‘rurlarga qarshi,
Ammo kamtarlarga inoyatlidir”.
7Shunday qilib, Xudoga itoat qilinglar. Iblisga qarshi turinglar, shunda u sizlardan qochadi. 8Xudoga yaqinlashinglar, shunda U sizlarga yaqinlashadi. Ey gunohkorlar, qo‘llaringizni gunohdan tozalanglar! Ey hardamxayollar, ko‘ngillaringizni to‘g‘ri qilinglar! 9Qayg‘uringlar, motam tutinglar, nola qilinglar! Kulgingiz yig‘iga, shodligingiz motamga aylansin. 10Rabbingiz oldida o‘zingizni past olinglar, U esa sizlarni yuksaltiradi.
Birodaringni ayblama
11Ey birodarlarim, bir-biringizni yomonlamanglar. O‘z birodarini yomonlagan yoki ayblagan kishi Ilohiy Qonunni yomonlagan hisoblanadi. Agar sen Ilohiy Qonunni ayblasang, sen Qonunning ijrochisi emas, balki qozisi bo‘lasan. 12Qonun chiqaruvchi va hukm qiluvchi Xudo esa yagonadir. Faqat U qutqarish va nobud qilish qudratiga ega. Sen kim bo‘libsanki, birodaringni hukm qilasan?
Rejalar tuzish haqida
13Xo‘sh, sizlar: “Bugun yoki ertaga falon shaharga borib, u yerda bir yil yashab, savdo-sotiq qilib, foyda ko‘ramiz”, – deysizlar-u, 14lekin ertaga nima bo‘lishini bilmaysizlar. Hayot o‘zi nima? Hayotingiz – birpas ko‘rinib, keyin parlanib ketadigan bug‘ kabi narsa. 15Buning o‘rniga sizlar: “Agar Rabbimiz xohlasa, biz tirik qolib, uni yoki buni qilamiz”, – deb aytishingiz kerak. 16Holbuki, sizlarning dimog‘ingiz ko‘tarilib, kekkayib yuribsizlar. Har qanday kekkayish esa yovuzlikdir.
17Shunday qilib, kim xayrli ish qilishni bilsa-yu, uni amalda qilmasa, gunoh hisoblanadi.
5–BOB
Boylarni ogohlantirish
1Keling endi, ey boylar, boshingizga tushadigan falokatlar uchun faryod etinglar, yig‘langlar! 2Chunki boyligingiz chirib ketgan, kiyimingizni kuya yegan. 3Oltinu kumushlaringizni zang bosgan. Mana, ularning zangi sizga qarshi guvohlik beradi va tanangizni olovday yondiradi. Sizlar dunyoning oxirgi kunlariga boylik orttirib kelmoqdasizlar. 4Ekinlaringizni o‘rgan o‘roqchilarning ish haqini ushlab qoldingizlar. Mana, sizlar ushlab qolgan pullar o‘zi faryod qilmoqda! O‘roqchilarning dod-fig‘oni qudratli Egamning qulog‘iga yetib bordi. 5Sizlar dunyoda ortiqcha nash’u namoga berilib, kayf-safoda yashadingizlar. Qurbonlik kuniga kelguncha yuraklaringizni yog‘ bosdi. 6Sizlarga qarshilik ko‘rsata olmagan sofdil odamni qoralab, qatl qildingizlar.
Sabr-toqatli bo‘linglar
7Ey birodarlarim, Rabbimiz Iso qayta kelgunga qadar sabr-toqat qilinglar. Dehqon ham goh kuzgi, goh bahorgi yomg‘irlar yoqqunga qadar sabr-toqat bilan kutib, yer undirgan qimmatbaho hosilni yig‘ib-teradi. 8Xuddi shu singari, sizlar ham sabr-toqatli bo‘linglar, dilingiz quvvatga to‘lsin. Chunki Rabbimizning kelishi yaqinlashib qoldi.
9Ey birodarlarim, aybdor bo‘lmaslik uchun bir-biringizning ustingizdan shikoyat qilmanglar. Mana, hukm qiluvchi Rabbimiz eshik oldida turibdi.
10Ey birodarlarim, Xudovand nomidan gapirgan payg‘ambarlarning azob-uqubatga qanday chidaganliklaridan o‘rnak olinglar. 11Sabr qilganlari uchun ularni baxtiyor hisoblaymiz. Ayubning[6] sabr-toqati haqida eshitgansizlar, umrining oxirgi kunlarida Xudovand u uchun nimalar qilganini bilasizlar. Xudovand ko‘p shafqatli va marhamatlidir.
12Ey birodarlarim, eng avvalo na yer haqi, na osmon haqi va na boshqa narsa haqi qasam ichmanglar. Aybdor bo‘lmasligingiz uchun, “ha” degan joyda “ha” deng, “yo‘q” degan joyda “yo‘q” deng.
Ta’sirli ibodat haqida
13Agar orangizda biror kishi azob-uqubat chekayotgan bo‘lsa, ibodat qilsin. Agar birov ko‘tarinki ruhda bo‘lsa, hamdu sanolar o‘qisin. 14Agar sizlardan biror kishi bemor bo‘lsa, imonlilar jamoatiningoqsoqollarini chaqirsin. Ular Rabbimiz Iso nomi bilan duo qilib, bemorning boshiga yog‘ surkasinlar. 15Imon bilan qilingan duo bemorni sog‘aytiradi, Rabbimiz O‘zi uni tuzatadi. Agar bemor gunoh qilgan bo‘lsa, Rabbimiz uni kechiradi. 16Shunday qilib, shifo topishingiz uchun, bir-biringiz oldida qilgan gunohlaringizga iqror bo‘linglar va bir-biringiz uchun ibodat qilinglar. Solih odamning zo‘r berib qilgan iltijosi kuchli ta’sirga egadir.
17Mana, Ilyos payg‘ambar ham bizga o‘xshash bir inson edi. Yomg‘ir yog‘masin deya, u astoydil iltijo qildi va yer yuziga uch yilu olti oy yomg‘ir yog‘madi. 18U yana iltijo qilgach, osmondan yomg‘ir yog‘di va yerdan hosil unib chiqdi.
19Ey birodarlarim, agar sizlardan biror kishi haqiqat yo‘lidan bosh tortsa, uni yana haqiqatga qaytarishga tirishinglar. 20Bilinglarki, gunohkorni xato yo‘ldan qaytargan kishi o‘limdan bir jonni qutqargan va ko‘p gunohlarni yuvgan bo‘ladi.
BUTRUSNING BIRINCHI MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Iso Masihninghavoriysi men, Butrusdan – Pont, Galatiya, Kappadokiya, Asiya va Bitiniya viloyatlariga tarqalgan mumtoz musofirlarga salom! 2Otamiz Xudo O‘zining azaliy qaroriga binoan sizlarni tanladi, O‘z Ruhi orqali muqaddas qildi, Iso Masihga itoat etmog‘ingiz orqali Uning qoni ustingizga sepilishi[1] uchun imkon yaratdi.
Sizlarga Xudo inoyati ko‘payib, xotiringiz jam bo‘lsin.
Samodagi merosimiz
3Rabbimiz Iso Masihning Otasi Xudoga hamdu sanolar bo‘lsin! U bizga behad rahm-shafqat ko‘rsatdi, Iso Masihning tirilishi asosida bizni yangidan tug‘iltirib, tirik bir umidga ega qildi. 4Samoda saqlanayotgan beg‘ubor, chirimas, so‘lmas bir meros sizlarni kutmoqda.
5Oxirzamonda ochiq ko‘rinishga tayyor bo‘lgan ulug‘ najotga erishmog‘ingiz uchun, imoningiz tufayli, Xudoning qudrati bilan qo‘riqlanmoqdasizlar. 6Shu sababdan behad xursandsizlar. Hozir turli vasvasalar tufayli biroz qayg‘urishingizga to‘g‘ri kelsa-da, 7lekin bu vasvasalar imoningizni sinash uchun foydali ekanligini bilinglar. Hatto foniy oltin ham olovda toblanib, sinaladi. Shu singari, oltindan ham qimmatli bo‘lgan imoningiz sinovdan o‘tib, Iso Masih osmondan zohir bo‘lgach, sizlarga maqtov va shon-sharaf keltirsin.
8Siz Masihni ko‘rmagan bo‘lsangiz ham, Unga muhabbat bog‘layapsizlar. Hozir Masihni ko‘rmagan holda Unga ishonyapsizlar va so‘z bilan ifodalab bo‘lmaydigan darajada ulug‘ bir shodlik bilan to‘lib-toshmoqdasizlar. 9Chunki imoningizning natijasi o‘laroq jonlaringiz uchun najot topmoqdasizlar.
10Sizlar topgan ulug‘ najot to‘g‘risida qadim zamon payg‘ambarlari ham karomat qilganlar, ular Xudo inoyatining mohiyatini sinchiklab tekshirganlar. 11Masihning Ruhi ularda bor edi va ularga Masihning chekadigan azob-uqubatlariyu, oxirida erishadigan shon-shuhrati haqida oldindan ma’lumot berar edi. Bundan ilhomlangan payg‘ambarlar Masih Ruhi kimni va qaysi paytni ko‘rsatayotganini anglamoqqa tirishardilar. 12Aslida payg‘ambarlar bu tekshiruvlarni o‘zlari uchun emas, balki sizlar uchun qilganliklari haqida Xudodan vahiy olganlar. Hatto farishtalar ham bu sirlarni aniqlashni ko‘p orzu qiladilar. Hozirgi davrda esa Injil targ‘ibotchilari osmondan yuborilgan Muqaddas Ruhdan ruhlanib, bularni sizlarga bayon etdilar.
Muqaddas yashanglar
13Shuning uchun fikr-zikringiz ishda bo‘lsin, hushyor bo‘linglar. Iso Masih osmondan tushib zohir bo‘lganda sizlarga nasib bo‘lajak inoyatga mutlaqo umid bog‘langlar. 14Gapga ko‘nadigan bolalar kabi bo‘linglar, ilgarigi g‘aflat paytida sizlarni qamragan ehtiroslarga qaytmanglar. 15Sizlarni da’vat etgan Xudo qanday muqaddas bo‘lsa, sizlar ham butun yurish-turishingizda shunday muqaddas bo‘linglar. 16Xudo: “Muqaddas bo‘linglar, zero Men muqaddasman”, deb aytgani yozilgan.
17Har bir kishini yuz-xotir qilmasdan, qilmishiga yarasha taqdirlovchi Xudoga sizlar Otamiz deb murojaat qilar ekansiz, u holda musofirchilik davringizda Xudodan qo‘rqib yashanglar. 18Bilasizlarki, ota-bobolaringizning bema’ni turmush tarzidan kumush yoki oltinga o‘xshash o‘tkinchi narsalar evaziga qutulmagansizlar. 19Sizlar benuqson va beg‘ubor qo‘zi qoniga o‘xshagan Masihning qimmatbaho qoni evaziga qutulgansizlar.
20Masih dunyo bino bo‘lishidan burun tayinlangan bo‘lsa ham, zamonning oxirida sizlar uchun paydo bo‘ldi. 21Sizlar Masih vositasida Xudoga ishonasizlar. Xudo Masihni tiriltirib, ulug‘vorlikka erishtirdi. Bu imonda qattiq turinglar, Xudoga tamoman umid bog‘langlar.
22Sizlar Ilohiy Ruh va haqiqatni tan olib, jonlaringizni pok qilib, samimiy birodarlik muhabbatiga ega bo‘lgansizlar. Shuning uchun bir-biringizni chin yurakdan, ixlos bilan sevinglar.
23Sizlar foniy emas, balki boqiy urug‘dan, ya’ni Xudoning hayotbaxsh, abadiy kalomi orqali yangidan tug‘ildingizlar.
24Chunonchi
“Butun bashar bir o‘tga o‘xshar,
O‘tning gulidaydir uning bor ko‘rki.
O‘t qurib qolar, guli ham to‘kilar.
25Ammo Xudovand kalomi abadiy turar”.
Ana shu kalom – sizlarga yetib kelgan Injil Xushxabaridir.
2–BOB
Xudo kalomini orzu qilinglar
1Buning uchun har qanday yomon niyat, hiyla-nayrang, har turli ikkiyuzlamachilik, rashk-hasad, g‘iybatchilikni bir chetga surib qo‘yinglar. 2Yangi tug‘ilgan chaqaloq sof ona sutini tusaganday, Xudo kalomini orzu qilinglar, toki u kalom bilan oziqlanib, o‘sib borib, najotga erishinglar. 3Chunki siz Rabbimizning iltifotini tatib ko‘rdingizlar.
Tirik tosh, tanlangan xalq
4Insonlar keraksiz deb tashlagan, lekin Xudo qimmatbaho deb tanlagan tirik tosh – Rabbimiz Iso Masihga yaqinlashinglar. 5O‘zlaringiz ham tirik tosh bo‘lib ruhiy bino barpo etinglar. Iso Masih orqali Xudoga maqbul, ruhiy qurbonlik keltiradigan muqaddas ruhoniy bo‘linglar. 6Mana, Tavrotda Xudo shunday degan:
“Men Sionda bir tosh o‘rnatgayman,
Mumtoz, qimmatbaho peshtoq toshi bu.
Unga ishongan kishi xijolat bo‘lmas”[2].
7Siz ishonuvchilar uchun bu tosh qimmatbahodir. Ammo imonsizlarga shu oyat to‘g‘ri keladi:
“Quruvchilar keraksiz deb tashlagan tosh
Naq binoning peshtoqidan joy oldi,
8To‘siq toshiyu, vasvasa qoyasi bo‘ldi”[3].
Imonsizlar Xudoning kalomiga itoat qilmaganlari uchun, qoqinadilar. Ular ana shu qismatga mahkum bo‘lganlar.
9Ammo sizlar – tanlangan bir avlod, Shohanshoh[4]ruhoniylari, muqaddas xalq, Xudoning aziz qavmisizlar. Xudo sizlarni qorong‘ilikdan O‘zining ajoyib nuriga da’vat etgan, sizlar Uning fazl-kamolotidan xabar berish uchun tanlangansizlar. 10Bir vaqtlar xalq emas edingizlar, endi esa Xudoning xalqisizlar. Bir vaqtlar marhamat topmagan edingizlar, endi esa Xudoning marhamatiga noil bo‘ldingizlar.
Jamiyatdagi xatti-harakatimiz
11Ey sevganlarim, sizlardan o‘tinib so‘rayman, jonga qarshi kurashadigan nafs ehtiroslaridan saqlaninglar. Chunki siz bu dunyoda g‘aribu musofirsizlar. 12Majusiylar orasida xatti-harakatingiz benuqson bo‘lsin. Ular ezgu ishlaringizni ko‘rib turib, sizlarni yomonlikda ayblab g‘iybat qilsalar ham, mahshar kuni Xudo oldida javob beradilar.
13Rabbingiz haqi har xil insoniy tartib-intizomga bo‘ysuninglar; xoh oliy hokim bo‘lgan podshohga[5], 14xoh podshoh o‘rnida yomonlik qilganlarni jazolovchi va yaxshilik qilganlarni taqdirlovchi hokimga bo‘ysuninglar. 15Chunki Xudoning irodasi shuki, yaxshilik qilish bilan aqlsiz va johil odamlarning og‘ziga urasizlar. 16Ozod odamlardek yashanglar, ammo ozodlik niqobi ostida yomonlik qilmanglar. Xudoning qullariday bo‘lib yuringlar. 17Hamma odamlarni hurmat qilinglar. Imonli birodarlaringizni sevinglar. Xudodan qo‘rqinglar. Podshohni ehtirom qilinglar.
Masihdan ibrat olinglar
18Ey xizmatkorlar, faqat yumshoq va xushfe’l xo‘jayinlargagina emas, balki fe’li-xo‘yi ters bo‘lganlariga ham kamoli ehtirom bilan itoat qilinglar. 19Agar biror kishi Xudoga ishonganidan vijdonan azob chekib, nohaq g‘am-g‘ussaga chidasa, bu Xudoning inoyatidan dalolat beradi. 20Agar qilgan gunohingiz uchun tayoq yeyishga chidasangiz, bu sizga qanday sharaf keltiradi? Ammo yaxshilik qilib, azobga chidasangiz, Xudo bundan rozi bo‘ladi.
21Xudo sizlarni ana shu maqsadda da’vat etgan. Masih ham: “Mening izimdan yuringlar”, deb sizlar uchun azob chekib namuna bo‘ldi.
22“U hech qanday gunoh qilmagan,
Og‘zidan biron egri so‘z ham chiqmagan”.
23Masih haqorat qilinganda hech kimga haqorat bilan javob qaytarmas edi, azob chekkanda esa hech kimga tahdid qilmas edi. Faqat odilona hukmlovchi Xudoga O‘zini topshirar edi. 24Biz gunoh qarshisida o‘lib, endi solihlik bilan yashashimiz uchun, U xochda gunohlarimizni O‘z badaniga singdirdi. Uning yaralaridan siz shifo topdingizlar. 25Ilgari cho‘ponsiz adashib yurgan qo‘ylarga o‘xshar edingizlar, endi esa jonlaringizning Cho‘ponu Posboniga qaytib keldingizlar.
3–BOB
Er-xotinlik munosabatlari
1-2Masihdan ibrat olib, siz, xotinlar ham, o‘z erlaringizga bo‘ysuninglar. Xudo kalomiga ishonmaydigan ba’zi kishilar siz, ayollarning or-nomusli, pokdomon xulq-atvoringizni ko‘rib,
7Shunga o‘xshab, siz, erlar ham, xotinlaringiz zaif jinsdan ekanligini hisobga olib, ular bilan oqilona munosabatda bo‘linglar. Ular ham abadiy hayot inoyatidan bahramand bo‘lgani uchun, ularni hurmatga sazovor hisoblang va ibodatlaringizga xalal bermanglar.
Haqiqat yo‘lida azob chekish
8Xullas, o‘zaro hamfikr, hamdard bo‘linglar, bir-biringizni birodarlarcha sevinglar. Bir-biringizga mehr-shafqatli va kamtar bo‘linglar.
9Yomonlikka yomonlik, haqoratga haqorat bilan javob qaytarmanglar. Aksincha, duoyi xayr qilinglar, chunki o‘zlaringiz ham xayr-baraka olish uchun da’vat etilgansizlar.
10
“Kimki uzoq umr ko‘rishni sevib,
Yaxshi kunlar kelishini xohlasa,
U tilini yomon so‘zdan tutsin,
Og‘zini egri gapdan tiysin.
11Yomonlikdan qochib, yaxshilik qilsin.
Tinchlikni qidirib, uning payidan bo‘lsin.
12Chunki Xudovandning ko‘zi solihlardadir.
Solihlar fig‘oniga U quloq solar,
Badkirdorlardan esa yuz o‘girar”[6].
13Agar yaxshilik qilishga bel bog‘lasangiz, sizlarga kim ozor berar edi? 14Hattoki haqiqat yo‘lida azob-uqubat cheksangiz, baxtiyor bo‘lasizlar. Do‘q-po‘pisa qiluvchilardan qo‘rqmanglar, dovdiramanglar.
15Rabbingiz Masihga[7] yuraklaringizdan muqaddas joy beringlar. Dilingizdagi umid haqida sizdan har bir so‘ragan kishiga javob berishga doimo tayyor bo‘linglar. 16Lekin buni muloyimlik va ehtirom bilan bajo qilinglar, vijdoningizni toza tutinglar. Shunday qilib, Masih yo‘lidagi yaxshi yurish-turishingizni mazammat qilganlar sizlarni yomonlab aytgan gaplaridan uyalsinlar.
17Agar Xudoning irodasi bilan azob chekishingiz lozim bo‘lsa, yomonlik qilib azob chekishdan ko‘ra, yaxshilik qilib azob chekish afzaldir. 18Chunki Masih ham bizni Xudoga yaqinlashtirish va gunohlarimizni yuvish uchun bir marta azob chekib, o‘ldi. O‘zi solih kishi bo‘lgani holda, gunohkorlar uchun qurbon bo‘ldi. Uning badanini o‘ldirishgan bo‘lsa-da, Ruhi tirildi.
19Masihning Ruhi esa borib, zindonga qamalgan ruhlarga va’z aytdi. 20Bular qadim zamonda, Nuh payg‘ambar o‘z kemasini qurayotgan zamonda Xudoning sabrini inobatga olmay, itoatsiz bo‘lgan edilar. O‘sha kemadan oz kishi, ya’ni sakkiz jongina suvdan o‘tib qutulgan edilar[8]. 21Mana shu suv – hozirgi suvda imon keltirish marosimining timsolidir. Bu marosimning ma’nosi badanni kirdan tozalash emas, balki Xudodan pok vijdonni so‘rashdir. Sizlar ham suvga cho‘mib imon keltirganingizda, Iso Masihning tirilishi tufayli najot topdingizlar.
22Masih esa osmonga chiqib, Xudoning o‘ng tomonida o‘tirib, farishtalar va koinotdagi barcha kuch-qudratlar ustidan hokimiyat o‘rnatdi.
4–BOB
Xudo yo‘lida yashash
1Masih biz uchun jisman azob chekib, o‘ldi. Sizlar bundan o‘rnak olinglar. Chunki jisman azob chekkan kishi boshqa gunoh qilishni bas qiladi. 2Endi bu badanda yashash uchun qolgan vaqtingizni boshqa odamlarday nafsingizni o‘ylab emas, balki Xudoning irodasini o‘ylab o‘tkazinglar. 3Sizlar o‘tmishda majusiylarga yoqib yashaganligingiz endi yetar. O‘sha vaqtlarda fisq-fujur, shahvatparastlik, sarxushlik, aysh-ishrat, kayf-safolar hamda butparastlik razolati bilan kun kechirgansizlar. 4Endi esa ular kabi yurmayapsizlar, ularning shaloqliklari seliga o‘zlaringizni tashlamayapsizlar. Majusiylar bundan hayron bo‘lib, sizlarni yomonlamoqdalar. 5Ular tirigu o‘liklarni hukm etishga tayyor bo‘lgan Xudoga hisob beradilar.
6O‘liklarga kelsak, ular hamma odamzod qatori o‘lib, badanlari jazolandi. Ammo ularning ruhi Xudoga muvofiq yashasin deb, InjilXushxabari o‘liklarga ham yetkazildi. 7Endi borliq mavjudot oxirlab qoldi. Shuning uchun aql bilan ish tutinglar, ibodat qilish uchun hushyor bo‘linglar. 8Avvalo bir-biringizni ixlos bilan sevinglar. Chunki sevgi ko‘p gunohlarni yuvadi. 9O‘zaro zorlanmay mehmondo‘stlik qilinglar.
10Xudo sizlarga har turli qobiliyat bergan. Har biringiz shu qobiliyatingizni ishga solib, bir-biringizga xizmat qilinglar, Xudoning boy ehsonlarini parvarish qiluvchilar kabi kun kechiringlar. 11Kim so‘zlasa, Xudoning so‘zlari qilib aytsin. Kim xizmat qilsa, Xudo bergan kuch bilan xizmat qilsin. Shunday qilib, Iso Masih orqali Xudo har bir ish va so‘zda ulug‘lansin. Abadiy ulug‘vorlik va saltanat Unikidir. Omin.
Masih uchun azob chekish
12Ey sevganlarim, sizlarni sinash uchun boshingizga kelayotgan otashli imtihonni ajib voqea deb, hayron bo‘lmanglar. 13Aksincha, Masihning qancha azoblariga sherik bo‘layotgan bo‘lsangiz, shuncha xursand bo‘linglar! Shunda U shon-sharaf ila osmondan tushib zohir bo‘lgach, ko‘nglingiz yana ko‘proq quvonchlarga to‘ladi. 14Agar Masih nomi tufayli sizlarni haqorat qilishsa, baxtiyorsizlar! Chunki Xudoning Ruhi, shon-sharaf Ruhi sizlarda maskan qiladi. [Ularga qolsa, Ruhni haqorat qiladilar, sizlarda esa sharaflanadi.] 15Sizlardan hech kim qotil, o‘g‘ri, yomonlik qiluvchi yoki fitna-fasodchi bo‘lib azob chekmasin. 16Lekin agar biror kishi Masihiy[9] bo‘lgani uchun azob cheksa, uyalmasin, aksincha, bu nom bilan Xudoni ulug‘lasin.
17Xudoning O‘z xonadonini[10] hukm qilish vaqti allaqachon boshlandi. Agarda biz birinchi navbatda hukm qilinadigan bo‘lsak, unda Xudoning Injiliga itoatsizlik qilganlarning oxirati nima bo‘ladi?
18“Agar solih odam zo‘rg‘a qutulsa,
Betavfiqu gunohkorning ahvoli nima bo‘ladi?”
19Shunday qilib, Xudo irodasiga ko‘ra azob chekayotganlar yaxshilik qilishga bel bog‘lasinlar va O‘z so‘ziga sodiq bo‘lgan Parvardigorga jonlarini bag‘ishlasinlar.
5–BOB
Oqsoqollar va yoshlar
1Masih chekkan azob-uqubatlarning shohidi hamda Uning namoyon bo‘lajak ulug‘vorligining qatnashchisi sifatida o‘zimday oqsoqollardan o‘tinib so‘rayman: 2nazoratingizdagi Xudoning suruvini[11] yaxshi boqinglar. Bu ishni majburiy emas, balki Xudoga yoqadigan darajada ko‘ngildan chiqarib qilinglar. Qabih g‘arazgo‘yliksiz, sidqidildan ish tutinglar. 3Qo‘lingiz ostidagi suruvga hukmronlik qilmasdan, yaxshi o‘rnak ko‘rsatinglar. 4Ana shunda, Bosh Cho‘pon osmondan namoyon bo‘lganda, sizlar so‘lmas, ulug‘ jamol tojiga sazovor bo‘lasizlar.
5Ey yoshlar, sizlar ham oqsoqollarga itoat qilinglar. Hammangiz bir-biringizga yumshoq muomalada bo‘linglar. Chunki “Xudo mag‘rurlarga qarshi, ammo kamtarlarga inoyatlidir”. 6Shunday qilib, o‘z vaqtida bizlarni yuksaltirsin deb, Xudoning qudratli qo‘li ostida o‘zingizni kamtar tutinglar. 7Butun g‘amlaringizni Xudoga tashlanglar, Uning O‘zi sizlarga g‘amxo‘rlik qiladi.
8Hushyor va bedor bo‘linglar. Dushmaningiz iblis birovni yutib yuborish uchun izlab, sherday bo‘kirib kezib yuribdi. 9Dunyoning har yog‘idagi birodarlaringiz xuddi shunday azoblarga duchor bo‘layotganlarini bilib, mustahkam imon bilan iblisga qarshi turinglar. 10Xudo har xil mehru inoyatning manbaidir. Iso Masih orqali U bizni O‘zining abadiy, ulug‘vor jannatiga da’vat etgan. Qisqa bir muddat azob chekkaningizdan keyin, O‘zi sizlarni maqsadingizga erishtiradi, kuch-qudratli, sabotli va mustahkam qilib qo‘yadi. 11Shon-shuhrat va saltanat abadulabad Unikidir. Omin.
So‘nggi salomlar
12Bularni o‘zimning fikrimcha ishonchli bo‘lgan birodarimiz Silvan[12] orqali sizlarga qisqacha yozib yubordim. Shu bilan sizlarga dalda berib, ta’kidlab aytmoqchimanki, bu
13Xudo o‘zingiz kabi tanlagan Bobildagi[13]Masih jamoati va o‘g‘lim Mark sizlarga salom yo‘llamoqdalar.
14Bir-biringizni muhabbat bilan o‘pib salomlashinglar. Iso Masihga tegishli bo‘lgan hammalaringizga tinchlik bo‘lsin. Omin.
BUTRUSNING IKKINCHI MAKTUBI
1–BOB
Duoyi salom
1Iso Masihning quli va havoriysi men, Simun Butrus, odil Xudoyimiz va Xaloskorimiz Iso Masih soyasida bizning qimmatli imonimizga teng bir imonga erishgan barchaga salom aytaman. 2Xudoni va Rabbimiz Isoni tanib-bilganingiz sayin, sizlarga Xudo inoyati oshib, xotiringiz jam bo‘lsin.
Ilohiy da’vat
3Rabbimiz Iso O‘zining ulug‘vorligi va kamoloti sharofati ila bizni da’vat etgan va bizga O‘zini tanitgan. Yashash va Xudo yo‘lida yurishimiz uchun kerak bo‘lgan hamma narsani U bizga O‘ziga xos ilohiy kuch-qudrat bilan ato etgan. 4Bu dunyo yomon ehtiroslar natijasida buzilib bormoqda. Sizlar bundan qochib qutulinglar, deb Xudo bizga ko‘p ulug‘ va qimmatli va’dalarni bergan. Bular ro‘yobga chiqib, sizlar ilohiy tabiatdan bahramand bo‘lasizlar.
5Bularni nazarda tutib, imoningizni but qilishga jon kuydiringlar. Shunday qilib, imoningiz ustiga fazl-kamolotga ega bo‘linglar. Fazl-kamolotingiz ustiga ong-bilimga ega bo‘linglar. 6Ong-bilimingiz ustiga nafsni tiyishni o‘rganinglar. Nafsni tiyish ustiga sabr-toqatli bo‘linglar. Sabr-toqatingiz ustiga diyonatga ega bo‘linglar. 7Diyonatli bo‘lish ustiga birodarlaringizni sevinglar. Birodarsevarlik ustiga tugal muhabbatga ega bo‘linglar. 8Agar bu xislatlar sizda mavjud bo‘lsa hamda yana ortib borayotgan bo‘lsa, unda siz Rabbimiz Iso Masihni tanib-bilish yo‘lida na sust, na samarasiz bo‘lasizlar. 9Bu xislatlardan benasiblar esa kaltabin va ko‘rdir, ular avvalgi gunohlaridan tozalanganini unutganlar.
10Shuning uchun, ey birodarlar, Xudo sizlarni tanlaganini va da’vat etganini bilib, bunga munosib bo‘lmoq uchun yana astoydil harakat qilinglar. Bu yo‘lni tutsangiz, hech vaqt qoqinmaysizlar. 11Shunday qilib, Rabbimiz va Xaloskorimiz Iso Masihning abadiy Shohligiga kirish yo‘li sizlarga keng ochiladi.
12Sizlar bu narsalarni bilar ekansiz va tan olgan haqiqatda qattiq turar ekansiz, men har doim bularni eslatib turishni xohlayman. 13Bu foniy makonimda[1] bo‘lgunimcha, bularni eslatish bilan sizlarni uyg‘otib turishni lozim ko‘raman. 14Chunki bu makonimdan ayrilish vaqtim yaqinlashganini bilaman, Rabbimiz Iso Masih O‘zi buni menga ma’lum qilgan. 15Bu dunyoni tark etganimdan keyin ham sizlar doimo bularni xotirlashingiz uchun jon kuydirmoqdaman.
Masihning ulug‘vorligi va payg‘ambarlar
16Biz Rabbimiz Iso Masihning kuch-qudrat bilan kelishi haqida sizlarga ma’lumot berganimizda, uydirma afsonalarni gapirib kelmadik. Uning salobatini o‘z ko‘zimiz bilan ko‘rganmiz. 17Masih Otasi Xudodan hurmat va shon-sharaf qabul qildi. Ulug‘vorlik to‘kib turadigan dargohi sharifdan Masihga bir sado kelib: “Bu Mening sevikli O‘g‘limdir, Undan mamnunman”, – dedi. 18Biz aziz tog‘da[2] U bilan birga bo‘ldik, osmondan kelgan bu sadoni o‘zimiz ham eshitdik.
19Shuning uchun
2–BOB
Soxta ustozlarning gunohi va jazosi
1Isroil xalqi orasida soxta payg‘ambarlar bo‘lgani kabi, sizlarning orangizda ham soxta ustozlar bo‘ladi. O‘zlarini
4Chunki Xudo hatto gunoh qilgan farishtalarni[3] ham ayamagan. Hukm kunigacha saqlansinlar deb, U ularni jahannamning zimiston g‘orlariga qamab qo‘ygan.
5Xudo qadimgi dunyoni ham ayamadi. U xudosizlar dunyosi ustiga to‘fon keltirib, faqat solihlik yo‘lini xabarlab yurgan Nuh va boshqa ozgina kishini, ya’ni hammasi bo‘lib sakkiz jonnigina saqladi.
6Xudosizlar boshiga keladigan balolardan ibrat bo‘lsin, deb Xudo Sado‘m va G‘amo‘ra[4] shaharlarini ham halokatga mahkum etdi va kulga aylantirdi. 7Bebosh odamlarning buzuq xatti-harakatidan azob chekkan solih Lutni esa Xudo qutqardi. 8O‘sha xalq orasida yashagan bu solih odam ularning haqsiz ishlarini ko‘rar, eshitar va o‘zining solih jonini kundan-kunga qiynar edi.
9Bundan anglashiladiki, xudojo‘ylarni vasvasadan qanday qutqarishni, jazoga mahkum betavfiqlarni esa qiyomat kunigacha qanday saqlashni Xudovand biladi. 10Ayniqsa, shahvoniy havaslarga berilib, o‘z tanasini bulg‘atuvchi, ilohiy hokimiyatni esa rad qiluvchi surbet va o‘jar odamlarni jazolash yo‘lini Xudovand biladi.
Ular samoviy mavjudotlarni[5] haqorat qilishdan ham qo‘rqmaydilar. 11Farishtalar odamlardan ancha kuchliroq va qudratliroq bo‘lganiga qaramay, Xudovand huzurida bu mavjudotlarni qarg‘ab hukm etmaydilar. 12Ammo bu odamlar-chi, aqliga sig‘dirolmaydigan hamma narsani yomonlaydilar, faqat tug‘ma his-tuyg‘ulari bilangina yashaydilar, xuddi ovlanib yo‘q qilinish uchun tug‘ilgan ongsiz hayvonlarga o‘xshaydilar. Ular aynan hayvon singari yo‘q bo‘lib ketadi, 13qilgan nohaqliklariga yarasha jazo oladilar.
Bular kunduz kuni aysh-ishratni o‘zlari uchun huzur-halovat deb hisoblaydilar. Ular nomingizga dog‘u g‘ubor tushiradilar. Sizlar bilan ziyofatga o‘tirganlarida, o‘zlarining axloqiy buzuqligidan zavqlanadilar. 14Ko‘zlari zinoga to‘ymaydi, tinimsiz gunoh qiladilar. Ular sabotsiz kishilarni ovlab, yo‘ldan ozdiradilar. Ko‘ngillari tamagirlikka o‘rganib qolgan la’nati odamlardir. 15Ular to‘g‘ri yo‘lni tark etdilar, ular Ba’o‘r o‘g‘li Bal’om[6] yo‘lidan borib, gumroh bo‘ldilar. Bal’om harom yo‘l bilan topgan pulini sevib qolgan edi. 16Lekin uning gunohi fosh bo‘lib qoldi. Tilsiz eshak tilga kirib, inson tili bilan bu payg‘ambarning tentakligiga to‘sqinlik qildi.
17Bu odamlar esa suvsiz buloqlardir, bo‘ron haydagan to‘zon va bulutdirlar. Ular uchun tim qorong‘i zulmat tayyorlab qo‘yilgan. 18Chunki xato yo‘ldan zo‘rg‘a qochib qutulgan imonlilarni ular dabdabali, devonavor gaplar bilan avrab, nafslariga o‘t tushirib, fisqu fujur havasi bilan qiziqtiradilar. 19O‘zlari buzg‘unlikning quli bo‘la turib, ularga erkinlik va’da beradilar. Ammo odam nimadan yengilsa, uning quli bo‘ladi.
20Ular Rabbimiz va Xaloskorimiz Iso Masihni bilib olib, dunyoning qabohatlaridan qochib qutulgan edilar. Agar bundan keyin ular yana shunday ishlarga aralashib, mag‘lub bo‘lsalar, unda so‘nggi ahvollari avvalgi ahvollaridan battar bo‘ladi. 21Solihlik yo‘lini bilgandan keyin, tan olgan muqaddas amrdan yuz o‘girgandan ko‘ra, bu yo‘lni hech bilmagan ular uchun yaxshiroq bo‘lar edi. 22Mana bu ishonchli maqol ularga aynan to‘g‘ri keladi:
“It o‘zining qusganiga qaytar”,
shuningdek:
“Yuvilgan to‘ng‘iz balchiqda ag‘nagani qaytar”.
3–BOB
Isoning olamga qaytishi haqida
1Ey sevganlarim, endi sizlarga bu ikkinchi maktubni yozyapman. Bu mavzularni yodingizga solib, sizda pok fikr uyg‘otishga harakat qilmoqdaman. 2Muqaddas payg‘ambarlarning ilgarigi vaqtlarda aytgan so‘zlarini, shuningdek, Rabbimiz va Xaloskorimiz Isoning O‘z havoriylariga sizlar uchun topshirgan vasiyatini eslab turishingizni istayman.
3Avvalo shuni bilinglarki, oxirgi kunlarda o‘z nafsiga mahliyo bo‘lib yuradigan hayosiz masxarabozlar paydo bo‘ladi. 4Ular: “Rabbingizning qaytishi to‘g‘risidagi va’da qani? Mana, ota-bobolarimiz o‘tgandan buyon, hamma narsa avval boshda qanday yaratilgan bo‘lsa, shunday turibdi”, – deb masxara qiladilar.
5Vaholanki, ular ataylab shuni esdan chiqaradilarki, azalda Xudoning kalomi orqali yeru osmon bunyod bo‘lgan. Yer esa suvdan chiqib, suv bilan yaratilgan. 6Yana suvdan – to‘fon suvidan qadimgi dunyo mahv bo‘lgan. 7Hozirgi yeru osmon esa o‘sha ilohiy kalom orqali saqlanib turibdi, Xudo betavfiq odamlar uchun belgilagan hukm va halokat kunigacha yonish uchun tayyor turibdi.
8Ey sevganlarim, shugina e’tiboringizdan qochmasinki, Xudovand nazarida bir kun ming yil va ming yil bir kun kabidir. 9Ba’zilar o‘ylaganday, Rabbimiz bergan va’dasini amalga oshirishga imillamayapti. Aksincha, U hech kimning halok bo‘lishini istamay, hamma tavba qilsin, deb sabr-toqat bilan kutib turibdi.
Mahshar va yangi koinot
10Kechasi o‘g‘ri qanday kelsa, Rabbimizning mahshar kuni ham xuddi shunday nogahon kelib qoladi. U kuni osmon gumburlab tamom bo‘ladi, moddiy unsurlar qizib, erib ketadi, yer va unda qilingan har bir ish kulga aylanadi. 11O‘sha kunda hamma narsa yo‘q bo‘lib ketar ekan, sizlar qanday kishilar bo‘lmog‘ingiz kerak? 12Xudoning kunida osmon yonib yo‘q bo‘lar, moddiy unsurlar esa qizib, erib ketar ekan, sizlar o‘sha kunni muqaddas yurish-turish, diyonat bilan kutishingiz va shu yo‘sinda uning kelishini tezlashtirishingiz kerak. 13Chunki Xudoning ahd qilgani bo‘yicha, biz adolat hukm suradigan yangi yer va yangi osmonni kutyapmiz.
Dalda va ogohlantirish
14Buning uchun, ey sevganlarim, modomiki bularni kutyapsiz ekan, Xudo oldida tinch-totuvlik bilan yashab, beg‘ubor va benuqson odamlar bo‘lishga jon kuydiringlar. 15Sevikli birodarimiz Pavlus ham o‘ziga berilgan donolik bilan sizlarga qanday yozgan bo‘lsa, xuddi shu kabi Rabbimizning sabr-toqatini qutulish fursati deb hisoblanglar. 16Pavlus hamma maktublarida bu mavzular haqida gapiradi-ku. Ularda tushunish qiyin bo‘lgan ba’zi mavzular borki, johil va sabotsiz kishilar boshqa muqaddas yozuvlarni buzganlaridek, ularni ham buzib talqin qiladilar. Bu esa ularni halokatga yo‘liqtiradi.
17Ey sevganlarim, bularni oldindan bilar ekansiz, ehtiyot bo‘linglar, yana boshboshdoq odamlarning g‘avg‘osi bilan yo‘ldan ozmanglar, topgan qaroringizdan aynimanglar. 18Rabbimiz va Xaloskorimiz Iso Masihninginoyatiga tayanib, Uni tanib-bilib borgan sayin rivoj topinglar.
Hozirdan to mangu kungacha Unga shon-shuhrat bo‘lsin! Omin.
YUHANNONING BIRINCHI MAKTUBI
1–BOB
Muqaddima: Hayot kalomi – Iso Masih
1Azaldan bor bo‘lgan Hayot Kalomi[1] borasida biz eshitib tamosho qilgan, ko‘zlarimiz ko‘rgan, qo‘llarimiz sezganini sizlarga ma’lum qilmoqdamiz. 2Hayot zohir bo‘ldi, Otaning huzuridagi abadiy Hayot bizga zohir bo‘ldi. Biz Uni ko‘rdik va shohid bo‘lib sizlarga bildirmoqdamiz. 3Sizlar biz bilan munosabatda bo‘linglar, deb mana shu ko‘rib eshitganlarimizdan sizlarni xabardor qilmoqdamiz. Biz esa Ota bilan va Uning O‘g‘li Iso Masih bilan munosabatdamiz. 4Bularni sizlarning shodligingiz tugal bo‘lishi uchun yozyapmiz.
Xudo – nur
5Masihdan eshitib, sizlarga bildirayotgan xabarimiz shuki, Xudo – nur, Unda hech qanday qorong‘ilik yo‘q. 6Agar U bilan aloqa qilamiz, deb qorong‘ilikda yursak, yolg‘on gapirib, haqiqatga xilof ish qilgan bo‘lamiz. 7Biroq Uning O‘zi nurda bo‘lgani kabi, biz ham nurda yursak, bir-birimiz bilan aloqa qilamiz va Uning O‘g‘li Isoning qoni bizni har qanday gunohdan pok qiladi. 8Agar gunohimiz yo‘q desak, o‘z-o‘zimizni aldagan bo‘lamiz va ko‘nglimizda haqiqat bo‘lmaydi. 9Agar gunohlarimizni e’tirof etsak, Xudo gunohlarimizdan o‘tadi va bizni har turli nohaqlikdan forig‘ qiladi. Chunki U O‘z so‘zida sodiq va adolatlidir. 10Agar gunoh qilganimiz yo‘q desak, Xudoni yolg‘onchi qilib qo‘ygan bo‘lamiz va qalbimizdan Uning kalomi joy olmaydi.
2–BOB
Iso – bizning Xudo oldidagi homiymiz
1Ey farzandlarim, bularni shuning uchun yozyapmanki, sizlar gunoh qilmanglar. Bordiyu birortamiz gunoh qilib qo‘ysak, Otaning oldida odil homiymiz – Iso Masih bor. 2Uning O‘zi yolg‘iz bizning gunohlarimiznigina emas, balki butun dunyoning gunohlarini yuvish uchun qurbon bo‘ldi. 3Agar biz Uning amrlariga rioya qilsak, Uni bilib olganimizga amin bo‘lamiz. 4Uni bilaman deb turib, Uning amrlariga rioya qilmagan kishi yolg‘onchi bo‘ladi, unda haqiqat yo‘q. 5Kimki Masihning kalomiga rioya qilsa, u kishida Xudoning sevgisi haqiqatan kamolga yetgan bo‘ladi. Biz Xudo bilan bir tan ekanimizni ana shundan bilib olamiz. 6Xudo bilan bir tanman, degan kishi Masih yurganday yurmog‘i shart.
Yangi amr – birodarlik sevgisi
7Ey mahbublarim, sizlarga yangi amrni emas, balki o‘zingiz dastlab qabul qilgan qadimgi amrni yozyapman. Qadimgi amr – sizlar eshitgan Xudo kalomi. 8Shu bilan birga, yangi amrni yozyapman desam ham bo‘ladi, zero qorong‘ilik o‘tib, haqiqiy nur hozirdan porlamoqda. Bu haqiqat Masihda ham, sizlarda ham ochiq ko‘rinmoqda. 9Kimki nurda yuribman desa-yu, lekin birodaridan nafratlansa, u hali ham qorong‘ilikdadir. 10Kimki birodarini sevsa, u nur ichida yashaydi va qoqinishga yo‘l qo‘ymaydi. 11Ammo birodaridan nafratlangan kishi qorong‘ilikda bo‘ladi. U qorong‘ilikda yuradi-yu, qayerga borayotganini bilmaydi; chunki qorong‘ilikda uning ko‘zlari ko‘r bo‘lgan.
12Ey farzandlarim, sizlarga yozyapman:
Masih nomi tufayli gunohlaringiz kechirilgan.
13Ey otalar, sizlarga yozyapman:
Azaldan bor Bo‘lganni bildingizlar.
Ey yigitlar, sizlarga yozyapman:
Yovuz shayton ustidan g‘olib chiqdingiz.
Ey bolalar, sizlarga yozyapman:
Sizlar Otamiz Xudoni tanib oldingiz.
14Otalar, sizlarga yozdim:
Siz azaldan bor Bo‘lganni tanib oldingiz.
Yigitlar, sizlarga yozdim:
Sizlar baquvvatsizlar,
Xudo kalomini dilingizda saqlayotirsiz,
Yovuz shayton ustidan g‘olib chiqdingizlar.
15Dunyoga va undagi narsalarga muhabbat qo‘ymanglar. Kim dunyoga muhabbat qo‘ysa, uning qalbidan Otaning muhabbati joy olmaydi. 16Chunki dunyoga xos har bir narsa – tana nafsi, hirsli ko‘zlar, maishatga oid kibr-havo Otadan emas, balki dunyodandir. 17Dunyo ham, uning nafsi ham o‘tib ketadi. Lekin Xudoning irodasini bajo keltirgan kishi abadiy yashaydi.
Dajjol va Masihning Ruhi
18Ey farzandlarim, dunyoning so‘nggi damlari keldi! Dajjol[2] kelishini eshitgansizlar, hozirdanoq ko‘p dajjollar paydo bo‘ldi. Ana shundan biz so‘nggi damlarni yashayotganimizni bilamiz. 19Ular o‘zimizning oramizdan chiqdilar, lekin ular bizga qarashli emas. Agar bizga qarashli bo‘lganlarida edi, biz bilan qolgan bo‘lar edilar. Ular bizdan ayrilib ketdilar, ma’lum bo‘ldiki, hammasi ham bizga qarashli emas.
20Sizlar hammasini bilasizlar, chunki siz tabarruk Masihning Ruhiga egasizlar. 21Men buni, haqiqatni bilmaydilar, deb yozayotganim yo‘q. Aksincha, sizlar haqiqatni bilasizlar, shuningdek, har qanday yolg‘on haqiqatdan paydo bo‘lmasligini bilasizlar. 22Agar Isoning Masihligini[3] inkor etuvchi yolg‘onchi bo‘lmasa, unda yolg‘onchi kim? Ota va O‘g‘ilni kim inkor etsa, dajjol o‘shadir. 23Kimda-kim O‘g‘ilni inkor etsa, unda Ota yo‘q. Kimda-kim O‘g‘ilni tan olsa, unda Ota ham bor.
24Sizlar azaldan eshitgan kalomni dilingizda saqlanglar. Agar azaldan eshitgan kalom dilingizda saqlansa, sizlar ham O‘g‘il, ham Ota bilan bir tan bo‘lasizlar. 25Masihning bizlarga bergan va’dasi ana shu, ya’ni abadiy hayotdir.
26Bularni sizlarni yanglishtiradiganlar borligi uchun yozdim. 27Holbuki, sizlar Masihning Ruhini qabul qilgansizlar. Uning Ruhi ichingizda yashayotgani uchun, sizlarga hech kimning biror narsa o‘rgatishiga ehtiyoj yo‘q. Masihning Ruhi haqiqiy, soxta emas. U sizlarga hamma narsani o‘rgatadi. Masih sizlarga o‘rgatganidek, U bilan aloqada bo‘lib yashanglar. 28Ha, farzandlarim, endi Masih bilan aloqada bo‘lib yashanglar, toki U olamga qaytib kelganda dadil bo‘laylik, Uning oldida uyatga qolmaylik. 29Agar Uning solih ekanligini bilar ekansizlar, shuni ham bilinglarki, to‘g‘ri ish qilgan har bir kishi Uning farzandidir.
3–BOB
Xudoning bolalari haqida
1Qaranglar, Otamiz bizni bolalarim deb, qanday buyuk bir muhabbat ko‘rsatdi! Haqiqatan ham, biz Uning bolalarimiz. Dunyo Otamizni tanimagani uchun, bizni ham tanimayapti. 2Ey mahbublarim, hozir biz Xudoning bolalari bo‘lsak-da, kelajakda nima bo‘lishimiz hanuz noaniq. Faqat shuni bilamizki, Iso Masih zohir bo‘lganda, biz U singari bo‘lamiz; U qanday bo‘lsa, shunday holda ko‘ramiz. 3Masihga bunday umid bog‘lagan har bir kishi o‘zini poklaydi, chunki Masih pokdir.
4Gunoh qiluvchi har bir kishi qonunbuzar bilan tengdir. Gunoh – qonunsizlik demakdir. 5Masih esa gunohlarimizni aritish uchun paydo bo‘lganini bilasizlar. Unda gunoh yo‘q. 6Masih bilan bir tan bo‘lgan hech kimsa gunoh qilmaydi. Kim gunoh qilib yursa, Uni ko‘rmagan ham, tanimagan ham.
7Ey farzandlarim, hech kim sizlarni aldamasin. Masih qanday solih bo‘lsa, to‘g‘ri ish qiluvchi kishi ham U singari solihdir. 8Gunoh qiluvchi kishi esa iblis zotidir. Chunki dastlab iblis gunoh qilgan. Xudoning O‘g‘li esa iblisning ishlarini barbod qilmoq uchun paydo bo‘ldi. 9Xudodan tug‘ilgan hech bir kishi gunoh qilmaydi, chunki Xudoning urug‘i[4] uning ichida qoladi. U Xudodan tug‘ilgani uchun gunoh qila olmaydi. 10Kimda-kim to‘g‘ri ish qilmasa, birodarini sevmasa, u Xudo zotidan emas. Xudoning bolalari ham, iblisning bolalari ham shundan bilinadi.
Bir-birimizni sevaylik!
11Boshda sizlar Masihdan eshitgan vasiyat shu: bir-birimizni sevaylik! 12O‘z ukasini qatl qilgan iblis zoti Qobilga[5] o‘xshamaylik. Qobil ukasini nima uchun o‘ldirdi? Chunki uning ishlari qabih, ukasining ishlari esa solih edi.
13Ey birodarlarim, agar dunyo sizdan nafratlanayotgan bo‘lsa, hayratlanmanglar. 14Biz o‘lim holatidan hayotga o‘tganimizni bilamiz, chunki biz birodarlarimizni sevamiz. Kimki birodarini sevmasa, o‘lim holatida qoladi. 15Birodaridan nafratlangan har qanday kishi qotildir. Hech bir qotil esa abadiy hayotga ega bo‘lmasligini bilasizlar. 16Masih bizlar uchun jonini fido qildi, ana shundan biz muhabbatni bildik. Biz ham birodarlarimiz uchun jonimizni berishga burchlimiz. 17Agar biror kishi farovon hayot kechirayotgan bo‘lsa-yu, birodarini muhtojlik holatida ko‘rib turib, ko‘nglini tosh qilsa, qanday qilib u odamda Xudoning sevgisi joy oladi?
Sevgi va xotirjamlik to‘g‘risida
18Ey farzandlarim, biz so‘z yoki til bilangina emas, balki amalda va haqiqatda sevishimiz lozim. 19Shu tariqa biz haqiqat ahli ekanimizga ishonch hosil qilamiz va Xudo oldida ko‘nglimiz xotirjam bo‘ladi. 20Agarda ko‘nglimiz bizni ayblasa, Xudo ko‘nglimizdan ulug‘ ekanini bilamiz. Chunki U hamma narsani aniq biladi.
21Ey mahbublarim, agar vijdonimiz bizni qiynamasa, Xudo oldida dadil bo‘lamiz 22va Undan nimaiki so‘rasak, U beradi. Chunki biz Uning amrlarini bajo keltirib, Unga maqbul bo‘lgan ishlarni qilayotirmiz. 23Ilohiy amr – Xudoning O‘g‘li Iso Masihga ishonishdan va xuddi Iso Masih buyurganidek, bir-birimizni sevishdan iborat. 24Kim Xudoning amrlarini bajo keltirsa, u Xudo bilan bir tan, Xudo ham u bilan bir tan bo‘ladi. Xudo vujudimizda yashayotganini shundan bilamizki, U bizga O‘z Ruhini berdi.
4–BOB
Ruhlarni sinovdan o‘tkazing
1Ey mahbublarim, har qanday ruhga inonavermangiz. Xudodan bo‘lgan-bo‘lmaganligini bilish uchun ruhlarni sinovdan o‘tkazingiz. Chunki dunyoda ko‘pgina soxta payg‘ambarlar paydo bo‘lgan. 2Odam vujudi bilan dunyoga kelgan Iso Masihni tan oluvchi har bir ruh Xudodandir. Xudoning Ruhini shundan taniysizlar. 3[Odam vujudi bilan dunyoga kelgan] Iso Masihni tan olmovchi har qanday ruh Xudodan emas. Bu – dajjolning ruhi. Dajjol kelishini sizlar eshitgan edingizlar. Mana, hozirdan u dunyodadir.
4Ey farzandlarim, sizlar Xudodansizlar va soxta payg‘ambarlarni yengdingizlar. Chunki ichingizdagi Ruh dunyoda hukm surayotgan ruhdan ustundir. 5Ular bu dunyodan, ularning gapi ham bu dunyoga oid, shuning uchun dunyo ularni tinglaydi. 6Bizlar esa Xudodanmiz, kim Xudoni tanisa, u bizni tinglaydi. Xudodan bo‘lmagan bizni tinglamaydi. Ana shundan biz haqiqat ruhini va aldash ruhini taniymiz.
Xudo – sevgi
7Ey mahbublarim, bir-birimizni sevaylik. Chunki sevgi Xudodandir. Har bir sevuvchi kishi Xudodan tug‘ilgan va Xudoni taniydi. 8Sevmaydigan kishi Xudoni tanigani yo‘q. Chunki Xudoning O‘zi sevgidir. 9Xudo bizga bo‘lgan muhabbatini ochiq ko‘rsatdi: U yagona O‘g‘lini dunyoga yuborib, U orqali bizga hayot bag‘ishladi. 10Biz Xudoni sevmagan edik, U bizni sevdi va O‘z O‘g‘lini gunohlarimizni yuvish uchun qurbonlik qilib yubordi. Ana, bu muhabbatdir!
11Ey mahbublarim, Xudo bizni shunday sevganiga yarasha, bizlar ham bir-birimizni sevishimiz qarzdir. 12Hech kim hech qachon Xudoni ko‘rgan emas. Agar bir-birimizni sevsak, Xudo bizning ichimizda qoladi va Uning muhabbati bizda kamol topadi.
13Uning bizga bergan Ruhi orqali bilamizki, Xudo biz bilan, biz Xudo bilan bir tanmiz. 14Ota O‘z O‘g‘lini dunyoning Xaloskori qilib yubordi, buni biz ko‘rdik va guvohlik beramiz. 15Agar kim Isoni Xudoning O‘g‘li deb tan olsa, Xudo u bilan, u Xudo bilan bir tan bo‘lib yashaydi. 16Xudo bizga naqadar muhabbat qo‘yganini bilamiz va bunga imonimiz komil.
Xudo sevgidir. Sevgini diliga jo qilgan kishi Xudo bilan bir tan bo‘lib yashaydi, Xudo ham uning vujudida yashaydi. 17Shu tariqa sevgi dilimizda kamol topadi va qiyomatda so‘roq bo‘lganda dadil bo‘lamiz. Chunki biz bu dunyoda Masih yashaganday yashaymiz. 18Sevgida qo‘rquv yo‘q, aksincha, komil sevgi qo‘rquvni quvib chiqaradi. Qo‘rqoq kishida sevgi kamolotga yetmagan, chunki qo‘rquv jazo tushunchasi bilan bog‘liqdir.
19Biz Uni sevaylik, chunki avval U bizni sevdi. 20Agar biror kishi “Xudoni sevaman” desa-yu, birodaridan nafratlansa, u yolg‘onchidir. Ko‘rib turgan birodarini sevmasa, ko‘rmagan Xudoni qanday seva olar ekan?! 21Kim Xudoni sevsa, birodarini ham sevmog‘i lozim, degan amrni biz Masihdan olganmiz.
5–BOB
Imonimiz dunyoni yengadi
1Iso Masihdir[6] deb ishongan har bir kishi Xudodan tug‘ilgan. Otani sevgan har bir kishi bolasini ham sevadi. 2Agar Xudoni sevsak va Uning amrlariga amal qilsak, Uning bolalarini ham sevishimiz shaksizdir. 3Xudoni sevish – Uning amrlarini bajo keltirish demakdir. Xudoning amrlari esa og‘ir emas; 4chunki Xudoning har bir farzandi dunyoni yengadi. Mana shu bizning imonimiz dunyo ustidan g‘olib chiqdi. 5Iso Xudoning O‘g‘li deb inongan kishidan boshqa kim ham dunyoni yenga olardi?!
Iso Masih haqidagi guvohlik
6Iso Masih suv va qon[7] bilan keldi. U faqat suv bilan emas, suv va qon bilan keldi. Ruh esa U haqda guvohlik beradi, chunki Ruh haqiqatdir. 7Shunday qilib [osmonda uchtasi guvohlik beradi: Ota, Kalom va Muqaddas Ruh. Bu uchovi bir. 8Yerda ham] uchtasi guvohlik beradi: Ruh, suv va qon. Bu uchovi bir. 9Garchi insonlarning guvohligini qabul qilsak-da, ammo Xudoning guvohligi undan muhimroq, bu esa Xudoning O‘z O‘g‘li haqida bergan guvohligidir.
10Kim Xudoning O‘g‘liga inonsa, u o‘z yuragida Xudoning guvohligiga egadir. Xudoga inonmagan, ya’ni Uning O‘z O‘g‘li haqida bergan guvohligiga inonmagan kishi Xudoni yolg‘onchi qilib qo‘ygan bo‘ladi. 11Xudoning guvohligi shundan iboratki, Xudo bizlarga abadiy hayot berdi. Bu hayot esa Uning O‘g‘lida mujassamdir. 12Kim Xudoning O‘g‘liga ega bo‘lsa, hayotga egadir. Kim Xudoning O‘g‘liga ega bo‘lmasa, hayotga ega emas.
Abadiy hayot to‘g‘risida
13Men bularni sizlar abadiy hayotga egaligingizni bilinglar, deb yozdim. Chunki sizlar Xudoning O‘g‘li nomiga imon keltirgansizlar. 14Biz Xudo huzuriga dadillik bilan kiramiz, chunki bilamizki, Xudoning irodasiga ko‘ra bir nima tilasak, U bizga quloq soladi. 15Agar Xudo tilaklarimizni tinglayotganini bilsak, tilaklarimiz bajo bo‘lganini ham bilamiz.
16Agar biror kishi birodarining gunoh qilayotganini ko‘rsayu, bu gunoh
18Xudodan tug‘ilgan har bir odam gunoh qilmasligini bilamiz. Xudoning O‘g‘li uni O‘z panohida asraydi[9], yovuz shayton unga tegmaydi. 19Bilamizki, bizlar Xudodanmiz, butun dunyo esa yovuz shaytonning hukmidadir. 20Yana shuni ham bilamizki, Xudoning O‘g‘li kelib, Haqni tanishimiz uchun bizga aql-idrok berdi. Biz Haq bilan, Uning O‘g‘li Iso Masih bilan bir tanmiz. U Haq Taolo va abadiy hayotdir.
21Ey farzandlarim, butlardan saqlaninglar.
Omin.
YUHANNONING IKKINCHI MAKTUBI
Duoyi salom
1Xudo tanlab olgan aziz xonim[1] bilan uning bolalariga salom! Men – mo‘ysafid sizlarni chin yurakdan sevaman, mengina emas, haqiqatni bilib olganlarning hammasi ham shunday sevadi. 2Zero haqiqat bizning dilimizga jo bo‘lgan va to abad bizlar bilan bo‘ladi. 3Otamiz Xudo va Otaning O‘g‘li – Rabbimiz Iso Masih bergan inoyat, marhamat va tinchlik sizlarga doim yor bo‘lgay, sizlarni haqiqat va muhabbat yo‘liga yo‘naltirgay.
Haqiqat va muhabbat
4Ey xonim, Otamizning bizga buyurganiga ko‘ra, sening bolalaringdan bir nechtasi haqiqat yo‘lidan borayotganlarini ko‘rib, juda ham xursand bo‘ldim. 5Endi sendan iltimos qilaman, bir-birimizni sevaylik. Senga yangi amr yozayotganim yo‘q, bu azaldan bizlar qabul qilgan amr. 6Muhabbat – Xudoning amrlariga amal qilishimiz degani. Ilohiy amrning mohiyati esa, boshdan eshitganingizdek, muhabbatga amal qilishimizdan iborat.
7Vaholanki, inson vujudiga kirgan Iso Masihni tan olmovchi ko‘p aldamchilar jahonning har tarafiga yoyilib ketganlar. Eng katta aldamchi – dajjol ham bular qatorida turadi. 8Qilgan mehnatimizning mahsulini yo‘qotmaslik va hamma mukofotni olish uchun o‘zingizga ehtiyot bo‘lingiz. 9Haddidan oshgan, Masih ta’limotidan uzoqlashgan har qanday odamda Xudo yo‘q. Bu ta’limotga amal qilgan kishi esa Otaga ham, O‘g‘ilga ham ega bo‘ladi. 10Agar biror kishi oldingizga kelib bu ta’limotni o‘rgatmasa, uni uyingizga kiritmanglar, unga salom ham bermanglar. 11Chunki unga salom bergan kishi uning yomon ishlarida ishtirok etgan hisoblanadi.
12Sizlarga yozadigan ko‘p gaplarim bor edi-yu, ammo qog‘ozu siyoh bilan yozishni istamadim. Sizlarning shodligingiz tugal bo‘lsin, deb men oldingizga borib yuzma-yuz gaplashish umididaman.
13Xudo tanlagan singlingning[2] bolalari senga salom yo‘llayaptilar.
Omin.
YUHANNONING UCHINCHI MAKTUBI
Duoyi salom
1Chin ko‘ngildan sevadigan aziz do‘stim Gayga men – mo‘ysafiddan salom! 2Mahbubim, sening joning huzur topgandek, yana har jihatdan huzur topib, sog‘-salomat bo‘lishingni tilayman.
3Birodarlarimizdan bir nechtasi kelib, sening haqiqatga sodiq qolganing to‘g‘risida guvohlik berishdi, bunga men haddan tashqari sevindim. Chindan ham sen haqiqat yo‘lidan borayotirsan. 4Men uchun farzandlarimning haqiqat yo‘lidan borayotganlarini eshitishdan ulug‘roq bir sevinch yo‘q.
Hamkorlik va raqobatchilik
5Mahbubim, sen begona birodarlarimizga sidqidildan xizmat qilib yuribsan. 6Ular imonlilar jamoati oldida sening mehribonchiligingni ko‘kka ko‘tarishdi. Sen ularni Xudoga munosib tarzda yo‘lga otlantirsang, yaxshi ish qilgan bo‘lasan. 7Chunki ular majusiylardan hech yordam qabul qilmasdan, Iso Masih nomi uchun yo‘lga tushgan edilar. 8Binobarin, haqiqat yo‘lida xizmat qiluvchilarning mehnatida qatnashish, bunday odamlarni qo‘llab-qo‘ltiqlash bizning burchimizdir.
9Men imonlilar jamoatiga ba’zi narsalarni yozgan edim. Ammo ularning oralarida o‘zini katta tutayotgan Diotref bizlarni qabul qilmayotir. 10Agar kelsam, uning qilmishlarini fosh etaman. U biz haqimizda yomon gap tarqatib, nomimizga isnod keltirib yuribdi-ku. Bu bilan ham kifoyalanmay, boshqa birodarlarni o‘zi qabul qilmayapti, qabul qilmoqchi bo‘lganlarga esa to‘sqinlik qilyapti va hatto ularni jamoatdan quvib chiqaryapti.
11Ey mahbubim, sen yomonlikni tanqid qil, yaxshilikka taqlid qil. Yaxshilik qiluvchi Xudoning farzandidir. Yomonlik qiluvchi Xudoni ko‘rgan emas.
12Dimitriyning qadr-qimmatiga hamma guvoh, haqiqatning o‘zi ham guvohdir. Biz bunga o‘z guvohligimizni qo‘shamiz, bizning guvohligimiz to‘g‘ri ekanini o‘zing bilasan.
13Senga yozadigan ko‘p gaplarim bor edi-yu, ammo siyohu qalam bilan yozishni xohlamadim. 14Yaqinda seni ko‘rish umididaman, o‘sha vaqtda yuzma-yuz gaplashamiz. 15Tinch-omon bo‘lgil. Do‘stlar senga salom yo‘llayaptilar. U yerdagi do‘stlarimga nomma-nom salom aytib qo‘y.
Omin.
YAHUDONING MAKTUBI
Duoyi salom
1Men, Iso Masihning quli va Yoqubning ukasi Yahudo, Otamiz Xudo chorlagan va Iso Masih saqlayotgan Xudo azizlariga salom aytaman. 2Sizlarga marhamat, tinchlik va muhabbat ko‘paysin.
Soxta ustozlarning gunohi va jazosi
3Ey sevganlarim, mushtarak najotimiz haqida yozishga g‘ayratim ko‘p bo‘lgan. Xudo bu imonni o‘z azizlariga umrbod omonatga topshirgan, men esa sizni shu yo‘lda yana jonkuyarlik bilan kurashishga undamoqni lozim ko‘rdim. 4Chunki ba’zi betavfiq odamlar sizning orangizga o‘g‘rincha kirib olganlar. Bular Xudoning inoyatidan buzuqlik qilishda foydalanadi, yagona Ega Xudoni va Rabbimiz Iso Masihni esa rad qiladilar. Ularning jazosi azaldanoq yozilgan.
5Siz hamma narsani bilsangiz ham, esingizga tushirmoqchiman: XudovandIsroil xalqini Misr yeridan, asirlikdan qutqarib, keyin imonsizlarni halok qilgan edi. 6Shuningdek, qadr-qimmatini saqlamay, o‘z makonini tashlab ketgan farishtalarni Xudovand buyuk qiyomat kunigacha zanjirband qilib, abadiy qorong‘i-zimistonga qamab qo‘ygan. 7Ularga o‘xshab, fahshbozlikka va notabiiy shahvoniy hirsga berilgan Sado‘m va G‘amo‘ra shaharlari, shuningdek, atrofdagi barcha shaharlar ham abadiy o‘t bilan kuydirilib, boshqalarga o‘rnak bo‘ldi[1].
8Endi shu tariqa o‘z badanlarini harom qiluvchi, ilohiy hokimiyatni rad qiluvchi, samoviy mavjudotlarni haqorat qiluvchi xayolparastlar paydo bo‘ldi. 9Hatto bosh farishta Mikoil Muso payg‘ambarning jasadi haqida iblis bilan bahslashganda, iblisni qarg‘ashga jur’at etolmay, faqat: “Rabbim sening adabingni bersin”, – degan edi.
10Ammo bu odamlar aqliga sig‘dirolmagan hamma narsani yomonlaydilar. Qolaversa, ular ongsiz hayvonlarday tabiatan nimani uqsalar, bundan halokatga yo‘liqadilar. 11Ularning holiga voy! Ular Qobilning yo‘lidan bormoqdalar. Ular Bal’om kabi manfaatparastlik tuzog‘iga ilinganlar. Ular Qo‘rahga[2] o‘xshab isyon qilib, halokatga uchraydilar.
12Sevgi kechalaringizda sizlar bilan birga uyalmasdan yeb-ichadigan bu odamlar qora bir dog‘dir. Ular faqat o‘zlarini semirtiradigan cho‘ponlar, shamolda uchib yuradigan yomg‘irsiz bulutlardir. Ular tomiri bilan yulib tashlangan, mevasini tugmagan, ikki marta o‘lgan kuzgi daraxtlardir. 13Ular dengizning jo‘shqin to‘lqinlariday o‘zining qabohatlarini atrofga sachratadilar. Ular adashgan yulduzlardir. To abad ularga qop-qorong‘i zulmat tayyorlab qo‘yilgan.
14Odam Atoning yettinchi avlodi bo‘lgan Hano‘x ham bu odamlar haqida karomat qilib shunday degan:
“Xudovand son-sanoqsiz azizlari bilan kelib,
15Butun odamzod ustidan hukm qilgay.
U fosh qilgay oralaridagi barcha gunohkorlaru,
Xudodan qo‘rqmay yomonlik qiluvchi
Barcha betavfiqu shakkoklarni”.
16Bular – o‘z taqdiridan norozi noluvchilar. Ular faqat o‘z nafsini o‘ylab ish qiladilar, dabdabali gaplar va tilyog‘lamalik bilan odamlarning ko‘nglini ovlaydilar.
Sabr-toqat qilishga undov
17Ey sevganlarim, boshda Rabbimiz Iso Masihning havoriylari tomonidan aytilgan so‘zlarni esdan chiqarmanglar. 18Ular sizlarga: “Oxirgi zamonlarda o‘z nafsiga mahliyo, Xudodan qo‘rqmas masxarabozlar paydo bo‘ladi”, – deb aytishgan edi. 19Mana bular judolik soluvchi, moddiyatga qul, Muqaddas Ruhdan mahrum odamlardir.
20Sizlar esa, ey sevganlarim, azizu muqaddas imoningizni ibrat qilib, rivoj topinglar, Muqaddas Ruh ilhomi bilan ibodat qilinglar. 21Abadiy hayot uchun Rabbimiz Iso Masihning marhamatiga ko‘z tutib, o‘zingizni Xudoning mehr-muhabbati soyasida saqlanglar.
22Ba’zi ikkilanuvchi kishilarga mulohaza bilan shafqat qilinglar. 23Boshqalarni esa olovdan olib chiqqandek, tavakkal qilib qutqarib qolinglar. Yana ba’zilarni shafqat va qo‘rquv bilan fosh qilib, ularning tanasi bulg‘agan kiyimdan ham hazar qilinglar.
24Sizlarni yiqilishdan saqlab qolishga,
O‘zining ulug‘vor huzurida bekamu ko‘st va
Shod-xurram qilib turg‘izishga qodir bo‘lgan
25Yakkayu-yagona, donishmand Najotkorimiz Xudoga
Iso Masih orqali azaldan, hozir va to abad
Shon-sharaf, ulug‘vorlik, kuch-qudrat va saltanat bo‘lsin! Omin.
VAHIY
1–BOB
Muqaddima va duoyi salom
1Bu kitob Iso Masihningvahiysidir. Xudo tez orada yuz berishi muqarrar bo‘lgan hodisotni O‘z qullariga ko‘rsatishi uchun Iso Masihga ushbu vahiyni berdi. U esa farishtasini yuborib, quli Yuhannoga buni bildirdi. 2Yuhanno Xudoning kalomi va Iso Masihning shahodati, ya’ni ko‘rgan narsalarining hammasi haqida guvohlik berdi. 3Bu bashoratni o‘qiyotgan va tinglayotganlar hamda bu yozilganlarga amal qiluvchilar baxtiyordir. Chunki vaqt yaqin.
4Men, Yuhanno, Asiya viloyatidagi yetti Masih jamoatiga yozyapman: hozir bor, azaldan bor bo‘lgan, kelajakda bor bo‘lg‘usi Xudodan, Uning taxti oldida turgan yetti Ruhdan, 5shuningdek, o‘liklar ichidan birinchi bo‘lib tirilgan, yer yuzi podshohlarining Shohanshohi bo‘lgan ishonchli shohid – Iso Masihdan sizlarga inoyat va tinchlik bo‘lsin.
Iso Masih bizni ko‘p sevdi. U O‘z qonini to‘kib, bizni gunohlarimizdan forig‘ qildi. 6U bizni shohlar qildi, Otasi Xudo uchun ruhoniylar ham qildi. Abadiy shon-sharaf, mangu saltanat Unga xosdir. Omin.
7Mana, U bulutlar bilan kelyapti!
Har bir ko‘z Uni ko‘radi,
Uning badanini teshganlar ham ko‘radi.
Dunyoning jamiki qabilalari U tufayli fig‘on chekadi.
Ha, shunday bo‘lgay! Omin.
8“Men – Ibtido va Intihodirman[1]”,
– deydi Xudoyi Taolo,
Hozir bor, azaldan bor bo‘lgan,
Kelajakda bor bo‘lg‘usi Sarvari koinot.
Iso Masih – birinchi va oxirgi
9Men – Iso Masihning qayg‘u-hasrati, saltanati va sabr-qanoatiga sizlar bilan sherik bo‘lgan birodaringiz Yuhannoman. Xudoning kalomi tufayli va Iso Masih uchun shohidlik berganim sababli Patmos oroliga surgun qilingan edim. 10Rabbimiz Isoning tirilishi qutlanadigan kunda men Ilohiy Ruhning ta’sirida qoldim. Birdaniga orqamdan karnay ovoziga o‘xshash kuchli bir nido eshitdim: “[Men Ibtido va Intiho, Avvaliyu Oxiridirman.] 11Ko‘rganlaringni kitobga yozib bor va Asiyadagi yetti jamoatga – Efes, Izmir, Pergam, Tiyatira, Sardis, Filadelfiya va Laodikiya shaharlaridagi jamoatlarga yubor”.
12Men bilan gaplashayotgan Kimsani ko‘rish uchun o‘girildim. Shunda yetti oltin shamdonni ko‘rdim. 13Shamdonlar o‘rtasida bo‘yi baravar uzun rido kiygan va ko‘ksiga oltin kamar bog‘lagan Inson O‘g‘liga[2] o‘xshash bir Kimsa ko‘rindi. 14Uning boshi, sochlari bamisli oq yung, qordek oppoq, ko‘zlari esa otash alangasidek chaqnardi. 15Uning oyoqlari ko‘rada qizdirilgan yaltiroq misga o‘xshardi, ovozi ko‘p suvlarning shov-shuvini eslatardi. 16O‘ng qo‘lida yetti yulduzni tutib turar, og‘zidan o‘tkir dudama qilich chiqazib turar edi. Uning yuzi kunning qizig‘ida balqiydigan quyoshday balqib turardi.
17Uni ko‘rishim bilanoq, Uning oyoqlari ostiga jonsiz kabi yiqildim. U esa o‘ng qo‘lini ustimga qo‘yib, shunday dedi: “Qo‘rqma! Men Avvaliyu Oxiridirman. 18Tirikman. O‘lgan edim va mana, abadulabad tirikman. Omin. O‘lim va tamug‘[3] ochqichlari Mendadir. 19Shunday qilib, nimalar ko‘rding, nimalar bo‘lyapti, bundan so‘ng nimalar yuz beradi, hammasini yozib bor. 20O‘ng qo‘limda sen ko‘rgan yetti yulduz va yetti oltin shamdon siriga kelsak, yetti yulduz – yetti jamoatning farishtalari, yetti shamdon esa – yetti jamoatdir”.
2–BOB
Efes shahridagi Masih jamoatiga
1“Efesdagi jamoatning farishtasiga yoz:
Yetti yulduzni o‘ng qo‘lida Tutguvchi, yettita oltin shamdon orasida Yuruvchi shunday deydi: 2Sening ishlaring, mehnating, sabr-toqatingni bilaman, buzuq odamlarni ko‘tara olmasligingni ham bilaman. Havoriy bo‘lmagan holda o‘zlarini havoriy deb aytganlarni sinading va yolg‘onini fosh qilding. 3Ha, sabr-toqating bor. Mening nomim uchun ko‘pni boshdan kechirding va charchamading. 4Biroq senga bir e’tirozim borki, sen ilk muhabbatingdan ayniding. 5Endi qayerdan tushganingni esla! Tavba qil va avvalgi ishlaringni qilib yur. Aks holda, tavba qilmasang, qo‘qqisdan sening yoningga kelib, shamdoningni joyidan siljitib yuboraman. 6Lekin sendagi yaxshi fazilat shuki, sen nikolaychilarning[4] ishlaridan nafratlanasan. Men ham ulardan nafratlanaman.
7Ruhning jamoatlarga aytayotgan gaplarini qulog‘i bor kishi eshitsin. G‘olibga Xudoning jannatidagi hayot daraxti mevasidan yeyishni ehson etaman”.
Izmir shahridagi Masih jamoatiga
8“Izmirdagi jamoatning farishtasiga yoz:
O‘lgan bo‘lib, tirilib Kelgan, Birinchi va Oxirgi shunday deydi: 9Sening [ishlaring,] qayg‘ularing, kambag‘alligingni bilaman. Ammo holbuki, sen boysan! O‘zlarini yahudiy deganlarning haqoratlarini ham bilaman. Ular yahudiy emas, balki shayton yig‘inidirlar. 10Boshga tushadigan azob-uqubatlardan hech qo‘rqma. Mana, iblis sizlarni sinash uchun orangizdan ba’zilarni olib zindonga tashlaydi, o‘n kungacha azob chekasizlar. O‘limgacha sodiq qol, shunda Men senga hayot tojini beraman.
11Ruhning jamoatlarga aytayotgan gaplarini qulog‘i bor kishi eshitsin. G‘olib kelgan ikkinchi o‘limdan[5] hech bir zarar ko‘rmaydi”.
Pergam shahridagi Masih jamoatiga
12“Pergamdagi jamoatning farishtasiga yoz:
O‘tkir dudama qilich Sohibi shunday deydi: 13[Sening ishlaringni bilaman.] Shaytonning taxti bo‘lgan joyda yashayotganingni bilaman. Mening nomimga ixlos qo‘yding. Hatto orangizdagi sodiq shohidim Antipa shayton o‘tirgan yerda shahid bo‘lgan kunlarda ham sen Menga bo‘lgan imoningdan qaytmading. 14Lekin senga bir oz e’tirozim bor: orangizda Bal’om[6] ta’limotini tutuvchilar bor. Bal’om Isroil o‘g‘illarini yo‘ldan urish uchun Boloqni[7] tashviq qilgan edi, Boloq esa ularni butga qurbon qilingan go‘sht yeyishga va zinokorlik qilishga unatdi. 15Shuningdek, sening ichingda nikolaychilar ta’limotini tutuvchilar ham bor. 16Endi tavba qil! Aks holda men zudlik bilan oldingga borib, O‘z og‘zimdagi qilich bilan o‘sha gunohkorlarga qarshi jang qilaman.
17Ruhning jamoatlarga aytayotgan gaplarini qulog‘i bor kishi eshitsin. G‘olibga sirli manna[8] va bir oq tosh beraman. Bu toshning ustiga yangi bir ism yozilganki, uni toshni olgan kishidan boshqa hech kim bilmaydi”.
Tiyatira shahridagi Masih jamoatiga
18“Tiyatiradagi jamoatning farishtasiga yoz:
Ko‘zlari otash alangasiday chaqnoq va oyoqlari yaltiroq misday porloq Xudoning O‘g‘li shunday deydi: 19Sening ishlaring, sevging, imoning, fidoyiliging va sabringni bilaman. Oxirgi ishlaring avvalgisidan ko‘proq ekanini ham bilaman. 20Lekin senga bir e’tirozim bor: Izavel degan xotinga yo‘l qo‘yibsan. U o‘zini payg‘ambar deb, qullarimga zinokorlik etishni va butga qurbon qilingan narsani yeyishni targ‘ib qilib, ularni to‘g‘ri yo‘ldan ozdirmoqda. 21Tavba qilishi uchun unga muhlat berdim, ammo u zinokorligidan tavba qilmoqchi emas. 22Mana, Men uni xastalik to‘shagiga yotqizaman. U bilan birga zino qilganlarni ham, bordiyu qilmishlaridan tavba qilmasalar, buyuk kulfatga duchor qilaman. 23Uning farzandlariga o‘lim urug‘ini yog‘diraman. Shunda butun jamoatlar Men ko‘ngil va qalblarni sinab ko‘rguvchi ekanimni bilib oladilar. Orangizdagi har bir kishini o‘z qilmishiga yarasha taqdirlayman.
24Tiyatirada qolgan va bu ta’limotga ergashmagan, go‘yo “shaytonning teranliklari” deyilgan sirlarga bosh suqmagan boshqalarning hammasiga aytaman: sizlarga boshqa og‘irlik solmayman. 25Faqat Men kelgunimga qadar, sizda bor bo‘lganni qattiq ushlanglar. 26G‘olib kelgan va oxirigacha Mening ishlarimga ergashganga xalqlar ustidan hukmronlik qilishni ato etaman. 27-28Bu iqtidorni Menga Otam ato qilgan, Men esa uni shogirdimga ato etaman. U temir tayoq ila xalqlarga cho‘ponlik qiladi, ular esa sopol idish singari sinib ketadi. Unga tong yulduzini ham ato qilaman.
29Ruhning jamoatlarga aytayotgan gaplarini qulog‘i bor kishi eshitsin”.
3–BOB
Sardis shahridagi Masih jamoatiga
1“Sardisdagi jamoatning farishtasiga yoz:
Xudoning yetti Ruhiga va yetti yulduzga Molik shunday deydi: Sening ishlaringni bilaman. Sening go‘yo tirik degan noming bor, ammo o‘liksan. 2Bedor bo‘l! O‘lishga yuz tutmagan nimang qolgan bo‘lsa, tuzatib qo‘y. Sening ishlaring Xudoyim oldida tugal emasligini aniqladim. 3Nima eshitgan va qabul qilgan bo‘lsang, eslab amalga oshir va tavba qil. Agar bedor bo‘lmasang, Men o‘g‘riday bosib kelaman, sen esa qaysi soatda seni bosib olishimni bilmaysan. 4Biroq Sardisda o‘z kiyimlarini bulg‘atmagan bir necha odamlaring bor. Ular Men bilan birga oq kiyimda yuradilar, ular bunga loyiqdir. 5Kimki g‘olib kelsa, shunday oq kiyim kiyadi. Men uning nomini hayot kitobidan o‘chirmayman, Otam Xudo va Uning farishtalari oldida uning nomini tan olaman.
6Ruhning jamoatlarga aytayotgan gaplarini qulog‘i bor kishi eshitsin”.
Filadelfiya shahridagi Masih jamoatiga
7“Filadelfiyadagi jamoatning farishtasiga yoz:
Muqaddas va Haq, Dovudning kalitiga Molik, ochganini hech kim bekita olmaydigan, bekitganini esa hech kim ocha olmaydigan Zot shunday deydi: 8Sening ishlaringni bilaman. Mana, oldingdagi eshikni ochdim, uni hech kim bekita olmaydi. Senda kuch ko‘p emas, ammo Mening so‘zimni saqlading, nomimni inkor etmading. 9Mana, shayton yig‘inidan bo‘lganlarni Men nima qilarkanman? Ular o‘zlarini yolg‘ondan yahudiy deydilar, ammo yahudiy emaslar. Men ularni shunday ko‘yga solamanki, kelib sening oyog‘ingga sajda qiladilar, Men seni naqadar sevganimni bilib oladilar. 10Sen Mening sabr qilish haqidagi amrimni bajo keltirding, shuning uchun Men yer yuzi bo‘ylab yashovchilarni sinash uchun yuboriladigan vasvasa soatidan seni asrayman. 11Men tezda kelaman. Qo‘lingda nimang bo‘lsa, mahkam tut, zinhor biror kimsa tojingni tortib olmasin. 12G‘olibni Men Xudoyimning ma’badida ustun qilaman, u boshqa u yerdan chiqmaydi. Uning peshanasiga Xudoyimning nomini, shuningdek, Xudoyim oldidan, osmondan tushadigan Xudoyimning shahri – yangi Quddusning nomini va O‘zimning yangi nomimni ham yozaman.
13Ruhning jamoatlarga aytayotgan gaplarini qulog‘i bor kishi eshitsin”.
Laodikiya shahridagi Masih jamoatiga
14“Laodikiyadagi jamoatning farishtasiga yoz:
Omin[9], ishonchli va haqiqiy Shohid, Xudo yaratganlarining Boshlig‘i shunday deydi: 15Sening ishlaringni bilaman, sen na sovuq va na issiqsan. O, qani edi yo sovuq, yo issiq bo‘lsang! 16Sen issiq ham, sovuq ham emas, balki iliq bo‘lganing uchun seni og‘zimdan chiqarib yuboraman. 17Sen: “Boyman, boyib ketdim, hech narsadan kam-ko‘stim yo‘q”, – deysan-u, ammo ayanchli, achinarli, qashshoq, ko‘r va yalang‘och ekanligingni bilmaysan! 18Senga maslahat beraman: boyishing uchun Mendan o‘tda toblangan oltin, yalang‘ochlik aybing ko‘rinmasligi uchun oq kiyim, ko‘rishing uchun ko‘zga surtadigan malham sotib ol. 19Men kimni sevsam, uning gunohini fosh qilaman va adabini beraman. Shunday ekan, g‘ayratga kel va tavba qil.
20Mana, Men eshik oldida turib, taqillatyapman. Kimda-kim ovozimni eshitib eshikni ochsa, Men uning yoniga kiraman; Men u bilan, u Men bilan kechki ovqatni baham ko‘ramiz. 21G‘olibga O‘zim bilan birga taxtimda o‘tirishni ato etaman. Chunki Men ham g‘olib kelib, Otam bilan birga Uning taxtida o‘tirdim.
22Ruhning jamoatlarga aytayotgan gaplarini qulog‘i bor kishi eshitsin”.
4–BOB
Arshi A’lo
1Shundan keyin bir qaragan edim, osmonda lang ochiq bir eshikni ko‘rdim. Ilgari men bilan gaplashgan karnay sadosiga o‘xshash o‘sha ovoz yana eshitildi: “Bu yoqqa chiq, bundan keyin nima yuz berishini senga ko‘rsataman”.
2Shu payt men Ilohiy Ruhning ta’sirida qoldim. Bir qarasam, osmonda bir taxt – Arshi A’lo turar, unda bir Siymo o‘tirar edi. 3O‘tirgan Siymo olmos va la’lga o‘xshash yaltiroq edi. Arshi A’lo atrofida zumradnamo kamalak bor edi. 4Tevarakda yana yigirma to‘rtta taxt turar, bu taxtlarda boshlarida oltin toj va oq kiyim kiygan yigirma to‘rt nafar oqsoqol o‘tirar edi. 5Arshi A’lodan chaqmoq chaqib, momaqaldiroqning guldiragan ovozi kelardi. Arshi A’lo oldida Xudoning yetti Ruhi bo‘lgan yettita mash’al yonib turardi. 6Arshi A’loning old qismida oynaga o‘xshagan, billurday dengiz bor edi.
Arshi A’loning o‘rta qismi va atroflarida to‘rtta jondor turar edi, ularning oldi va orqasi ko‘zlar bilan qoplangan edi. 7Birinchi jondor arslonga, ikkinchisi buzoqqa o‘xshar edi, uchinchi jondorning yuzi odamsimon, to‘rtinchisi esa uchayotgan burgutga o‘xshar edi. 8Bu to‘rt jondorning har birining oltita qanoti bor edi. Ular ichin-tashin, har taraflama ko‘zlar bilan qoplangan edi. Kechasiyu kunduzi ular tinmay shu so‘zlarni takrorlaydi:
“Azaldan bor bo‘lgan, hozir bor,
Kelajakda ham bor bo‘lg‘usi
Sarvari koinot, Tangri Taolo
Muqaddas, muqaddas, muqaddasdir!”
9Jondorlar Arshi A’loda o‘tirgan, to abad barhayot Siymoga izzat-ikrom va shukronalar qilishi bilan, 10yigirma to‘rt nafar oqsoqol taxtdagi to abad barhayot Siymo oldida yerga yaslanib, sajda qilib, tojlarini taxt oldiga tashlab, shunday deydilar:
11“Yo Rabbimiz, yo Xudoyimiz!
Sen shon-shuhrat, izzat-ikrom,
Kuch-qudratni egallashga loyiqsan.
Zero Sen butun borliqni yaratding,
Hamma narsa Sening irodang ila vujudga keldi”.
5–BOB
Muhrli kitob va Qo‘zi
1Arshi A’loda o‘tirgan Siymoning o‘ng qo‘lida ichi ham, tashi ham yozuvdan iborat, yettita muhr bilan muhrlangan bir kitob ko‘rdim. 2Kuchli bir farishta baland ovoz bilan: “Kitobni ochishga va uning muhrlarini yechishga kim loyiq?” – deya e’lon qilayotganini ko‘rdim. 3Biroq na osmonda, na yer yuzida, na yer ostida kitobni ocha oladigan yoki ichiga nazar sola oladigan biror kimsa yo‘q edi. 4Kitobni ochib o‘qishga yoki hatto ichiga nazar solishga ham loyiq biror kimsa topilmaganligidan, men ko‘p yig‘ladim. 5Shunda oqsoqollardan biri menga: “Yig‘lama! – dedi. – Mana, Yahudo qabilasidan bo‘lgan Arslon, Dovud zotidan bo‘lgan G‘olib kitobni ochib, yetti muhrni yechishga qodir”.
6To‘rt jondor va oqsoqollar qurshab olgan Arshi A’loning o‘rtasida bo‘g‘izlangan kabi bir Qo‘zi turganini ko‘rdim. Qo‘zining yetti shoxi va yetti ko‘zi bor edi; bular Xudoning yer yuziga yuborgan yetti Ruhidir. 7Qo‘zi kelib, Arshi A’loda o‘tirgan Siymoning o‘ng qo‘lidan kitobni oldi. 8U kitobni olganda, to‘rt jondor va yigirma to‘rt oqsoqol Qo‘zining oldida yerga yuz tuban yiqilishdi. Har birining qo‘lida bir chang va xushbo‘y tutatqilarga to‘la oltin kosalar bor edi. Xushbo‘y tutatqilar – azizlarning duoyu ibodatlari demakdir. 9Ular quyidagicha yangi qo‘shiq aytishar edi:
“Sen kitobni olishga,
Uning muhrlarini yechishga loyiqsan!
Chunki Sen bo‘g‘izlangan eding,
O‘z qoning evaziga har bir qabila, til, xalq va millatdan
Xudo uchun odamlarni qo‘lga kiritding.
10Bizni Xudoyimizga shohlar va ruhoniylar qilding,
Bizlar yer yuzida hukm surajakmiz”.
11Keyin Arshi A’lo, jondorlar va oqsoqollarning atrofida ko‘p farishtalarni ko‘rdim, ularning ovozlarini eshitdim. Ularning sanog‘iga yetib bo‘lmas, ming-minglab, lak-lak edilar. 12Ular baland ovoz bilan derdilar:
“Bo‘g‘izlangan Qo‘zi kuch-qudrat, boylik,
Donishmandlik, saltanat, shuhratu shavkat,
Hamdu sanolarga sazovordir!”
13Ko‘kdayu yerdagi, yer ostidagi, dengiz yuzidagi va ichidagi har bir maxluqot, har bir mavjudotning shunday deganini eshitdim:
“Arshi a’loda o‘tirgan Xudo va Qo‘zi
Abadulabad hamdu sanolar, shon-shuhratlar,
Izzat-ikrom va saltanatga sazovordir!”
14To‘rt jondor: “Omin!” – dedilar. Yigirma to‘rt oqsoqol esa yuz tuban yiqilib, [ilalabad barhayot Bo‘lganga] sajda qildilar.
6–BOB
Dastlabki olti muhrni buzish
1Keyin men Qo‘zining yetti muhrdan birini buzganini ko‘rdim. O‘sha paytda to‘rt jondordan biri momaqaldiroqqa o‘xshash ovoz bilan: “Chiqib qaragin!” – deganini eshitdim. 2Men bir qarasam, bir oq otni, ustida kamalagi bor suvorini ko‘rdim. Unga bir toj berildi. U g‘oliblarcha yo‘lga otlandi, yana g‘alaba qozonishga chiqdi.
3Qo‘zi ikkinchi muhrni buzganda, ikkinchi jondor: “Chiqib qaragin!” – deganini eshitdim. 4Shu payt boshqa jiyron ot chiqib qoldi. Otliqqa katta qilich – insonlar bir-birini zolimlarcha o‘ldirishi uchun dunyodan tinchlikni olish qudrati berildi.
5Qo‘zi uchinchi muhrni buzganda, uchinchi jondor: “Chiqib qaragin!” – deganini eshitdim. Bir qarasam, qora bir ot chiqayotganini ko‘rdim. Otliqning qo‘lida tarozi bor edi. 6Men to‘rt jondorning orasidan shunday bir ovoz eshitganday bo‘ldim: “Bir tog‘ora bug‘doy bir kumush tangaga[10], uch tog‘ora arpa bir kumush tangaga. Ammo zaytun yog‘i va sharobga zarar yetkazma!”
7Qo‘zi to‘rtinchi muhrni buzganda, “Chiqib qaragin!” degan to‘rtinchi jondorning ovozini eshitdim. 8Bir qarasam, bir saman ot chiqayotgan ekan. Otga mingan suvorining nomi O‘lim edi. Tamug‘[11] uning ketidan kelayotgan edi. Ularga qilich bilan, qahatchilik va o‘lat bilan, yerning vahshiy hayvonlari bilan odamlarni qirish uchun yerning to‘rtdan bir qismi ustidan hokimlik berildi.
9Qo‘zi beshinchi muhrni buzganda, Xudoning kalomi va bergan shahodatlari tufayli shahid bo‘lganlarning jonlarini qurbongoh poyasida ko‘rdim. 10Baland ovoz bilan faryod qilib shunday derdilar: “Ey muqaddas va haqqoniy Hukmdor, qachongacha hukm etmay va dunyoda yashayotganlardan qonimizning intiqomini olmay turasan?” 11Ularning har biriga oq libos berildi. O‘zlari kabi o‘ldiriladigan hamkor va birodarlari soni to‘lmagunga qadar, qisqa bir muddat tinch qolishlari ularga aytildi.
12Qo‘zi oltinchi muhrni buzganda, qarasam, buyuk zilzila bo‘layotganini ko‘rdim. Quyosh xuddi qora xirqaga burkangandek qorong‘ilashdi, oy esa laxta qonga aylandi. 13Kuchli shamol anjir daraxtini silkitganda xom anjirlar yerga qanday to‘kilsa, osmondagi yulduzlar ham xuddi shunday yer yuziga to‘kildi. 14Osmon daftarday o‘ralib, yo‘qolib ketdi. Har bir tog‘ va orol joyidan siljidi. 15Dunyoning shohlariyu mansabdorlari, boylari, mingboshilari, zo‘ravonlari, erkinu tutqinlar – bari g‘orlarga va tog‘larning qoyalari orasiga yashirindilar. 16Ular tog‘u qoyalarga: “Ustimizga qulang, taxtda o‘tirgan Siymodan va Qo‘zining g‘azabidan bizni asrang! 17Uning buyuk qahr-g‘azab kuni keldi-ku! Unga kim bardosh bera oladi?!” – deb yolvorar edilar.
7–BOB
Muhrlangan 144000 kishi
1Shundan keyin yer yuzining to‘rt burchagida turgan to‘rt nafar farishtani ko‘rdim. Yel esib, yerga ham, dengizga ham, biron daraxtga ham tegmasin deb, ular yer yuzining to‘rt shamolini ushlab turar edilar. 2So‘ngra men barhayot Xudoning muhrini ushlab turgan, kunchiqardan chiqayotgan boshqa bir farishtani ko‘rdim. U yerga va dengizga zarar yetkazish uchun qudrat olgan to‘rtta farishtaga baland ovoz bilan xitob qildi: 3“Xudoyimizning qullari peshanalariga muhr bosmagunimizcha, na yerga, na dengizga, na daraxtlarga biron zarar yetkazmanglar!”
4Men muhrlangan kishilarning sonini eshitdim. Bani Isroil qabilalarining barchasidan yuz qirq to‘rt ming kishi muhrlangan edi:
5Yahudo qabilasidan o‘n ikki ming kishi muhrlangan edi.
Ruben qabilasidan o‘n ikki ming,
Gad qabilasidan o‘n ikki ming,
6Osher qabilasidan o‘n ikki ming,
Naftoli qabilasidan o‘n ikki ming,
Manashe qabilasidan o‘n ikki ming,
7Shim’o‘n qabilasidan o‘n ikki ming,
Leviy qabilasidan o‘n ikki ming,
Issoxor qabilasidan o‘n ikki ming,
8Zavulun qabilasidan o‘n ikki ming,
Yusuf qabilasidan o‘n ikki ming,
Benyamin qabilasidan o‘n ikki ming kishi muhrlangan edi.
Oq kiyimli olomon
9Shundan keyin qarasam, har xil millatdan, barcha qabilalar, xalqlar va tillardan bo‘lgan, uning hisobiga yetib bo‘lmaydigan darajada ulkan bir olomon Arshi A’lo oldida, Qo‘zining huzurida turardi. Hammasi oq libos kiyib, qo‘llarida xurmo novdasini tutar edilar. 10Ular baland ovoz bilan: “Najotkorlik taxtda o‘tirgan Xudoyimizga va Qo‘ziga xosdir!” – deb xitob qilishar edi. 11Hamma farishtalar taxt, oqsoqollar va to‘rt jondorning atrofida turar edilar. Taxtning oldida o‘zlarini yuz tuban yerga tashlab, Xudoga sajda qilib, bunday aytishar edi:
12“Omin!
Hamdu sanolar, shon-shuhrat, donishmandlik,
Shukronayu sharaflar, qudrat va saltanat
Abadulabad bizning Xudoyimizga xosdir!
Omin”.
13Oqsoqollardan biri gap boshlab mendan so‘radi:
– Oq libos kiygan bu odamlar kim, ular qayerdan kelganlar?
14– Ey taqsir, buni siz bilasiz, – dedim men. U menga shunday aytdi:
– Bular buyuk qayg‘udan o‘tib chiqqanlar. Liboslarini yuvib, Qo‘zining qoni bilan oqartirganlar. 15Shuning uchun ular Xudoning taxti oldida turadilar va Uning ma’badida kecha-kunduz xizmat qiladilar. Taxtda O‘tirgan esa chodirini ularning ustiga quradi. 16Ular boshqa och qolmaydilar ham, chanqamaydilar ham. Endi na quyosh, na biron-bir jazirama ularni qizitmaydi. 17Chunki taxt o‘rtasidagi Qo‘zi ularni boqadi, obi hayot buloqlariga olib boradi. Xudo ularning ko‘z yoshlarini butunlay artib yuboradi.
8–BOB
Yettinchi muhrni buzish
1Qo‘zi yettinchi muhrni buzganda, osmon yarim soatcha sukunatda qoldi. 2Men Xudoning huzurida turgan yetti farishtani ko‘rdim. Ularga yettita karnay berildi.
3Boshqa bir farishta kelib, qurbongohning oldida turdi. Uning qo‘lida xushbo‘y tutatqilar tutatishga moslangan oltin idish bor edi. Arshi A’lo oldidagi oltin qurbongoh ustida bag‘ishlasin deb, barcha azizlarning ibodatlari bilan qorishtirish uchun unga ko‘p xushbo‘y tutatqilar berildi. 4Azizlarning ibodatlari bilan tutatqilarning tutuni farishtaning qo‘lidan Xudoning oldiga ko‘tarildi. 5Farishta tutatqi tutatayotgan idishni oldi-yu, uni qurbongohdagi otash bilan to‘ldirib, yer yuziga uloqtirib yubordi. O‘shanda gulduros sadolari yangrab, yashinlar chaqnab, zilzila boshlandi.
Yetti oxirzamon karnayi
6Keyin qo‘llarida yetti karnay tutgan yetti farishta karnay chalishga chog‘landilar.
7Birinchi farishta karnay chaldi. Qon aralash do‘l va otash paydo bo‘ldi va yer yuziga yog‘dirildi. Yerning uchdan biri, daraxtlarning uchdan biri va butun o‘t-o‘lanlar yonib ketdi.
8Ikkinchi farishta karnay chaldi. Xuddi lovullab yonayotgan katta tog‘ dengizning ichiga otilganday bo‘ldi va dengizning uchdan biri qonga aylandi. 9Dengizdagi jonli maxluqlarning uchdan bir qismi o‘ldi va kemalarning uchdan bir qismi nobud bo‘ldi.
10Uchinchi farishta karnay chaldi. Osmondan mash’al bo‘lib yonayotgan ulkan bir yulduz daryolarning uchdan biriga, shuningdek, suv buloqlariga tushdi. 11Bu yulduzning oti Erman edi. Suvlarning uchdan bir qismi ermanga aylandi, shunday taxirlashib ketgan suvdan ichib ko‘p odamlar o‘ldi.
12To‘rtinchi farishta karnay chaldi. Quyoshning uchdan biri, oyning uchdan biri va yulduzlarning uchdan biri zararlandi. Natijada ularning uchdan bir qismi qorong‘ilashdi, kunduzning ham, tunning ham uchdan bir qismi yorug‘siz qoldi.
13Keyin qarasam, osmonning o‘rtasida uchib borayotgan bir burgut[12] baland ovoz bilan shunday deganini eshitdim: “Karnaylarini chaladigan boshqa uchta farishtaning karnay sadosidan yer yuzida yashayotganlarning holiga voy, voy, voy!”
9–BOB
Beshinchi karnay: tubsizlik qa’ridan chiqqan chigirtkalar
1Beshinchi farishta karnay chaldi. Osmondan yerga tushgan bir yulduzni ko‘rdim. Unga tubsizlik qa’rining kaliti berilgan edi. 2U tubsizlik qa’rining qulfini ochdi. Tubsizlik qa’ridan katta o‘choqdan o‘rlayotgan dudga o‘xshash tutunlar chiqdi. Tubsizlik qa’ridan o‘rlayotgan tutundan quyosh va havo qorong‘ilashib ketdi. 3Tutundan chigirtkalar chiqib, yer yuziga tarqaldi. Ularga yer yuzidagi chayonlarning kuchiga o‘xshash bir kuch berilgan edi. 4Chigirtkalarga yer yuzidagi o‘t-o‘lanlarga ham, bironta ko‘kalamzor yoki daraxtga ham tegmanglar, faqat peshanalarida Xudoning muhri bo‘lmagan odamlargagina zarar yetkazinglar, deb buyurildi. 5Chigirtkalarga odamlarni o‘ldirishga emas, faqat ularga besh oy azob berishga ruxsat etildi. Ular bergan azob esa chayon insonni chaqqandagi azobday edi. 6Bu hodisa sodir bo‘ladigan kunlarda insonlar o‘limni izlaydilar, ammo uni topa olmaydilar. O‘limni istab qoladilar, ammo o‘lim ulardan qochadi.
7Chigirtkalarning ko‘rinishi jangga shaylangan otlarga o‘xshar edi. Ularning boshida oltin tojga o‘xshash buyumlar bor, yuzlari esa odamsimon edi. 8Sochlari ayollar sochiga, tishlari esa arslon tishiga o‘xshar edi. 9Ko‘kraklari xuddi temir zirhday, qanotlarining tovushi esa urushga yelib borayotgan tumonat otlaru jang aravalarining tovushini eslatar edi. 10Chayonlarga o‘xshash dumlari va nishlari bor edi. Insonlarga besh oy zarar yetkazish uchun olgan qudratlari o‘sha dumlarida edi. 11Ularning ustida tubsizlik qa’rining farishtasi hukmronlik qiladi. Bu farishtaning oti yahudiycha Abaddo‘n, yunoncha Apollion[13] demakdir.
12Birinchi “voy” o‘tdi, mana bundan keyin yana ikkita “voy” bor.
Oltinchi karnay: otliq qo‘shinlar
13Oltinchi farishta karnay chaldi. Xudo huzuridagi oltin qurbongohning to‘rtta shoxi tomondan bir ovoz eshitdim. 14Bu ovoz qo‘lida karnay bo‘lgan oltinchi farishtaga: “Buyuk Frot daryosi bo‘yida bog‘lab qo‘yilgan to‘rt farishtani yechib yubor!” – dedi.
15Insonlarning uchdan birini o‘ldirsin deb, o‘sha soat, o‘sha kun, o‘sha oy va o‘sha yil uchun hozir turgan to‘rtta farishta bo‘shatib yuborildi. 16Otliq qo‘shinlar soni ikki yuz million edi, men ularning sonini eshitdim. 17Men vahiyda otlar bilan suvorilarni bunday holatda ko‘rdim: ularning olov, lojuvard va oltingugurt rangli zirhlari bor edi. Otlarning boshi arslon boshiga o‘xshar, og‘izlaridan olov, tutun va oltingugurt chiqib turar edi. 18Insoniyatning uchdan biri bu uch balodan – otlar og‘zidan chiqayotgan olov, tutun va oltingugurtdan o‘ldi. 19Chunki otlarning kuchi og‘zi va dumlaridadir. Dumlarida ilonga o‘xshagan boshlari bor, bu boshlari bilan zarar yetkazadilar.
20Bu balolardan omon qolgan insonlar esa o‘z qilmishlaridan tavba qilmadilar. Jinlarga bosh egishdan, ko‘rolmaydigan, eshitolmaydigan, yurolmaydigan oltin, kumush, mis, tosh va yog‘och butlarga sajda qilishdan voz kechmadilar. 21O‘zlarining qotillik, jodugarlik, zinokorlik va o‘g‘riliklaridan ham tavba qilmadilar.
10–BOB
Farishta va kitobcha
1Men osmondan tushayotgan, bulutga burkangan kuchli boshqa bir farishtani ham ko‘rdim. Uning boshi uzra kamalak bor edi. Yuzi quyoshday yaltirar, oyoqlari olov ustunlariday lovullab turar edi. 2Uning qo‘lida ochilgan bir kitobcha bor edi. U o‘ng oyog‘ini dengiz ustiga, chap oyog‘ini esa yer yuziga qo‘yganicha, 3arslon bo‘kirganday kuchli ovoz bilan hayqirdi. U hayqirgan mahalda yettita momaqaldiroq ham o‘z tovushlari bilan gapga kirdi. 4Yettita momaqaldiroq o‘zicha gapira boshlaganda, men yozmoqchi bo‘ldim. Lekin osmondan:
– Yettita momaqaldiroqning gaplarini yozma, muhrlab sir saqla! – degan tovush eshitdim.
5Dengiz va yer yuzida turgan, men ko‘rgan farishta o‘ng qo‘lini osmonga ko‘tardi. 6Osmon va undagi borliqni, yer va ustidagi borliqni, dengiz va ichidagi borliqni yaratgan, abadulabad barhayot bo‘lgan Parvardigor haqi qasam ichib, farishta dedi:
– Endi muhlat uzaymaydi. 7Mana, yettinchi farishta karnay chalib ovoz beradigan kunlarda, Xudo O‘z qullari – payg‘ambarlarga ma’lum qilgan O‘zining sirli murod-maqsadini butkul amalga oshirgay.
8Osmondan eshitilgan ovoz menga yana gapirib:
– Bor, dengiz va yer ustida turgan farishtaning qo‘lidagi ochiq kitobchani ol, – dedi. 9Men farishtaning yoniga borib:
– Kitobchani menga bergil, – dedim. Farishta menga:
– Kitobchani olib, uni yegin! Qorningda bir taxirlik hosil qiladi, ammo og‘zing asalday shirin bo‘ladi, – dedi.
10Men kitobchani farishtaning qo‘lidan olib yedim. Og‘zim asaldek shirin bo‘ldi. Ammo uni yeganimdan keyin qornim achishib ketdi. 11So‘ngra farishta menga:
– Sen yana ko‘p xalqlar, millatlar, tillar va podshohlar haqida bashorat qilishing kerak, – dedi.
11–BOB
Ikki oxirzamon shohidi
1Menga hassaga o‘xshash bir qamish berilib, shunday deyildi: “Tur, Xudoning ma’badini va qurbongohni o‘lchab chiq, unda sajda qiluvchilarni sanab chiq. 2Lekin ma’badning tashqarisidagi hovlini qoldir, uni o‘lchama. Chunki u yer majusiylarga berilgan. Ular tabarruk shaharni qirq ikki oy oyoq osti qiladilar. 3Men ikki shohidimga qudrat beraman, ular jul[14] kiygan holda bir ming ikki yuz oltmish kun payg‘ambarlik qiladilar”.
4Bular dunyoning Rabbi oldida turajak ikkita zaytun daraxti va ikkita mash’aldir. 5Agar kim ularga ozor bermoqchi bo‘lsa, og‘izlaridan o‘t chiqib, dushmanlarini yeb bitiradi. Ularga ozor berishni istagan shunday o‘ldirilishi kerak. 6Ular payg‘ambarlik qiladigan kunlarda yerga yomg‘ir yog‘masin, deb ko‘k yuzini bog‘lash qudratiga egadirlar. Ular suvni qonga aylantirish va yer yuzini istagan vaqtida turli baloyu ofatlarga yo‘liqtirish qudratiga egadir.
7Ular shahodat berib bo‘lgandan keyin, tubsizlik qa’ridan chiqqan vahshiy hayvon ular bilan jang qiladi, ularni yengadi va o‘ldiradi. 8Ularning jasadlari buyuk shaharning maydoniga tashlanib qoladi. Bizning Rabbimiz ham o‘sha shaharda xochga mixlangan edi, uning ramziy nomi Sado‘m[15] va Misrdir[16]. 9Barcha xalqlardan, qabilalardan, turli til va millatlardan bo‘lgan odamlar uch yarim kun ularning jasadlariga ko‘z olaytirib, dafn etishga ruxsat berishmaydi. 10Yer yuzida yashayotganlar bundan sevinib xursandchilik qilishadi va bir-birlariga hadyalar yuborishadi. Chunki ikkala payg‘ambar yer yuzida yashovchilarga ko‘p azob bergan edilar.
11Uch yarim kundan keyin ikki payg‘ambarning vujudiga Xudodan hayot ruhi kirdi va ular oyoqqa turdilar. Ularni ko‘rganlarga qattiq dahshat tushdi. 12Ikki payg‘ambar samodan kelgan baland bir ovozning: “Bu yoqqa chiqinglar!” – deganini eshitiboq, dushmanlarining ko‘z o‘ngida bulut ichida osmonga ko‘tarilishdi. 13O‘sha zahoti shiddatli bir zilzila yuz berdi va shaharning o‘ndan bir qismi quladi. Zilzilada yetti ming kishi nobud bo‘ldi. Qolganlari esa dahshatda qolib, samodagi Xudoga hamdu sano aytishdi.
14Ikkinchi “voy” o‘tdi. Mana, uchinchi “voy” tez yaqinlashyapti.
Yettinchi karnay: samodagi hamdu sano
15Yettinchi farishta karnay chaldi. Osmonda baland ovozlar yangradi:
“Bu dunyoning hukmronligi Xudovandimizga
Va Uning Masihiga o‘tdi endi.
U abadulabad hukmronlik qiladi”.
16So‘ng Xudoning huzurida taxtlarida o‘tirgan yigirma to‘rt nafar oqsoqol yuz tuban yerga tashlandilar va Xudoga sajda qilib dedilar:
17“Yo Rabbiy, Tangri Taolo,
Har narsaga qodir Sarvari koinot!
Hozir borsan, ilgari bo‘lgansan.
Kelajakda ham bor bo‘lajaksan.
Biz Senga shukrlar qilamiz.
Sen buyuk qudratingni amalga oshirib,
Shoh o‘rnini egallading.
18Elu xalqlar g‘azablangan edi,
Sen ham g‘azabga minding.
Ana, o‘liklarni hukm qilish vaqt-soati keldi,
Qullaring – payg‘ambarlar va azizlaring
Hamda Sendan qo‘rqqan kattayu kichiklarni
O‘z qilmishlariga yarasha taqdirlash vaqt-soati keldi,
Yer yuzini xarob qiluvchilarni xarob qilish vaqt-soati keldi!”
19Keyin Xudoning osmondagi ma’badi ochildi. Ma’badda Uning Ahd Sandig‘i[17] ko‘rindi. O‘shanda chaqmoq chaqib, momaqaldiroq sadolari yangradi, zilzila boshlandi, shiddatli do‘l yog‘di.
12–BOB
Tuqqan ayol va ajdaho
1Osmonda ajoyib bir alomat – quyoshga burkangan bir ayol paydo bo‘ldi. Uning oyoqlari ostida oy va boshida o‘n ikki yulduzli toj bor edi. 2Ayol homilador bo‘lib, uni to‘lg‘oq tutar, dard bilan baqirar edi.
3So‘ngra osmonda boshqa bir alomat ko‘rindi: yetti boshli, o‘nta shoxli, yetti boshiga yetti toj kiygan ulkan qizil ajdaho paydo bo‘ldi. 4U dumi bilan osmondagi yulduzlarning uchdan birini sidirib, yerga uloqtirdi. Keyin ajdaho tug‘ayotgan ayolning chaqalog‘ini yutib yuborish uchun uning oldida kutib turdi. 5Ayol o‘g‘il tug‘di. O‘g‘lon Xudoning huzuriga, Arshi A’loga keltirildi, chunki u barcha xalqlarni temir hassa bilan boqishi kerak. 6Ayol esa cho‘l tomon, Xudo maxsus hozirlagan joyga qochib ketdi. U yerda u bir ming ikki yuz oltmish kun boqilishi lozim.
7Osmonda jang bo‘ldi. Mikoil[18] va uning farishtalari ajdahoga qarshi urishdilar. Ajdaho ham o‘zining farishtalari bilan urushga tushdi. 8Ammo ajdaho g‘olib kelmadi. Osmonda ularga boshqa joy qolmadi. 9Ulkan ajdaho – iblis va shayton deb atalgan, butun dunyoni aldab yo‘ldan ozdirayotgan o‘sha almisoq ilon o‘z farishtalari bilan birga yer yuziga otildi.
10O‘shanda samodan baland ovoz bilan aytilgan bu so‘zlarni eshitdim:
“Endi Xudoyimiz najotkorligi, qudrati, saltanati
Hamda Uning Masihi hukmronligi o‘rnatildi.
Endi birodarlarimizning tuhmatchisi,
Xudoyimiz huzurida ularga kecha-kunduz tuhmat qilayotgan iblis tashqariga otildi.
11Ular Qo‘zining qoni sharofati bilan va
O‘zlarining shahodat kalomi bilan uni yengdilar.
Ular o‘z jonlarini to o‘lguncha sevmagan edilar.
12Shodlaning, ey osmonu falak va unda yashovchilar!
Ammo yer va dengizning holiga voy!
Zero iblis vaqt oz qolganini bilib,
Mudhish qahr-g‘azab ila sizning oldingizga tushdi”.
13Ajdaho o‘zining yer yuziga otilganini ko‘rgach, o‘g‘il bola tuqqan ayolni ta’qib qila boshladi. 14Ayol ilon oldidan cho‘l tomon qochib ketdi, o‘z joyiga uchib borishi uchun unga katta burgutning ikki qanoti berildi. O‘sha yerda u uch yarim yil[19] boqilishi lozim. 15Ilon esa, uni sel olib ketsin deb, ayolning ketidan quvib, og‘zidan daryoday suv to‘kdi. 16Ammo yer xotinga yordam berdi; yer og‘zini ochib, ajdaho quyib yuborgan daryoni yutib yubordi. 17Ajdaho ayolga qarshi darg‘azab bo‘ldi. U ayol naslidan omon qolganlar bilan, ya’ni Xudoning amrini saqlagan va Iso Masihning shahodatiga sodiq qolganlar bilan jang qilgani chiqdi.
13–BOB
Dengizdan chiqqan hayvon
1Men dengiz sohilidagi qumloq ustida turgan edim. To‘satdan yetti boshli, o‘nta shoxli bir hayvon dengizdan chiqayotganini ko‘rib qoldim. Shoxlarida o‘nta toj bor edi, boshlarida esa kufrona nomlar yozilgan edi. 2Men ko‘rgan hayvon qoplonga o‘xshar edi. Oyoqlari ayiqning oyog‘iga, og‘zi esa arslonning og‘ziga o‘xshar edi. Ajdaho unga o‘z qudrati, taxti va buyuk iqtidorini berdi. 3Men hayvonning boshlaridan birini o‘lar holatda yaralangan taxlitda ko‘rdim. U o‘lay deganda, yarasi sog‘ayib qoldi. Shunda butun jahon hayvonning ketidan baqrayib, dong qotib qoldi, hayvonga bunday iqtidor bergan ajdahoga sajda qilishdi. 4Odamlar: “Bu hayvonga o‘xshagan yana kim bor ekan? U bilan kim urisha olar ekan?” – deb hayvonga ham sajda qilishdi.
5Hayvonga takabburona va kufrona so‘zlar sochadigan og‘iz berildi, u qirq ikki oy davomida bu iqtidorini amalda ko‘rsatdi. 6Xudoga qarshi kufr aytish, Uning nomi va makoni hamda osmonda yashovchilarga qarshi kufrlar yog‘dirish uchun hayvon og‘zini ochdi. 7Unga Xudo azizlari bilan urishish hamda ularni yengishga ruxsat berildi. Unga har bir qabila, xalq, til va millat ustidan hokimlik qilish iqtidori berildi.
8Yer yuzida yashayotganlarning hammasi hayvonga sajda qilishadi, faqat dunyo yaratilganidan beri bo‘g‘izlangan Qo‘zining hayot kitobiga ismi qayd bo‘lganlar bundan istisnodir.
9Qulog‘i bor kishi quloq solsin! 10Kimki asirlikka olib borsa, o‘zi asirlikka tushar.
Kimki qilichdan o‘tkazsa, o‘zi qilichdan o‘tar.
Bunda Xudo azizlarining sabru imoni darkor.
Yerdan chiqqan hayvon
11Bundan so‘ng men yerdan chiqayotgan boshqa bir hayvonni ko‘rdim. Qo‘zi kabi ikkita shoxi bor edi va ajdaho kabi gapirardi. 12U birinchi hayvonning butun iqtidori bilan uning oldida amal qilardi. Hayvon butun yer yuzini va unda yashovchilarni o‘lar holatdagi yarasi sog‘aygan birinchi hayvonga sajda qilishga majbur qildi. 13U insonlar oldida hatto osmondan yerga olov tushirishga qadar ajoyib mo‘jizalar yaratdi. 14Birinchi hayvon oldida qilishi uchun unga berilgan mo‘jizakorlik qudrati bilan u yer yuzida yashayotganlarni aldab yo‘ldan ozdirdi. U odamlarga qilichdan yaralanib, biroq sog‘ qolgan birinchi hayvonning tasvirini qilishni buyurdi. 15Unga hayvonning tasviriga ruh kiritish uchun qudrat berildi. Hayvon tasviri tilga kirdi va o‘ziga sajda qilmaganlarning hammasini o‘ldirishni buyurdi. 16U hammaning – kattayu kichikning, boyu kambag‘alning, erkinu tutqinning o‘ng qo‘li yoki peshanasiga tamg‘a bosilsin, deb farmon chiqardi. 17Shunday qilib, kim hayvonning tamg‘asi, ya’ni uning oti yoki otining soniga ega bo‘lmasa, mutlaqo oldi-sotdi qilolmas edi.
18Bunda hikmat bor. Aqli yetgan kishi hayvonning sonini hisoblab chiqsin, chunki bu son – insonning sonidir. Uning soni olti yuz oltmish oltidir.
14–BOB
Qo‘zi va 144000 kishi
1Men qaradim-u, Sion tog‘ida Qo‘zi turganini ko‘rdim. Qo‘zi bilan birga peshanasida Uning va Otasining ismi yozilgan yuz qirq to‘rt ming kishi bor edi. 2Osmondan ko‘p suvlarning shov-shuviday, gumburlagan momaqaldiroq tovushiday bir tovush yangrar edi. Men eshitgan bu tovush xuddi chang chalayotgan cholg‘uchilar chiqaradigan sadoni eslatardi. 3O‘sha bir yuz qirq to‘rt ming kishi Arshi A’lo oldida, to‘rtta jondor va oqsoqollar oldida yangi bir kuy kuylar edilar. Yer yuzidan sotib olingan[20] bu yuz qirq to‘rt ming kishidan boshqa hech kim bu kuyni o‘rgana olmas edi. 4Bular o‘zlarini xotinlar bilan bulg‘atmagan ma’sum kishilardir. Bular Qo‘zi qayoqqa ketsa, Uning orqasidan ketgan kishilardir. Bular Xudo va Qo‘ziga to‘ng‘ich bo‘lgudek, insonlar orasidan sotib olinganlar. 5Ularning tilida yolg‘on-makr yo‘q, [Xudoning taxti oldida] ular benuqsondir.
Uch farishtaning xabari
6Shundan keyin osmon o‘rtasidan uchib borayotgan boshqa bir farishtani ko‘rdim. Bu farishta yer yuzida yashovchi har bir millat va qabilaga, har qanday til va xalqqa abadiy Mujda keltirayotgan edi. 7U baland ovoz bilan shunday dedi:
“Xudodan qo‘rqing, Uni ulug‘lang!
Uning hukm qilish vaqt-soati keldi.
Yeru ko‘kni, dengizni, buloqlarni Yaratganga sajda qilinglar!”
8Keyin boshqa bir farishta uchib kelib, shunday dedi:
“Vayron bo‘ldi!
Vayron bo‘ldi buyuk Bobil shahri!
U barcha xalqlarga ichirgan edi
O‘zining qaynoq fahshu zino sharobidin”.
9So‘ngra uchinchi farishta uchib kelib, baland ovozda shunday dedi:
– Kimki hayvonga va uning tasviriga sajda qilib, peshanasi yoki qo‘liga tamg‘a qabul qilsa, 10u Xudoning qahr kosasida soflab tayyorlangan qaynoq g‘azab sharobini ichadi-yu, muqaddas farishtalar va Qo‘zi oldida yonayotgan oltingugurt ichida azob chekadi. 11Ular azobining dudi abadulabad burqirab turadi. Hayvon va uning tasviriga sajda qilib, hayvon nomli tamg‘ani qabul qilganlar kechayu kunduz tinchlik ko‘rmaydilar. 12Bunga Xudo amrini saqlagan va Isoga sodiq qolgan azizlarning sabr-toqati darkor.
13Shunda osmondan menga gapirayotgan bir ovozni eshitdim:
– Buni yozib ol: Bundan keyin Rabbimiz Iso ummati bo‘lib dunyodan o‘tganlar baxtlidir!
– Ha, – deydi Ruh, – ular o‘z mehnatlaridan tinchisin, ularning qilgan ishlari o‘zlariga hamrohdir.
Yerning hosilini terish
14Shundan keyin bir yorug‘ bulut ko‘rdim. Bulut ustida Inson O‘g‘liga[21] o‘xshagan Siymo o‘tiribdi; Uning boshida oltin toj va qo‘lida o‘tkir o‘roq. 15Ma’baddan boshqa bir farishta chiqib, bulut ustida O‘tirganga baland ovoz bilan shunday dedi: “O‘rog‘ingni ishga solib o‘r, chunki o‘rim-yig‘im vaqti keldi. Mana, yerning hosili yetildi”. 16Bulut ustida O‘tirgan o‘rog‘ini yerga tashladi, yerning hosili ham o‘rildi.
17Osmondagi ma’baddan boshqa bir farishta chiqdi. Uning ham o‘tkir o‘rog‘i bor edi. 18Olovga hukmron yana boshqa bir farishta esa qurbongohdan chiqib keldi. U o‘tkir o‘roqli farishtaga shunday xitob qildi: “O‘tkir o‘rog‘ingni ishga sol, yerdagi uzum boshlarini qirqib ol, chunki yerda uzum pishib shingil-shingil bo‘ldi”.
19Farishta o‘rog‘ini yerga tashladi, yerdagi uzum boshlarini terib, Xudoning katta qahr-g‘azab charxiga uloqtirdi. 20Charx shaharning tashqarisida ishga tushdi. Charxdan oqib chiqqan qon daryo bo‘lib, bir ming olti yuz o‘q otimi[22] yergacha bordi va otlarning yuganlarigacha chiqdi.
15–BOB
Yetti farishta va yetti balo
1Men osmonda odatdan tashqari ajoyib boshqa bir alomat ko‘rdim: qo‘lida oxirgi yetti balo bor yetti farishta. Ana shu balolar bilan Xudoning g‘azabi tamom bo‘ladi.
2Men go‘yo olov aralash oynadan yasalgan bir dengizni ham ko‘rdim. Hayvonga, uning tasviri, [tamg‘asi] hamda nomining soniga qarshi g‘alaba qozonganlar Xudoning changlarini qo‘lga olib, shu oyna dengizning ustida turgan edilar. 3Ular Xudo quli Musoning kuyini[23] va Qo‘zining kuyini kuylab, shunday derdilar:
“Yo Rabbiy, Tangri Taolo,
Har narsaga qodir Sarvari koinot!
Sening ishlaring buyuk va ajoyibdir.
Ey elu xalqlar[24] Podshohi!
Sening yo‘llaring to‘g‘ri va haqdir.
4Ey Xudovandi karim!
Kim cho‘chimas ekan Sendan?
Kim ulug‘lamas ekan ismingni?
Zero yolg‘iz O‘zing muqaddassan.
Jamiki ellar huzuringga kelib,
Senga bosh egib sajda qilgaylar.
Barchaga ayon bo‘ldi odil hukmlaring”.
5Shundan so‘ng qaradim-u, samodagi ma’bad, ya’ni Shahodat Chodiri[25] ochilganini ko‘rdim. 6Yetti baloga hokim yetti farishta toza va porloq zig‘ir mato kiygan va ko‘ksiga oltin kamarlar bog‘lagan holda ma’baddan chiqdilar. 7To‘rt jondordan biri yetti farishtaga abadulabad barhayot Xudoning g‘azabi bilan to‘liq yettita oltin kosa berdi. 8Ma’bad Xudoning ulug‘vorligi va qudratidan dud bilan to‘lib ketdi. Yetti farishtaning yetti balosi tamom bo‘lmaguncha, hech kim ma’badga kira olmadi.
16–BOB
Xudo g‘azabiga to‘la yetti kosa
1Bundan keyin ma’baddan yetti farishtaga: “Boringlar, Xudoning g‘azabi bilan to‘lib-toshgan yetti kosani yerga to‘kinglar”, – degan baland bir ovoz eshitdim.
2Birinchi farishta borib kosasini yerga to‘kdi. O‘zida hayvonning tamg‘asi bo‘lgan va uning tasviriga sajda qilayotgan odamlarda og‘ir, jirkanch yiringli yaralar paydo bo‘ldi.
3Ikkinchi farishta kosasini dengizga to‘kdi. Dengiz o‘likning qoniga o‘xshash bir tus oldi va ichidagi butun jonivorlar o‘ldi.
4Uchinchi farishta kosasini daryolarga va buloqlarga to‘kdi, bular ham qonga aylanib ketdi. 5Suvlar farishtasining shunday deganini eshitdim:
“Yo Rabbiy, Sen barhaqsan,
Hozir bor, azaldan boru muqaddassan.
Sening hukming – odil hukm.
6Aziz-muqaddaslar va payg‘ambarlar qonini to‘kkanlarga
Sen qon ichirding, ular bunga loyiqdir”.
7Qurbongoh ham tilga kirib, shunday deganini eshitdim:
“Ha, Rabbiy, Tangri Taolo,
Har narsaga qodir Sarvari koinot!
Sening hukmlaring odil va haqqoniydir”.
8To‘rtinchi farishta o‘z kosasini quyosh ustiga to‘kdi, quyoshga insonlarni o‘tday yondirish qudrati berildi. 9Jazirama issiq insonlarni qizdirganda, ular bu ofatlarga hukmi o‘tadigan Xudo sha’niga hamdu sanolar emas, haqoratlar yog‘dirdilar, qilmishlaridan tavba qilmadilar.
10Beshinchi farishta kosasini hayvon taxtiga to‘kib yubordi, hayvonning saltanati zimistonga chulg‘anib qoldi. Odamlar azobdan tillarini tishladi. 11Azob va yara-jarohatlaridan nolib, osmondagi Xudoni haqorat qildilar-u, qilmishlaridan tavba qilmadilar.
12Oltinchi farishta kosasini buyuk Frot daryosi ustiga to‘kdi. Kunchiqardan keladigan shohlarga yo‘l ochilsin deb, daryoning suvi quridi.
13Bundan keyin ajdaho, hayvon va soxta payg‘ambarning og‘izlaridan chiqayotgan qurbaqanamo uchta yovuz ruhni ko‘rdim. 14Bular ajoyibot yaratadigan jinlarning ruhidir. Ular har narsaga qodir Xudoning ulug‘ kunida bo‘ladigan jangga barcha jahon shohlarini to‘plash uchun chiqadilar.
15“Mana, Men o‘g‘ri kabi kelyapman!
Baxtlidir hushyor tortgan kishi,
Yalang‘och yurmayin, aybim ko‘rinmasin deb
Kiyimini saqlab turgan kishi!”
16
17Yettinchi farishta kosasini havoga to‘kdi. Samoviy ma’baddagi taxtdan: “Amalga oshdi!” – degan baland bir ovoz chiqdi. 18Shu vaqt yashinlar chaqnab, ovozlar yangrab, momaqaldiroq guldiradi. Shunday kuchli zilzila bo‘ldiki, yer yuzida inson yashagandan beri bu qadar kuchli zilzila yuz bermagan edi. 19Ulug‘ shahar uch bo‘lakka bo‘linib ketdi. Majusiylar shaharlari yer bilan yakson bo‘ldi. Xudoning qaynoq qahr-g‘azab sharobi bilan to‘lgan kosa unga berilsin deb, buyuk Bobil shahri ham Xudoning huzurida xotirlandi. 20Har bir orol o‘rnidan jildi, tog‘lar ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi. 21Osmondan har bir donasi botmon keladigan yirik do‘l insonlar ustiga yog‘ildi. Odamlar do‘l balosidan Xudoni haqorat qilishardi, chunki bu balo haddan ziyod edi.
17–BOB
Hayvonga mingan xotin
1Yetti kosali yetti farishtadan biri kelib, menga shunday dedi: “Bu yoqqa kelgin, ko‘p suvlar bo‘yida o‘tirgan buyuk fohishaga chiqarilgan hukmni senga ko‘rsataman. 2Yer yuzi shohlari u bilan fahsh qilardi, yer yuzida yashayotganlar uning zino sharobidan mast bo‘lardilar”.
3Bundan keyin farishta meni Ilohiy Ruh ta’sirida cho‘lga olib keldi. U yerda yetti boshli, o‘n shoxli, kufrona nomlar bilan to‘lib-toshgan qip-qizil bir hayvon ustiga mingan xotinni ko‘rdim. 4Xotin qip-qizil, arg‘uvon kiyimda, oltin, javohirot, marvaridlar bilan bezangan edi. Uning qo‘lida iflosliklar bilan, zino haromliklari bilan to‘lib-toshgan oltin kosa bor edi. 5Xotinning peshanasida uning ismi yozilgan edi: “Sir: buyuk Bobil – yer yuzi fohishalari va haromliklari onasidir”.
6Xotin Xudo azizlari qonidan, Iso shohidlari qonidan mast bo‘lganini ko‘rdim. Uni ko‘rib, g‘oyat darajada hayron bo‘ldim.
7Farishta menga dedi: “Nima uchun hayratga tushding? Men senga xotinning va uni ko‘tarib yurgan yetti boshli, o‘n shoxli hayvonning sirini aytib beraman. 8Ana, sen ko‘rgan hayvon bor edi, endi yo‘q. U ko‘p o‘tmay tubsizlik qa’ridan chiqib, halokatga yo‘liqadi. Yer yuzida yashayotgan va dunyo yaratilgandan buyon hayot kitobiga yozilmagan barcha odamlar hayvonni ko‘rib, hayron qoladilar. Chunki u bor edi, hozir yo‘q, ammo yana keladi.
9Buni anglamoq uchun o‘tkir aqlu idrok darkor. Yetti bosh – xotin ustida o‘tirgan yetti tog‘dir. 10Shu bilan birga yetti podshohdir. Bularning beshtasi mahv bo‘ldi, bittasi qoldi, boshqasi esa hali kelgan emas; u kelganda ham ko‘p vaqt turmaydi. 11Ilgari bor, hozir yo‘q hayvon esa yetti podshohdan biri bo‘la turib, sakkizinchisidir, u halokatga yo‘liqadi.
12Sen ko‘rgan o‘nta shox – o‘n podshoh demakdir. Ular hali saltanatni qo‘lga olgan emas. Ular hayvon bilan birga podshoh bo‘lib, bir soat hokimlik qiladilar. 13Bular bir fikrda bo‘lib, qudratni va saltanatni hayvonga topshiradilar. 14Ular Qo‘zi bilan jang qiladilar, ammo Qo‘zi ularni yengib chiqadi. Chunki Qo‘zi hokimlarning Hokimi – Shohanshohdir. U bilan birga bo‘lganlar esa da’vat etilganlar, tanlanganlar, sodiq qolganlardir”.
15Farishta menga yana shunday dedi: “Fohisha o‘tirgan, sen ko‘rgan suvlar – elu xalq, millatlar, elatlar va tillardir. 16Sen ko‘rgan hayvondagi o‘nta shox fohishadan nafratlanadilar. Uni yalang‘ochlab, barbod qiladilar, go‘shtini burdalab yeydilar, o‘zini esa o‘tda yondiradilar. 17Chunki Xudo O‘zining irodasini bajarishni ularning diliga solgan. Shunday qilib, Xudoning kalomlari bajo kelmagunga qadar, ular bir jon, bir tan bo‘lib, o‘z hukmronliklarini hayvonga topshiradilar. 18Sen ko‘rgan xotin – yer yuzi podshohlari ustidan hukmronlik qiladigan buyuk shahardir”.
18–BOB
Bobilning vayron bo‘lishi
1Bundan keyin ulug‘ saltanat sohibi boshqa bir farishtaning osmondan tushayotganini ko‘rdim. Uning ulug‘vorligidan yer yuzi yorishib ketdi. 2U kuchli bir nido bilan bunday dedi:
“Vayron bo‘ldi! Vayron bo‘ldi buyuk Bobil!
U jinlarning makoni, har turli yomon ruhning panohi,
Har qanday murdoru manfur qushning panohi bo‘ldi.
3U barcha xalqlarga o‘zining qaynoq fahshu zino sharobidan ichirgan edi.
Yer yuzi podshohlari u bilan zinokorlik qilgan edi,
Yer yuzi savdogarlari uning safolaru dabdabalaridan boyib ketdilar”.
4Shu payt osmondan boshqa bir ovoz eshitdim. U dediki:
“Ey xalqim, undan chiqib keting!
Sherik bo‘lmang uning gunohlariga,
Duchor bo‘lmang-da balolariga!
5Ko‘kkacha borib yetdi-ku uning gunohi,
Xudo esladi uning nohaqliklarini.
6Bobil sizga qanday sazo bergan bo‘lsa,
Siz ham unga shunday sazo bering!
Qilmishiga yarasha unga ikki barobar sazo bering!
O‘zi tayyorlagan ichimlikdan ikki barobar to‘ldirib unga ichiring!
7U naqadar kekkayib dabdaba surgan bo‘lsa,
Unga shu qadar azob va g‘am-g‘ussa orttiring!
U o‘zicha: “Tul emas, men malikaman,
G‘am-g‘ussa ham ko‘rmayman”, – deb aytdi-ku.
8Shu bois uning taqdiridagi baloyu ofatlar –
O‘lim, g‘am-g‘ussayu qahatchiliklar
Bir kunning o‘zida qo‘pajak.
U o‘tda yoqilib kul bo‘lajak.
Qudratlidir uni hukm qilguvchi Xudoyi Taolo”.
9Bobil bilan zino qilib, kayf-safo surgan yer yuzi podshohlari undagi yong‘in tutunini ko‘rib, uning holiga bo‘zlab yig‘laydilar. 10Bobilning azob-uqubati dahshatidan qo‘rqib, uzoqda turib deydilar:
“Voy, sening holingga voy!
Ey buyuk shahar, mustahkam Bobil!
Bir soatdayoq senga jazo keldi!”
11Yer yuzi savdogarlari ham uning holiga yig‘lab motam tutadilar. Chunki ularning mollarini endi hech kim sotib olmaydi. 12Oltin, kumush, javohirot va marvaridlar; atlasu shoyi, arg‘uvonu qirmizi gazlamalar; har turli xushbo‘y yog‘ochlar, fil suyagidan yasalgan har xil buyumlar; eng qimmatbaho yog‘ochdan, misdan, temirdan va marmardan yasalgan turli buyumlar; 13dolchin, atirlar, xushbo‘y tutatqilar, moylar va smolalar, sharob, zaytun yog‘i, sara un va bug‘doylar; qoramol va qo‘ylar, otlaru aravalar, shuningdek, odamlarning jonini ham, tanini ham sotib oladigan boshqa hech kim bo‘lmaydi. 14Sen jondan yaxshi ko‘rgan mevalar qo‘lingdan ketdi. Butun davlatu shavkating nom-nishonsiz yo‘q bo‘lib ketdi.
15Bu mollar bilan savdo-sotiq qilib, boyib ketgan savdogarlar Bobilning azob-uqubat dahshatidan qo‘rqib, uzoqda turganlaricha yig‘lab, zorlab, deydilar:
16“Ahvolingga voy, voy!
Shoyi, atlas, qirmizi kiyimlar ila yasangan,
Oltin, javohirot, marvaridlar ila bezangan
buyuk shahar!
17Shunday boyliging bir soatdayoq yo‘q bo‘lib ketdi”.
Har bir darg‘a, kemachi va kema yo‘lovchisi, dengizda savdo-sotiq qiluvchilarning hammasi uzoqda turganlaricha, 18shahardagi yong‘indan o‘rlayotgan dudga qarab: “Qanday shahar bu buyuk shaharga o‘xshaydi?!” – deb faryod chekardilar. 19Ular boshlariga kul sochib, faryod chekib, ingrab dod solardilar: “Voy holingga, voy, ey buyuk shahar! Dengizdagi kemalarga ega bo‘lganlarning hammasi sening qimmatbaho mollaringdan boyigan edi. Endilikda u bir soatdayoq xarobaga aylandi!”
20Shodlaning uning holiga, ey osmon,
Ey aziz-muqaddaslar, havoriylaru nabilar!
Zero Xudo uni hukm qilib, o‘chingizni oldi.
21Keyin kuchli bir farishta tegirmon toshiga o‘xshash katta toshni ko‘tarib dengizga uloqtirdi-da, shunday dedi:
“Mana shunday shiddat-la qulab tushgusi
Buyuk shahar Bobil!
Endi u aslo qad ko‘tarmas.
22Changchilar, ashulachilar, naychiyu surnaychilar ovozi endi eshitilmas senda.
Endi san’at ham, san’atkor ham sendan chiqmas.
Tegirmon charxining tovushi ham aslo eshitilmagay senda.
23Endi chiroq ham senga shu’la sochmas,
Kuyov bilan kelinning ovozi ham kelmagay sendan.
Savdogarlaring yer yuzining katta a’yonlari edi,
Sehrgarliging bilan butun xalqlar aldangan edi”.
24Payg‘ambarlar, aziz-muqaddaslar va yer yuzida o‘ldirilganlarning hammasining qoni Bobildan topildi.
19–BOB
Osmondagi hamdu sano
1Bundan keyin osmonda katta olomonning g‘ala-g‘ovuriga o‘xshash baland ovozlar eshitdim:
“Halleluya![26]
Xudoyimizga tegishlidir najotkorlik, ulug‘vorlik, kuch va qudrat.
2Uning hukmi haq va to‘g‘ridir.
Yer yuzini o‘z zinosi bilan buzgan buyuk fohishani U hukm qildi,
O‘z qullarining xunini undan oldi”.
3Ikkinchi marta dedilar:
“Halleluya!
Bobilning dudi abadulabad burqiragay”.
4Shu payt yigirma to‘rt nafar oqsoqol va to‘rt jondor o‘zlarini yerga tashlab: “Omin! Halleluya!” – deya taxtda o‘tirgan Xudoga sajda qildilar.
5Keyin taxtdan bir ovoz keldi:
“Ey Xudoyimizning barcha qullari,
Undan qo‘rquvchi kattayu kichiklar,
Unga hamdu sano aytinglar!”
6So‘ngra ko‘p xaloyiq, shovullagan suvlar, gumburlagan momaqaldiroqqa o‘xshash sadolar eshitdim. Ular shunday derdi:
“Halleluya!
Har narsaga qodir Xudoyimiz,
Sarvari koinot Shoh o‘rnini oldi.
7Uning izzat-hurmatini bajo keltiraylik,
Sevinib xursand bo‘laylik!
Qo‘zining nikoh soati yetdi,
Uning kelini o‘zini hozirladi”.
8Kiyinish uchun kelinga pok, oppoq shoyi berildi. Shoyi – aziz-muqaddaslarningsolihligidir.
9So‘ng farishta menga:
– Yoz! – dedi, – Qo‘zining nikoh oqshomiga chaqirilganlar baxtiyordir!
Yana menga:
– Bular Xudoning haq so‘zlaridir, – dedi.
10Men unga sajda qilish uchun oyoqlariga yiqildim. Lekin u menga shunday dedi:
– Zinhor bu ishni qilma! Men sening hamkoringman, shuningdek, Isoning shohidi bo‘lgan hamma birodarlaringning hamkoriman. Xudoga sajda qil! Zero Isoga shohidlik payg‘ambarlik ruhi bilan tengdir.
Oq ot mingan Chavandoz
11Bundan keyin osmon ochilib, u yerda bir oq ot turganini ko‘rdim. Otliqning ismi Sodiq va Haq edi. U odilona hukm chiqarib, jang qiladi. 12Uning ko‘zlari olov alangasiday. Boshida ko‘p toji bor, peshanasiga esa O‘zidan boshqa hech kim bilmaydigan bir ism yozilgan. 13U qonga bo‘yalgan kiyim kiygan, Unga “Xudoning Kalomi” deb nom berilgan edi. 14Pok, oppoq shoyi kiygan samoviy qo‘shinlar oq otda Uning ketidan borardi. 15Xalqlarga shikast berish uchun Uning og‘zidan bir keskir shamshir chiqib turardi. Qo‘lida temir tayoq bilan ularni boqadigan O‘shadir. Har narsaga qodir Xudoning qaynoq qahr-g‘azab sharobini tayyorlashga moslangan charxni O‘zi bosadi. 16Uning kiyimi va belida shunday bir ism yozilgan: “Hokimlarning Hokimi – Shohanshoh”.
17Shundan so‘ng quyosh ustida turgan bir farishtani ko‘rdim. U baland ovoz chiqarib, osmon o‘rtasidan uchib borayotgan barcha qushlarga shunday xitob qildi: “Xudoning buyuk bazmiga kelinglar! 18Shohlar, sarkardalar, kuchlilar murdasini, otu otliqlar murdasini, hamma erkinu tutqinlar, kattayu kichiklar murdasini xomtalash qilish uchun to‘planinglar!”
19Shundan keyin men hayvonni, yer yuzi shohlarini, ularning qo‘shinlarini ko‘rdim; ular ot mingan Chavandoz bilan Uning qo‘shinlariga qarshi jang qilish uchun bir yerga to‘plangan edilar. 20Hayvon va uning oldida g‘aroyibotlar qilgan soxta payg‘ambar asir tushdilar. Hayvonning tamg‘asini qabul qilib, uning tasviriga sajda qilganlarni o‘z g‘aroyibotlari bilan aldagan soxta payg‘ambar ana shu edi. Har ikkovi ham oltingugurt bilan yonayotgan otash ko‘liga tiriklayin tashlandi. 21Boshqalar esa ot mingan Chavandozning og‘zidan chiqqan shamshir bilan o‘ldirildi. Hamma qushlar ularning go‘shtini yeb to‘ydi.
20–BOB
Ming yil tinchlik
1Qo‘lida tubsizlik qa’rining kaliti va katta zanjir bilan osmondan tushayotgan farishtani ko‘rdim. 2Farishta ajdahoni, ya’ni iblis va shayton deb atalgan almisoq ilonini tutib, uni ming yil muddatga kishanlab qo‘ydi. 3Ming yil tamom bo‘lgunga qadar yana xalqlarni aldamasin deb, uni tubsizlik qa’riga tashlab qamab qo‘ydi va uning ustiga muhr bosdi. Ming yil o‘tgandan keyin qisqa bir muddatga uni ozod qilish kerak.
4Men taxtlarni va taxtda o‘tirganlarni ko‘rdim. Ularga hukm etish huquqi berilgan edi. Isoning shahodati va Xudoning kalomi tufayli boshi olinganlarning jonini ham ko‘rdim. Bular hayvonga va uning tasviriga sajda qilmagan, peshanalari va qo‘llariga uning tamg‘asini qabul qilmaganlar edi. Ular tirilib, Masih bilan ming yil hukm surdilar. 5Qolgan o‘liklar ming yil tamom bo‘lgunga qadar tirilmadi. Bu – birinchi qiyomatdir. 6Birinchi qiyomatda ishtirok etadiganlar baxtiyor va muqaddasdir. Ikkinchi o‘lim ularga hokim emas. Ular Xudoning va Masihning ruhoniylari bo‘lib, U bilan ming yil hukm suradilar.
Shaytonning jazolanishi
7Ming yil tugagach, shayton o‘z zindonidan ozod etiladi. 8Yerning to‘rt burchagidagi xalqlarni, Ya’juj-Ma’jujni[27] aldab vasvasa qilish va jangga to‘plash uchun zindondan chiqadi. Ularning soni dengiz qumiday son-sanoqsizdir.
9Ular yer yuzi tekisligiga chiqib, muqaddaslar manzili va aziz shaharni qurshab oldilar. Shu payt Xudo osmondan o‘t yog‘dirib, ularni qirib tashladi. 10Ularni aldagan iblis esa hayvon va soxta payg‘ambar bo‘lgan olovli va oltingugurtli ko‘lga tashlandi. U yerda ular kechayu kunduz, ilalabad azob chekadilar.
Qiyomat qoyim
11Keyin buyuk bir oq taxt va taxtda o‘tirgan Siymoni ko‘rdim. Uning huzuridan yeru osmon qochar edi, lekin ularga joy topilmadi. 12Men Xudo taxti oldida turgan katta-kichik o‘liklarni ko‘rdim. Kitoblar ochildi. Hayot kitobi degan boshqa bir kitob ham ochildi. O‘liklarning har biri, kitoblarda yozilgani bo‘yicha, qilmishlariga yarasha hukm etildi. 13Dengiz o‘zidagi o‘liklarni berdi, o‘lim ham, tamug‘ ham o‘zlaridagi o‘liklarni berdi, har bir kishi qilmishlariga yarasha hukm etildi. 14O‘lim va tamug‘ olov ko‘liga tashlandi. Mana bu olov ko‘li – ikkinchi o‘limdir. 15Ismlari hayot kitobida yozilmaganlarning hammasi olov ko‘liga tashlandi.
21–BOB
Yangi yeru osmon
1Shundan keyin men yangi bir osmon va yangi bir yerni ko‘rdim. Avvalgi yeru osmon g‘oyib bo‘lgan edi, dengiz ham endi yo‘q edi. 2Men, Yuhanno, tabarruk shahar – Quddusni ko‘rdim; u kuyovi oldiga bezanib chiqayotgan kelin kabi osmondan, Xudo huzuridan tushayotgan edi. 3Men Arshi A’lodan kelgan baland bir ovozni eshitdim, u shunday dedi:
“Mana, Xudoning makoni insonlar aro!
Xudoning O‘zi odamlar ichra yashar.
Ular Xudoning xalqi bo‘lgay,
Xudoning O‘zi ular ichra maskan qilgay.
4Xudo ularning ko‘zidagi har bir yoshni artib olur.
Endi o‘lim sira bo‘lmas.
Huzun ham, faryod ham, og‘riq ham bo‘lmas.
Zero avvalgilar o‘tib ketdi”.
5Taxtda o‘tirgan Siymo: “Mana, Men hammasini yangi qilib yaratyapman!” – dedi. Keyin menga: “Bularni yozib qo‘y, bu so‘zlar ishonchli va haqqoniydir!” – dedi.
6So‘ng menga qarab, dedi: “Amalga oshdi! Ibtido va Intiho[28], Bosh va So‘ng O‘zimman. Men chanqaganga obi hayot bulog‘idan tekin bahra beraman. 7G‘olib kelganga bular nasib qiladi. Men uning Xudosi bo‘laman, u Mening o‘g‘lim bo‘ladi. 8Ammo qo‘rqoq, imonsiz, nopok, qotil, zinokor, jodugar, butparast va hamma yolg‘onchilarning qismati olov va oltingugurt bilan yonayotgan ko‘ldadir. Bu ikkinchi o‘limdir”.
Yangi Quddus
9Shu payt oxirgi yetti baloga to‘ldirilgan yettita kosani ushlagan yetti farishtadan biri oldimga keldi va men bilan gaplashib: “Bu yoqqa kel, Qo‘ziga kelin bo‘ladigan ayolni senga ko‘rsataman”, – dedi.
10Farishta meni Ilohiy Ruhning ta’sirida baland, yuksak bir toqqa olib chiqdi-da, menga ko‘kdan, Xudo huzuridan tushayotgan tabarruk shahar – Quddusni ko‘rsatdi. 11Shahar Xudoning ulug‘vor jamoli bilan balqir, uning sayqali qimmatbaho tosh, billur olmosga o‘xshar edi. 12Uning devori qalin va baland edi; o‘n ikki darvozasi bo‘lib, darvozalari ustida o‘n ikkita farishta o‘ltirar edi. Darvozalarda ismlar – Bani Isroilning o‘n ikki qabilasi nomlari yozilgan edi. 13Sharqdan uch, shimoldan uch, janubdan uch va g‘arbdan uch darvoza bor edi. 14Shahar devorlarining o‘n ikki poydevori bo‘lib, ularda Qo‘zining o‘n ikki havoriysi nomlari yozib qo‘yilgan edi.
15Men bilan gaplashgan farishtaning qo‘lida shaharni, uning darvozalariyu devorini o‘lchash uchun oltindan bir o‘lchagichi bor edi. 16Shahar to‘rtburchak shaklda joylashgan, uning bo‘yi eni bilan teng edi. Farishta shaharni o‘lchagich bilan o‘lchadi, u o‘n ikki ming o‘q otimi[29] ekan. Uning eni, bo‘yi va balandligi bir-biriga teng edi. 17Farishta shaharning devorlarini ham o‘lchadi; u insonlar o‘lchovida ham, farishtalar o‘lchovida ham yuz qirq to‘rt tirsak chiqdi. 18Devorlar olmosdan, shahar esa shishaday tiniq, sof oltindan qurilgan edi. 19Shahar devorlarining poydevorlari turli qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan edi: birinchi poydevor olmosdan, ikkinchisi ko‘k yoqutdan, uchinchisi aqiqdan, to‘rtinchisi zumraddan edi. 20Beshinchisi firuza, oltinchisi la’l, yettinchisi sariq yoqut, sakkizinchisi ko‘k zumrad, to‘qqizinchisi zabarjad, o‘ninchisi yashil aqiq, o‘n birinchisi lojuvard, o‘n ikkinchisi binafsharang yoqutdan edi. 21O‘n ikki darvoza – o‘n ikki marvariddan iborat edi, ya’ni har bir darvoza bitta marvariddan yasalgan edi. Shaharning ko‘chasi esa bamisoli shaffof shishadek, sof oltindan edi.
22Bu shaharda ma’bad ko‘rmadim. Chunki har narsaga qodir Xudoyi Taolo va Qo‘zining O‘zi shaharning ma’badidir. 23Shaharni yoritish uchun quyoshga yoki oyga ehtiyoj ham yo‘q. Chunki Xudoning ulug‘vor jamoli uni yoritadi, Qo‘zining O‘zi uning yoritqichi bo‘ladi. 24[Qutulgan] xalqlar shaharning nurida yurishadi. Yer yuzi podshohlari unga o‘z shon-shuhratlarini keltiradilar. 25Shahar darvozalari kun bo‘yi ochiq turadi, sira yopilmaydi, chunki u yerda tun bo‘lmaydi. 26Xalqlarning barcha davlatu savlati unga kiritiladi. 27Lekin hech qanday murdor narsa, hech bir razil yoki yolg‘onchi kishi unga kirmaydi; faqat Qo‘zining hayot kitobida yozilganlar kiradi.
22–BOB
Hayot daryosi
1Farishta menga Xudoning va Qo‘zining taxtidan chiqib, shahar ko‘chasi bo‘ylab oqayotgan billurday tiniq obi hayot daryosini ko‘rsatdi. 2Daryoning u yog‘ida ham, bu yog‘ida ham har oyda bir, ya’ni yilda o‘n ikki marta hosil beradigan hayot daraxti bor edi. Bu daraxtning barglari xalqlarga shifo baxsh etadi. 3Boshqa hech qanday la’nat qolmaydi. Shaharda Xudoning va Qo‘zining taxti bo‘ladi, Uning qullari Unga xizmat qiladi. 4Ular Uning yuzini ko‘rib turadi, Uning ismi ularning peshanasiga yozilgan bo‘ladi. 5U yerda boshqa tun bo‘lmaydi; chiroqqa ham, quyosh yog‘dusiga ham ehtiyoj bo‘lmaydi. Chunki Xudoyi Taolodan ularga nur yog‘ilib turadi, ular esa to abad hukmronlik qiladilar.
Iso kelyapti
6Farishta menga shunday dedi:
– Bu so‘zlar ishonchli va haqqoniydir. Aziz payg‘ambarlarni ruhlantirgan Xudoyi Taolo yaqin orada yuz berishi muqarrar bo‘lgan voqealarni o‘z qullariga bildirish uchun farishtasini yubordi.
7“Mana, Men tezda kelaman!
Bu kitobning bashoratli kalomlariga
Rioya qilganlar baxtiyordir!”
8Men, Yuhanno, bularni ko‘rdim va eshitdim. Bularni ko‘rib eshitganimda, menga ko‘rsatgan farishtaning oyoqlariga yiqilib sajda qilmoqchi bo‘ldim. 9Ammo u menga:
– Zinhor bu ishni qilma! Men sening hamda birodarlaring – payg‘ambarlarning hamkoriman, shuningdek, bu kitobning so‘zlariga rioya qiluvchilarning hamkoriman. Xudoga sajda qil! – dedi. 10Keyin menga yana shunday dedi:
– Bu kitobning bashoratli kalomlarini muhrlab sir saqlama, chunki vaqt yaqindir. 11Fosiq, mayli, yomonlik qilaversin; nopok, mayli, ifloslik qilaversin. Solih esa to‘g‘ri ish qilaversin va muqaddas kishi o‘zini muqaddas saqlasin.
12“Mana, Men tez kelaman, qarimtam O‘zim bilan.
Har kimga qilmishiga yarasha sazo bergumdir.
13Men Ibtido va Intiho, Avvaliyu Oxiri,
Bosh va So‘ngdirman”.
14Qanday baxtlidir kiyimlarini yuvganlar[30], hayot daraxti mevasidan yeb, shahar darvozalaridan kirish huquqiga ega bo‘lganlar! 15Tashqarida esa itlar, jodugarlar, zinokorlar, qotillar, butparastlar, yolg‘on-makrga ruju qo‘yganlarning hammasi bo‘ladi.
16“Men – Iso O‘z farishtamni oldingizga yubordim,
Toki u bu to‘g‘rida jamoatlarimga shahodat bersin.
Men Dovud avlodidan kelib chiqqan Zot,
Yorug‘ tong yulduzidirman”.
17Ruh ham, Kelin ham: “Kel!” – deb chorlayapti. Eshitgan kishi ham: “Kel!” – desin. Chanqagan kelsin, xohlagan hayot suvidan tekin bahra olsin.
18Bu kitobning bashoratli kalomlarini eshituvchi har bir kishiga shahodatim shu: kimda-kim bularga biror narsa qo‘shsa, Xudo bu kitobda yozilgan balolarni unga taqdir qiladi. 19Kimda-kim bu kitobda bashorat qilib aytilgan so‘zlardan biror narsani olib tashlasa, Xudo uni bu kitobda yozilgan hayot daraxtidan[31] va muqaddas shahardan mahrum qiladi.
20Bu gaplarning Shohidi: “Ha, Men tez kelaman!” – deyapti.
Omin! Kel, yo Rabbimiz Iso!
21Rabbimiz Iso Masihninginoyati barchangizga yor bo‘lsin. Omin.
[1]
1:11 - BOBILGA SURGUNLIK: lug‘atga qarang.
[2]
1:16 - MASIH: lug‘atga qarang.
[3]
1:18 - MUQADDAS RUH: Xudoning Ruhi.
[4]
1:21 - ISO: yahudiy tilida Yeshu’a, ya’ni “Xudovand najot beradi” degan ism.
[5]
3:2 - OSMON SHOHLIGI: Xudo saltanati; lug‘atga qarang.
[6]
3:7 - FARZIY...SADDUQIY: lug‘atga qarang.
[7]
3:15 - ILOHIY AMRNI TO‘LA BAJARISH: aslida “butun solihlikni (adolatni) bajo keltirish”.
[8]
4:3 - XUDONING O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[9]
4:5 - TABARRUK SHAHAR: Quddus (Iyerusalim).
[10]
4:5 - MA’BAD: lug‘atga va ma’bad xaritasiga qarang.
[11]
4:6 - qarang: Zabur 90:11-12.
[12]
4:16 - qarang: Isha’yo 9:1-2. Miloddan oldingi 734-yil Isroilning shimoliy qismi – Efraim, Naftoli va Zavulun qabilalari (keyinroq Jalila yurti) Ossuriya hujumiga uchrab qaram bo‘lgan edi (qarang: Tavrot, 4-Shohlar 15:29). Isoning bu yurtdagi faoliyati o‘sha xalqqa yana yorug‘lik va sevinch keltirdi.
[13]
4:23 - IBODATXONA: lug‘atga qarang.
[14]
4:23 - XUSHXABAR: lug‘atga qarang.
[15]
5:3 - OSMON SHOHLIGI: Xudo kelajakda yaratadigan yangi dunyo.
[16]
5:16 - OTANGIZ: ya’ni Xudo.
[17]
5:20 - ULAMO...FARZIY: lug‘atga qarang.
[18]
5:35 - BUYUK PODSHOH: ya’ni Parvardigori olam; aynan qarang: Zabur 46:3 va 47:3.
[19]
6:4 - OTANG: ya’ni Xudo.
[20]
6:7 - MAJUSIYLAR: lug‘atga qarang.
[21]
6:9 - MUQADDAS ISMING ULUG‘LANSIN: yoki “Isming muqaddas tutilsin”.
[22]
6:17 - O‘ZINGNI YUVIB-TARAB YURGIN: aslida “boshingga yog‘ surtib yuzingni yuvgin”, ya’ni umuman shaxsiy ozodalik ko‘zda tutiladi.
[23]
6:20 - U DUNYO: aslida “osmon”.
[24]
6:27 - KIM UMRINI BIR LAHZA BO‘LSIN UZAYTIRA OLAR EKAN: yoki “Kim o‘z bo‘yiga bir qarich bo‘lsin qo‘sha olar ekan?”.
[25]
6:33 - IRODA: aslida “adolat, haq”, ya’ni Xudoning Shohligiga yarasha to‘g‘rilik, muqaddaslik.
[26]
8:12 - SHOH AHLI: aslida “Shohlik o‘g‘illari”, ya’ni Xudo avvaldan tanlab marhamat qilgan Isroil xalqi; yana qarang: 22:1-14, Luqo 13:28-30.
[27]
8:15 - UNGA: ba’zi qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha: ularga.
[28]
8:20 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[29]
8:21 - HAZRAT: yoki, Rabbiy (aslidagi so‘zning ma’nosi lug‘atda izohlanadi).
[30]
8:28 - GERGESA: boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Gerasa yoki Gadara”; xaritaga va Mark 5:1, Luqo 8:26 ga qarang.
[31]
8:29 - XUDONING O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[32]
9:27 - DOVUD O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[33]
10:2 - HAVORIY: lug‘atga qarang.
[34]
10:4 - VATANPARVAR: lug‘atga qarang.
[35]
10:20 - ICHINGIZDAGI OTANGIZNING RUHI: Iso Masihga ishonganning qalbida yashovchi Muqaddas Ruh.
[36]
10:23 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[37]
10:25 - IBLIS: aslida “Baalzabul”; lug‘atga qarang.
[38]
10:29 - TANGA: yunoncha “assariy”; pullar jadvaliga qarang.
[39]
11:19 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[40]
11:21 - JUL...KUL: ikkovi ham nadomat va motam belgisi; yana qarang: Luqo 10:13, Vahiy 11:3.
[41]
11:23 - TAMUG‘: lug‘atga qarang.
[42]
11:23 - SADO‘M: lug‘atga qarang.
[43]
11:29 - MENING BO‘YINTURUG‘IMGA O‘ZINGIZNI QO‘SHING: bo‘yinturuqqa umuman bir juft hayvon qo‘shiladi. Demak, biz Iso bilan birga yurib, Unga bo‘ysunib, bu yo‘lda uchraydigan mashaqqatlarga chidashimiz lozim.
[44]
12:2 - FARZIY: lug‘atga qarang.
[45]
12:2 - DAM OLISH KUNI: lug‘atga qarang.
[46]
12:8 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[47]
12:23 - MASIH: Xudo yuborishni va’da qilgan ulug‘ Qutqaruvchi.
[48]
12:24 - IBLIS: aslida “Baalzabul”; lug‘atga qarang.
[49]
12:31 -
[50]
12:42 - JANUB MALIKASI: Podshoh Sulaymonni yo‘qlab borgan Shabo (bugungi Yaman) malikasi; (aynan Tavrot, 3-Shohlar 10-bob).
[51]
13:11 - OSMON SHOHLIGI: Xudoning saltanati.
[52]
13:25 - BEGONA O‘T: to‘g‘rirog‘i, mastak (g‘alla ekinlari orasida o‘sib g‘alladan arang farqlanadigan, doni zaharli yovvoyi o‘t).
[53]
13:33 - TOG‘ORA: yunoncha “saton” – 13 litrga teng suyuqlik o‘lchovi.
[54]
13:35 - qarang: Zabur 77:2.
[55]
13:37 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[56]
13:51 - ba’zi qo‘lyozmalarda “Yo Rabbiy” so‘zi qo‘shilgan.
[57]
14:25 - SUBHIDAM: aslida “Tunning to‘rtinchi qorovulligi” (vaqt jadvaliga qarang).
[58]
14:28 - RABBIM: yoki, Hazrat (asl nusxadagi so‘z goh odamiy va goh ilohiy Egani bildiradi).
[59]
15:22 - KAN’ONLIK: Kan’on (qadimgi Falastin) tub aholisiga mansub g‘ayriyahudiy kishi; yana qarang: Mark 7-bob.
[60]
15:22 - DOVUDNING O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[61]
16:4 - YUNUS PAYG‘AMBAR: yana qarang: 12:39.
[62]
16:17 - O‘Z UQUV-IDROKING: aslida “et va qon”, ya’ni insoniy kuch va idrok.
[63]
16:18 - TOSH: yunonchada “Butrus”, aramiychada “Kifa” degan nomlarning ma’nosi bir, ya’ni “tosh”.
[64]
16:18 - JAHANNAM KUCHLARI: aslida “o‘liklar diyori qopqalari”, ya’ni insoniyat ustidan hokimlik qilayotgan o‘lim hamda shayton kuchlari.
[65]
16:22 - RABBIM: yoki, Hazratim (asl nusxadagi so‘z goh odamiy va goh ilohiy Egani bildiradi); aynan qarang: 17:4.
[66]
17:24 - IKKI DIRAMLIK MA’BAD SOLIG‘I: yunoncha “didraxma”; yahudiylar ma’bad uchun har yili ikki kunlik ish xaqiga teng kelgan soliqni to‘lashlari kerak edi.
[67]
17:27 - TO‘RT DIRAM: yunoncha “statir”; pullar jadvaliga qarang.
[68]
18:17 - IMONLILAR JAMOATI: lug‘atga qarang.
[69]
18:17 - KOFIR: yoki, majusiy; lug‘atga qarang.
[70]
18:17 - TAMAGIR: aslida “soliqchi”; bu so‘z umuman poraxo‘r, nopok kishini bildiradi.
[71]
18:24 - OLTIN YOMBI: yunoncha “talant”; qadim zamondagi eng qadrli pul birligi, 20-30 kilo oltin narxiga teng.
[72]
19:5 - qarang: Ibtido 2:24 (Efesliklar 5:31, 1-Korinfliklar 7-bob).
[73]
19:17 - Bu so‘zlarni yana shunday tarjima qilish mumkin: “Nega sen Meni valine’mat deysan? Birgina Xudodan boshqa hech kim valine’mat emas”.
[74]
19:28 - YANGI DUNYO: aslida “yangidan yaratish”, ya’ni Xudo borliqni yangi qiladigan zamon, Masihning kelajak xukmronlik davri.
[75]
20:3 - SOAT TO‘QQIZLARDA: aslida “3-soat chamasi” (bu bobdagi soatlarning tarjimasi vaqt jadvalida izohlanadi).
[76]
20:30 - DOVUD O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[77]
21:5 - SION QIZI: Quddus aholisi; aynan qarang: Tavrot, Isha’yo 62:1 va Zikiryo 9:9.
[78]
21:9 - DOVUD O‘G‘LI MANGU YASHASIN: aslida “Dovud O‘g‘liga (ya’ni Masihga) ho‘sha’no (ya’ni najot)”; aynan qarang: Zabur 117:25-26.
[79]
21:12 - SARROFLAR: lug‘atga qarang.
[80]
21:16 - OYAT: qarang: Zabur 8:3.
[81]
21:25 - XUDODAN: aslida “osmondan”.
[82]
21:31 - SAYOQLAR: aslida “soliqchilar”.
[83]
21:42 - qarang: Zabur 117:22-23 (Havoriylar 4:11, 1-Butrus 2:7).
[84]
22:16 - HIROD TARAFDORLARI: lug‘atga qarang.
[85]
22:17 - QAYSAR: Rim imperatori.
[86]
22:19 - DINOR: Rim imperiyasidagi kumush tanga.
[87]
22:42 - MASIH: Xudo yuborishga ahd qilgan ulug‘ Najotkor.
[88]
22:44 - qarang: Zabur 109:1.
[89]
23:2 - ya’ni yahudiy din olimlari Muso payg‘ambar o‘rnida xalqqa Ilohiy Amrni talqin etadilar.
[90]
23:5 - DUO QUTISI: Ichiga Tavrot oyatlari bitilgan, yahudiylar ibodat qilganda peshanaga va chap yelkaga bog‘laydigan teri quticha.
[91]
23:5 - GAJIMLAR: Yahudiylar Ilohiy Amrni eslab turish uchun kiyim etagiga tikadigan to‘rtta popuk.
[92]
23:23 - SADOQAT: yoki, imon, ishonch.
[93]
23:24 - CHIVINNI PESH QILUVCHI: aslida “chivinni suzib ayiruvchi”; mutaassib dindorlar harom deb hatto chivinni yutishdan qo‘rqib, ichadigan hamma narsasini suzgichdan o‘tkazishar edi.
[94]
23:35 - HOBIL: Odam Atoning ikkinchi o‘g‘li, akasi Qobil uni o‘ldirgan (qarang: Ibtido 4-bob).
[95]
23:35 - ZAKARIYO: miloddan sal oldin yashagan ruhoniy Zakariyo bilan teng bo‘lishi mumkin (qarang: 2-Solnomalar 24:20-22), ya’ni Tavrot davrida bo‘lgan ilk va so‘nggi qatl.
[96]
24:15 - DAHSHATLI RAZOLAT: lug‘atga qarang.
[97]
25:1 - KELIN DUGONALARI: aslida “bokira qizlar”.
[98]
25:15 - YOMBI: yunoncha “talant”; 18:24-oyatdagi izohga qarang.
[99]
26:28 - YANGI AHD: lug‘atga qarang.
[100]
26:42 - BU QISMAT MENI DAMIGA OLMAY: aslida “bu kosani ichmay”.
[101]
26:53 - TUMAN: yunoncha “legion”, ya’ni Rim armiyasida 6000 askardan iborat harbiy qism.
[102]
27:34 - ZARDOB ARALASHTIRILGAN SHAROB: yoki “o‘t aralashtirilgan sirka” (og‘riqni pasaytirish uchun uzum sirkasiga biron achchiq dori qo‘shilardi) aynan qarang: Zabur 68:21.
[103]
27:45 - TUSHDAN BOSHLAB SOAT UCHGACHA: aslida “6-soatdan 9-soatgacha” (vaqt jadvaliga qarang).
[104]
27:51 - PARDA: lug‘atga qarang.
[105]
27:53 - TABARRUK SHAHAR: Quddus.
[106]
27:62 - TAYYORGARLIK KUNI: yahudiylarning dam olish kuni bo‘lgan shanbaga tayyorlik qilish uchun payshanba kun botishdan juma kun botishgacha davom etgan muddat.
[1]
1:8 - MUQADDAS RUHGA CHO‘MDIRISH: yana qarang: Havoriylar 1:5-8, 2-bob.
[2]
1:14 - XUDONING SHOHLIGI: lug‘atga qarang.
[3]
1:21 - JUMA KUNI KECH KIRGACH: aslida “dam olish kuni boshlangach”; lug‘atga qarang.
[4]
1:34 - MASIH: Xudo yuborishga ahd qilgan ulug‘ Najotkor.
[5]
2:10 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[6]
2:16 - ULAMOLAR...FARZIYLAR: lug‘atga qarang.
[7]
3:6 - HIRODCHILAR: podshoh Hirodning siyosiy maslakdoshlari.
[8]
3:22 - SHAYTON: aslida “Baalzabul”; lug‘atga qarang.
[9]
3:29 - MUQADDAS RUH: Xudoning Ruhi; yana qarang: Matto 12:31.
[10]
5:9 - TUMONAT: yunoncha “legion”, ya’ni qadimgi Rim armiyasidagi 6000 askardan iborat harbiy qism.
[11]
6:20 - yoki boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Uning so‘zlarini eshitib, juda hayajonlanardi”.
[12]
6:30 - HAVORIYLAR: lug‘atga qarang.
[13]
6:48 - SUBHIDAM CHOG‘I: aslida “tunning to‘rtinchi qorovulligi chamasida”; vaqt jadvaliga qarang.
[14]
6:52 - AQLLARI YETMAS EDI: aslida “dillari qotgan edi”.
[15]
7:1 - FARZIYLAR: yahudiylarning mazhabi; lug‘atga qarang.
[16]
7:26 - YAHUDIY EMAS EDI: aslida “yunon edi” (g‘ayriyahudiylar umuman yunon deyilardi).
[17]
8:29 - MASIH: lug‘atga qarang.
[18]
8:31 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[19]
8:34 - O‘Z XOCHINI KO‘TARISH: Luqo 9:23 dagi izohga qarang.
[20]
9:13 - Bu yerda Masihning kelishiga hozirlik ko‘rgan Yahyo payg‘ambarning ramzi bor; yana qarang: 1:1-8, 6:14-29, Matto 17:11-13, Rimliklar 11:2-3.
[21]
9:29 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “ibodat va ro‘za”.
[22]
9:49 - O‘TDA POKLANADI: aslida “o‘t bilan tuzlanadi”, sinovdan o‘tishimizni bildiradi. Tavrot, Levilar 2:13-oyatiga ko‘ra, Xudoga keltirilgan qurbon go‘shtini tuzlash kerak edi; yana qarang: Matto 5:13, Kolosaliklar 4:6.
[23]
10:8 - qarang: Ibtido 1:27, 2:24, 5:2, Efesliklar 5:31.
[24]
10:45 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[25]
10:47 - DOVUD O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang, yana qarang: 12:35-37.
[26]
11:9 - NAJOT BERGIN: aslida “ho‘sha’no” degan Zabur oyati, kutilgan Najotkor – Masihga qaratilgan nido; aynan qarang: 117:25-26.
[27]
11:11 - MA’BAD: lug‘atga va ma’bad xaritasiga qarang.
[28]
11:30 - XUDODAN: aslida “osmondan”.
[29]
11:31 - XUDODAN: aslida “osmondan”.
[30]
12:11 - qarang: Zabur 117:22-23.
[31]
12:14 - QAYSAR: Rim imperatori; umuman hukmron hokimiyat ko‘zda tutiladi.
[32]
12:15 - DINOR: Rim imperiyasidagi kumush tanga.
[33]
12:19 - yana qarang: Ibtido 38:8.
[34]
12:33 - QURBON SO‘YISH VA NAZR-NIYOZ ATASH: aslida “so‘yadigan va butunlay kuydiradigan qurbonliklar”, ya’ni Tavrotda buyurilgan qurbonliklarning ayrim turlari.
[35]
12:36 - qarang: Zabur 109:1.
[36]
12:42 - IKKI CHAQA: aslida “2 lepta, ya’ni 1 kvadrant” (yunon puli “lepta” ning past qimmati Rim puli “kvadrant” bilan ham ko‘rsatilgan).
[37]
13:11 - MUQADDAS RUH: Imonlining qalbida yashovchi Xudo Ruhi.
[38]
13:14 - DAHSHATLI RAZOLAT: lug‘atga qarang.
[39]
14:1 - FISIH: yahudiylarning ulug‘ bayrami; lug‘atga qarang.
[40]
14:24 - YANGI AHD: lug‘atga qarang.
[41]
14:36 - AZIZ OTAM: aslida “Abba, Ota” (Abba aramiy tilida “sevikli Ota” demakdir).
[42]
14:55 - OLIY KENGASH: lug‘atga qarang.
[43]
15:23 - MIRRA: og‘riqni pasaytiradigan xushbo‘y dori.
[44]
15:25 - SOAT TO‘QQIZ: aslida “3-soat”; vaqt jadvaliga qarang.
[45]
15:33 - TUSH...SOAT UCH: aslida “6-soatdan 9-soatgacha”.
[46]
15:38 - PARDA: lug‘atga qarang.
[1]
1:3 - TEOFIL: “Xudo sevgan” ma’nosidagi noma’lum shaxs ismi; yozilgan asarni atoqli shaxs nomiga taqdim etish u davrning odati edi.
[2]
1:9 - MA’BAD: lug‘atga va ma’bad xaritasiga qarang.
[3]
1:15 - MUQADDAS RUH: Xudoning Ruhi.
[4]
1:33 - YOQUB XONADONI: Isroil xalqi.
[5]
2:1 - QAYSAR: Rim imperatori; umuman, hukmron hokimiyat ko‘zda tutiladi.
[6]
2:11 - MASIH: lug‘atga qarang.
[7]
2:22 - MUSONING QONUNI: Tavrotning asosini tashkil etgan ilohiy buyruqlar majmui.
[8]
2:22 - CHILLA DAVRI: Tavrot, Levilar 12:1-4-oyatlariga ko‘ra o‘g‘il tuqqan ayol qirq kun murdor (nopok) hisoblanib, bundan so‘ng qurbonlik qilsa, yana halollanar edi.
[9]
4:11 - qarang: Zabur 90:11-12.
[10]
4:16 - SHANBA: yahudiylarning dam olish va ibodat kuni.
[11]
4:43 - XUDO SALTANATI: Xudoning Shohligi; lug‘atga qarang.
[12]
4:44 - JALILA: boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Yahudiya”.
[13]
5:17 - FARZIYLAR: yahudiylarning mazhabi; lug‘atga qarang.
[14]
5:24 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[15]
6:5 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[16]
6:13 - HAVORIYLAR: lug‘atga qarang.
[17]
6:36 - OTANGIZ: ya’ni Xudo.
[18]
8:30 - TUMONAT: yunoncha “legion”, ya’ni Rim armiyasida 6000 askardan iborat harbiy qism.
[19]
9:23 - O‘Z XOCHINI KO‘TARISH: Iso Masih kabi o‘z nafsidan kechib, Xudo yo‘liga o‘zini butunlay bag‘ishlab, imon tufayli keladigan kulfatlardan bosh tortmaslik ma’nosida; yana qarang: 14:25-27.
[20]
9:26 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[21]
10:12 - SADO‘M: lug‘atga qarang.
[22]
10:27 - YAQININGNI: ya’ni senga yaqin bo‘lgan o‘zga odamni.
[23]
10:31 - RUHONIY: ayrim lavozimdagi ma’bad xizmatkori.
[24]
10:32 - LEVIT: ayrim lavozimdagi ma’bad xizmatkori.
[25]
11:2 - yoki “isming muqaddas tursin (tutilsin)”.
[26]
11:4 - Injilning eng qadimiy va ishonarli qo‘lyozmalari bo‘yicha, Iso Masihning ushbu ulug‘ ibodatining to‘liq shakli Matto 6:9-13-oyatlarida bor.
[27]
11:15 - IBLIS: aslida “Baalzabul”; lug‘atga qarang.
[28]
11:30 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[29]
11:31 - JANUB MALIKASI: Podshoh Sulaymonni yo‘qlab borgan Shabo (bugungi Yaman) malikasi; (aynan Tavrot, 3-Shohlar 10-bob).
[30]
11:51 - HOBIL: lug‘atga qarang.
[31]
12:8 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[32]
12:10 - ya’ni kim Xudo Ruhi va shayton ishi desa.
[33]
12:11 - aslida “ibodatxonalar”.
[34]
12:25 - yoki “o‘z bo‘yiga bir qarich ham qo‘sha olar ekan”.
[35]
12:30 - OTANGIZ: ya’ni Xudo.
[36]
12:38 - YARIM KECHA...TONGOTAR: aslida “tunning ikkinchi yo uchinchi qorovulligida”; vaqt jadvaliga qarang.
[37]
12:50 - DARD-ALAM: aslida “cho‘mish”; bu yerda Isoning haqoratlanishi va o‘lishiga ishora bor.
[38]
13:21 - TOG‘ORA: yunoncha “saton” – 13 litrga teng suyuqlik o‘lchovi.
[39]
14:5 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “eshagi”.
[40]
14:26 - aslida “nafrat qilmasa”, ya’ni Isoni hammadan ko‘p sevishimiz lozim; yana qarang: 9:23.
[41]
15:18 - aslida “osmonga”.
[42]
15:21 - aslida “osmonga”.
[43]
16:6 - YUZ KUVA: yunoncha “100 bat” – taqriban 3000 litr.
[44]
16:7 - YUZ QANOR: yunoncha “100 kor” – taqriban 30000 litr.
[45]
16:8 - NUR AHLI: aslida “nur o‘g‘illari”, ya’ni Iso Masihning yo‘lida yurib ilohiy nurdan nurlanib turganlar; yana qarang: Yuhanno 8:12, 12:36, Efesliklar 5:8, 1-Salonikaliklar 5:5.
[46]
16:16 - TAVROT VA PAYG‘AMBARLAR DAVRI: ya’ni Muso payg‘ambardan boshlab Yahyo payg‘ambargacha bo‘lgan Qadimgi Ahd davri (taqriban miloddan oldingi 1400-200 yillar); lug‘atga qarang.
[47]
16:20 - LAZAR: aslida “Il’azar”, “Xudo yordamchim” demakdir.
[48]
16:23 - TAMUG‘: aslida “hades”; lug‘atga qarang.
[49]
17:6 - ZIG‘IRDAY: aslida “xantal doniday”; yana qarang: 13:19.
[50]
17:14 - RUHONIY: Tavrotda (Levilar 14) buyurilishicha, yuqumli kasaldan sog‘aygan kishi ruhoniyga murojaat qilib sog‘ayganini tasdiqlatishi kerak edi; yana qarang: 5:14.
[51]
17:16 - SAMARIYALIKLAR: bu xalqning mohiyati lug‘atda izohlanadi.
[52]
17:22 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[53]
18:32 - MAJUSIYLAR: lug‘atga qarang.
[54]
18:38 - DOVUD O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[55]
19:10 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[56]
19:13 - TILLA: yunoncha mina – “100 dinor”, ya’ni qariyb 100 kunlik ish haqiga teng.
[57]
20:4 - XUDODAN: aslida “osmondan”.
[58]
20:5 - XUDODAN: aslida “osmondan”.
[59]
20:17 - qarang: Zabur 117:22; Tosh – Iso Masihning ramzi.
[60]
20:22 - QAYSAR: Rim imperatori; umuman hukmron hokimiyat nazarda tutiladi.
[61]
20:24 - DINOR: Rim imperiyasidagi kumush tanga.
[62]
20:43 - qarang: Zabur 109:1.
[63]
21:12 - aslida “ibodatxonalarga”.
[64]
22:20 - YANGI AHD: lug‘atga qarang.
[65]
23:44 - TUSH...SOAT UCH: aslida “6-soatdan 9-soatgacha”; vaqt jadvaliga qarang.
[66]
23:45 - PARDA: lug‘atga qarang.
[67]
23:54 - DAM OLISH VAQTI: aslida “shabbat”; lug‘atga qarang.
[68]
24:13 - yunoncha “60 stadiya” – taqriban 8 chaqirim; jadvallarga qarang.
[69]
24:49 - OTAMNING BERGAN VA’DASI: Xudo imonlilarga yuborishga ahd qilgan Muqaddas Ruh; yana qarang: 3:16, 11:13.
[1]
1:1 - KALOM: yunoncha “logos”, ya’ni borliqning asosidagi ilohiy kuch va mantiq, Xudoning Kalomi – Iso Masih. Xudo Iso Masih orqali koinotni yaratgan va uni asramoqda; yana qarang: 17:5, Ibroniylar 1:1-4, Kolosaliklar 1:15-20, 1-Yuhanno maktubi 1:1-2, Ibtido 1-2-boblar.
[2]
1:19 - RUHONIYLAR...LEVITLAR: yahudiy din arboblari; lug‘atga qarang.
[3]
1:21 - O‘SHA PAYG‘AMBAR: Ilyos payg‘ambar kabi oxirzamonda paydo bo‘lishi kutilgan mahshar elchisi.
[4]
1:24 - FARZIYLAR: yahudiylarning mazhabi; lug‘atga qarang.
[5]
1:34 - XUDONING O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[6]
1:39 - SOAT TO‘RTLAR: aslida “10-soat”; vaqt jadvaliga qarang.
[7]
1:41 - XUDO YUBORGAN: aslida “Xristos”, ya’ni “boshiga moy surtilgan”; Masih so‘zi lug‘atda izohlanadi.
[8]
1:42 - TOSH: yunonchada “Butrus”, aramiychada “Kifa” degan nomlarning ma’nosi bir, ya’ni “tosh”; yana qarang: Matto 16:18.
[9]
1:51 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[10]
2:6 - IKKI-UCH CHELAK: yunoncha “2-3 metritis” – taqriban 80-120 litr.
[11]
2:14 - MA’BAD: lug‘atga qarang.
[12]
2:14 - SARROFLAR: lug‘atga qarang.
[13]
2:17 - OYAT: qarang: Zabur 68:10.
[14]
3:3 - YUQORIDAN: yoki, yangidan.
[15]
3:7 - YUQORIDAN: yoki, yangidan.
[16]
3:8 - SHAMOL: yoki, Ruh (yunoncha asli ikki ma’noli).
[17]
3:13 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[18]
3:14 - ILON: Isroil xalqi cho‘lda isyon qilganda, Xudovand ularga zaharli ilonlar yubordi. Muso payg‘ambar misdan ilon yasab xalq oldida yuqoriga ko‘tardi, bu ilonga boqqanlar esa shifo topdi.
[19]
4:6 - TUSH PAYTI: aslida “6-soat”; vaqt jadvaliga qarang.
[20]
4:9 - SAMARIYALIKLAR: bu xalqning mohiyati lug‘atda izohlanadi.
[21]
4:21 - OTA: ya’ni Xudo.
[22]
4:22 - NAJOT YAHUDIYLARDANDIR: Xudo yuborishga ahd qilgan Najotkor (Masih) Dovud naslidan kelib chiqishi kerak, degan ma’noda; yana qarang: Rimliklar 1:3, 9:1-5, 2-Timo‘tiy 2:8.
[23]
4:52 - SOAT BIRDA: aslida “7-soatda”.
[24]
5:2 - BAYT-HASDA: aramiycha “ilohiy rahm-shafqat uyi” demakdir.
[25]
5:9 - DAM OLISH KUNI: lug‘atga qarang.
[26]
5:25 - XUDONING O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[27]
5:27 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni, bu yerda chinakam odam bolasi ma’nosida; lug‘atga qarang.
[28]
5:39 - MUQADDAS BITIKLAR: qadimgi yahudiylarda Tavrot va Zabur, hozir butun Muqaddas Kitob.
[29]
6:19 - BIR TOSH: yunoncha “25-30 stadiya”; jadvallarga qarang.
[30]
6:31 - MANNA: lug‘atga qarang.
[31]
6:69 - Boshqa qo‘lyozmalar bo‘yicha “Barhayot Xudoning O‘g‘li Masihsan”.
[32]
7:2 - CHAYLA BAYRAMI: lug‘atga qarang.
[33]
7:22 - SUNNAT: o‘g‘il bola tug‘ilganiga 8 kun bo‘lganda, hatto ishlash taqiqlangan shanba kuniga to‘g‘ri kelsa ham, o‘sha kuniyoq xatna qilinar edi; qarang: Ibtido 17-bob.
[34]
7:40 - 1:21 oyatdagi izohga qarang.
[35]
8:24 - O‘SHA MEN EKANLIGIM: aslida “Menligim”, ya’ni O‘z-o‘zicha bor bo‘lib turgan Xudoning epiteti; Iso Xudoning O‘g‘li bo‘lib Otasiday azaliy va abadiy mavjuddir; yana qarang: 13:19, Kolosaliklar 1:13-20.
[36]
8:28 - INSON O‘G‘LINI YUQORI KO‘TARISH: Isoni xochga mixlab o‘ldirishning ramzi; aynan qarang: 3:14 va 12:32.
[37]
9:35 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Inson O‘g‘li”.
[38]
10:22 - MA’BADNI YANGILASH BAYRAMI: yahudiylarning Hanukka (ya’ni “bag‘ishlash”) bayrami; miloddan oldingi 164 yilda suriyalik hukmdor Antiox Yepifan Isroilni ishg‘ol qilib, yahudiylar ma’badini rasvo qilgan. Yahudo Makkabey nomli qahramon isyon qilgan, ma’bad yangidan ochilib, Xudoga bag‘ishlangan.
[39]
10:34 - qarang: Zabur 81:6.
[40]
11:18 - UCH CHAQIRIM: yunoncha “15 stadiya”; jadvallarga qarang.
[41]
11:52 - XUDO FARZANDLARI: Iso Masihning qurbonligiga ishonib, Xudoning haqiqiy ummati bo‘lganlar; yana qarang: 1:12, Rimliklar 8:16-23, 1-Yuhanno 3-bob, Filippiliklar 2:15.
[42]
12:3 - BIR SHISHA: yunoncha “litra” – taqriban 330 gramm.
[43]
12:13 - NAJOT BERGIN: ibroniycha “ho‘sha’no”, Qutqaruvchi Masihga qaratilgan Zabur oyati; aynan qarang: Zabur 117:25-26.
[44]
12:23 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[45]
12:31 - BU DUNYONING HOKIMI: ya’ni shayton; yana qarang: 14:30, 16:11, 2-Korinfliklar 4:4, Efesliklar 2:2, 6:12.
[46]
13:18 - qarang: Zabur 40:10.
[47]
13:19 - O‘SHA: 8:24-oyatdagi izohga qarang.
[48]
14:16 - YUPATUVCHI: bu so‘zni Himoyachi, Yordamchi, O‘gitchi deb ham tarjima qilish mumkin (Muqaddas Ruhning epitetidir).
[49]
14:30 - BU DUNYONING HOKIMI: ya’ni shayton; yana qarang: 12:31.
[50]
15:25 - qarang: Zabur 34:19 va 68:5.
[51]
16:11 - ya’ni shayton; yana qarang: 12:31.
[52]
17:12 - PESHANASIGA HALOKAT YOZILGAN ODAM: aslida “halokat o‘g‘li”, ya’ni Isoga xiyonat qiluvchi Yahudo; yana qarang: Matto 27:3-10, Havoriylar 1:16-19.
[53]
17:19 - BAG‘ISHLAYMAN: aslida “muqaddas qilaman”; Iso Masih bizni qutqarmoq uchun pok jonini qurbonlikka bag‘ishladi; yana qarang: Ibroniylar 2:11, 9:13-14, 10:10-14, 13:12.
[54]
19:12 - QAYSAR: Rim imperatori; umuman hukmron hokimiyat ko‘zda tutiladi.
[55]
19:14 - TUSH: aslida “6-soat”; vaqt jadvaliga qarang.
[56]
19:24 - qarang: Zabur 21:19.
[57]
19:28 - qarang: Zabur 21:16, 68:22.
[58]
19:31 - Xochga mixlangan kishining o‘lishini tezlatish uchun uning oyoqlarini sindirish mumkin edi.
[59]
19:36 - qarang: Zabur 33:21.
[1]
1:2 - HAVORIYLAR: lug‘atga qarang.
[2]
1:2 - MUQADDAS RUH: Xudoning Ruhi.
[3]
1:2 - ILK KITOBIM: ya’ni Injilning “Luqo bayon etgan Muqaddas Xushxabar” degan qismi; qarang: Luqo 1:1-4.
[4]
1:4 - OTAM: ya’ni Xudo.
[5]
1:5 - YAHYO: Iso Masihning kelishini e’lon etgan payg‘ambar; qarang: Matto 3 va 14-bob.
[6]
1:12 - BIR CHAQIRIMLIK YO‘L: aslida “bir dam olish kunichalik yo‘l”, ya’ni dam olish kuni – shanbada yahudiy diniga ko‘ra yurish mumkin bo‘lgan masofa.
[7]
1:20 - qarang: Zabur 68:26, 108:8.
[8]
2:1 - HOSIL BAYRAMI: lug‘atga qarang.
[9]
2:15 - SOAT TO‘QQIZ: aslida “3-soat”; vaqt jadvaliga qarang.
[10]
2:22 - NOSIRA: Isoning ulg‘aygan shahri.
[11]
2:28 - qarang: Zabur 15:8-11.
[12]
2:35 - qarang: Zabur 109:1.
[13]
2:42 - NON SINDIRISH: umuman ovqatlanish va ayniqsa, Isoning o‘limini yodlash maqsadida o‘tkaziladigan maxsus marosim; yana qarang: 1-Korinfliklar 11:17-34.
[14]
2:46 - MA’BAD: lug‘atga va ma’bad xaritasiga qarang.
[15]
3:1 - SOAT UCH: aslida “9-soat”; vaqt jadvaliga qarang.
[16]
3:13 - O‘G‘LONI: yoki, quli, ya’ni qadimgi payg‘ambarlar Uning kelishini aytgan Xudoning Azizi – Masih; yana qarang: Matto 12:15-21.
[17]
3:13 - PILAT: Isoni sud qilgan hukmron.
[18]
3:25 - VORISLAR: aslida “o‘g‘illar”.
[19]
4:1 - SADDUQIY: lug‘atga qarang.
[20]
4:11 - qarang: Zabur 117:22, Luqo 20:17, 1-Butrus 2:4-7.
[21]
4:26 - qarang: Zabur 2:2-3.
[22]
4:27 - O‘G‘LONING: 3:13 dagi izohga qarang.
[23]
6:8 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Xudo inoyatiga to‘la”.
[24]
7:8 - SUNNAT AHDI: Xudo Ibrohim payg‘ambar bilan ahd qilib: “Har bir o‘g‘il bolangiz sakkiz kunligida xatna qilinsin”, – deb buyurgan edi; qarang: Tavrot, Ibtido 17-bob va 21:1-4.
[25]
7:29 - MIDYON: Arabistonning shimoli-g‘arbidagi o‘lka.
[26]
7:40 - HORUN: Muso payg‘ambarning akasi, Isroil o‘g‘illari Misrdagi asoratdan qochib qutulayotganda ukasiga yordam bergan.
[27]
7:43 - MALUK: butning nomi; qadimgi Falastinda bu butga hatto bolalarini qurbon qilishardi.
[28]
7:43 - KAYVON: Zuhal (Saturn) sayyorasi bilan aloqador topinilgan but; Lug‘atda “Bobilga surgunlik” maqolasiga ham qarang.
[29]
7:44 - SHAHODAT CHODIRI: lug‘atga qarang.
[30]
7:51 - YURAGI VA QULOQLARI SUNNAT BO‘LMAGANLAR: ya’ni yuragi sezmaydigan, quloqlari eshitmaydiganlar.
[31]
7:52 - SOLIH KISHI: Iso Masih; aynan qarang: 3:14, 1-Yuhanno 3:7, 1-Butrus 3:18.
[32]
7:56 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[33]
8:14 - SAMARIYALIKLAR: bu xalqning mohiyati lug‘atda izohlanadi.
[34]
8:27 - AMALDOR: aslida, haram og‘asi.
[35]
8:33 - qarang: Isha’yo 53:7-8; Isha’yo payg‘ambar Iso Masihdan 800 yil avval yashagan, Xudodan olgan vahiy bilan Masihning gunohkorlar uchun qurbon bo‘lishi haqida karomat qilgan.
[36]
10:3 - SOAT UCH: aslida “9-soat”; vaqt jadvaliga qarang.
[37]
10:9 - TUSH: aslida “6-soat”.
[38]
10:30 - SOAT UCH: aslida “9-soat”.
[39]
10:45 - YAHUDIY: aslida “sunnatli”; lug‘atga qarang.
[40]
11:2 - SUNNATCHILAR: lug‘atga qarang.
[41]
11:26 - MASIHIY: yunoncha “xristian”, ya’ni Masihga qarashli, Masih yo‘lida yuruvchi.
[42]
11:28 - QAYSAR KLAVDIY: 41-54 yillarda Rim imperatori edi. “Butun dunyo” so‘zi Rim dunyosi ma’nosida. Mazkur qahatchilikning kechgani tarixiy hodisadir.
[43]
13:35 - qarang: Zabur 2:7, 15:10.
[44]
14:12 - ZEVS: qadimiy yunonlarda “bosh xudo”.
[45]
14:12 - HERMES (Germes) esa “xudolarning notiqi” deb hisoblanar edi.
[46]
15:14 - SIMUN: Havoriy Butrusning eski oti; qarang: Matto 4:18.
[47]
16:10 - BIZLAR: Hozirgacha hikoyatni tomoshabin tilidan yozgan Luqo bir muddat o‘zi ham sayrda qatnashgan.
[48]
16:38 - Rim fuqarosi bo‘lgan kishini sudsiz jazolamoq qonunga xilof edi; aynan qarang: 22:22-29.
[49]
17:2 - MUQADDAS YOZUVLAR: Muqaddas Kitobning u vaqtgacha yozilib bo‘lgan Tavrot va Zabur qismlari.
[50]
17:18 - EPIKURCHI...STOIK: lug‘atga qarang.
[51]
17:19 - ARES-TEPA: yunoncha “Areopag”; qadimdan bu nomdagi tepada Afinaning oqsoqollar kengashi yig‘ilib turgan.
[52]
18:2 - QAYSAR KLAVDIY: yana qarang: 11:28.
[53]
18:25 - 1:5 va 19:1-7 dagi izohlarga qarang.
[54]
19:24 - ARTEMIS: Qadimgi yunonlarning farovonlik ma’budasi; uning Efesdagi ma’badi juda hashamatli edi.
[55]
19:35 - OSMONDAN TUSHGAN TOSH: go‘yo xudo Zevs yer yuziga uloqtirgan deb ishonishgan tabarruk tosh.
[56]
20:6 - XAMIRTURUSHSIZ NON BAYRAMI: Fisih bayrami.
[57]
20:7 - NON SINDIRISH: 2:42 dagi izohga qarang.
[58]
20:16 - HOSIL BAYRAMI: lug‘atga qarang.
[59]
20:26 - aslida “Hammaning qonidan tozaman”; aynan qarang: 18:6.
[60]
21:8 - YETTI VAZIFADOR: qarang: 6:1-6.
[61]
21:23 - NAZR: Xudo yo‘liga atalgan nazrning tashqi ishorasi o‘laroq ma’lum muddatgacha spirtli ichimlikdan parhez qilish va sochini o‘stiraverish udum edi (qarang: Tavrot, Sahroda 6-bob). Pavlusni bu marosimga tobe tutib, uning yahudiy urf-odatiga sodiq qolganini ko‘rsatmoqchi edilar.
[62]
21:29 - MA’BAD: Yahudiylarning Quddusdagi markaziy ibodatxonasi bo‘lib, uning ichki bo‘lmasiga g‘ayridin kishini kiritish katta gunoh hisoblanar edi; lug‘atga va ma’bad xaritasiga qarang.
[63]
21:38 - XUNREZ: yahudiylarning “xanjarbozlar” degan zo‘ravon millatchi firqasi.
[64]
22:3 - GAMALIEL: Quddusdagi e’tiborli din olimi; yana qarang: 5:34.
[65]
22:14 - SOLIH KISHI: Iso Masih; yana qarang: 7:52.
[66]
24:5 - NASRONIYLAR: Isoning ulg‘aygan shahri Nosiradan shakllangan atama, masihiylar.
[67]
25:13 - VERNIKA: Podshoh Agrippaning singlisi.
[68]
25:21 - IMPERATORI A’ZAM: Rim Qaysarlari unvonlaridan biri bo‘lgan “Avgust” so‘zining tarjimasi.
[69]
26:7 - O‘N IKKI QABILA: Isroil xalqining butunligi.
[70]
27:1 - AVGUST: 25:21 dagi izohga qarang.
[71]
27:9 - RO‘ZA KUNI: Sentabr-oktabr oylarida qutlanadigan yahudiylarning Yo‘m Kippur bayrami (qarang: Tavrot, Levilar 16-bob); kemachilik uchun ob-havo endi xavfli bo‘lib qolganini bildiradi.
[72]
28:11 - JAVZO: yunoncha “Dioskurlar”, ya’ni qadimgi yunon xudolari orasida go‘yo Zevsning egizi Kastor va Polluks epiteti.
[1]
1:14 - VARVARLAR: yunonlar madaniyatsiz deb hisoblangan chet ellilar.
[2]
1:16 - TURLI XALQ: aslida “yunon” (g‘ayriyahudiylar umuman yunon deyilardi).
[3]
1:17 - XUDO O‘ZI GUNOHKORNI OQLAYDI...IMON ORQALI SODIR BO‘LADI: lug‘aviy tarjimada: “Xudoning adolatli (yoki: Xudo ma’qul topgan solihlik) imondan chiqib, imonga olib boradi”. Bu oyatda Iso Masihning gunohkorlar uchun qurbon bo‘lganiga ishonishdan tashqari hech qanday din yoki savob gunohkorni oqlay olmasligi ta’kidlanmoqda; yana qarang: 3:30-31, Galatiyaliklar 3-bob, Filippiliklar 3-bob.
[4]
2:12 -
[5]
2:25 - SUNNAT: yahudiylikning belgisi; lug‘atga qarang; yana qarang: 4:9-12.
[6]
3:4 - qarang: Zabur 50:6.
[7]
4:3 - qarang: Ibtido 15:6, Galatiyaliklar 3:6, Yoqub 2:23.
[8]
4:8 - qarang: Zabur 31:1-2.
[9]
4:17 - qarang: Ibtido 17:5.
[10]
4:18 - qarang: Ibtido 15:5.
[11]
5:2 - INOYAT: Odamlar savob ishlari bilan erisha olmaydigan, faqat Xudoning mehri tufayli keladigan ilohiy marhamat.
[12]
5:14 - KELAJAK ZOT: ya’ni Xudo azaldan yuborishni va’da qilgan Qutqaruvchi – Iso Masih; yana qarang: Ibtido 3-bob.
[13]
7:6 - ESKI HARFMA-HARF YO‘L: Shariatga, diniy qonun-qoidalarga insoniy kuch bilangina rioya qilish, Xudo Ruhining yordamisiz savob qilib o‘zini oqlashga quruq intilish; yana qarang: 2:17-29, 2-Korinfliklar 3:6.
[14]
8:1 - ya’ni o‘z tabiati amri bilan emas, Ruh amri bilan yashayotganlarga qarshi.
[15]
8:10 - O‘LIMGA MAHKUM: aslida “o‘lik”.
[16]
8:15 - AZIZ OTA: aslida “Abba, Ota” (Abba aramiy tilida “sevikli Ota” demakdir); yana qarang: Mark 14:36, Galatiyaliklar 4:4-7.
[17]
8:20 - Bu oyat Xudovandning Odam Atoga: “sen sababli yer la’nati bo‘lgay” degan kalomini esga soladi; qarang: Tavrot, Ibtido 3:16-19.
[18]
8:36 - qarang: Zabur 43:23.
[19]
8:38 - JIN-AJINALAR: aslida “boshliqlar va hokimiyatlar”, ya’ni ko‘rinmaydigan olamda hokimlik qilayotgan yovuz ruhiy kuchlar; yana qarang: Kolosaliklar 2:15, Efesliklar 1:21, 6:12.
[20]
9:6 - XUDO XALQI: aslida “Isroil”.
[21]
9:7 - qarang: Tavrot, Ibtido 21:12.
[22]
9:8 - TABIATAN TUG‘ILGAN BOLALAR: Ibrohim o‘g‘li Ismoilning bibi Hojardan ko‘rgan o‘g‘illari ramzi; qarang: Ibtido 16-bob, Galatiyaliklar 4:22-23.
[23]
9:9 - qarang: Ibtido 18:10, 14.
[24]
9:12 - qarang: Ibtido 25:23.
[25]
9:33 - TO‘SIQ TOSHI: Iso Masih; yana qarang: 1-Butrus 2:4-8, Matto 21:42.
[26]
10:17 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Xudo”.
[27]
10:18 - qarang: Zabur 18:5.
[28]
11:4 - BAAL: lug‘atga qarang.
[29]
11:10 - qarang: Zabur 68:23-24.
[30]
12:6 - BASHORATGO‘YLIK: lug‘atga qarang.
[31]
12:13 - IMONLILAR: aslida “muqaddaslar, azizlar”.
[32]
14:10 - MASIHNING: boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Xudoning”.
[33]
15:3 - SENI: ya’ni Xudoni; qarang: Zabur 68:10.
[34]
15:9 - qarang: Zabur 17:50.
[35]
15:11 - qarang: Zabur 116:1.
[36]
15:12 - ISHAY: Hazrati Dovudning otasi. Isha’yo payg‘ambar Masihning Dovud zurriyoti bo‘lishini Uning kelishidan 750 yil oldinroq karomat qilib aytgan edi.
[37]
15:19 - ILLIRIYA: bugungi Yugoslaviya sohillaridagi o‘lka.
[1]
1:12 - APOLLOS: Korinfda turgan nufuzli voiz; yana qarang: Havoriylar 18-bob.
[2]
1:12 - KIFA: Simun Butrusning yangi ismi; qarang: Matto 16:18, Yuhanno 1:42.
[3]
3:20 - qarang: Zabur 93:11 (Ayub 5:12).
[4]
5:7 - FISIH: Yahudiylarning odatiga ko‘ra, Fisih bayrami qutlanmasdan oldin uylardan barcha xamirturush qoldiqlarini supurib tashlash kerak; xamirturush gunoh va buzuqlikning ramzidir; qarang: Luqo 12:1, Galatiyaliklar 5:9, 1-Butrus 1:19.
[5]
6:16 - qarang: Ibtido 2:24.
[6]
7:14 - MUQADDAS: bu oyatda er, xotin yoki bola sifatida Xudoga maqbul, halollangan, demakdir.
[7]
7:18 - SUNNAT: yahudiylikning belgisi; lug‘atga qarang.
[8]
7:36 - BOKIRA: bu so‘zni “otaning qizi” deb ham, “yigitga unashtirilgan qiz” deb ham tushunish mumkin. Shunday qilib 38-oyatni quyidagicha ham tarjima qilsa bo‘ladi: “Kim so‘z bergan qizga uylansa, yaxshi ish qilgan bo‘ladi. Uylanmagan esa yana yaxshiroq ish qilgan bo‘ladi”.
[9]
8:1 - BUTGA QURBON QILINGAN GO‘SHT: qadimgi yunonlar sig‘ingan soxta xudolari sha’niga qurbon so‘yib, keyin bu go‘shtlarni bozorda sotishardi. Ba’zi Masihga ishonganlar bu go‘shtlarni sotib olib yeyish mumkinmi, deb vijdonan azob chekar edilar; yana qarang: 10:14-33, Havoriylar 15-bob, Rimliklar 14-bob.
[10]
9:14 - qarang: Luqo 10:7, Matto 10:10, Galatiyaliklar 6:6, 1-Timo‘tiy 5:18.
[11]
9:21 - MASIHNING QONUNI: Masih keltirgan Xushxabarga mos tarzda yashash qoidasi; qarang: Matto 5-7-boblar, Galatiyaliklar 6:2, Rimliklar 8:2, Yoqub 1:25 va 2:12.
[12]
10:3 - RUHIY OZIQ: Isroilliklar cho‘lda och qolganda Xudo “manna” degan ajoyib ozuqa paydo qildi; yana qarang: Zabur 77:23-31.
[13]
10:4 - RUHIY ICHIMLIK: Isroilliklar cho‘lda chanqaganda Xudo qoyani yorib suv oqizdi; yana qarang: Zabur 77:12-16.
[14]
10:10 - QIRUVCHI: Isroil xalqini urgan farishta; qarang: Zabur 105:24-27, Ibroniylar 3:7-19.
[15]
10:16 - QUTLUG‘ KOSA: Isoning o‘limini eslash marosimi nazarda tutiladi; yana qarang: 11:20-34, Luqo 22:14-20.
[16]
10:26 - aynan qarang: Zabur 23:1.
[17]
12:13 - RUHGA CHO‘MISH...RUHDAN ICHISH: Xudo Ruhi bilan tamoman to‘lish, Uning kuchli ta’siri ostida qolish demakdir; yana qarang: Mark 1:8, Yuhanno 1:33, 7:37-39, Havoriylar 13:52, Efesliklar 5:18.
[18]
14:1 - BASHORAT: yoki, karomat qilish, payg‘ambarlik qilish.
[19]
14:2 -
[20]
14:26 - SANO: yoki, Zabur xonishi; aynan qarang: Kolosaliklar 3:16, Efesliklar 5:19.
[21]
14:29 - PAYG‘AMBAR: yoki, bashoratgo‘y, karomatgo‘y, ya’ni Xudo Ruhidan ilhomlanib, Xudo kalomini gapiruvchi kishi.
[22]
14:34 - TAVROT: aslida “qonun”.
[23]
15:3 - MUQADDAS BITIKLAR: Muqaddas Kitobning u vaqtgacha yozilib bo‘lgan Qadimgi Ahd qismi, ya’ni Tavrot va Zabur.
[24]
15:5 - KIFA: Simun Butrusning yangi ismi; qarang: 1:12, Matto 16:18, Yuhanno 1:42.
[25]
15:22 - MASIHNING FARZANDI: aslida “Masihning ummati”; yana qarang: Rimliklar 5:12-21.
[26]
15:27 - qarang: Zabur 8:7, Efesliklar 1:19-22, Ibroniylar 2:5-9.
[27]
15:29 - O‘LIKLAR NOMIDAN SUVDA IMON KELTIRISH: bu odatning mohiyati aniqlanmagan. Ehtimol Korinfda suvda imon keltirmay o‘lganlarning yaqinlari ular o‘rnida bu marosimni ado etib, marhumlarning tirilishiga umid qilganlar.
[28]
15:45 - OXIRGI ODAM: Iso Masih; yana qarang: Rimliklar 5:12-19, 8:11, Yuhanno 5:21, Ibtido 2:7.
[29]
15:50 - FONIY MAXLUQ: aslida “et va qon”.
[30]
15:56 - yana qarang: Rimliklar 3:20, 4:15, 7:7-13; Galatiyaliklar 3:19.
[31]
16:1 - AZIZLAR UCHUN IONA: ya’ni Quddusdagi Iso Masih jamoati uchun to‘plangan yordam; yana qarang: Havoriylar 11:27-30, 2-Korinfliklar 8-9-boblar.
[32]
16:22 - MARANAFA: aramiy tilida “Yo Rabbimiz, kel” demakdir.
[1]
3:3 - TOSH LAVHALAR: Tavrotning asosini tashkil etgan O‘n Amrni Xudo tosh lavhalarga chizib, Muso payg‘ambarga topshirgan edi; yana qarang: Ibroniylar 10:16.
[2]
3:6 - YANGI AHD: lug‘atga qarang.
[3]
3:6 - QONUN HARFI: aslida “harf”, ya’ni Tavrotning amr-farmonlari; yana qarang: Rimliklar 7:6, Yuhanno 6:63.
[4]
3:14 - QADIMGI AHD: lug‘atga qarang.
[5]
4:4 - BU DUNYONING TANGRISI: Xudoni tanimaydigan odamlar ustidan xudolik qilayotgan shayton; yana qarang: Efesliklar 2:2, Yuhanno 12:31.
[6]
4:6 - qarang: Ibtido 1:3-5.
[7]
4:7 - SOPOL IDISHLAR: o‘tkinchiligimiz, bandaligimiz ramzi.
[8]
4:13 - qarang: Zabur 115:1-2.
[9]
5:1 - FONIY UYIMIZ: badanimiz ramzi; aynan qarang: 2-Butrus 1:13-14.
[10]
5:18 - XUDO BILAN YARASHISH: yana qarang: Rimliklar 5:1-11, Kolosaliklar 1:20-22.
[11]
6:7 - SOLIHLIK QUROLLARI: imonlining hayoti jangga o‘xshaydi, bunga kerak bo‘ladigan qurol-aslaha esa poklik va ruhiy kuchdan iborat; yana qarang: 10-bob, Rimliklar 13:12, Efesliklar 6:10-20.
[12]
6:14 - NORAVO SHERIKLIK QILMANGLAR: aslida “yot bo‘yinturuqqa o‘zingizni qo‘shmanglar”.
[13]
6:15 - ALAYHILLA’NA: aslida “beliar”, ya’ni mal’un shaytonning nomi.
[14]
9:9 - qarang: Zabur 111:9.
[15]
11:32 - aynan qarang: Havoriylar 9:24-25.
[1]
1:2 - GALATIYA: Rim imperiyasidagi viloyat, hozirgi Turkiyaning shimolida joylashgan; qarang: Havoriylar 16:6, 18:23.
[2]
1:19 - YOQUB: Isoning ukalaridan biri, keyinchalik Quddusdagi Masih jamoatiga bosh bo‘lgan; yana qarang: Mark 6:3, Haboriylar 12:17, 15:13.
[3]
2:1 - qarang: Havoriylar 15-bob.
[4]
2:2 - MAJUSIYLAR: lug‘atga qarang.
[5]
2:7 - AHLI SUNNAT: yahudiylar.
[6]
2:7 - SUNNATSIZLAR: g‘ayriyahudiylar; yana qarang: Rimliklar 3:28-30, 4-bob.
[7]
2:9 - KIFA: Simun Butrusning yangi ismi; qarang: Matto 16:18, Yuhanno 1:42.
[8]
2:12 - SUNNATCHILAR: lug‘atga qarang.
[9]
2:19 - O‘LDIRDI: yana qarang: Rimliklar 7:1-6.
[10]
3:8 - qarang: Ibtido 12:3, 18:18, 22:18, Havoriylar 3:25.
[11]
3:18 - MEROS: Xudo Ibrohimga va’da qilgan mamlakat va uning barakalari (qarang: Ibtido 12-bob, Rimliklar 4-bob); abadiy merosimiz – jannat saodati ramzidir
[12]
3:19 - VOSITACHI: ya’ni Ilohiy Qonunni qabul qilgan Muso payg‘ambar.
[13]
3:27 - MASIHNI KIYIB OLDINGIZLAR: ya’ni yangi, pok libos kiygandek, Masihni pokligingiz, zeb-ziynatingiz qilib qabul qildingizlar; yana qarang: Rimliklar 6:3-4 va 13:14, Kolosaliklar 3:9-10.
[14]
4:6 - AZIZ OTA: aslida “Abba, Ota” (Abba aramiy tilida “sevikli Ota” demakdir); yana qarang: Rimliklar 8:15-17.
[15]
4:7 - VORIS: samoviy Otamiz bizni o‘g‘illarim deb, abadiy huzur-halovatdan bahramand qilishini bildiradi; yana qarang: Rimliklar 8:14-17; 1-Yuhanno 3-bob.
[16]
4:21 - QONUN: ya’ni Tavrot; qarang: Ibtido 16 va 21-boblar.
[17]
4:24 - AHD: Xudovand Sinay tog‘ida Muso payg‘ambarga Tavrotni yo‘llab, Isroil xalqi bilan ahd qilgan; yana qarang: Havoriylar 7:20-38, Zabur 67:9.
[18]
4:26 - KO‘KDAGI QUDDUS: samodagi abadiy yurtimiz ramzi; yana qarang: Vahiy 3:12, 21:2.
[19]
5:12 - Sunnat (xatna) o‘zi-o‘zidan yomon emas. Bu so‘z sunnatni savobli ish hisoblab, shu tariqa Xudoning marhamatiga erishmoqchi bo‘lganlar uchun aytilgan. Xudoning marhamati esa faqat Iso Masihning qurbonligiga ishonganlarga nasib etadi. Sunnat xususida yana qarang: Ibtido 17-bob, Havoriylar 15-bob va 16:3, Rimliklar 4-bob, 1-Korinfliklar 7:18.
[20]
5:19 - INSON TABIATI...BASHARIY TABIAT: yoki, vujud, nafs (Xudodan qaytgan insoniyatning yomon ruhiy holatini bildiradi); yana qarang: Rimliklar 7-8-boblar.
[21]
6:15 - YANGIDAN YARATILISH: Xudo yaratadigan yangi inson, Kolosaliklar 3:10 dagi izohga qarang; yana qarang: Rimliklar 6:3-4, 2-Korinfliklar 5:17, Efesliklar 4:24, Vahiy 21:5.
[22]
6:16 - XUDONING ISROILI: Qutqaruvchi Iso Masihga ishonib, “haqiqiy isroillik” hisoblangan yahudiylar bo‘lsa kerak.
[1]
1:1 - EFES: Rim imperiyasidagi Asiya viloyatining poytaxti, katta ahamiyatga ega bo‘lgan madaniy va diniy markaz; bugungi Turkiyaning g‘arbiy sohilida joylashgan; Havoriy Pavlus bu yerda keng ko‘lamda faoliyat ko‘rsatgan; qarang: Havoriylar 19-bob, Vahiy 2:1-7.
[2]
2:2 - FAZODA: aslida “havoda”.
[3]
2:11 - MAJUSIY: yoki, g‘ayriyahudiy; lug‘atga qarang.
[4]
3:10 - SAMOVOTDA HOKIM BO‘LGAN KUCHLAR: ya’ni farishtalar yoki jinlar; yana qarang: 1:21, 1-Butrus 1:12.
[5]
3:14 - SAMOVIY OTAMIZ: ya’ni Xudo; boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Rabbimiz Iso Masihning Otasi”.
[6]
4:4 - BADAN: ya’ni Iso Masihga ishonganlarning jami; aynan qarang: 1:23, 5:23, 1-Korinfliklar 12:12-27; Rimliklar 12:3-5.
[7]
4:9 - TUBANGA, YER YUZIGA: yoki “yerning tubsiz joylariga”; aynan qarang: Zabur 67:19; Yuhanno 3:13, Matto 12:40, 1-Butrus 3:19.
[8]
4:12 - UMMATI: aslida “badani”.
[9]
4:30 - NAJOT KUNI: Iso Masih olamga qaytib, imonlilarni osmonga olib boradigan kun; yana qarang: 1:13-14, Rimliklar 8:23, 2-Salonikaliklar 1:7-10.
[10]
5:9 - NUR: boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Ruh”.
[11]
5:26 - SUV BILAN YUVDI: suvda imon keltirish marosimining ramzi; yana qarang: 4:5, Yuhanno 13:1-17, 1-Korinfliklar 6:11, Titus 3:5.
[12]
5:31 - qarang: Ibtido 2:24 (Matto 19:1-12).
[1]
1:1 - FILIPPI: Yunonistonning shimoliy qismi – Makedoniyada joylashgan muhim shahar; Havoriy Pavlus bu yerda va’z qilib, Yevropadagi birinchi Masih jamoatini qurgan; qarang: Havoriylar 16:11-40.
[2]
1:13 - SAROY AHLI: ya’ni Rim qaysarining saroyi; Pavlus ushbu maktubni yozgan paytda Rim shahrida mahbus bo‘lgan (taqriban miloddan keyingi 60-yillar) yana qarang: 4:22, Havoriylar 28:11-31.
[3]
3:2 - TANA KESUVCHILAR: Pavlus ishlatgan tanbeh so‘zi; yahudiylikning belgisi bo‘lgan sunnatni (xatnani) Iso Masihga ishongan boshqa millatli kishilarga ham qildirmoqchi bo‘lgan diniy guruhni bildiradi; yana qarang: Galatiyaliklar 5-bob, Havoriylar 15-bob, Rimliklar 4-bob.
[4]
3:5 - FARZIY: yahudiylarning mazhabi; lug‘atga qarang.
[5]
4:3 - HAYOT KITOBI: abadiy hayotga sazovor bo‘lganlarning nomlari yoziladigan Xudoning kitobi; yana qarang: Zabur 68:29, Vahiy 3:5, 13:8, 17:8, 20:12.
[6]
4:5 - INSONPARVARLIGINGIZ: yoki, beozorligingiz.
[1]
1:2 - KOLOSA: bugungi Turkiyaning g‘arbiy tomonida joylashgan qadimiy shahar. U yerdagi Iso Masihga ishonganlarning jamoati majusiy, ya’ni g‘ayriyahudiy kishilardan tarkib topgan. Pavlus ushbu maktubni miloddan keyingi 60-yillarda yozib, imonlilarni mustahkamlash maqsadida turli xurofiy bid’atlarga qarshi ogohlantirmoqchi bo‘lgan.
[2]
1:12 - NURLI MEROS: Iso Masihga ishonganlarga Xudo tayyorlab qo‘ygan abadiy baxt-quvonch, jannat huzur-halovati; yana qarang: Efesliklar 1-bob, Vahiy 21-22-boblar.
[3]
2:1 - LAODIKIYA: Kolosa shahrining g‘arbiy tomonidagi qadimiy shahar. Pavlus Frigiya o‘lkasini kezganda Laodikiya shahrida ham va’z aytgan, deb hisoblanadi; yana qarang: Havoriylar 18:23, Vahiy 3:14-22.
[4]
2:11 - MASIHNING SUNNATI: Sunnat qiluvchi kichkina teri parchasini kesar ekan, Masih Unga ishongan kishini yomon xulq-atvordan butunlay qutqarib, gunohdan pok qiladi, ruhan sunnat qiladi; yana qarang: Rimliklar 2:25-29.
[5]
2:15 - HOKIM VA HUKMRONLIKLAR: ko‘rinmaydigan olamda hukmronlik qilayotgan shayton va yovuz ruhlar (jinlar). Iso Masih O‘zining o‘limi va tirilishi orqali bu kuchlar ustidan g‘olib keldi, Unga ishongan kishi Uning g‘alabasiga sherik; yana qarang: 1-Butrus 3:22, Rimliklar 8:37-39, Efesliklar 1:21, 6:12.
[6]
3:10 - YARATUVCHINING SURATI: Tavrotda: “Xudo odamni O‘zining suratidek, ilohiy suratda yaratdi”, deb yozilgan (qarang: Ibtido 1:26-27). Odamzod gunoh qilib, ruhan va jisman buzilgani uchun, yana Xudo yaratgan asl suratga qaytishi kerak. Iso Masihga ishongan kishida bu yangilanish jarayoni boshlangan; yana qarang: Efesliklar 4:17-24, Rimliklar 12:1-2.
[7]
3:11 - JOHIL: yunoncha “Varvar”, ya’ni qadimgi yunonlarda chet ellik odam; aynan qarang: Rimliklar 1:14, Galatiyaliklar 3:28.
[8]
3:11 - MADANIYATSIZ: yunoncha “Skif”, ya’ni Qora dengiz bilan Kaspiy dengizi orasida yashagan xalq, rimliklar va yunonlar ularni “g‘oyat madaniyatsiz va vahshiy” deb ta’riflaganlar; yana qarang: Ibtido 10:3.
[1]
1:1 - SALONIKA (Fessalonika): Yunonistonning shimoliy qismi – Makedoniyada joylashgan muhim shahar, Havoriy Pavlus u yerda va’zxonlik qilgan; qarang: Havoriylar 17-bob, Filippiliklar 4:16, 2-Timo‘tiy 4:10.
[2]
1:1 - SILVAN: Pavlusning yordamchisi, Sila nomining lotincha shakli; qarang: Havoriylar 15-18-boblar, 2-Korinfliklar 1:19.
[3]
3:5 - VASVASACHI: shayton; yana qarang: Matto 4:3.
[4]
3:13 - AZIZLAR: o‘lgan imonlilar yoki farishtalar bo‘lsa kerak; yana qarang: 4:16, Matto 25:31, Mark 8:38, 2-Salonikaliklar 1:7.
[5]
4:4 - XOTININI: yoki vujudini.
[1]
2:3 - DAJJOL: aslida “qonunsiz odam”, ya’ni Antixristosninig epiteti; lug‘atga qarang.
[1]
2:15 - BOLA TUG‘ISH ORQALI NAJOT TOPADILAR: yoki “tug‘ishda omon qoladilar”, yoki “Bolaning (ya’ni Isoning) tug‘ilishi bilan najot topadilar”; yana qarang: Ibtido 3:14-16.
[2]
3:1 - NOZIR: aslida “yepiskop”, ya’ni imonlilar jamoatini nazorat qiluvchi mas’ul diniy vazifador; yana qarang: Titus 1:6-9.
[3]
3:16 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Xudo”.
[4]
4:14 - RUHIY QOBILIYAT: Muqaddas Ruh bag‘ishlagan biror maxsus qobiliyat; yana qarang: 2-Timo‘tiy 1:6, 1-Korinfliklar 12 va 14-boblar.
[5]
5:9 - TULLAR RO‘YXATI: Imonlilar jamoatining muhtoj bevalar fondi; yana qarang: Havoriylar 6-bob.
[6]
5:10 - AZIZLARNING OYOQLARINI YUVISH: imonli mehmonlarni hurmat qilish demakdir; yana qarang: Yuhanno 13-bob, Ibroniylar 13:2.
[1]
1:6 - RUHIY QOBILIYAT: 1-Timo‘tiy 4:14 dagi izohga qarang.
[2]
3:8 - YANNIY BILAN YAMBRIY: Fir’avn oldida Muso payg‘ambarga qarshilik ko‘rsatgan, lekin uni yenga olmagan misrlik sehrgarlar.
[3]
3:11 - qarang: Havoriylar 13 va 14-boblar.
[4]
4:6 - QURBONLIK SHAROBI: Xudo yo‘liga ataladigan biron ichimlik; Pavlus shu bilan Xudo yo‘lida shahid bo‘lishiga ramz qilgan (keyinroq Rimda o‘lim jazosiga mahkum bo‘lganligi tarixiy voqeadir); yana qarang: Filippiliklar 2:17.
[5]
4:13 - PERGAMENT: Qog‘oz ixtiro qilinmagan vaqtlarda maxsus yo‘l bilan tayyorlanib, qog‘oz o‘rnida ishlatilgan hayvon terisi.
[1]
1:7 - NOZIR: yana qarang: 1-Timo‘tiy 3:1-7.
[2]
1:10 - SUNNATLILAR: Iso Masihga ishongan kritlik yahudiylar bo‘lsa kerak.
[1]
1:10 - O‘NISIM: xo‘jayini Filimo‘ndan qochib, Rimda Pavlus bilan birga qamab qo‘yilgan qulning ismi; tarjimasi “foydali” demakdir. Pavlus O‘nisimni qamoqda yotganda imonga kiritgani uchun uni “mahbusligimda ko‘rgan o‘g‘lim” deydi; yana qarang: Kolosaliklar 4:9.
[1]
1:1 - IBRONIYLARGA MAKTUB: Tavrot va Zaburni yaxshi bilgan, Isoning Masihligini tan olgan yahudiylar uchun yozilgan ilohiy nasihatnoma, muallifning kimligi matnda bildirilmagan, ba’zi ilohiyotchilar uni Havoriy Pavlus deb hisoblaydilar.
[2]
1:5 - qarang: Zabur 2:7 (Havoriylar 13:33).
[3]
1:6 - qarang: Zabur 96:7.
[4]
1:7 - qarang: Zabur 103:4.
[5]
1:9 - qarang: Zabur 44:7-8.
[6]
1:12 - qarang: Zabur 101:26-28.
[7]
1:13 - qarang: Zabur 109:1.
[8]
2:2 - KALOM: qadimgi rivoyatlarga ko‘ra, Muso payg‘ambar Tavrotni farishtalar orqali qabul qilgan; qarang: Havoriylar 7:53, Galatiyaliklar 3:19.
[9]
2:8 - qarang: Zabur 8:5-7.
[10]
2:12 - qarang: Zabur 21:23.
[11]
2:17 - OLIY RUHONIY: lug‘atga qarang.
[12]
3:2 - XUDONING XONADONI: Isroil xalqi, umuman ahli mo‘min; yana qarang: 1-Timo‘tiy 3:15, 1-Butrus 4:17.
[13]
3:11 - aynan qarang: Zabur 94:7-11.
[14]
4:1 - FAROG‘AT DIYORI: aslida “orom, tinish”. Isroil o‘g‘illari qirq yil sahroda kezgandan so‘ng Xudo va’da qilgan mamlakatga yetib farog‘atga erishdilar. Bunga o‘xshab, Iso Masihga ishonganlar bu dunyo g‘urbati oxirida abadiy yurtga, samoviy rohat-farog‘atga erishish umidi bilan yashaydilar.
[15]
4:4 - qarang: Ibtido 2:2.
[16]
4:8 - NABI YASU: lug‘atga qarang.
[17]
4:9 - FAROG‘AT KUNI: aslida “dam olish kuni istirohati”, ya’ni Parvardigor dunyoni yaratishining yettinchi kunida O‘z faoliyatidan tinganiga o‘xshab, imonlilar ham hayotlari oxirida abadiy orom va huzur-halovatga erishadi.
[18]
5:4 - HORUN: lug‘atga qarang.
[19]
5:5 - qarang: Zabur 2:7.
[20]
5:6 - MALKISIDQ: lug‘atda va 7-bobda izohlanadi; qarang: Zabur 109:4.
[21]
6:14 - qarang: Ibtido 22:16-17.
[22]
6:19 - PARDA: lug‘atga qarang; yana qarang: 10:19-20.
[23]
7:1 - SALIM: Iyerusalim (Quddus) shahrining qadimiy oti; qarang: Ibtido 14:18, Zabur 75:3.
[24]
7:5 - LEVIY: lug‘atga qarang.
[25]
8:2 - CHODIR: ya’ni Shahodat Chodiri, lug‘atga qarang; yana qarang: 9-bob.
[26]
9:1 - QADIMGI AHD: lug‘atga qarang.
[27]
9:4 - AHD SANDIG‘I...MANNA: lug‘atga qarang.
[28]
9:4 - HORUNNING GULLAGAN HASSASI: Xudovand Horunni rahbar qilib tanlaganini ko‘rsatish uchun uning hassasini gullatgan edi.
[29]
9:4 - AHD LAVHALARI: Xudovand Tavrotning “O‘n Amr”ini ikkita tosh lavhaga chizib, Muso payg‘ambarga bergan edi.
[30]
9:5 - MALAKLAR: aslida “karublar”, ya’ni noma’lum samoviy mavjudotlar suratida yasalgan oltin haykallar; aynan qarang: Ibtido 3:24, Zabur 17:11, 98:1.
[31]
9:15 - YANGI AHD: lug‘atga qarang.
[32]
9:16 - VASIYAT: yunoncha aslidagi so‘z ham “ahd”, ham “vasiyat” demakdir.
[33]
9:19 - ISSOP: xushbo‘y bargli kichik buta; poklanish uchun qurbon qilishganda qon va suv sepish uchun qo‘llanardi; yana qarang: Zabur 50:9.
[34]
10:7 - aynan qarang: Zabur 39:7-9.
[35]
11:4 - HOBIL VA QOBIL: qarang: Ibtido 4-bob.
[36]
11:5 - HANO‘X: qarang: Ibtido 5:21-24.
[37]
11:7 - NUH: qarang: Ibtido 6-bob.
[38]
11:8 - IBROHIM: qarang: Ibtido 12-bob, Havoriylar 7:2-8.
[39]
11:17 - IS’HOQ: qarang: Ibtido 22, 27, 48-50-boblar.
[40]
11:28 - FISIH: lug‘atga qarang.
[41]
11:31 - RAHOBA: yana qarang: Yoqub 2:25.
[42]
12:16 - ESOV: qarang: Ibtido 25:19-34.
[43]
12:18 - TOG‘: Xudovand Sinay tog‘ida qo‘rqinchli tusda zohir bo‘lib, Muso payg‘ambarga Tavrotni vahiy qilgan. Endi Iso Masih orqali Xudoga yaqinlashuvchilar ulug‘roq baxtiyorlikka erishmoqdalar; yana qarang: Galatiyaliklar 4:21-31, Vahiy 14:1-5, 21:2, Luqo 10:20.
[44]
12:23 - TO‘NG‘ICHLAR UMMATI: Isoga ishonib, Xudoning farzandi bo‘lganlarning jami; yana qarang: 2-bob, Yuhanno 1:12-13, Rimliklar 8:14-17, Galatiyaliklar 4:1-7, 1-Yuhanno 3-bob.
[45]
12:24 - ISONING QONI USTINGIZGA SEPILGAN: aslida “sepma qonga yaqinlashgansizlar”; Tavrotda buyurilishicha, Xudoga keltirilgan qurbonlikning qonini qurbongohga sepish kerak edi, bu esa gunohkorning aybidan forig‘ bo‘lishining ramzi edi. Hozir Masih xochda qonini to‘kib, Unga ishonganning barcha gunohlarini o‘chiradigan mukammal “sepma qonni” ta’min etgan; yana qarang: 9-10-boblar, 1-Butrus 1:2, 1-Yuhanno 1:7, Vahiy 1:5.
[46]
13:6 - aynan qarang: Zabur 117:6.
[1]
1:1 - O‘N IKKI QABILA: Isroil xalqining o‘n ikki qabilasi ramzi, umuman olamshumul Xudo xalqi, ya’ni Iso Masih ummatini bildiradi.
[2]
1:23 - KO‘ZGU: qadimgi oynalar juda xira aks berardi; yana qarang: 1-Korinfliklar 13:12.
[3]
1:25 - XUDONING ERK BERUVCHI QONUNI: insonni gunohga qul bo‘lishdan qutqarib, ruhiy erkinlikka olib boruvchi Masihning qonun-qoidalari, Masihning Ruhi; yana qarang: 2:12, Yuhanno 8:31-36, Rimliklar 8:2, Galatiyaliklar 5:13.
[4]
2:23 - XUDONING DO‘STI: arabcha Xalilulloh; yana qarang: Ibtido 15 va 22-boblar.
[5]
2:25 - RAHOBA: Tavrot, Yoshua kitobida (2 va 6-boblar) mazkur, Yerixo shahrida yashagan xotin. U Isroil o‘g‘illari yuborgan josuslarni o‘z uyida yashirib jonlarini saqlagan, keyin Yerixo shahri qulaganda o‘zi omon qolgan; yana qarang: Matto 1:5, Ibroniylar 11:31.
[6]
5:11 - AYUB: lug‘atga qarang.
[1]
1:2 - QON...SEPISH: yana qarang: Ibroniylar 12:24.
[2]
2:6 - qarang: Isha’yo 28:16.
[3]
2:8 - qarang: Zabur 117:22, Isha’yo 8:14.
[4]
2:9 - SHOHANSHOH: Xudoyi Taolo; yana qarang: Vahiy 1:6, 5:9-10, 20:6.
[5]
2:13 - PODSHOH: Rim imperatori, umuman hukumat.
[6]
3:12 - qarang: Zabur 33:13-17.
[7]
3:15 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Xudoga”.
[8]
3:20 - qarang: Ibtido 6-7-boblar.
[9]
4:16 - MASIHIY: Iso Masihni Rabbim deb tan oluvchi, Masih yo‘lida yuruvchi, nasroniy; aynan qarang: Havoriylar 11:26, 26:28.
[10]
4:17 - XUDO...XONADONI: qadimda: Isroil xalqi; hozir: Iso Masihga ishongan barcha ahli imon; yana qarang: 1-Timo‘tiy 3:15, Ibroniylar 10:21.
[11]
5:2 - SURUV: Iso Masih O‘zini muruvvatli Cho‘pon, Unga ishonganlarni esa qo‘ylarim deb aytadi; yana qarang: Yuhanno 10-bob va 21:15-17, Havoriylar 20:28.
[12]
5:12 - SILVAN: yana qarang: 1-Salonikaliklar 1:1.
[13]
5:13 - BOBIL: Rimning majoziy oti bo‘lsa kerak; umuman g‘urbatda yashovchi imonlilarni bildiradi; yana qarang: Vahiy 18-bob.
[1]
1:13 - MAKON: ruhimizning vaqtincha makoni bo‘lgan tanamiz; aynan qarang: 2-Korinfliklar 5:1-10.
[2]
1:18 - AZIZ TOG‘: Iso Masih Butrus va boshqa ikki shogirdiga nurli qiyofada ko‘ringan tog‘, Tobur yoki Hermo‘n tog‘i deb taxmin qilinadi; qarang: Matto 17:1-9.
[3]
2:4 - GUNOH QILGAN FARISHTALAR: qarang: Yahudo 6-oyat.
[4]
2:6 - SADO‘M VA G‘AMO‘RA: qarang: Ibtido 18-19-boblar.
[5]
2:10 - SAMOVIY MAVJUDOTLAR: aslida “ulug‘lar”, yana qarang: Yahudo 8-9-oyatlar.
[6]
2:15 - BAL’OM: lug‘atga qarang.
[1]
1:1 - HAYOT KALOMI: abadiy hayot bag‘ishlovchi Ilohiy Kalom – Iso Masih; yana qarang: Yuhanno 1-bob.
[2]
2:18 - DAJJOL: lug‘atda izohlanadi; yana qarang: 4:3, 2-Yuhanno 7-oyat, 2-Salonikaliklar 2-bob.
[3]
2:22 - MASIH: Xudo yuborgan yagona Xaloskor.
[4]
3:9 - XUDONING URUG‘I: Xudoning hayotbaxsh kuchi, kalomi, Ruhi, ilohiy tabiat; yana qarang: Yuhanno 1:12-13, Matto 13:37-43, Mark 4:26-29.
[5]
3:12 - QOBIL: Odam Atoning to‘ng‘ichi; qarang: Tavrot, Ibtido 4-bob.
[6]
5:1 - MASIH: Xudo yuborgan yagona Xaloskor.
[7]
5:6 - SUV: Isoning inson vujudiga kirib tug‘ilishining ramzi, QON esa xochdagi dahshatli o‘limining ramzi.
[8]
5:16 -
[9]
5:18 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Xudodan tug‘ilgan o‘z-o‘zini saqlaydi”.
[1]
1:1 - XONIM: biror Masih jamoati va uning a’zolari ramzi bo‘lsa kerak.
[2]
1:13 - SINGLING: Havoriy Yuhanno pir bo‘lgan jamoatning ramzi bo‘lishi mumkin.
[1]
1:7 - Tavrot, Ibtidoning 6-bobida mazkur “ilohiy zotlar” odamzod qizlarini olib buzilgan bo‘lsalar, Sado‘m shahri aholisi esa odamzod naslidan bo‘la turib farishtalarga tajovuz qilganlar; qarang: Ibtido 19-bob, 2-Butrus 2:4-10.
[2]
1:11 - QOBIL...BAL’OM...QO‘RAH: lug‘atga qarang.
[1]
1:8 - IBTIDO VA INTIHO: aslida “Alfa va Omega”, ya’ni yunon alifbesining birinchi va so‘nggi harflari; borliqning boshida va oxirida turgan Parvardigor va Iso Masihning epitetidir; aynan qarang: 21:6, 22:13.
[2]
1:13 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang.
[3]
1:18 - TAMUG‘: yunoncha “hades”; lug‘atga qarang, yana qarang: Matto 16:18-19.
[4]
2:6 - NIKOLAYCHILAR: imonlilarni butparastlik va axloqsizlik yo‘liga tortgan guruh bo‘lsa kerak; yana qarang: 15-oyat.
[5]
2:11 - IKKINCHI O‘LIM: jaxannam; aynan qarang: 20:14 va 21:8.
[6]
2:14 - BAL’OM: lug‘atga qarang.
[7]
2:14 - BOLOQ: lug‘atga qarang.
[8]
2:17 - MANNA: lug‘atga qarang.
[9]
3:14 - OMIN: “barqaror”, “shunday bo‘lsin” degan duo iborasi. Bu yerda Masihning unvoni bo‘lib “ishonchli”, “haqiqiy” demakdir; yana qarang: 2-Korinfliklar 1:20.
[10]
6:6 - KUMUSH TANGA: yunoncha “dinor” – taqriban bir kunlik ish haqi; ko‘rsatilgan narxlar og‘ir qaxatchilik davrini bildiradi.
[11]
6:8 - TAMUG‘: yunoncha “hades”; lug‘atga qarang.
[12]
8:13 - Boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “farishta”.
[13]
9:11 - ABADDO‘N...APOLLION: ikkovi ham “halokat”, “halok qiluvchi” demakdir; yana qarang: Zavur 87:12-13.
[14]
11:3 - JUL: motam alomati va payg‘ambar qiyofasi; yana qarang: Matto 11:21, Ibtido 37:34, Zabur 68:12.
[15]
11:8 - SADO‘M: Xudo elchilariga vahshat qilgan qadimiy shahar; qarang: Ibtido 19-bob.
[16]
11:8 - MISR: Xudo xalqini asir qilgan mamlakat; ikkovi Xudosiz xalq shohliklarining ramzi.
[17]
11:19 - AHD SANDIG‘I: lug‘atga qarang.
[18]
12:7 - MIKOIL: Xudo xalqini qo‘riqlovchi kuchli bosh farishta; qarang: Yahudo 9-bob (Tavrot, Doniel 10:10-21).
[19]
12:14 - UCH YARIM YIL: yunoncha “bir muddat, muddatlar va yarim muddat” (aynan Doniel 7:25, 12:7). Bu ibora ilgariroq 42 oy va 1260 kun deb belgilangan muddatga to‘g‘ri kelsa kerak (qarang: 11:2-3, 12:6); musibat muddati cheklanganini bildiradi.
[20]
14:3 - SOTIB OLINGAN: ya’ni Masihning qurbonligiga ishonib, Uning qoni evaziga gunohdan forig‘ bo‘lib qutulganlar; yana qarang: 5:9, Yuhanno 1:29, 1-Butrus 1:19, Ibroniylar 9:12-14.
[21]
14:14 - INSON O‘G‘LI: Iso Masihning unvoni; lug‘atga qarang, yana qarang: 1:13, Matto 13:36-43.
[22]
14:20 - BIR MING OLTI YUZ O‘Q OTIMI: yunoncha “bir ming olti yuz stadiya” – taqriban 200 chaqirim (40 karra 40 – 1600, bu son mazkur dahshatli jazoning cheksizligi ramzidir).
[23]
15:3 - MUSONING KUYI: Muso payg‘ambarning Xudo sha’niga aytgan najot taronasi (qarang: Tavrot, Chiqish 15-bob, Qonunlar 32-bob).
[24]
15:3 - HALQLAR: boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “azizlar”.
[25]
15:5 - SHAHODAT CHODIRI: yana qarang: 11:19, Ibroniylar 8:1-6, 9-bob.
[26]
19:1 - HALLELUYA: ibriy tilida “Xudovandni madh qiling” degan xitob, Zaburda ko‘p uchraydi (umuman “Hamdlar bo‘lsin” deb tarjima qilingan).
[27]
20:8 - YA’JUJ-MA’JUJ: aslida “Go‘g va Mogo‘g”; iblis boshchiligida Xudoning aziz xalqiga hujum boshlaydigan ashaddiy dushman (aynan qarang: Tavrot, Yezekil 38-bob).
[28]
21:6 - IBTIDO VA INTIHO: aslida “Alfa va Omega”; yana qarang: 1:8.
[29]
21:16 - O‘N IKKI MING O‘Q OTIMI: yunoncha “o‘n ikki ming stadiya” – taqriban 2500 kilometr.
[30]
22:14 - boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “Xudo buyurganlarini qiluvchilar”.
[31]
22:19 - boshqa qadimgi qo‘lyozmalar bo‘yicha, “hayot kitobidan”.